Δεν θα κάνω «ανάλυση» επί του συγκεκριμένου, απλά θα επισημάνω ορισμένα σημεία με αφορμή το αποτέλεσμα. Εν συντομία. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Αυστρία και την Γαλλία έχουν τις ρίζες τους στις δεκαετίες 1980-90. Τόσο το Freedom Party of Austria (FPÖ) όσο και το National Front γνώρισαν εκείνη την εποχή μια περίοδο ακμής για να ακολουθήσει ένα μεσοδιάστημα παρακμής και να επανέλθουν στις μέρες μας δυναμικά. Ήδη εκείνη την πρώτη περίοδο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε καταγράψει σε όλη τη δυτική Ευρώπη αλλαγές στη στάση των εκλογικών σωμάτων (θυμάται άραγε κανείς το γερμανικό Die Republikaner;), φαινόμενα γκετοποίησης ή/και επιθέσεων. Η ουσία όμως βρίσκεται αλλού. Στις διαφορές ανάμεσα στο τότε και το τώρα, στο χθες και το σήμερα.
Μετανάστευση, ανεργία (όπου υπήρχε) και εγκληματικότητα, ήταν συνήθως το πλέγμα γύρω από το οποίο υφαίνονταν αυτές οι ανησυχίες. Κατά την μετα-διπολική περίοδο, όμως, προστέθηκαν ορισμένα ακόμη ζητήματα σε αυτό το πλέγμα που δεν υπήρχαν πριν και οδήγησαν στην παγίωση, διεύρυνση και εμβάθυνση αυτών των φαινομένων και τάσεων: Πρώτον, η μεταψυχροπολεμική δυναμοποίηση του συνδυασμού «παγκοσμιοποίησης» και ελεύθερης μετα/διακίνησης ανθρώπων, κεφαλαίων και εμπορευμάτων. Δεύτερον, το ζήτημα της τρομοκρατίας (το οποίο έθεσε στην ατζέντα την ασφάλεια). Τρίτον η μεγέθυνση των μεταναστευτικών ρευμάτων (η οποία είναι πολύ εντονότερη κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες). Τέταρτον, το θρησκευτικό ζήτημα (το οποίο παλαιότερα είχε περιορισμένη έκταση, όχι μονάχα λόγω των μικρότερων μεταναστευτικών ροών, αλλά και λόγω της ύπαρξης κοσμικών καθεστώτων στον αραβομουσουλμανικό κόσμο τα οποία αργότερα, είτε αποσταθεροποίηθηκαν, είτε σαρώθηκαν από το κύμα της ισλαμικής αναβίωσης - το οποίο ορισμένοι αρνούνταν να δουν γιατί έβλεπαν παντού ή επιδίωκαν global democratic revolutions). Πέμπτον, το ζήτημα της ιδεολογίας του «πολυ-πολιτισμού» (δηλαδή του τρόπου ενσωμάτωσης και μιας νέας citizenship). Έκτον, η οικονομική κρίση μέσω της οποίας φανερώθηκε με έντονο τρόπο και ένα ακόμη ζήτημα το οποίο συστηματικά θαβόταν και υποβαθμιζόταν, δηλαδή: Έβδομον, το ζήτημα της δημογραφικής συντριβής των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κοινωνιών. Και τέλος, Όγδοον, η εμβάθυνση της Ε.Ε σε πολλαπλά επίπεδα και η υπερ-εθνικοποίηση της με την παράλληλη τμηματική απώλεια κυριαρχίας των εθνικών κρατών (είτε μιλάμε για την Ευρωζώνη, είτε για υπερ-εθνικοποίηση πολιτικών συστημάτων και κομμάτων και την αποσύνδεση τους από τις κοινωνικές βάσεις τους, είτε για «διαμοιρασμό» κυριαρχίας και τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο «διαμοιρασμός» λειτουργεί).
Όλα τα προηγούμενα αποτελούν ουσιώδεις διαφοροποιήσεις που δεν υπήρχαν κατά την πρώτη περίοδο αυτών των κομμάτων (ή υπήρχαν κάποιες από αυτές σε πολύ περιορισμένο βαθμό) και οι οποίες σαφώς σχετίζονται και με το δημοψήφισμα περί Brexit.
