.~`~.
I
I
Ο νεοελληνικός καπιταλισμός
Η οικονομική και κοινωνική ανέλιξη της χώρας μας προς τον καπιταλισμό δεν έχει και πολλά κοινά σημεία με την κλασσική ανάπτυξη του καπιταλισμού, που γνώρισε η Δ. Ευρώπη και μελέτησε ο Μαρξ. Η χώρα μας, κοινωνικά και οικονομικά, ακολούθησε το πρότυπο ανάπτυξης των χωρών της Μέσης Ανατολής, παρόλο ότι παρουσιάζεται πολύ πιο προωθημένη από τις χώρες αυτές. Η διαφορετική ανέλιξη των χωρών της Α Μεσογείου από εκείνη της Δ. Ευρώπης, οφείλεται στο διαφορετικό σχηματισμό του φεουδαρχικού συστήματος. Στη Δ. Ευρώπη ο φεουδαρχισμός αναπτύχθηκε από τις ομάδες των βαρβάρων που κατέλυσαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι ομάδες αυτές διατηρούσαν έξω από τα όρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το καθεστώς της πολεμικής ή γενοφυλετικής αριστοκρατίας. Κάθε ομάδα διατηρούσε την ανεξαρτησία της και συνεργαζόταν με τις άλλες σε ενώσεις (φυλετικές ενώσεις). Όταν κατέλυσαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, κάθε ομάδα διατήρησε την αυτοτέλειά της και πήρε υπό τον έλεγχό της μια περιοχή, κατά τα πρότυπα των παλιών πολεμικών ομάδων. Οι κάτοικοι των μερών που καλλιεργούσαν τη γη έδιναν το περίσσευμά τους σ'αυτούς. Στην πορεία της ιστορικής εξέλιξης, μέσα στην πολεμική ομάδα αναδείχνεται ο κληρονομικός αρχηγός και οι παλιοί κάτοικοι προσδένονται στη γη. Ο φεουδάρχης, που διαμορφώνεται έτσι κάνει ιδιοκτησία του τη γη και δένει τους κατοίκους της περιοχής για να την καλλιεργούν.
Αντίθετα, στη Μ. Ανατολή η κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ακολουθείται από τη δημιουργία μιας άλλης αυτοκρατορίας, της Μουσουλμανικής, η οποία στηρίζεται στις παλιές παραδόσεις των λαών αυτών των μερών. Και γι'αυτό οι Άραβες μουσουλμάνοι θεωρήθηκαν ελευθερωτές. Η γη έμεινε ιδιοκτησία στα ιερά και στο μονάρχη. Ποτέ οι Άραβες φεουδάρχες δεν μπορούσαν να αποκτήσουν πλήρη ιδιοκτησία της γης. Έπαιρναν τη συγκεκριμένη γη, γιατί προσέφεραν μια συγκεκριμένη υπηρεσία στο μονάρχη τους. Η γη δεν ήταν ιδιοκτησία τους, αλλά αντιστοιχούσε προς μια υπηρεσία. Και τη νεμόταν εκείνος που προσέφερε την υπηρεσία.
Ο φεουδαρχισμός στη Δύση διαμόρφωσε το φέουδο σε κλειστό κύκλωμα, αυτοδύναμο και με φυσική οικονομία. Το εμπόριο, στην ελάχιστη μορφή που διεξαγόταν, βρισκόταν υπό τον άμεσο έλεγχο του φεουδάρχη. Και για να κινηθεί ο έμπορος από φέουδο σε φέουδο έπρεπε να πληρώνει διόδια. Στη Μ. Ανατολή, και ειδικά ατην Ελλάδα, δεν υπάρχει τέτοιο φαινόμενο. Ποτέ το φεουδαρχικό σύστημα δεν έφτασε να δημιουργήσει αποκλειστικούς χώρους. Το εμπόριο κινείται ελεύθερα. Και στην περίπτωση της χώρας μας, οι μεγάλοι φεουδάρχες (τσιφλικάδες) είναι ταυτόχρονα και έμποροι.
Ετσι, ενώ στη Δ. Ευρώπη ο έμπορος έρχεται σε αντίθεση με το υπάρχον φεουδαρχικό σύστημα, γιατί γίνεται εμπόδιο στη δράση του, στη χώρα μας ο έμπορος δεν έχει κανένα λόγο να έρθει σε σύγκρουση με τον τσιφλικά. Στο κλασσικό πρότυπο καπιταλιστικής ανάπτυξης η νεαρή αστική τάξη αποκτάει ταξική συνείδηση, τη στιγμή που συνειδητοποιεί τον κοινό εχθρό: δηλαδή το φεουδάρχη. Στη χώρα μας η αστική τήξη δεν βλέπει για εχθρό τον τσιφλικά. Και επειδή κάθε τάξη αποκτάει ταξική συνείδηση στο μέτρο που συνειδητοποιεί τον ταξικό της εχθρό, η ελληνική αστική τάξη δεν θα αποκτήσει συνείδηση στην πάλη κατά του τσιφλικά, που θα της έδινε και το βαθύ επαναστατικό περιεχόμενο. Κάπως έτσι γίνεται σ'όλες τις χώρες της Μ. Ανατολής.
Η ελληνική αστική τάξη θ'αποκτήσει συνείδηση στο μέτρο που θ'αποκτήσει συνείδηση η εργατική τάξη. Και γι'αυτό η ταξική της συνείδηση θα έχει βαθύ αντιδραστικό περιεχόμενο.
Ο ελληνικός καπιταλισμός δεν μπορεί να συγκριθεί με τον καπιταλισμό της Δ. Ευρώπης, που αποκτάει συνείδηση στην πάλη κατά του φεουδαρχισμού. Στη Δ. Ευρώπη ο καπιταλιστής μπαίνει επικεφαλής του λαϊκού κινήματος, που ανέτρεψε το φεουδαρχισμό. Και για να μπει επικεφαλής, έπρεπε να διαμορφώσει πολιτικό πρόγραμμα, που θα συγκινούσε τις πλατύτερες μάζες. Ο Έλληνας καπιταλιστής δε νιώθει αυτή την ανάγκη, γιατί ποτέ ο τσιφλικάς δεν στάθηκε εμπόδιο στα σχέδιά του. Και ακόμα παραπέρα: ο Έλληνας τσιφλικάς δεν στάθηκε εμπόδιο στον ανερχόμενο καπιταλιστή, ούτε στο χώρο της εξουσίας. Μετά το 1821, η εξουσία δεν πέρασε στην αποκλειστικότητα μιας τάξης, αλλά ασκήθηκε από ένα μικροαστικό στρώμα, για λογαριασμό των τσιφλικάδων και του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου, που ήταν μεσαιωνικό και τμήμα του φεουδαρχικού κόσμου. Το μικροαστικό στρώμα που διαχειριζόταν την εξουσία, δεν ήταν κλειστό. Ανανεωνόταν με στοιχεία από κάθε κοινωνικό νέο στρώμα. Και η εξουσία υπολόγιζε δυο βασικούς παράγοντες: τους ξένους, που κυβερνούσαν μέσω των πρεσβευτών τους και τους μεγάλους εμπορομεσίτες, που δρούσαν έξω από την Ελλάδα (Οθωμανική Αυτοκρατορία, Ρωσία, Αίγυπτο και, μέχρι ένα σημείο, την Αυστρία).
