Εάν είστε υπερευαίσθητοι, μην προχωρήσετε. «Τρολλάρω» λίγο αυγουστιάτικα. Καλό μήνα.
I
Φράσεις, μέσω των οποίων σκοπεύω να δυναμιτίσω, αναθερμάνω, πυροδοτήσω (χιουμοριστικά μιλώντας), μετα-καλοκαιρινές συζητήσεις με φίλες-φίλους φιλελεύθερο-μαρξιστές:
1. Στην Τουρκία διεξάγεται εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας απέναντι σε δυνάμεις πολιτισμικής κατοχής (δηλαδή, απέναντι στις χειρότερες δυνατές δυνάμεις κατοχής).
2. Ο Γκιουλέν είναι για τον Ερντογάν ότι ήταν ο Τρότσκι για τον Στάλιν.Η αντιπαράθεση Γκιουλέν-Ερντογάν είναι η αντιπαράθεση Τρότσκι-Στάλιν, a la Turca musulmana (μεταφερμένη σε τούρκο-μουσουλμανικό πλαίσιο).
Μπύρες, ούζα, κοκτέιλ και κρασιά, μπουκάλια, ποτήρια και σφηνάκια στον αέρα.
[-] Έχει «βουίξει» ο τόπος για τους δεσμούς του συστήματος Κλίντον με τον Ιμάμη από το Ερζερούμ. Democratic presidential nominee Hillary Clinton’s global network of donors and allies has long been criticized by opponents as a sort-of “who’s who” list full of shady bankers, dictators, and backroom power brokers. Add alleged military coup backers to that list.
Πάντως, όταν οι ίδιοι που σήμερα κραυγάζουν για την «κακότητα» του καθεστώτος Ερντογάν, προσπαθούσαν να μας πείσουν πως οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές είναι «φυσικές» ή πως αποτελούν «νομοτέλεια» που δεν πρόκειται να σταματήσει «ότι κι αν γίνει», από εδώ έγραφα πως οι ροές είναι ελέγξιμες μέσω της Τουρκίας του Ερντογάν (κάτι που επιβεβαιώθηκε κατόπιν, από την εξέλιξη τους μετά την επιτευχθείσα συμφωνία. Και επιβεβαιώθηκε, γιατί ήταν πραγματικότητα). Αλλά εκείνη την περίοδο, είχε μεγαλύτερη βαρύτητα για ορισμένους να καταδειχθεί η νομοτέλεια -και άρα η αποδοχή- των «ροών» (και το «επιστημονικόν» του όλου ζητήματος), παρά η «κακότητα» του Ερντογάν.
Στο πάρκο Gezi τα πυροσβεστικά δεν πάτησαν ανθρώπους. Στο πραξικόπημα τανκ διαμέλισε άνθρωπο. Στο πάρκο Gezi το λεξιλόγιο είχε «αριστεροδεξιο» χρώμα (μίλαγες για αλεβήδες ή «αλεβίτες» και σε κοίταζαν περίεργα. Ήταν το κλίμα και το μάρκετινγκ της «αραβικής άνοιξης»). Στο πραξικόπημα το λεξιλόγιο είχε χρώμα αλήθειας: Γκιουλέν, κεμαλισμός, ισλαμισμός, στρατός, βάσεις, αλεβήδες, Κούρδοι κ.λπ.
Εάν θέλουμε να είμαστε προκλητικοί, θα μπορούσαμε να πούμε (καθ'υπερβολήν) πως το πραξικόπημα, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η «εξέγερση στο πάρκο Gezi» με άλλα μέσα.
[-] Οι απώλειες (όχι σε πολίτες) ήταν περίπου 100 πραξικοπηματίες και 60-70 αστυνομικοί και στρατιωτικοί του καθεστώτος.
Το κρίσιμο ή/και ρητορικό ερώτημα είναι το εξής: Μέσα στους διαδηλωτές, υπήρχαν δεύτερης γενιάς μετανάστες (Τούρκοι Γερμανοί), που βγήκαν στους δρόμους της Γερμανίας της Μέρκελ, προκειμένου να υποστηρίξουν την Τουρκία του Ερντογάν;
''The visionary dream about world unity and world dominion -- is an age-old dream of mankind. The Roman Empire was the greatest attempt at such unity and such dominion. And every universalism is bound up even at present with Rome, as a concept spiritual, and not geographic. The present-day world... would seem deeply contrary to this old dream about world unity, about a single world governance...