Οι αντι-μεταναστευτικές τάσεις και τα ζητήματα συνόρων, οριοθέτησης και κυριαρχίας, θα ενταθούν μελλοντικά και θα αποτελέσουν βασικό χαρακτηριστικό της πολιτικής ζωής και των κομμάτων στο εσωτερικό της Ευρωατλαντικής δομής για έναν πολύ απλό λόγο: Όσα προπαγάνδισε η «Δύση» μεταδιπολικά-ψυχροπολεμικά, δηλαδή η ελεύθερη μετα/διακίνηση ανθρώπων, κεφαλαίων και εμπορευμάτων, λειτούργησαν ως μπούμερανγκ και στράφηκαν εναντίον της. Πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά και δημογραφικά ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός από ότι ήταν το 1990. Είναι ενδεικτικό πως όταν κυκλοφόρησε το - αφελές - έργο του Francis Fukuyama, ''Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος'', ήμασταν κατά δύο, περίπου, δισεκατομμύρια λιγότεροι. Δε νομίζω πως οι άνθρωποι έχουν προλάβει να αντιληφθούν - πόσο μάλλον να συνειδητοποιήσουν - την έκταση αυτών των αλλαγών.
Μπορούν να ειπωθούν πολλά ακόμα, για τη σχέση μητροπολιτικού κέντρου και επαρχιακής περιφέρειας (δύο παράλληλα πολιτικά σύστημα, κοινωνική σύνθεση), για την συντριβή των παραδοσιακών κομμάτων ή των «κομμάτων του κατεστημένου» κ.λπ. Όπως και να 'χει, όταν παρατηρείται τέτοιος βαθμός «μονοχρωματισμού» σε χάρτες ορισμένοι θα πρέπει να κάνουν αυτοκριτική και όχι να μιλάνε αφ'υψηλού. Δεν τους προβληματίζει άραγε που την ίδια στιγμή που τα μεσαία στρώματα κατακερματίζονται παρατηρείται κατάρρευση των πολιτικών δυνάμεων «αριστερά» του «κέντρου»; Δεν αποτελεί αυτό δική τους αποτυχία; Ας κατέβουν, λοιπόν, από το καλάμι τους και ας κοιταχτούν λίγο στον καθρέφτη.
Μετανάστευση, ανεργία (όπου υπήρχε) και εγκληματικότητα, ήταν συνήθως το πλέγμα γύρω από το οποίο υφαίνονταν αυτές οι ανησυχίες. Κατά την μετα-διπολική περίοδο, όμως, προστέθηκαν ορισμένα ακόμη ζητήματα σε αυτό το πλέγμα που δεν υπήρχαν πριν και οδήγησαν στην παγίωση, διεύρυνση και εμβάθυνση αυτών των φαινομένων και τάσεων: Πρώτον, η μεταψυχροπολεμική δυναμοποίηση του συνδυασμού «παγκοσμιοποίησης» και ελεύθερης μετα/διακίνησης ανθρώπων, κεφαλαίων και εμπορευμάτων. Δεύτερον, το ζήτημα της τρομοκρατίας (το οποίο έθεσε στην ατζέντα την ασφάλεια). Τρίτον η μεγέθυνση των μεταναστευτικών ρευμάτων (η οποία είναι πολύ εντονότερη κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες). Τέταρτον, το θρησκευτικό ζήτημα (το οποίο παλαιότερα είχε περιορισμένη έκταση, όχι μονάχα λόγω των μικρότερων μεταναστευτικών ροών, αλλά και λόγω της ύπαρξης κοσμικών καθεστώτων στον αραβομουσουλμανικό κόσμο τα οποία αργότερα, είτε αποσταθεροποίηθηκαν, είτε σαρώθηκαν από το κύμα της ισλαμικής αναβίωσης - το οποίο ορισμένοι αρνούνταν να δουν γιατί έβλεπαν παντού ή επιδίωκαν global democratic revolutions). Πέμπτον, το ζήτημα της ιδεολογίας του «πολυ-πολιτισμού» (δηλαδή του τρόπου ενσωμάτωσης και μιας νέας citizenship). Έκτον, η οικονομική κρίση μέσω της οποίας φανερώθηκε με έντονο τρόπο και ένα ακόμη ζήτημα το οποίο συστηματικά θαβόταν και υποβαθμιζόταν, δηλαδή: Έβδομον, το ζήτημα της δημογραφικής συντριβής των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κοινωνιών. Και τέλος, Όγδοον, η εμβάθυνση της Ε.Ε σε πολλαπλά επίπεδα και η υπερ-εθνικοποίηση της με την παράλληλη τμηματική απώλεια κυριαρχίας των εθνικών κρατών (είτε μιλάμε για την Ευρωζώνη, είτε για υπερ-εθνικοποίηση πολιτικών συστημάτων και κομμάτων και την αποσύνδεση τους από τις κοινωνικές βάσεις τους, είτε για «διαμοιρασμό» κυριαρχίας και τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο «διαμοιρασμός» λειτουργεί).