Ο Έλληνας καπιταλιστής διαμορφώνεται αργά και βασανιστικά, κυριαρχούμενος από το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο. Και όταν το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο θα χάσει τα ερείσματά του στα ξένα —μετά το 1880 στην Αίγυπτο, Ρουμανία, Βουλγαρία, μετά το 1912 στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μετά το 1917 στη Ρωσία— θα μετασχηματιστεί το ίδιο το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο σε αστικό. Έτσι το θέμα της εξουσίας είναι λυμένο. Το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο κυβερνούσε την Ελλάδα από το 1875 και μετά, με πολιτικό εκφραστή το Χαρίλαο Τρικούπη. Ο διάδοχος του Τρικούπη όμως (ο Θεοτόκης) δεν μπόρεσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και γι αυτό το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο θα στραφεί προς άλλη πολιτική έκφραση.
Το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο, που δρούσε βασικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αντιμετωπίζει, μετά το 1880, τη συντριπτική πίεση του γερμανικού κεφαλαίου, που παίρνει κυρίαρχη θέση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το οποίο, για να επιβιώσει, πρέπει να εκτοπίσει τους Αγγλο-Γάλλους και τους Έλληνες. Η μεγάλη σύγκρουση του αγγλογαλλικού (με άμεσους συνεργάτες τους Έλληνες εμπορομεσίτες) και του γερμανικού κεφαλαίου, εκφράζεται με τη λυσσασμένη προσπάθεια του αγγλογαλλικού κεφαλαίου να εμποδίσει την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Βερολίνου - Κωνσταντινούπολης - Βαγδάτης. Στη σύγκρουση αυτή το αγγλογαλλικό κεφάλαιο, σε συνεργασία με το ελληνικό εμπορομεσιτικό, προωθεί το κομιτατζίδικο (1903 - 1906) στη Μακεδονία, για να επέμβουν και να επιβάλουν το περίφημο καθεστώς της αυτονομίας του Χιμλή - Βέη, που το προόριζαν να φράξει το δρόμο της σιδηροδρομικής γραμμής Βερολίνου - Βαγδάτης. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το κίνημα των Νεοτούρκων του 1908, που χρηματοδοτήθηκε από τους Γερμανούς. Και αποτέλεσμα του κινήματος των Νεοτούρκων ήταν η Βαλκανική Συμμαχία, το κίνημα του 1909 στην Ελλάδα και σε συνέχεια οι βαλκανικοί πόλεμοι. Αυτό σήμανε την αρχή του τέλους του ελληνικού εμπορομεσιτικού κεφαλαίου, που δρούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Α'Παγκόσμιος Πόλεμος και σε συνέχεια η τραγική, για το ελληνικό στοιχείο της Μ. Ασίας, περιπέτεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, που οδήγησε στην καταστροφή, έφεραν το οριστικό ΤΕΛΟΣ αυτού του δυναμικού στοιχείου του νέου Ελληνισμού: του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου. Δεν πρόκειται να αναλύσουμε εδώ τα αίτια που οδήγησαν σ'αυτή την καταστροφή. Τα έχουμε αναλύσει στο βιβλίο μου: «Τάξεις και Στρώματα στη Νεοελληνική κοινωνία». Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε εδώ είναι ότι αυτό το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο, που κατείχε την εξουσία από δεκαετίας του 1870 - '80, μεταβάλλεται ξαφνικά (μετά τη Καταστροφή) σε αστικό κεφάλαιο, στα πλαίσια της Ελλάδας. Και έτσι δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα εξουσίας. Ο Ε. Βενιζέλος, που εξέφραζε περισσότερο καθαρά και ολοκληρωμένα το εμπορομεσιτικό ελληνικό κεφάλαιο που δρούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, γίνεται ο φυσικός πολιτικός ηγέτης της νέας πραγματικότητας, που διαμορφώνεται μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν διαμορφώνεται η αστική τάξη της χώρας μας. Η εξουσία πέρασε φυσιολογικά, χωρίς να χρειαστούν αγώνες, στην αστική τάξη.
Το γεγονός ότι η αστική τάξη κυριαρχεί, χωρίς να κάνει κοινωνικούς (ταξικούς) αγώνες, καθορίζει τον ιδιαίτερα αντιδραστικό χαρακτήρα της. Και η αντιδραστικότητά της έφτασε στο σημείο να μην μπορέσει να αφομοιώσει ούτε καν την προοδευτική αστική σκέψη, που διαμορφωνόταν, αντικειμενικά και κάτω από την επίδραση της Δύσης.
Οι ξένοι και η αστική τάξη
Ενα ακόμα βασικό στοιχείο αντιδραστικότητας, που οδηγεί την αστική τάξη σε παραλογικές καταστάσεις, είναι ο άμεσος και καταθλιπτικός δεσμός της με το ξένο κεφάλαιο. Και αυτός ο δεσμός της κληρονομείται από το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο.
Το ελληνικό εμπορομεσιτικό κεφάλαιο, για ειδικούς λόγους που ίσχυσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αναπτύσσεται κάτω από τη σκιά των ξένων και έχει τη σαφή θέση του μεταπράτη, ανάμεσα στον τουρκικό πληθυσμό και στον ξένο κεφαλαιούχο, που λυμαίνεται την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Έλληνας εμπορομεσίτης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ο ενδιάμεσος του ξένου με τον ντόπιο. Έτσι δεχόταν τη φυσιολογική προστασία του ξένου. Και θεωρούσε το δεσμό αυτό εντελώς φυσιολογικό. Και η νοοτροπία αυτή Θα περάσει ατόφια στην αστική τάξη.
Η αστική τάξη της χώρας μας ποτέ δεν μπόρεσε να αποσπαστεί από την ιδεολογία και την πρακτική του εμπορομεσίτη. Και το κύριο χαρακτηριστικό του εμπορομεσίτη ήταν η υποταγή στους ξένους, η σκέψη να δουλεύει με τα κεφάλαια του άλλου.
Η παρουσία των ξένων σαν κηδεμόνων της οικονομικής ζωής του τόπου μας, σημειώνεται από τα πρώτα βήματα της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Και η παρουσία τους αυτή είναι κάτι ξεχωριστό από τη νοοτροπία και την πρακτική του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου. Το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο θα κυριαρχήσει στη ζωή της χώρας μας, για εκατό ολόκληρα χρόνια και θα έχει για κέντρο του την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αλλά οι ξένοι δεν αρκέστηκαν στην κηδεμονία του ξένου κεφαλαίου, για ν'ασκήσουν τον έλεγχο πάνω στη χώρα μας. Εξασφάλισαν περισσότερο άμεσα την εξάρτησή μας... Αν δεν υπήρχαν οι παλιότερες παραδόσεις, δεν Θα μπορούσαν να περάσουν, τόσο άνετα, οι ξένοι μετά το 1945. Η οικονομική κυριαρχία των ξένων στη χώρα μας εξασφαλίζεται με διάφορους τρόπους.