...it would seem, is destroying the unity of mankind... all that which not so long ago seemed still singularly important, and in which they saw the only possible future, now fades into the background, gives way to deeper interests and instincts... all that, which had seemed overcome and left behind by cosmopolitanism, by pacifism, by the humanitarian and socialistic teachings... has proven phantasmic, a mere abstraction...
The present historical period has similarity to the era of the great transmigration of peoples. There is the feeling, that mankind is entering upon a new historical period, amidst some sort of great inevitability, completely unforeseen by any of the scientific prognoses, meanwhile toppling down all the doctrines and teachings. And it demonstrates first of all, that the ancient, the irrational and indeed primitive instincts are stronger than all the modern social interests and humanitarian feelings... The irrational has proven stronger than the rational within the most bourgeois and well-organised of cultures...
The struggle... for might and dominion is essentially supra-national. Here the dark will for the expansion of the supra-personal life wins out over all personal interests and plans, it capsizes all the individual perspectives on life.
The most compelling feeling... might be expressed thus: this is the end of Europe, as a monopoly on culture, as a closed-in province of the earthly sphere, with its pretensions to be universal...
The semi-phantasmic existence of Turkey, which for a long time was sustained by European diplomacy, kept Europe within its closed-in condition, forestalling the too acute and catastrophic setting of questions, connected with movement towards the East...
Sooner or later there has to begin the movement of culture towards its ancient sources, to the ancient races, to the East, to Asia and Africa, which a new need to be drawn into the course of world history. Egypt, India, Palestine are not forever fallen away from world history. And... China has to be taken into account.
The disappearance of a purely European culture will be a dawning of the sun in the East. The enigmatic expression of the faces of the ancient peoples of the East, which are so striking for us as Europeans, ought for once to find solutions at some high points of history...
Inwardly, this historical turnabout is being readied by the spiritual crisis of European culture, the crashing of the positivism and materialism of the contemporary European consciousness, the disenchantment in life, the thirst for new faith and new wisdom... The East -- is one exit beyond the bounds of European culture, America -- is another exit. Europe is ceasing to be at the centre of world history, the sole bearer of an higher culture... the end of Europe and the critical point in history has to be experienced by man at spiritual depth and with a religious light.''
Τα προηγούμενα δεν γράφτηκαν πρόσφατα. Γράφτηκαν πριν 101 χρόνια, το 1915. Ο συγγραφέας, ήταν από τους πρώτους που συνειδητοποίησε την αρχή μιας διαδικασίας, η οποία κορυφώθηκε με το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου: To Τέλος της Ευρώπης. Αυτή είναι η ονομασία του κεφαλαίου, απόσπασμα του οποίου μόλις διαβάσατε. Το τι ακριβώς συνέβη μετά τον πόλεμο, το έχω περιγράψει και θα το συμπυκνώσω σε επόμενη δημοσίευση, για να μην επιβαρύνω την συγκεκριμένη. Είναι μια μεταπολεμική καθοδική πορεία που, ιδιαίτερα μεταψυχροπολεμικά (και υπό την συνοδεία τόνων μάρκετινγκ, θεωριών και δημοσιογραφίας), παρουσιάστηκε ως ανοδική (η καθοδική ή παρακμιακή πορεία βέβαια, φανερώνεται, ανάμεσα σε άλλα, και από το γεγονός πως στις μέρες μας δεν έχουμε να κάνουμε απλά με πολιτικούς, αλλά και με διανοητικούς νάνους). Ο συγγραφέας είναι ο Nikolai Alexandrovich Berdyaev. Το κείμενο πρωτοπαρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 1915 "Birzhevye vedomosti". Αργότερα, αποτέλεσε τμήμα του βιβλίου "The Fate of Russia" ("Sud'ba Rossii"), 1918.