Όλα τα προηγούμενα αποτελούν ουσιώδεις διαφοροποιήσεις που δεν υπήρχαν κατά την πρώτη περίοδο αυτών των κομμάτων (ή υπήρχαν κάποιες από αυτές σε πολύ περιορισμένο βαθμό) και οι οποίες σαφώς σχετίζονται και με το δημοψήφισμα περί Brexit.
Οι αντι-μεταναστευτικές τάσεις και τα ζητήματα συνόρων, οριοθέτησης και κυριαρχίας, θα ενταθούν μελλοντικά και θα αποτελέσουν βασικό χαρακτηριστικό της πολιτικής ζωής και των κομμάτων στο εσωτερικό της Ευρωατλαντικής δομής για έναν πολύ απλό λόγο: Όσα προπαγάνδισε η «Δύση» μεταδιπολικά-ψυχροπολεμικά, δηλαδή η ελεύθερη μετα/διακίνηση ανθρώπων, κεφαλαίων και εμπορευμάτων, λειτούργησαν ως μπούμερανγκ και στράφηκαν εναντίον της. Πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά και δημογραφικά ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός από ότι ήταν το 1990. Είναι ενδεικτικό πως όταν κυκλοφόρησε το - αφελές - έργο του Francis Fukuyama, ''Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος'', ήμασταν κατά δύο, περίπου, δισεκατομμύρια λιγότεροι. Δε νομίζω πως οι άνθρωποι έχουν προλάβει να αντιληφθούν - πόσο μάλλον να συνειδητοποιήσουν - την έκταση αυτών των αλλαγών.
Σημείωση
Η παρακμή της σοσιαλδημοκρατίας - επειδή αρκετοί αναφέρονται σε αυτήν - είναι απλά ένας ακόμη παράγοντας. Η παρακμή της είχε ξεκινήσει ήδη από τις δεκαετίες 1970-80 (από τότε έχει αναγγελθεί το «τέλος της σοσιαλδημοκρατίας») και ολοκληρώθηκε με την μετατροπή της σε συνιστώσα της χριστιανοδημοκρατίας και, κυρίως, με την ολοκληρωτική αποδοχή από πλευράς της των υπερ-εθνικών ευρωπαϊκών λύσεων (θυμίζω πως κάποτε το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα τασσόταν υπέρ του διακυβερνητικού μοντέλου ενώ την ομοσπονδιακή θεώρηση παραδοσιακά υπερασπίζεται το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα). Από εκεί και πέρα, ουσιαστικά, η περίοδος της μονοπολικής στιγμής και κυριαρχίας των Η.Π.Α ήταν αυτή που προσέφερε στη σοσιαλδημοκρατία κάποιες παραπάνω ανάσες ζωής.Μπορούν να ειπωθούν πολλά ακόμα, για τη σχέση μητροπολιτικού κέντρου και επαρχιακής περιφέρειας (δύο παράλληλα πολιτικά σύστημα, κοινωνική σύνθεση), για την συντριβή των παραδοσιακών κομμάτων ή των «κομμάτων του κατεστημένου» κ.λπ. Όπως και να 'χει, όταν παρατηρείται τέτοιος βαθμός «μονοχρωματισμού» σε χάρτες ορισμένοι θα πρέπει να κάνουν αυτοκριτική και όχι να μιλάνε αφ'υψηλού. Δεν τους προβληματίζει άραγε που την ίδια στιγμή που τα μεσαία στρώματα κατακερματίζονται παρατηρείται κατάρρευση των πολιτικών δυνάμεων «αριστερά» του «κέντρου»; Δεν αποτελεί αυτό δική τους αποτυχία; Ας κατέβουν, λοιπόν, από το καλάμι τους και ας κοιταχτούν λίγο στον καθρέφτη.