Ο δανεισμός
Μια από τις μεγαλύτερες πληγές της χώρας μας και ταυτόχρονα μια από τις περισσότερο σταθερές βάσεις της υποτέλειάς της στους ξένους στάθηκε ο δανεισμός. Και δυστυχώς για τη χώρα μας, η εθνική της ελευθερία είναι συνδεμένη με αυτόν το δανεισμό. Δεν μπορούμε να επεκταθούμε στο θέμα του δανεισμού γιατί θα άλλαζε ο χαρακτήρας του βιβλίου. Πρέπει να περιοριστούμε στο πρόβλημα του ξένου κεφαλαίου μετά το 1945, που καθορίζει μια συγκεκριμένη μορφή υποτέλειας για τη χώρα μας. Επειδή όμως η υποτέλεια, έτσι όπως την καθορίζουν οι μεταπολεμικές συνθήκες της χώρας μας, συνδέεται άμεσα με το παρελθόν, μια σύντομη αναδρομή γίνεται αναγκαία.
Η εθνική μας ανεξαρτησία ήρθε σαν αποτέλεσμα της εθνικής μας επανάστασης του 1821 και των οκτάχρονων σκληρών αγώνων του λαού μας (1821 - 1828). Κι όμως, η ανεξαρτησία της χώρας μας δεν ήταν πλήρης. Και ακριβώς εδώ βρίσκεται το νήμα της κακοδαιμονίας του τόπου μας.
Δυο βασικά στοιχεία συνοδεύουν την εθνική μας ανεξαρτησία, που προσδιορίζουν και ένα βαθμό υποτέλειας, πριν ακόμα να γνωρίσει καλά - καλά τη λευτεριά του ο τόπος μας: το δημόσιο χρέος και η «εγγύηση» των λεγόμενων προστάτιδων δυνάμεων ή Μεγάλων Δυνάμεων. Η ελευθερία του τύπου μας εξασφαλιζόταν με την προστασία των τριών και ύστερα τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και κάπως αργότερα και της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας). Αυτές «υπόγραψαν» ουσιαστικά την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Και η κάθε μια προσπαθούσε να προωθήσει, μέσα από την ανεξαρτησία της Ελλάδας, τα δικά της πολιτικά, οικονομικά ή επεκτατικά σχέδια. Για τις «προστάτιδες δυνάμεις» η ανεξαρτησία της Ελλάδας συνδεόταν με ένα δικό τους στόχο. Και έπρεπε η «ανεξάρτητη» Ελλάδα να υπηρετεί αυτό το στόχο.
Και τα λεγόμενα «δάνεια της ανεξαρτησίας» έδεσαν οικονομικά τη χώρα μας κατά κύριο λόγο στο άρμα της Μεγάλης Βρετανίας, έτσι που το οικονομικό μέλλον της «ανεξάρτητης Ελλάδας» να εξαρτάται από τη θέληση των πιστωτών της, που βασικά εδρεύουν στο Λονδίνο. Δεν μπορούσε να υπάρξει αυτοδύναμη οικονομική πολιτική και οικονομική ανάπτυξη. Όλα εξαρτιούνταν από τους ξένους. Και είναι φυσικό οι ξένοι να εντάσσουν τη χώρα μας στα δικά τους οικονομικά πλαίσια, να θέλουν δηλαδή η Ελλάδα να προωθεί τους δικούς τους οικονομικούς στόχους.
Η επανάσταση του 1821 ήταν αποτέλεσμα των εσωτερικών κοινωνικών συγκρούσεων, στη μορφή που εκφράζονταν μέσα από το οθωμανικό τιμαριωτικό σύστημα. Αλλά στη συγκεκριμένη μορφή που πήρε η επανάσταση και πιο ειδικά στη συγκεκριμένη λύση που δόθηκε, μεγάλο ρόλο έπαιξαν άλλοι παράγοντες, που συνδέονταν με το λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα, που κυριάρχησε στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, για περίοδο δύο και πλέον αιώνων. Και ακριβώς σαν Ανατολικό Ζήτημα η Ελληνική Εθνική Επανάσταση είναι πρόβλημα της παγκόσμιας πολιτικής και ενδιαφέρει άμεσα και ζωτικά τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής εκείνης.
Δεν πρόκειται να επεκταθούμε εδώ στην ανάλυση της Εθνικής μας Επανάστασης. Θέλουμε απλώς να εντοπίσουμε το διπλό ρόλο των ξένων.
Στην ευρωπαϊκή πολιτική και διπλωματική σκηνή, στις αρχές του 19ου αιώνα κυριαρχεί το Ανατολικό Ζήτημα. Και με τον όρο Ανατολικό Ζήτημα εννοούν το πρόβλημα των Δαρδανελλίων, δηλαδή την προσπάθεια της Ρωσίας να βγει στη Μεσόγειο και την απελπισμένη προσπάθεια της Γαλλίας στην αρχή και στη συνέχεια της Μ. Βρετανίας να εμποδίσουν αυτή τη διέξοδο της Ρωσίας. Το κλειδί στο Ανατολικό Ζήτημα είναι η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Ρωσία για να βγει στη Μεσόγειο πρέπει να διαλύσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και αντίθετα οι Δυτικές Δυνάμεις, για να ανακόψουν τη ρωσική απειλή, έπρεπε να υποστηρίζουν, με όλες τους τις δυνάμεις την αυτοτέλεια και ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι μια καθυστερημένη μορφή γενοφυλετικής και πρωτοφεουδαρχικής αυτοκρατορίας, με πολύ χαλαρούς εσωτερικούς δεσμούς και πολύπλοκες κοινωνικές αντιφάσεις. Ένας πρωτόγονος στρατοκρατικός σχηματισμός καταπιέζει λαούς και κοινωνικά στρώματα και προκαλεί καταστροφικές αντιδράσεις, ενώ αντικειμενικά εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, που κάποτε στάθηκε η πρωτοπορία του πολιτισμού.
Η πολυπλοκότητα των αντιφάσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προώθησε από νωρίς (χωρίς ν'αναπτυχθεί μια συγκεκριμένη τάξη) τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Και αυτά τα κινήματα, που είναι καρπός των εσωτερικών αντιφάσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γίνονται η δύναμη της ρωσικής πολιτικής, που διεκδικεί την έξοδό της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Αντίθετα, οι Δυτικές Δυνάμεις πρέπει να υποστηρίζουν το σαπισμένο και αναχρονιστικό σχήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να συντηρούν με τεχνητά μέσα το Μεγάλο Ασθενή, όπως έλεγαν το Θρόνο του σουλτάνου. Παράλληλα, μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι Δυτικοί δημιούργησαν τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Ουσιαστικά αυτοί έχουν πάρει τον έλεγχο της οικονομίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με τις περίφημες διομολογήσεις που καθιερώθηκαν υπέρ της Γαλλίας από το 1525, οι ξένοι εξασφάλισαν προνομιακή θέση στην οικονομία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Διαμορφώθηκε έτσι ένα καθεστώς που θα βαρύνει και στο ανεξάρτητο κράτος της Ελλάδας.
Με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 το Ανατολικό Ζήτημα παίρνει μια δραματική στροφή. Η Επανάσταση του 1821 ήρθε σε μια στιγμή κατά την οποία είχαν παραλύσει αντικειμενικά οι δυνάμεις που δρούσαν στο Ανατολικό Ζήτημα, ενώ είχε παραλύσει και ο στρατοκρατικός μηχανισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εξαιτίας του πολέμου προς τον Αλή πασά και της στάσης των γενιτσάρων στην Κωνσταντινούπολη.