Έχω τονίσει, κατ'επανάληψη, πως κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου ο πληθυσμός της Ευρώπης αποτελούσε πάνω από το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού (τουλάχιστον ένας στους τέσσερις ανθρώπους επί της Γης, περπατούσε στην ευρωπαϊκή ήπειρο). Μεταπολεμικά είχαμε την αμερικανική και ρωσική θαλπωρή-κατοχή. Την απώλεια όλων των αποικιακών κτήσεων και στην συνέχεια την άνοδο των παλαιών αποικιών και των εξω-ευρωπαϊκών κέντρων: οι παλαιές αποικίες, πλέον, είτε είναι, είτε θα γίνουν στο αμέσως προσεχές μέλλον, πιο σημαντικές από τα παλαιά ευρωπαϊκά-αυτοκρατορικά κέντρα (π.χ, Πορτογαλία-Βραζιλία, Ολλανδία-Ινδονησία, Ισπανία-Μεξικό). Η άνοδος αυτών των δυνάμεων και νέων, αλλά στην πραγματικότητα εξαιρετικά παλαιών, παγκόσμιων κέντρων, παράλληλα με την έλευση πληθυσμών της περιφέρειας προς τις μητροπολιτικές περιοχές, σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της περιόδου απο-αποικιοποίησης και την αντιστροφή αυτής της σχέσης. Την ίδια στιγμή, οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί αδυνατούν πλέον να αναπαραχθούν και η ευρωπαϊκή ήπειρος μεταβάλλεται στην γεροντοκρατία της ανθρωπότητας (η Ευρώπη, είναι η πιο γερασμένη ήπειρος στον πλανήτη έχοντας μέση ηλικία τα 42 έτη), ενώ η «εισροή» πληθυσμιακών συνόλων από τις παλαιές αποικίες ή από την ευρύτερη περιφέρεια του ευρωπαϊκού κέντρου, μέσω μετανάστευσης, αποτελεί κατά αρκετούς την πλέον «ενδεδειγμένη λύση», ως αντιστάθμισμα της επικρατούσας δημογραφικής κατάστασης (και προσπάθεια διατήρησης του βιοτικού επιπέδου). «Εισάγονται» παιδιά, μανάδες-τροφοί, εργατικά χέρια και ενέργεια από την «περιφέρεια». Και σαν να μην έφταναν όλα τα προηγούμενα, η Ευρώπη του κέντρου ή του Ρήνου, η οποία πλέον αποτελεί λιγότερο από το 2.5% του παγκόσμιου πληθυσμού, φαίνεται να χάνει τόσο την Ρωσία όσο και την Τουρκία.
Και κάπως έτσι, την ίδια στιγμή που πέρυσι για πρώτη φορά η Ε.Ε κατέγραψε φυσική μείωση πληθυσμού, η Ευρώπη ως ήπειρος έφτασε να αποτελεί λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και όλων των εδαφών δυτικά της Μόσχας), με την Ε.Ε να αποτελεί λιγότερο από το 7% και την Ευρωζώνη λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού (ένας στους είκοσι ανθρώπους επί της Γης). Όλα τα προηγούμενα, και αρκετά ακόμα που ξεχνώ, είτε θάφτηκαν κάτω από τόνους κοινωνικών θεωριών, οικονομικών στατιστικών ή δημοσιογραφικών αναλύσεων, που παρουσίαζαν την «Ευρώπη» σε άνοδο και ακμή, είτε εξιδανικεύτηκαν ή/και παρουσιάστηκαν ως «φυσιολογικά».
O Berdyaev, για να ολοκληρώσω επιστρέφοντας στο κείμενο, απόσπασμα του οποίου παρέθεσα νωρίτερα, αναφέρει πως ο ''Modern imperialism -- is a phenomenon purely European''. Το θέμα είναι πως δεν ήταν μονάχα αυτός ''purely European''. Και οι λεγόμενοι «Νέοι Χρόνοι» ήταν. Και οι «κοινωνικές επιστήμες», ήταν. Και οι τελευταίες, έκαναν πολύ καλή δουλειά στο να παρουσιάσουν την κάθοδο ως άνοδο και την παρακμή ως ακμή.
