Τι σόι άνθρωπος είναι αυτός που άλλαξε κατεύθυνση στη γνώση για να υποδουλώσει, σε βιομηχανική κλίμακα, τη ζωή στον θάνατο;
Ταυτισμένη με τον Διαφωτισμό, η νεωτερικότητα ισχυριζόταν ότι θα δημιουργούσε τον απόλυτο άνθρωπο, ότι θα ξερίζωνε τη βαρβαρότητα και ότι θα στεφανωνόταν με τη νικητήρια αύρα του πολιτισμού... θα σκόρπιζε τη βαριά καταχνιά των πρωτόγονων πρωινών που απαγόρευαν στους άγριους και στους βάρβαρους, τους βυθισμένους μέσα στην αποκτήνωση ή αγριότητα, να αντιληφθούν την ίδια τους την ανθρωπιά... Κατακτώντας τις πιο παράξενες χώρες, σ'αυτές τις μεθορίους του πολιτισμού ο άγριος και ο βάρβαρος θα του πρότειναν τον εαυτό του ως καθρέφτη...
Πρόλογος
Η Περσεφόνη, με τη θεϊκή της σοφία, συμβούλευσε τον Ορφέα να μην γυρίσει να κοιτάξει την Ευρυδίκη προτού ανέβει στον κόσμο των ζωντανών. Ο Ορφέας δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη δύναμη της επιθυμίας του και γκρέμισε την Ευρυδίκη στον Τάρταρο, ενώ ο ίδιος καταξεσκίστηκε αργότερα από τις Μαινάδες.
Το δίδαγμα είναι ξεκάθαρο: ο λόγος έχει έναν μόνο τρόπο για να μην βυθιστεί στην ίδια του την άβυσσο, να μην γυρίσει να κοιτάξει την κόλαση από την οποία προέρχεται, αλλά να υψώσει το βλέμμα του στον ουρανό.
...ξαναγυρίζουμε εν τέλει, σε μια και μόνη αρχή, την αρχή της εσωτερικότητας του ανθρώπου ο οποίος μη διαθέτοντας κανένα εξωτερικό φως, παραμένει υποταγμένος στις κατοπτρικές αντανακλάσεις του ανθρώπινου και του βάρβαρου, με το να φυλακίζει το άλλο στην ανεστραμμένη εικόνα του εαυτού του, χωρίς ποτέ να μπορεί να αποδράσει από την κόλαση της απομόνωσης του.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Η κόλαση δεν είναι ποτέ οι άλλοι, όπως υποστηρίζει ένα πολύ διαδεδομένο σόφισμα, η κόλαση είναι πάντοτε ο εαυτός μας, από τη στιγμή που το εντός δεν αναγνωρίζει κανένα εξωτερικό άνοιγμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο βάρβαρός είναι μέσα μας... Βαρβαρότητα είναι τόσο η λιποταξία του εαυτού μας όσο και η υποχώρηση του εγώ'το εγώ δεν εξαντλεί ολόκληρο το πεδίο του εαυτού μας... Δεν θα μας εκπλήξει το ότι η βαρβαρότητα βρίσκεται στο εσωτερικό, ακριβέστερα μέσα στο «υποκείμενο» ή στο self των Νεώτερων που απελευθέρωσε τις δυνάμεις του Εγώ ενάντια στη φύση, στους ανθρώπους και τον Θεό... Σε αντίθεση με την πρωτόγονη βαρβαρότητα, αυτήν που ο Vico ονόμαζε «βαρβαρότητα των αισθήσεων», η βαρβαρότητα της σκέψης δεν αλλοτριώνεται άμεσα με την εξωτερικότητα της καταστροφής'ξέρει να πηγαίνει με το πάσο της και να αφήνει τη μυστική της επιθυμία για το μηδέν να ωριμάσει.