Τρεις εξωελληνικοί παράγοντες θα ενισχύσουν την επανάσταση και θα κάνουν τις Δυτικές Δυνάμεις να αποκολληθούν από την ιδέα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πρώτος είναι η εσωτερική κρίση του τσαρικού καθεστώτος στη Ρωσία, που παρέλυε την άμεση επέμβαση της Ρωσίας στο Ανατολικό Ζήτημα. Η κρίση αυτή θα λήξει με το λεγόμενο κίνημα των Δεκεμβριστών στα 1825. Μέχρι τότε η Τσαρική Ρωσία δεν μπορεί ν'αναλάβει ενεργό ρόλο στο θέμά Ελληνικής Επανάστασης. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, που ηγήθηκε της Ελληνικής Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ήταν από τα βασικά στελέχη των Δεκεμβριστών. Το ίδιο ισχύει και για τον Καποδίστρια, που ήταν υπουργός Εξωτερικών του τσάρου και ουσιαστικός πρωθυπουργός. Η κρίση στους ηγετικούς κύκλους του τσαρικού καθεστώτος εκτονώνει την ατμόσφαιρα του Ανατολικού Ζητήματος.
Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι ότι η ηττημένη Γαλλία του Ναπολέοντα αναζωογονείται και διεκδικεί τη θέση της στη Μεσόγειο, όπου από τις αρχές του 19ου αιώνα τη θέση της την πήρε η Μ. Βρετανία. Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα ο βασικός προστάτης και οικονομικά κυρίαρχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι η Γαλλία. Η κυριαρχία της καταστρέφεται στην εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και του Ναπολέοντα. Και όταν μετά το 1818 θα αναλάβει από την ήττα του Ναπολέοντα, θα διεκδικήσει την παλιά της θέση. Φυσικά δεν μπορεί να την ανακτήσει. Για τη Γαλλία, έτσι, η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι μια θαυμάσια ευκαιρία για «να βάλει πόδι» στην Α. Μεσόγειο. Την ίδια εποχή κάνει ένα δεύτερο σημαντικό άνοιγμα στην Α. Μεσόγειο. Γάλλοι στρατιωτικοί αναλαμβάνουν ν'αναδιοργανώσουν το στρατό του χιβίδη (αντιβασιλιά) της Αιγύπτου, Μοχάμετ Άλη. Και μέσα από αυτό το στρατό, τελικά Θα ελέγξουν την Αίγυπτο και θα τη μετατρέψουν στο ισχυρότερο στήριγμα της γαλλικής πολιτικής στην Α. Μεσόγειο. Η Ελληνική Επανάσταση παρουσιάζει για τους Γάλλους ανάλογες δυνατότητες. Για το λόγο αυτόν, η γαλλική πολιτική θα δείξει ενδιαφέρον από την πρώτη στιγμή της κήρυξης της επανάστασης.
Και τρίτον, η αγγλική πολιτική, που έχει να αντιμετωπίσει δυο βασικά προβλήματα, σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση, για την οποία βλέπει ότι είναι αδύνατο να πνιγεί με τις δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εάν πάει ενάντια στην επανάσταση, τότε θα την εκμεταλλευθούν οι Ρώσοι και οι Γάλλοι. Γιατί η κρίση στην Τσαρική Ρωσία Θα ξεπεραστεί και είναι σίγουρο ότι η Ρωσία θα εκμεταλλευτεί την Ελληνική Επανάσταση, που άλλωστε δίνει και διέξοδο στην εσωτερική της κρίση, αφού ξεπεραστεί το κίνημα των Δεκεμβριστών. Και το άλλο πρόβλημα είναι ότι αν πάει ενάντια, θα στρέψεί αναγκαστικά εναντίον της και τους Έλληνες εμποροκαραβοκυραίους που κυριαρχούσαν, σαν μεσάζοντες, στο εμπόριο της Α. Μεσογείου. Οι Τούρκοι ήσαν ανίκανοι να παίξουν αυτό το ρόλο. Ακόμα και στην Αίγυπτο οι Γάλλοι, όταν θα εξασφαλίσουν τον έλεγχο, θα καλέσουν Έλληνες εμπορευόμενους να κινήσουν την οικονομία της Αιγύπτου. Και Θα βρεθούμε μπροστά στο παράξενο φαινόμενο, ο Ιμπραήμ που ρήμαξε το Μοριά να καλέσει τους Έλληνες στην Αίγυπτο!
Για τους λόγους αυτούς η αγγλική πολιτική, αφού στάθηκε διστακτική για μικρό χρονικό διάστημα - μέχρι να βεβαιωθεί ότι η επανάσταση δεν πνιγεται εύκολα - θα προσπαθήσει να την ελέγξει και να κρατήσει για λογαριασμό της τον έλεγχο του νέου κράτους. Φυσικά, ανάλογες προσπάθειες θα κάνει και η Ρωσία και η Γαλλία και τελικά και η Αυστροουγγαρία. Μέσα από τούτο το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων Θα διαμορφωθεί το καθεστώς της υποτέλειας, που συνοδεύει την εθνική μας ανεξαρτησία.
Ο τρόπος ελέγχου του νέου κράτους παίρνει βασικά αυτές τις μορφές πολιτικού ελέγχου και ασκείται:
1) Με τη διαμόρφωση πολιτικών ομάδων που χρηματοδοτούνται από τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλικό, Γαλλικό και Ρωσικό κόμμα)• 2) με την επιβολή στρατιωτικών ηγετών πάνω στο αναρχούμενο πλήθος των μικρών και μεγάλων καπεταναίων (κυρίως αυτό γίνεται από τη μεριά της Αγγλίας και Γαλλίας και κάπως αργότερα και από την Αυστρία, που κουβάλησε εδώ βαυαρικό στρατό)• και 3) με τον οικονομικό έλεγχο της χώρας, μέσω δανεισμών (πράγμα που το πέτυχε σε μεγάλο βαθμό στην αρχή η αγγλική πολιτική, αλλά που τελικά θα γίνει το πεδίο σκληρής σύγκρουσης ανάμεσα στην αγγλική και γαλλική πολιτική).
*
Με τη δολοφονία του Καποδίστρια τελειώνει ή καλύτερα καταστρέφεται και η προσπάθεια για να δημιουργηθεί ένα κράτος πραγματικά ανεξάρτητο και αυτοτελές. Ο οικονομικός έλεγχος του «ανεξάρτητου» Ελληνικού Κράτους παραμένει στα χέρια των Άγγλων. Και ο έλεγχος αυτός ασκείται με βάση το πρώτο δάνειο που έβαλε ενέχυρο την «εθνική γη».
Με τη δολοφονία του Καποδίστρια σταματάει και κάθε προσπάθεια για δημιουργία αυτοτελούς κράτους. Πραγματική εξουσία του νέου κράτους ήσαν οι τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Αυστρία, Ρωσία). Και πρακτικά εκφράζοταν στη χώρα μας με τους πρεσβευτές τους, που αποτελούσαν και την πραγματική κυβέρνηση του τόπου. Οι αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων είναι νόμοι για το «ανεξάρτητο» Ελληνικό Κράτος.
.~`~.