[-] Ευρώπη του Ρήνου: Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και Βέλγιο. Σαφώς και ο Ρήνος, η Ευρώπη του Ρήνου, έχει μεγαλύτερη ανάγκη την Ρωσία και την Τουρκία, απ'ό,τι η Τουρκία και η Ρωσία την Ευρώπη του Ρήνου.
[-] Ακόμα και αν δεν ήταν ολοκληρωτικά «ευρωπαϊκές», οι κοινωνικές επιστήμες ήταν ευρωκεντρικές σε όλη τη διάρκεια της θεσμικής ιστορίας τους, δηλαδή από τότε που ιδρύθηκαν πανεπιστημιακά τμήματα... «Στην πραγματικότητα, οι διάφοροι κλάδοι της κοινωνικής επιστήμης εντοπίζονταν σε συντριπτικό βαθμό, τουλάχιστον μέχρι το 1945, σε πέντε μόλις χώρες: στην Γαλλία, την Βρετανία, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις Η.Π.Α. Αλλά ακόμα και σήμερα, παρά την παγκόσμια εξάπλωση της κοινωνικής επιστήμης ως δραστηριότητας, οι κοινωνικοί επιστήμονες παραμένουν, στη μεγάλη τους πλειονότητα Ευρωπαίοι». Κάτι παρεμφερές συνέβη, a la americana, με τους οικονομολόγους, όπου στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι το 1971, ζούσε το 90% των οικονομολόγων του πλανήτη.
1. Στην Τουρκία διεξάγεται εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας απέναντι σε δυνάμεις πολιτισμικής κατοχής (δηλαδή, απέναντι στις χειρότερες δυνατές δυνάμεις κατοχής).
2. Ο Γκιουλέν είναι για τον Ερντογάν ότι ήταν ο Τρότσκι για τον Στάλιν.Η αντιπαράθεση Γκιουλέν-Ερντογάν είναι η αντιπαράθεση Τρότσκι-Στάλιν, a la Turca musulmana (μεταφερμένη σε τούρκο-μουσουλμανικό πλαίσιο).
Μπύρες, ούζα, κοκτέιλ και κρασιά, μπουκάλια, ποτήρια και σφηνάκια στον αέρα.
Σημείωση
[-] Όταν ακούτε ή διαβάζετε τον όρο «μετριοπαθές Ισλάμ», προκειμένου να σας είναι ευκολότερο να καταλάβετε τι σημαίνει η φράση, να σκέφτεστε: «ισλαμικό ή ισλαμίζον καθεστώς που είναι γεωπολιτικά προσανατολισμένο και θετικά προσκείμενο προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής» (με ολίγη λίμπεραλ-φιλελεύθερη σως, σε ορισμένες περιπτώσεις). Οποιοδήποτε ισλαμικό ή ισλαμίζον καθεστώς ή οργάνωση, δεν καλύπτει τα προηγούμενα κριτήρια είναι μη... «μετριοπαθές», και συνήθως χαρακτηρίζεται «φονταμενταλιστικό». [-] Έχει «βουίξει» ο τόπος για τους δεσμούς του συστήματος Κλίντον με τον Ιμάμη από το Ερζερούμ. Democratic presidential nominee Hillary Clinton’s global network of donors and allies has long been criticized by opponents as a sort-of “who’s who” list full of shady bankers, dictators, and backroom power brokers. Add alleged military coup backers to that list.