*
Για πολλούς αιώνες, οι βάρβαροι αρκέστηκαν στα ακρότατα όρια του πολιτισμού, στις παγωμένες καταιγίδες του Βορρά ή στις υγρασίες της Ασίας, από την άλλη πλευρά του ρωμαϊκού limes που απέκλειε από την προηγούμενη ανθρωπότητα ό,τι δεν εγγραφόταν στα πολιτικά, νομικά και ηθικά και ηθικά όρια του ουμανισμού της. Την ίδια στιγμή που η Ευρώπη, κατακλύζοντας την παλιά ρωμαϊκότητα διαβρωμένη ανεπαίσθητα από τη βαρβαρότητα, θα κατακτούσε ολόκληρο τον κόσμο, καταργώντας ακόμα και την ιδέα των «συνόρων», ο βάρβαρός φάνηκε ότι απορροφήθηκε από το διευρυνόμενο πεδίο του πολιτισμού. Κατακυριεύθηκε από ένα υποκείμενο του οποίου η επιθυμία για εξουσία, μετά την κοπερνίκεια επανάσταση που ανάγκασε τον κόσμο να στρέφεται στο εξής γύρω από τον εαυτό του, δεν βρήκε πλέον κανένα εμπόδιο και απελευθέρωσε μέσα του τις δυνάμεις της αμορφίας, της αγριότητας και της διάλυσης. Με την έλλογη βασιλεία του πάνω σε ολόκληρο τον πλανήτη, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν διέλυσε τη βαρβαρότητα κατακτώντας μακρινές στέπες ή καινούργιες ερήμους'την έβαλε μέσα στους κόλπους του και αφέθηκε να κερδίσει από τη δική του διαδικασία διάλυσης, εμποτίζοντας με την άμμο της τις εσωτερικές του ερήμους.
Και καθώς η έρημος δεν είναι ποτέ πρώτη, αλλά έπεται για να ξηράνει τον αρχέγονο κήπο, από τον οποίο διατηρεί, λόγω αδυναμίας ή λόγω νοσταλγίας, μόνον ελάχιστες οάσεις, έτσι και η βαρβαρότητα πάντοτε έπεται, έχοντας την αντιδραστική επιθυμία να καταστρέψει τον προγενέστερο πολιτισμό. Όλοι μας βλέπουμε τη βαρβαρότητα ως υπερβολή, καταστροφή και στειρότητα, βλέπουμε να την έχει καταλάβει η μανία να μειώσει καθετί ανώτερο, ποδοπατώντας τον ελληνικό κίονα. Συγχρόνως, δεν προσπαθεί να υποκαταστήσει έναν πολιτισμό για να δημιουργήσει: δεν βγάζει την ιερή κολώνα από τη λάσπη για να μετατρέψει τον ναό σε εκκλησία, υποστηλώνοντας με το παγανιστικό μάρμαρο τον κορμό του νέου οικοδομήματος. Θέλει να μηδενίσει την ίδια την ιδέα του πολιτισμού από επιθυμία για το μηδέν, επικεντρωμένη μόνο σ'αυτήν, η οποία τη συνδέει, σε οντολογικό επίπεδο με τον μηδενισμό. Όπως το πτηνό της σοφίας, σύμβολο της θεάς Αθηνάς, που αρχίζει να πετάει μόνο όταν δύει ο ήλιος, η βαρβαρότητα ξεδιπλώνει τα φτερά της τη νύχτα'όμως είναι τα φτερά ενός αρπακτικού όρνιου.
Vanitas και Feritas
Κάτω από αυτό το βάναυσο προσωπείο του αρπακτικού, φτιαγμένο από βία, σκληρότητα και αγριότητα, όλοι οι ιστορικοί ή οι φιλόσοφοι είδαν το πρόσωπο της βαρβαρότητας. Ξεχνάμε όμως τη φυσική του διπλότητα. Υπάρχει μια βαρβαρότητα πιο ήπια, ή πιο ύπουλη, που μας βασανίζει όχι τόσο με τη σκληρότητα της όσο με τη μαλθακότητα, όχι τόσο με τη βία της όσο με την παραίτηση... οι Ρωμαίοι είχαν κιόλας διακρίνει αυτές τις δύο πλευρές της βαρβαρότητας, τη feritas από τη μια, δηλαδή την ολοσχερή καταστροφή, τη vanitas από την άλλη, δηλαδή τη στειρότητας του νοήματος.