II
II
Η εμφάνιση της Γερμανίας σαν μεγάλης δύναμης αναστατώνει πραγματικά όλο τον κόσμο και περισσότερο από όλους το χώρο των Βαλκανίων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Γερμανία θέλει «ζωτικό χώρο» όπως αποκάλεσαν οι ίδιοι την επιθυμία τους να κατακτήσουν άλλες χώρες. Και στρέφει την προσπάθεια της προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία με το περίφημο σύνθημα «Ντραγκ ναχ Όστεν» (άνοιγμα προς Ανατολάς). Και η πολιτική αυτή εγκαινιάζεται με το ρόλο που παίζει ο Βίσμαρκ στο περίφημο Συνέδριο του Βερολίνου, όπου ρυθμίστηκαν οι συνέπειες του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877 - '78. Στη χώρα μας η πολιτική αυτή έρχεται σαν σεισμός, αφού οι Γερμανοί γίνονται προστάτες του Ισλάμ και για να τσακίσουν τους Άγγλους βασικά στην Τουρκία, στρέφονται κατά του εμπορομεσιτικού ελληνικού κεφαλαίου που δρούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το κεφάλαιο αυτό, που κηδεμονεύει από κάθε άποψη τη χώρα μας από τα πρώτα της βήματα, μεταφέρει την έδρα του στην Ελλάδα. Εδώ θα επιχειρήσει να παίξει το παιχνίδι που έπαιζε η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτοί θα καρπωθούν τα δάνεια, θα δημιουργήσουν τα τερατώδη οικονομικά σκάνδαλα και θα διαμορφώσουν εκείνη την ψεύτικη κατάσταση, που συνήθισαν να τη λένε έναρξη της αστικής κοινωνίας και η οποία δεν έχει καμιά σχέση με τον αστικό κόσμο.
*
Το 1915 τα ανάκτορα με το γερμανικό επιτελείο προωθούν την ιδέα για σύναψη δανείου από τη Γερμανία. Ο Βενιζέλος το αρνείται για καθαρά πολιτικούς λόγους. Ο Βενιζέλος γνωρίζει ότι ο δανειστής ασκεί κηδεμονία στη δανειζόμενη χώρα. Άλλωστε, βρισκόμαστε στην εποχή που ο περίφημος Γερμανός (της γερμανικής πρεσβείας εδώ), ο βαρώνος Σένγκ, αγοράζει τους πάντες με χρήμα. Όλες οι εφημερίδες της εποχής χρηματοδοτούνται από το βαρώνο για να γράψουν υπέρ των ανακτόρων και της πολιτικής της ουδετερότητας, να γράψουν για το αήτητο της Γερμανίας. Το 1916 η ελληνική κυβέρνηση Στ. Σκουλούδη πήρε δύο δάνεια από τη γερμανική τράπεζα Bleichrode των 40 εκατ. μάρκων που χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά για την εξόντωση των βενιζελικών, δηλαδή χρησιμοποιήθηκαν κατά ανάλογο τρόπο με τα δάνεια της ανεξαρτησίας.
Μετά την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και τη λήξη του Α'Παγκοσμίου Πολέμου επακολουθεί νέα περίοδος που εκείνη θυμίζει εκείνη της πρώτης δεκαετίας του Οθωνα. Ο Βενιζέλος ουσιαστικά απόλυτο κυβερνήτης της χωρας και εκπρόσωπος του μεγάλου εμπορομεσιτικού κεφαλαίου που δρούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία -δηλαδή μια νέα όψη του Τρικούπη, σε αλλο επίπεδο και φυσικά ασύγκριτα πιο ικανό από τον Τρικούπη- αντιτάχτηκε στη γερμανόφιλη πολιτική του Κωνσταντίνου. Πιστός στα συμφέροντα του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου αγωνίζεται με πείσμα να βγει η Ελλάδα στον πόλεμο και στο πλευρό της Αντάντ (Αγγλογάλλων). Και το πέτυχε με το κίνημα της Θεσσαλονίκης, το σχηματισμό της Κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου το 1917. Μα τότε ακριβώς ο παγκόσμιος πόλεμος είχε πια κριθεί. Οι νικήτριες δυνάμεις προσπαθούν να εκμεταλλευτούν προσωπικά η καθε μια την κατάρρευση του άξονα. Και τα μεγαλύτερα προβληματα σ'αυτό τον ανταγωνισμό των νικητριών δυνάμεων δημιουργούνται στην Α. Μεσόγειο και έχουν για κέντρο την τύχη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η αγγλική πολιτική βλέπει τη νικημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία για βάση της. Έτσι σπεύδει στο σουλτάνο να του προσφέρει τη δύναμή της για προστασία, αφού φυσικά έχει αφαιρέσει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία όλη τη Μ. Ανατολή. Αυτή η στάση φέρνει την Αγγλία αντιμέτωπη με το ελληνικό εμπορομεσιτικό κεφάλαιο. Οι Άγγλοι παίρνουν στη δοσμένη στιγμή τη θέση των γερμανόφιλων της Α. Μεσογείου. Και μια που στην Ελλάδα έρχονται ανοιχτά σε ρήξη με το Βενιζέλο, τον πολιτικό εκπρόσωπο του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου, καταφεύγουν στην αντίπαλή του πολιτική παράταξη: δηλαδή στούς Κωνσταντινικούς, την παράταξη που αγωνίστηκε με πείσμα για να εφαρμόσει τη φιλογερμανική πολιτική. Ο ελληνικός διχασμός, που άρχισε σαν γερμανόφιλος και ανταντόφιλος, συνεχίζεται τώρα σαν αγγλόφιλος (παλιοί γερμανόφιλοι, δηλαδή η πολιτική παράταξη που δεν κατευθύνεται από το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο) και γαλλόφιλοι (οι βενιζελικοί που εκφράζουν τα συμφέροντα του εμπορομεσιτικού κεφαλαίου).
Στην περίοδο 1917 - '20 κυριαρχεί ο Βενιζέλος και ακολουθεί γαλλική πολιτική. Η γαλλική πολιτική στην Τουρκία έχει για στήριγμα τον Κεμάλ Ατατούρκ, με τον οποίο συγκρούονται θανάσιμα οι Άγγλοι για τον έλεγχο των πετρελαίων της Μ. Ανατολής. Για να εκβιάσουν τον Κεμάλ να υποχωρήσει στα πετρέλαια της Μ. Ανατολής χρειάζονταν την Ελλάδα υπό τον έλεγχό τους. Και γι'αυτό Θα αγωνιστούν να ανατρέψουν το Βενιζέλο, πράγμα που θα το πετύχουν στα 1920. Στο διάστημα 1917 - '20 δεν χορηγούνται εξωτερικά δάνεια. Ο Βενιζέλος καταφεύγει και πάλι στα εσωτερικά δάνεια.
.~`~.