II
Εμείς, δηλαδή το εν Ελλάδι καθεστώς, δεν κάνουμε «πογκρόμ» 50.000 ατόμων (σε νεανικό πληθυσμό 80- εκατομμυρίων). Εμείς, απλά ωθούμε σε οικειοθελή και «εθελούσία» μετανάστευση 500.000 ανθρώπους (σε γηρασμένο πληθυσμό 10+ εκατομμυρίων) και κανα εκατομμύριο (μια 25αρα%) σε ανεργία. Είμαστε «ώριμη δημοκρατία».Σημείωση
[-] Οι διώξεις, στην μια περίπτωση, γίνονται μετά από αποτυχημένο πραξικόπημα. Οι «διώξεις», στην άλλη περίπτωση, μετά από ανεπαρκή «εκσυγχρονισμό-εξευρωπαϊσμό».III
Φόβος -ακούω- επικρατεί στην «Ευρώπη», για την πιθανότητα αύξησης των προσφυγικών ροών. Μισό λεπτό. Δεν μας έλεγαν ορισμένοι πως «οι προσφυγικές ροές δεν πρόκειται να σταματήσουν». Δεν μας παρουσίαζαν ρεπορτάζ για ποδήλατα που δια μέσω Ρωσίας προσεγγίζουν τον βόρειο πόλο και από εκεί περνάνε στην Φινλανδία προκειμένου να φτάσουν στην Γη της Επαγγελίας (μάλιστα το ρεπορτάζ αυτό χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να καταδειχθεί η ματαιότητα της όποιας προσπάθειας περιορισμού των «ροών»). Δεν μας παρουσίαζαν τις συνεχιζόμενες και συνεχώς αυξανόμενες ροές ως «φυσικές» ή ως νομοτέλεια;Πάντως, όταν οι ίδιοι που σήμερα κραυγάζουν για την «κακότητα» του καθεστώτος Ερντογάν, προσπαθούσαν να μας πείσουν πως οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές είναι «φυσικές» ή πως αποτελούν «νομοτέλεια» που δεν πρόκειται να σταματήσει «ότι κι αν γίνει», από εδώ έγραφα πως οι ροές είναι ελέγξιμες μέσω της Τουρκίας του Ερντογάν (κάτι που επιβεβαιώθηκε κατόπιν, από την εξέλιξη τους μετά την επιτευχθείσα συμφωνία. Και επιβεβαιώθηκε, γιατί ήταν πραγματικότητα). Αλλά εκείνη την περίοδο, είχε μεγαλύτερη βαρύτητα για ορισμένους να καταδειχθεί η νομοτέλεια -και άρα η αποδοχή- των «ροών» (και το «επιστημονικόν» του όλου ζητήματος), παρά η «κακότητα» του Ερντογάν.
Σημείωση
[-] Σε άλλο ζήτημα, απ'ότι παρατηρώ, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Γερμανία, δηλαδή ο Ρήνος, δέχονται -και ανησυχούν για- τρομοκρατικά χτυπήματα. Στις υπόλοιπες χώρες, σε γενικές γραμμές, άκρα του τάφου σιωπή.IV
Στην «εξέγερση στο πάρκο Gezi», όπου είχαμε αντλίες με πεπιεσμένο νερό και δακρυγόνα, ήταν ο «λαός». Και οι 8-22 που σκοτώθηκαν ήταν «λαός». Στο πραξικόπημα, όπου είχαμε σφαίρες και τανκς στους δρόμους, δεν ήταν απέναντι «λαός». Και οι 170-350 που σκοτώθηκαν δεν ήταν «λαός» (δεν αναφέρομαι σε απώλειες αστυνομικών, στρατο-χωροφυλάκων αλλά σε πολίτες-civilians).Στο πάρκο Gezi τα πυροσβεστικά δεν πάτησαν ανθρώπους. Στο πραξικόπημα τανκ διαμέλισε άνθρωπο. Στο πάρκο Gezi το λεξιλόγιο είχε «αριστεροδεξιο» χρώμα (μίλαγες για αλεβήδες ή «αλεβίτες» και σε κοίταζαν περίεργα. Ήταν το κλίμα και το μάρκετινγκ της «αραβικής άνοιξης»). Στο πραξικόπημα το λεξιλόγιο είχε χρώμα αλήθειας: Γκιουλέν, κεμαλισμός, ισλαμισμός, στρατός, βάσεις, αλεβήδες, Κούρδοι κ.λπ.
Εάν θέλουμε να είμαστε προκλητικοί, θα μπορούσαμε να πούμε (καθ'υπερβολήν) πως το πραξικόπημα, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η «εξέγερση στο πάρκο Gezi» με άλλα μέσα.