...την αρπακτική βαρβαρότητα διαδέχεται η βαρβαρότητα της υποταγής ή της παραίτησης: αυτή τείνει να καταστρέψει τον πολιτισμό εκ των έσω, χωρίς να διαθέτει το αναπλήρωμα ψυχής που τούτος προσδοκούσε μάταια... η αρπακτική βαρβαρότητα είναι, εν κατακλείδι, άμεση και ποτέ δεν αναβάλλει επί μακρόν την επιθυμία της για καταστροφή. Η βαρβαρότητα της υποταγής, πιο αργή και πιο επίμονη, είναι τελικά πιο αποτελεσματική'δεν σταματά την εσωτερική της περιέλιξη, αλλά σκάβει όλο και πιο βαθιά την ψυχή του ανθρώπου μέχρι που να φτάσει στα άκρα της, ή στα όρια της, εκεί απ'όπου η ίδια η ψυχή είναι απούσα... δεν είναι τίποτα άλλο παρά η εσωτερίκευση, και συχνά η δικαιολόγηση, της αρπακτικής βαρβαρότητας, που εκδηλώθηκε με την προοδευτική εξαφάνιση του νοήματος... είναι o πόλος της Vanitas, της «κενότητας» (vanus = κενός) που θυμίζει επιδείξεις ηδυπάθειας, χαλαρότητας, διαφθοράς... ο κούφιος κόσμος του φαίνεσθαι, της αυταπάτης και της ρευστότητας, ταιριαστός σε μια ζωή μαλθακή, mollis, και αδρανή, iners... χαρακτηρίζεται από τη μαλθακότητα και τη στειρότητα των ηθών της...
Επίλογος
Θα ονομάσω φαινόμενο βαρβαρότητας κάθε είδος ανθρώπινης στειρότητας στο πεδίο της ηθικής, της πολιτικής, της εκπαίδευσης και της κουλτούρας... Χαρακτηρίζεται, διττά, από την αφετηριακή της κενότητα -το υποκείμενο απομονώνεται στον εαυτό του- και από την τελική της κενότητα - την έλλειψη σκοπού. Μιλάμε για φαινόμενο βαρβαρότητας κάθε φορά που μια πράξη, μια δημιουργία ή ένας θεσμός του ενταγμένου στα κοινά ανθρώπου δεν δημιουργεί πια νόημα, αλλά το καταστρέφει ή το σπαταλαει, αντλώντας σαν το παράσιτο χυμούς από τα προγενέστερα έργα ή από τα ιστορικά τους ιζήματα... Για να περιγράψω τις σύγχρονες μορφές αυτού του παρασιτισμού στον οποίο επιδίδεται λαίμαργα η μετανεωτερικότητα, θα επανέλθω κατ'αρχάς στις ελληνικές και λατινικές πηγές...
Jean-François Mattéi
.~`~.
Περί ολιγαρχίας -με όμορφο περιτύλιγμα- ή περί «δημοκρατίας», μια ιστοριούλα και ορισμένες ρήσεις...
Μεγάλα πολιτισμικά - Για το Μέγα «Σχίσμα» - Κλῖμαξ ή κρίσιμη καμπή. Εισαγωγικά για τη ρίζα που μέσω -αρνήσεων, διαφορών και- του ανθίσματος της, μορφοποιεί τη μετέπειτα πολιτισμική πραξεολογική ιστορικότητα τη «Δύσης» -μέχρι τις μέρες μας.