III
III
Η χρεοκοπία του 1932 συμπίπτει με την επέκταση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που οδήγησε στο Β'Παγκόσμιο Πόλεμο. Η χώρα μας που αποτελούσε το πιο ευαίσθητο σημείο της βασικής αρτηρίας της βρετανικής Αυτοκρατορίας, έγινε για άλλη μια φορά το πεδίο τη θανάσιμης σύγκρουσης της γερμανικής και αγγλικής πολιτικής. Και φυσικά, τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται σ'αυτή τη σύγκρουση (σύγκρουση κατά την παροιμοία που λέει: «δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα») είναι τα οικονομικά. Η Γερμανία που κρατάει το βασικό μας εμπόριο καπνού (το 60 - 70% των συνολικών εξαγωγών μας σε καπνά πήγαιναν στη Γερμανία) εκβιάζει καταστάσεις και προωθεί τα σχέδιά της με τον Ιωάννη Ράλλη σαν κύριο εκπρόσωπο του γερμανικού κόμματος. Η Βρετανία και η Γαλλία Θα παραβλέψουν τη χρεοκοπία του 1932 και θα επιβάλουν στη χώρα μας πρώτα το βασιλιά σαν διέξοδο για να μπορέσουν να κρατήσουν την Ελλάδα στην επιρροή τους και σε συνέχεια τη δικτατορία του Μεταξά. Το παράξενο της σύγκρουσης αυτής είναι ότι η γερμανική προπαγάνδα, το γερμανικό κόμμα που στον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο εκφράστηκε με το βασιλιά Κωνσταντίνο και την αδερφή τού Κάιζερ Σοφία, τώρα εκδηλώνεται με δημοκρατικό μανδύα. Ο Ιωάννης Ράλλης και τα Τάγματα Ασφαλείας ήσαν αντιμοναρχικά, αλλά υπηρέτες των Γερμανών και συνεργάτες στα τρομακτικά τους εγκλήματα σε βάρος της χώρας μας.
Στη διάρκεια του πολέμου οι Αγγλογάλλοι για να εξασφαλίσουν τη συμπαράσταση του ελληνικού λαού, υποσχέθηκαν ότι θα μας χάριζαν το δημόσιο χρέος. Κι όμως δεν έγινε τίποτα. Οι υποσχέσεις ήσαν απλώς για ξεγέλασμα.
Ο καθηγητής Άγγ. Αγγελόπουλος, στο βιβλίο του «Οικονομικα», αναφερόμενος στα γενικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, ανάμεσα στα άλλα ενδιαφέροντα γράφει: «ενα άλλο κύριο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας είναι η οικονομική της εξάρτηση από το εξωτερικό. Είναι οικονομία που εξαρτάται απόλυτα από τις οικονομικές της σχέσεις με την αλλοδαπή. Η πολιτική της οικονομικής αυταρκείας, ανεξάρτητα από το εσφαλμένο της περιεχόμενο, είναι η πολιτική που δεν μπορεί να έχει εφαρμογή για την Ελλάδα. Η ξεχωριστή αυτή θέση της Ελλάδος αποτελεί και έναν βασίκο παράγοντα ασταθείας της οικονομίας της. Αυτό κυρίως διαπιστώνεται σε ανώμαλες περιόδους, καθώς ήταν η οικονομική κρίση του 1929 και ιδίως ο πόλεμος του 1939 — 1945. Στην πρώτη περίπτωση, υποφέραμε από τον άμεσο αντίκτυπο της κρίσεως στις ξένες χώρες, τόσο στις εξαγωγές μας, όσο και στα κάθε είδους εισοδήματα, πού είχαμε απο το εξωτερικό (εμβάσματα, ναυτιλία κ.λπ). Στη δεύτερη περιπτωση είχαμε την απόλυτη νέκρωση της οικονομικής ζωής του τόπου και τις τραγικές συνέπειες του εξωτερικού αποκλεισμού».
Η οικονομία της Ελλάδας πάντα ήταν εμπορική και ποτέ σχεδόν αυτάρκης. Από τα πανάρχαια χρόνια, τούτος ο τόπος ζει με το εμπόριο, παράγει για το εμποριο και η κρίση του ειναι πάντα κρίση εμπορική. Το κακό για τη χώρα μας από το 1821 μέχρι σήμερα είναι ότι αυτό το ευαίσθητο σημείο, δηλαδή η εξάρτησή της από την ευρύτερη εμπορική αγορά ελέγχεται από τους ξένους βασικά μέσω των δανείων και της «προστασιας».
Για την οικονομική κατάσταση της χώρας μας στη δεκαετία του 1930 — '40 ο καθηγητής Αγγελόπουλος γράφει:
«Η Ελλάς από την άποψη τον εξωτερικού εμπορίού κατά την τελευταία δεκαετία ήταν εξαρτημένη αποκλειστικά από τη Γερμανία. Το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της κατευθυνόταν στη Γερμανία, από την οποία, λόγω του συστήματος των κλήριγκ, είμαστε υποχρεωμένοι να ενεργούμε τις εισαγωγές μας σε είδη παραγόμενα στη Γερμανία και σε τιμές τις οποίες καθώριζε το γερμανικό κράτος. Το 60% του εξαγωγικού εμπορίού περνούσαν από τα κλήριγκ και μόνο το 40% επωλούντο με ελεύθερο εξωτερικό συνάλλαγμα».
Η χιτλερική Γερμανία ξέρει ακριβώς πόση δύναμη έχει αυτό το εμπόριο για τη χώρα μας και το χρησιμοποιεί με επιτυχία για να διαμορφώσει την τρομερή «πέμπτη φάλαγγα», που ας το ομολογήσουμε από τώρα, στάθηκε όχι μόνο η καταστροφή της χώρας μας κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά σ'όλη την κατοπινή ιστορία του τόπου. Η γερμανική «πέμπτη φάλαγγα» Θα γίνουν οι άνθρωποι των ΗΠΑ και θα διαμορφώσουν την αμερικανοδουλεία ή την «αμερικανική φάρα», όπως πολύ πετυχημένα την ονομάζει ο Μεϊνό στο έργο του «Πολιτικές Δυνάμεις στην Ελλάδα»...
---------------------------------------------------------------
Παρόμοια με του Περικλή Ροδάκη, είναι και η αναφορά του Γεράσιμου Κακλαμάνη: «Δὲν κατενόησε λοιπὸν ἡ Ἀριστερὰ ὅτι στὴν Ἑλλάδα δὲν ὑπάρχει ἀστικὴ τάξη πού θὰ ἐπέτρεπε τὴν ἐφαρμογὴ μαρξιστικῶν θεωρημάτων, ἀλλά μόνο συμμωρία (τοῦ Μεϋνώ), πού ἀπαιτεῖ ἁπλῶς μιὰ εἰδικὴ τακτική. Ἄν τοῦτο κατανοοῦσε, δεδομένου ὅτι τὸ ποσοστὸ παραγωγῆς στὸ ἐθνικὸ προϊὸν ἀνέρχεται σὲ 48% ἀπὸ τὸν τομέα τῶν τριτογενῶν ὑπηρεσιῶν, θὰ καταλάβαινε ὅτι τὰ πράγματα μας ὑπολείπονται πολύ τοῦ σημείου ἀπ'ὅπου ἀρχίζει ἡ μαρξιστικὴ θεωρία. Θὰ καταλάβαινε δηλαδή ὅτι μόνο μέσῳ μιᾶς ἀμιγοῦς ἀστικῆς ἐπαναστατικῆς διαδικασίας, εἶναι δυνατὸν νὰ ἰσχύσῃ ὁ Μαρξισμός» - Εισαγωγή στη νεοελληνική ἀστική ἰδεολογία. Οι παρενέργειες του γλωσσικού, τέχνη και επιστήμη, και η νεοελληνική ἀστική ἰδεολογία καί η ἀριστερά.