Σημειώσεις
[-] Γαμώτο, εάν είχε πετύχει το πραξικόπημα, τώρα η «Ευρώπη» δεν θα ανησυχούσε για την πιθανότητα αύξησης των προσφυγικών ροών...[-] Οι απώλειες (όχι σε πολίτες) ήταν περίπου 100 πραξικοπηματίες και 60-70 αστυνομικοί και στρατιωτικοί του καθεστώτος.
V
Δεν είμαι σίγουρος. Θα είναι περισσότερο αστείο ή περισσότερο ειρωνικό, εάν η συγκέντρωση (υπο)στήριξης του Ερντογαν στην Γερμανία (Κολωνία), είναι η μαζικότερη και εντονότερη σε παλμό, πολιτική συγκέντρωση των τελευταίων χρόνων στην Γερμανία; Θα είναι περισσότερο αστείο ή περισσότερο ειρωνικό, εάν τα γερμανικά κόμματα είναι ανίκανα να κινητοποιήσουν και να συγκεντρώσουν, το καθένα ξεχωριστά, περισσότερους ανθρώπους, με ανάλογο παλμό και ισχυρή αφοσίωση, απ'ο,τι ο Ερντογάν, «εκτός έδρας»;Το κρίσιμο ή/και ρητορικό ερώτημα είναι το εξής: Μέσα στους διαδηλωτές, υπήρχαν δεύτερης γενιάς μετανάστες (Τούρκοι Γερμανοί), που βγήκαν στους δρόμους της Γερμανίας της Μέρκελ, προκειμένου να υποστηρίξουν την Τουρκία του Ερντογάν;
Σημείωση
Η όλη εξέλιξη, μπορεί να ιδωθεί και «θετικά» από κάποιους στην Γερμανία: Οι Τούρκοι προσδίδουν ζωτικότητα και δυναμισμό στην γερμανική γεροντοκρατία. Η Γερμανία είναι στο top 3 των πιο γηρασμένων χωρών στον πλανήτη και χαρακτηρίζεται ως “super-aged” society-nation. Η μέση ηλικία στην Γερμανία είναι 46,4 έτη (στην Τουρκία είναι 17 έτη λιγότερο, περίπου 30 έτη).VI
Πότε άραγε γράφονταν όσα ακολουθούν;''The visionary dream about world unity and world dominion -- is an age-old dream of mankind. The Roman Empire was the greatest attempt at such unity and such dominion. And every universalism is bound up even at present with Rome, as a concept spiritual, and not geographic. The present-day world... would seem deeply contrary to this old dream about world unity, about a single world governance...
...it would seem, is destroying the unity of mankind... all that which not so long ago seemed still singularly important, and in which they saw the only possible future, now fades into the background, gives way to deeper interests and instincts... all that, which had seemed overcome and left behind by cosmopolitanism, by pacifism, by the humanitarian and socialistic teachings... has proven phantasmic, a mere abstraction...
The present historical period has similarity to the era of the great transmigration of peoples. There is the feeling, that mankind is entering upon a new historical period, amidst some sort of great inevitability, completely unforeseen by any of the scientific prognoses, meanwhile toppling down all the doctrines and teachings. And it demonstrates first of all, that the ancient, the irrational and indeed primitive instincts are stronger than all the modern social interests and humanitarian feelings... The irrational has proven stronger than the rational within the most bourgeois and well-organised of cultures...
The struggle... for might and dominion is essentially supra-national. Here the dark will for the expansion of the supra-personal life wins out over all personal interests and plans, it capsizes all the individual perspectives on life.
The most compelling feeling... might be expressed thus: this is the end of Europe, as a monopoly on culture, as a closed-in province of the earthly sphere, with its pretensions to be universal...
The semi-phantasmic existence of Turkey, which for a long time was sustained by European diplomacy, kept Europe within its closed-in condition, forestalling the too acute and catastrophic setting of questions, connected with movement towards the East...
Sooner or later there has to begin the movement of culture towards its ancient sources, to the ancient races, to the East, to Asia and Africa, which a new need to be drawn into the course of world history. Egypt, India, Palestine are not forever fallen away from world history. And... China has to be taken into account.
The disappearance of a purely European culture will be a dawning of the sun in the East. The enigmatic expression of the faces of the ancient peoples of the East, which are so striking for us as Europeans, ought for once to find solutions at some high points of history...
Inwardly, this historical turnabout is being readied by the spiritual crisis of European culture, the crashing of the positivism and materialism of the contemporary European consciousness, the disenchantment in life, the thirst for new faith and new wisdom... The East -- is one exit beyond the bounds of European culture, America -- is another exit. Europe is ceasing to be at the centre of world history, the sole bearer of an higher culture... the end of Europe and the critical point in history has to be experienced by man at spiritual depth and with a religious light.''
Τα προηγούμενα δεν γράφτηκαν πρόσφατα. Γράφτηκαν πριν 101 χρόνια, το 1915. Ο συγγραφέας, ήταν από τους πρώτους που συνειδητοποίησε την αρχή μιας διαδικασίας, η οποία κορυφώθηκε με το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου: To Τέλος της Ευρώπης. Αυτή είναι η ονομασία του κεφαλαίου, απόσπασμα του οποίου μόλις διαβάσατε. Το τι ακριβώς συνέβη μετά τον πόλεμο, το έχω περιγράψει και θα το συμπυκνώσω σε επόμενη δημοσίευση, για να μην επιβαρύνω την συγκεκριμένη. Είναι μια μεταπολεμική καθοδική πορεία που, ιδιαίτερα μεταψυχροπολεμικά (και υπό την συνοδεία τόνων μάρκετινγκ, θεωριών και δημοσιογραφίας), παρουσιάστηκε ως ανοδική (η καθοδική ή παρακμιακή πορεία βέβαια, φανερώνεται, ανάμεσα σε άλλα, και από το γεγονός πως στις μέρες μας δεν έχουμε να κάνουμε απλά με πολιτικούς, αλλά και με διανοητικούς νάνους). Ο συγγραφέας είναι ο Nikolai Alexandrovich Berdyaev. Το κείμενο πρωτοπαρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 1915 "Birzhevye vedomosti". Αργότερα, αποτέλεσε τμήμα του βιβλίου "The Fate of Russia" ("Sud'ba Rossii"), 1918.
VII
Τι συνέβη άραγε μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους (συνέχεια από το προηγούμενο); Είχαμε μια ανοδική ή μια καθοδική πορεία της «Ευρώπης»;Έχω τονίσει, κατ'επανάληψη, πως κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου ο πληθυσμός της Ευρώπης αποτελούσε πάνω από το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού (τουλάχιστον ένας στους τέσσερις ανθρώπους επί της Γης, περπατούσε στην ευρωπαϊκή ήπειρο). Μεταπολεμικά είχαμε την αμερικανική και ρωσική θαλπωρή-κατοχή. Την απώλεια όλων των αποικιακών κτήσεων και στην συνέχεια την άνοδο των παλαιών αποικιών και των εξω-ευρωπαϊκών κέντρων: οι παλαιές αποικίες, πλέον, είτε είναι, είτε θα γίνουν στο αμέσως προσεχές μέλλον, πιο σημαντικές από τα παλαιά ευρωπαϊκά-αυτοκρατορικά κέντρα (π.χ, Πορτογαλία-Βραζιλία, Ολλανδία-Ινδονησία, Ισπανία-Μεξικό). Η άνοδος αυτών των δυνάμεων και νέων, αλλά στην πραγματικότητα εξαιρετικά παλαιών, παγκόσμιων κέντρων, παράλληλα με την έλευση πληθυσμών της περιφέρειας προς τις μητροπολιτικές περιοχές, σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της περιόδου απο-αποικιοποίησης και την αντιστροφή αυτής της σχέσης. Την ίδια στιγμή, οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί αδυνατούν πλέον να αναπαραχθούν και η ευρωπαϊκή ήπειρος μεταβάλλεται στην γεροντοκρατία της ανθρωπότητας (η Ευρώπη, είναι η πιο γερασμένη ήπειρος στον πλανήτη έχοντας μέση ηλικία τα 42 έτη), ενώ η «εισροή» πληθυσμιακών συνόλων από τις παλαιές αποικίες ή από την ευρύτερη περιφέρεια του ευρωπαϊκού κέντρου, μέσω μετανάστευσης, αποτελεί κατά αρκετούς την πλέον «ενδεδειγμένη λύση», ως αντιστάθμισμα της επικρατούσας δημογραφικής κατάστασης (και προσπάθεια διατήρησης του βιοτικού επιπέδου). «Εισάγονται» παιδιά, μανάδες-τροφοί, εργατικά χέρια και ενέργεια από την «περιφέρεια». Και σαν να μην έφταναν όλα τα προηγούμενα, η Ευρώπη του κέντρου ή του Ρήνου, η οποία πλέον αποτελεί λιγότερο από το 2.5% του παγκόσμιου πληθυσμού, φαίνεται να χάνει τόσο την Ρωσία όσο και την Τουρκία.