Ο περί ου ο λόγος Μεϊνό ή Μεϋνώ είναι ο Jean Meynard, ένα απόσπασμα από το έργο του οποίου (Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα 1946-1965), υπάρχει στην ανάρτηση: Από την κρίση των κομμάτων, στον δρόμο προς την υποτέλεια και τις επακόλουθες ψευδαισθήσεις. Tο τέλος του μακρού 20ού αιώνα της Ελλάδας - μέρος α´.
---------------------------------------------------------------
Είναι, γενικά, βέβαιο ότι αν μια χώρα δανείζεται και το περιεχόμενο του δανείου δεν επενδύεται αμέσως παραγωγικά, έτσι που να αποδίδει σαν κέρδος με οποιαδήποτε μορφή, τα ποσά που απαιτόυνται για την τελική εξόφληση του, το δάνεο είναι καταστροφή για τη χώρα. Η πολιτική των δανεισμών μέχρι και σήμερα που γράφονται αυτές οι αράδες στη χώρα μας ποτέ δεν επενδύθηκαν παραγωγικά και κατά συνέπεια ποτέ δεν απέδωσαν τα τοκοχρεωλύσια. έτσι ο δανεισμός έγινε και εξακολουθεί να είναι φαύλος κύκλος που αποκλείει οποιαδήποτε μελλοντική ανάπτυξη της χώρας μας.
Στη χώρα μας πάντως τα δάνεια στάθηκαν μια πολύ σκοτεινή υπόθεση, που υπηρέτησε απλώς τους ξένους και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Ο καθηγηγήτης Αγγελόπουλος γράφει:
...Τα εξωτερικά δάνεια συνήφθησαν κατά την πρώτην περίοδον, δηλ. από της επαναστάσεως του 1821 μέχρι της πτωχεύσεως του 1893, εγένοντο δε υπό όρους καταθλιπτικούς δια το ελληνικόν δημόσιον... Τα συναφθέντα μεταγενέστερως δάνεια εγένοντο μεν υπό ευνοϊκώτερους όρους, αλλά συνολικά, ημπορεί να λεχθή, ότι καμμιά άλλη χώρα δεν έτυχε τόσο βαρείας μεταχειρίσεως εκ μέρους των ξένων δανειστών (υψηλοί τόκοι, επεμβάσεις εις τα εσωτερικά, διεθνής οικονομικός έλεγχος, εταιρεία υπέγγυων προσόδων κ.λπ.).
Δια να λάβει κανείς μιαν γενικήν ιδέαν της επιβαρύνσεως της Ελλάδος, αναφέρω εδώ δύο χαρακτηριστικούς αριθμούς. Τα ποσά, τα οποία πραγματικά εισέπραξε η Ελλάς από τα εξωτερικά δάνεια από της επαναστάσεως του 1821 μέχρι το 1932, όποτε και εσταμάτησε ο εξωτερικός δανεισμός, ανήλθον εις 2.200 εκατ. χρυσά φράγκα. Δια τα δάνεια αυτά ο προϋπολογισμός κατέβαλε δια τόκους και χρεωλύσια μέχρι των παραμονών του πολέμου 2.383 εκατ. χρυσά φράγκα, δηλ. 183 εκατ. χρυσά φράγκα, περισσότερα από εκείνα που εισέπραξε. Εν τούτοις, την 31ην Μαρτίου 1932 εποχήν που εσταμάτησε ο δανεισμός, το ποσόν του χρέους που ώφειλεν ακόμη η Ελλάς, ανήρχετο πάλιν εις 2 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα...
Δια να λάβει κανείς μιαν γενικήν ιδέαν της επιβαρύνσεως της Ελλάδος, αναφέρω εδώ δύο χαρακτηριστικούς αριθμούς. Τα ποσά, τα οποία πραγματικά εισέπραξε η Ελλάς από τα εξωτερικά δάνεια από της επαναστάσεως του 1821 μέχρι το 1932, όποτε και εσταμάτησε ο εξωτερικός δανεισμός, ανήλθον εις 2.200 εκατ. χρυσά φράγκα. Δια τα δάνεια αυτά ο προϋπολογισμός κατέβαλε δια τόκους και χρεωλύσια μέχρι των παραμονών του πολέμου 2.383 εκατ. χρυσά φράγκα, δηλ. 183 εκατ. χρυσά φράγκα, περισσότερα από εκείνα που εισέπραξε. Εν τούτοις, την 31ην Μαρτίου 1932 εποχήν που εσταμάτησε ο δανεισμός, το ποσόν του χρέους που ώφειλεν ακόμη η Ελλάς, ανήρχετο πάλιν εις 2 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα...
Το πράγμα φαίνεται απίστευτον και όμως είναι αληθές. Και σημαίνει πολλά.
Σημαίνει πρωτίστως, ότι η Ελλάς ανταπεκρίθη δια των ιδίων της δυνάμεων εις τας τεράστιας ανάγκας που αντιμετώπισε κατά τα 125 χρόνια του ελεύθερου της βίου. Σημαίνει ακόμη, ότι ο εξωτερικός δανεισμός δεν ήτο, παρά το πρόσχημα της κερδοσκοπίας του ξένου κεφαλαίου, που η εισροή του εις την χώραν ήτο σχεδόν ίση με την εκροή που εγένετο την αυτήν περίοδον δια την εξυπηρέτησιν παλαιότερων δανείων. Σημαίνει τέλος, ότι η πτωχή Ελλάς εξώφλησεν εις το ακέραιον τα ξένα κεφάλαια, που εδανείσθη'και τα ποσά που παρουσιάζονται σήμερα ως οφειλή, δεν αποτελούν παρά τους υπερβολικούς τόκους, την υπό άρτιον έκδοσιν και τα παντός είδους προμήθειας των διαφόρων Τραπεζών. Υπό τας συνθήκας αυτάς δεν είναι ανεξήγητον, πως η Ελλάς περιήλθεν επανειλημμένως μέχρι τούδε εις πτωχεύσεις. Αιτία των πτωχεύσεων αυτών δεν ήτο η κακή πίστης της Ελλάδος, αλλά η τακτική των ξένων ομολογιούχων. Πως ήτο δυνατόν να ορθοποδήση μια χώρα υπό τέτοιους όρους; Κάθε νέον συναπτόμενον δάνειον, εκτός των δυσμενών όρων της εκδόσεως επεβαρύνετο και με όλας τας καθυστερούμενας οφειλάς των προηγούμενων δανείων. Το εις διάθεσιν του ελληνικού δημοσίου απομένον ποσόν ήτο ανεπαρκές δια την εξυπηρέτησιν του σκοπού, δια τον οποίον συνήπτετο. Έτσι, η προσφυγή εις νέον πάλιν δάνειον ήτο αναγκαία.
Μόλις σταματούσε ο δανεισμός, η κρίσης καθίστατο αναπόφευκτος.
.~`~.