Και κάπως έτσι, την ίδια στιγμή που πέρυσι για πρώτη φορά η Ε.Ε κατέγραψε φυσική μείωση πληθυσμού, η Ευρώπη ως ήπειρος έφτασε να αποτελεί λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και όλων των εδαφών δυτικά της Μόσχας), με την Ε.Ε να αποτελεί λιγότερο από το 7% και την Ευρωζώνη λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού (ένας στους είκοσι ανθρώπους επί της Γης). Όλα τα προηγούμενα, και αρκετά ακόμα που ξεχνώ, είτε θάφτηκαν κάτω από τόνους κοινωνικών θεωριών, οικονομικών στατιστικών ή δημοσιογραφικών αναλύσεων, που παρουσίαζαν την «Ευρώπη» σε άνοδο και ακμή, είτε εξιδανικεύτηκαν ή/και παρουσιάστηκαν ως «φυσιολογικά».
O Berdyaev, για να ολοκληρώσω επιστρέφοντας στο κείμενο, απόσπασμα του οποίου παρέθεσα νωρίτερα, αναφέρει πως ο ''Modern imperialism -- is a phenomenon purely European''. Το θέμα είναι πως δεν ήταν μονάχα αυτός ''purely European''. Και οι λεγόμενοι «Νέοι Χρόνοι» ήταν. Και οι «κοινωνικές επιστήμες», ήταν. Και οι τελευταίες, έκαναν πολύ καλή δουλειά στο να παρουσιάσουν την κάθοδο ως άνοδο και την παρακμή ως ακμή.
Σημείωση
[-] O Berdyaev, και όχι μόνο αυτός, είδε το πνευματικό επίπεδο (higher culture, monopoly on culture). Το υλικό και δημογραφικό ακολούθησαν.[-] Ευρώπη του Ρήνου: Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και Βέλγιο. Σαφώς και ο Ρήνος, η Ευρώπη του Ρήνου, έχει μεγαλύτερη ανάγκη την Ρωσία και την Τουρκία, απ'ό,τι η Τουρκία και η Ρωσία την Ευρώπη του Ρήνου.
[-] Ακόμα και αν δεν ήταν ολοκληρωτικά «ευρωπαϊκές», οι κοινωνικές επιστήμες ήταν ευρωκεντρικές σε όλη τη διάρκεια της θεσμικής ιστορίας τους, δηλαδή από τότε που ιδρύθηκαν πανεπιστημιακά τμήματα... «Στην πραγματικότητα, οι διάφοροι κλάδοι της κοινωνικής επιστήμης εντοπίζονταν σε συντριπτικό βαθμό, τουλάχιστον μέχρι το 1945, σε πέντε μόλις χώρες: στην Γαλλία, την Βρετανία, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις Η.Π.Α. Αλλά ακόμα και σήμερα, παρά την παγκόσμια εξάπλωση της κοινωνικής επιστήμης ως δραστηριότητας, οι κοινωνικοί επιστήμονες παραμένουν, στη μεγάλη τους πλειονότητα Ευρωπαίοι». Κάτι παρεμφερές συνέβη, a la americana, με τους οικονομολόγους, όπου στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι το 1971, ζούσε το 90% των οικονομολόγων του πλανήτη.