IV
IV
Οι ΗΠΑ που αποτελούν προπύργιο του μεταφασιστικού καπιταλισμού, ήταν το μόνο στήριγμα του καπιταλισμού. Μα οι ΗΠΑ ταυτόχρονα θέλουν να υποτάξουν όλο τον κόσμο και φυσικά και τις καπιταλιστικές χώρες. Οι ΗΠΑ επιτρέπουν στις καπιταλιστικές χώρες να επιβιώσουν σαν υποτελείς τους. Έτσι ο καπιταλισμός της Ευρώπης έχει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο λύσεις: να αποδεχτεί τη «μοίρα» του, να υποταχτεί στον αδυσώπητο νόμο της κοινωνίας, δηλαδή, στην αλλαγή, στην ανατροπή του καπιταλιστικού κόσμου ή να γίνει ουραγός, υποτελής των ΗΠΑ. Και φυσικά, προτίμησε τη δεύτερη. Κανένας δεν αποδέχεται το θάνατο του.
Οι ΗΠΑ για να δικαιώσουν την πολιτική τους ύψωσαν τη σημαία του αντικομμουνισμού σε λόγο ύπαρξης του καπιταλισμού. Και στο όνομα του κομμουνιστικού κινδύνου καλούσαν τους λαούς να συσπειρωθούν κάτω από την κηδεμονία τους. Φυσικά μια κηδεμονία που σημαίνει υποταγή στην εκμετάλλευση του αμερικανικού καπιταλισμού.
Η θέση των ΗΠΑ άλλαξε με τη λήξη του Β'Παγκόσμιου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου όταν ο κίνδυνος του φασισμού ήταν άμεσος οι ΗΠΑ και οι άλλες καπιταλιστικές χώρες συνεργάζονται στενά με τη Σοβιετική Ένωση και τα κομμουνιστικά κόμματα των κατεχόμενων από τον άξονα χωρών. Τότε ο κομμουνισμός δεν ήταν εχθρός αλλά σύμμαχος. Η αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ συνδέεται με το θάνατο του προέδρου Ρούσβελτ και την ανάδειξη σε πρόεδρο των ΗΠΑ του Τρούμαν. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα πρόσωπα δεν καθορίζουν τέτοιες αλλαγές. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν πρόκειται για πρόσωπα σαν τον Τρούμαν. Το 1945 ο αμερικανικός καπιταλισμός δεν χρειαζόταν πια τη διαιτησία ενός Ρούσβελτ για να επιβιώσει. Η παγκόσμια αγορά ήταν ανοικτή. Το δυναμικό των ΗΠΑ δούλευε σ'όλη του την ένταση, χωρίς να μπορούν να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες. Τα πετρέλαια γίνονται έξαλλα. Απαιτούν από τον άνθρωπό τους τον Τρουμαν να πραγματοποιησει την Παγκόσμια Αυτοκρατορία των ΗΠΑ. Η ατομική βόμβα τούς εξασφαλίζει τον παραλογισμό του ακατανίκητου.
Ετσι στο Πότσνταμ ουσιαστικά έρχονται σε ρήξη με τους χτεσινούς συμμάχους τους. Και εξαναγκάζει την καπιταλιστική Ευρώπη να ακολουθήσει την αντικομμουνιστική σταυροφορία. Και αυτός ήταν ο όρος για να της δωσει τα μεσα —την οικονομική υποστήριξη— για να επιβιώσει.
Αμέσως μετά τη νίκη ενάντια στο φασισμό, οι σύμμαχοι στον αγώνα βρέθηκαν εχθροί. Οι Αμερικανοί για νο υποτάξουν τον μη σοσιαλιστικό κόσμο, ανέμισαν το σκιάχτρο του κομμουνιστικού κινδύνου, που είχε κουρελιαστεί στη διάρκεια του πολέμου. Επιστρατεύονται κονδυλοφόροι και αρχίζει ένας χείμαρρος προπαγάνδας, που τείνει να πείσει τον κόσμο ότι οι Σοβιετικοί είναι θεριά, ότι ο κομμουνισμός είναι η κόλαση και θα φέρουν την καταστροφή... Ο αντικομμουνισμός είναι ο μπαμπούλας με τον οποίο οι ΗΠΑ ελπίζουν να κρατήσουν τους λαούς της Ευρώπης στο καθεστώς της κυριαρχίας τους. Και στην υπηρεσία αυτού του σχεδίου οι ΗΠΑ, με τους πληρωμένους κονδυλοφόρους προσπαθούν —γιατί ποτέ δεν το πέτυχαν— να δημιουργήσουν μια ανάλογη ιδεολογία, που θα στεκόταν και η ηθική δικαίωση της παγκόσμιας αυτοκρυτοριας τους.
Μέσα από αυτό το κλίμα βγήκε η έννοια του «Ελεύθερου Κόσμου», του κοσμοπολιτισμού, του δυτικού πολιτισμού κ.λπ. Η αμερικανική αυτοκρατορία σύντριβε τα εθνικά κράτη, απαιτούσε υποταγή του εθνους στη δική της Θέληση. Και αυτό έπρεπε να δικαιωθεί. Έπρεπε να πείσουν τους λαούς της Ευρώπης με τις γερές εθνικές παραδόσεις να απαρνηθούν την ιστορια τους και να γίνουν υποτελείς των ΗΠΑ. Και αυτη η υποταγή τους επρεπε να γίνει δεκτή σαν μια νέα διάσταση της «ελευθερίας»!!!
Την εποχή αυτή (1945-'49) οι ΗΠΑ προωθούν την ιδέα... για ενιαίο κράτος της Ευρώπης. Οι ΗΠΑ θέλουν να γκρεμίσουν τους εθνικούς φραγμούς για να περάσει ο δικός τους οικονομικός έλεγχος... Για να σταθεί ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός χρειαζόταν την αμερικανική προστασία, τα αμερικανικά όπλα και στρατεύματα. Μα αυτά όλα σήμαιναν και κατάλυση -μερικά έστω- της εθνικής ανεξαρτησίας στο όνομα του «Ελεύθερου Κόσμου» για να αποφευχθεί η απειλή του κομμουνισμού. Ο ευρωπαϊκός ξαναβρίσκει την ταξική του θέση, που είναι άρνηση της παλιάς του θέσης. Ο καπιταλισμός αναπτύσσεται με την ιδεολογία του εθνικισμού και διαμορφώνει τη πλήρη του μορφή στα εθνικά κράτη. Αυτή τη στιγμή η διατήρηση του καπιταλισμού απαιτεί την απάρνηση του έθνους και το πέρασμα στον κοσμοπολιτισμό. Και είναι πραγματικά αστείο να βλέπει κανένας στον αστικό Τύπο της εποχής όλους εκείνους τους πληρωμένους από τους Αμερικανούς κονδυλοφόρους να προσπαθούν να πείσουν τους ανθρώπους της χώρας τους ότι το έθνος ξεπεράστηκε και ότι οι λαοί της Ευρώπης δεν έχουν ιδιαίτερες πατρίδες.
Οι πιο θερμοί οπαδοί της ενιαίας Ευρώπης, όπου θα έσβηναν τα έθνη, είναι οι φυγάδες από το σοσιαλιστικό στρατόπεδο και οι παλιοί συνεργάτες τους ναζί.
Περικλής Ροδάκης
Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα
Πλαίσια και συνέπειες της υποτέλειας
Εκδ. Φύλλα
Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα
Πλαίσια και συνέπειες της υποτέλειας
Εκδ. Φύλλα
Ολόκληρωση α´ μέρους
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
