I) Ευρωκεντρικές τάσεις, Ελλάδα και το άρμα της δυτ. Ευρώπης II) Ισραήλ και μεσογειακή ταυτότητα III) Οράματα του Ο.Η.Ε για την μετανάστευση σε έναν κόσμο χωρίς σύνορα IV) Νεο-εθνικές τάσεις σε παγκόσμια κλίμακα V) Χειρισμοί της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή.

Οι πολιτικές τάσεις και κινήσεις που είναι στενά ευρωκεντρικές ή δυτικοκεντρικές δεν έχουν μέλλον. Οι ασύμμετρα πολυδιάστατες ή πολυκεντρικές τάσεις με ιδιαίτερες σχέσεις με την «Ευρώπη» και τη «Δύση» έχουν μέλλον. Για να μην λιποθυμήσουν οι «ανηκολόγοι», ας το γράψω και διαφορετικά. Τα λιμάνια υπάρχουν προκειμένου να σαλπάρεις και να ανοιχτείς στη θάλασσα (και να έχεις ασφαλές καταφύγιο επιστροφής), όχι προκειμένου να κάθεσαι μέσα και να λες ότι «ανήκεις» στο... λιμάνι ή να αναφωνείς «μην βγούμε από το λιμάνι! Θα βυθιστεί το πλοίο!».

Προφανώς, λοιπόν, θα έχεις ιδιαίτερες σχέσεις ή λιμάνι. Οι κατ'αποκλειστικότητα, όμως, ευρωκεντρισμοί και δυτικοκεντρισμοί ήταν επίκαιροι κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Στον 21ο αιώνα αποτελούν στενό κλοιό και ασφυκτικό κορσέ και μεταβάλλονται σε μαύρες τρύπες (που καταρρέουν υπό το ίδιο το βάρος και τα αδιέξοδα τους). Ενώ υπάρχει μια γενική τάση και προσπάθεια αποστασιοποίησης και ανοίγματος προς όλες τις κατευθύνσεις ή/και απόκτησης απόστασης ασφαλείας από αυτές, εμείς πάμε ανάποδα σαν τον κάβουρα στο κέντρο της μαύρης τρύπας. Λογικό είναι να συνθλιβούμε όταν το «άστρο» τελεί υπό κατάρρευση (και θα καταρρεύσει εάν δεν αλλάξει ουσιωδώς).

Οι «ελίτ» της κατεστραμμένης Ελλάδας είναι μονομερώς και άνευ όρων προσανατολισμένες στο παρελθόν (δηλαδή στην δυτική Ευρώπη). Όσο και εάν πιστεύουν ή προσπαθούν να πείσουν για το αντίθετο, αυτό είναι το παρελθόν. Την Ελλάδα την έφαγε η υπερβολική πίστη και επανάπαυση στην «πολύ ή περισσότερη Ευρώπη» και όχι το αντίθετο. Αυτό δεν συνέβη τυχαία. Οι διανοητικές, πολιτικές, οικονομικές ή άλλες «ελίτ» που ηγεμόνευσαν στην Ελλάδα, αντιλήφθηκαν την Ε.Ε ως την κορύφωση μιας ιστορικής πορείας και ως αυτοπραγμάτωση ή/και ολοκλήρωση τους. Επιτέλους, μετά από δύο αιώνες προσπαθειών «εξευρωπαϊσμού» κατάφεραν να οδηγηθούν στους άγιους εκείνους τόπους που ανέκαθεν ήθελαν να είχαν γεννηθεί: Στην ευρύτερη περιοχή του Ρήνου και στην κεντρική γεωγραφία του φιλελευθερισμού, του διαφωτισμού κ.λπ.

Δεν αντιλήφθηκαν δύο μικρές λεπτομέρειες όμως. Πρώτον, πως η δυτική Ευρώπη δεν βρίσκεται σε ανοδική, αλλά σε καθοδική πορεία (η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί προϊόν και απόδειξη της αδυναμίας και όχι της δύναμης της δυτικής Ευρώπης) και δεύτερον, πως η Ελλάδα καβάλησε το άρμα της δυτ. Ευρώπης και η πορεία της υπήρξε αντίστοιχη: άνοδος τον 19ο αιώνα, κορύφωση στις πρώτες δεκαετίες του 20ου, και έπειτα πτώση και συνεχής συρρίκνωση.


Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μια χαλαρή ένωση σε πολλά επίπεδα (και μηχανισμός ολοκλήρωσης της περιοχής του Ρήνου), αποτελεί ένα εξαιρετικό επίτευγμα. Μέχρι εκεί όμως. Εάν τοποθετηθεί ευθέως απέναντι στα εθνικά κράτη θα συνθλιβεί...


Στο Ισραήλ αναπτύσσονται προβληματισμοί όπως οι κάτωθι. Στην Ελλάδα της «ανηκολογίας», όχι.

Currently, there are several reasons why Israel must remember that, from the geographical and historical point of view, it is an integral part of the Mediterranean. The continuous hostility of most Mediterranean countries towards Israel, its immense dependence on the United States and the growing technological modernisation worldwide have made the current Israeli identity typically western; its citizens do not look to the countries of the Mediterranean basin but to Western Europe and North America as models of inspiration and examples to follow. Israelis should remember their history and bear in mind that the Mediterranean identity is a splendid one. The great civilisations emerged and developed in the Mediterranean basin. Jews, who were active guests and involved in both the Islamic world and the Christian world, must now also contribute decisively to the Mediterranean identity that includes their historical Jewish identity...

The Mediterranean identity is a splendid identity, ancient and modern. The great civilisations were born and developed in the Mediterranean basin: Christianity, Judaism, Islam, as well as Greco-Roman culture. All these sources are still alive today and are, in many senses, of great importance to the world. It is therefore a historical duty of Israelis towards the Mediterranean basin, in which they wish to remain as permanent residents after having overcome such harsh and exhausting migrations, to make it part of their identity.

Δυστυχώς, έπρεπε να προηγηθεί η βιομηχανοποιημένη και σε μαζική κλίμακα εξολόθρευση μεγάλου μέρους των Εβραίων της Ευρώπης, προκειμένου να αρχίσουν ν'αναπτύσσουν οι τελευταίοι τέτοιες θεματικές (και να βλέπουν, πλέον, με εξαιρετικά μεγάλη επιφυλακτικότητα οτιδήποτε βόρεια των Άλπεων, έχοντας αναπτύξει ένα εξαιρετικά ισχυρό ένστικτο αυτοσυντήρησης απέναντι στην «Ευρώπη», σε αντίθεση με εμάς). Όπως και να'χει. Οι ταυτότητες και οι προσανατολισμοί στον 21ο αιώνα δεν μπορούν να παραμείνουν αποκλειστικά και μόνον ''typically european ή western''. Αυτές οι ταυτότητες - και οι γενικότεροι προσανατολισμοί που σχετίζονται με αυτές - αποτελούν απομεινάρια άλλων εποχών και αντιπροσωπεύουν το παρελθόν (όσο και εάν προσπαθούν να πείσουν για το αντίθετο). Η ανάπτυξη των μεσογειακών διαστάσεων της ελληνικής ταυτότητας ή μιας μεσογειακής ταυτότητας, αποτελεί ιστορικό καθήκον, όχι απλά του Ισραήλ, αλλά και - κυρίως - της Ελλάδας.


Στην γραφειοκρατία του Ο.Η.Ε οραματίσθηκαν έναν κόσμο χωρίς σύνορα όπου η μετανάστευση θα αντιμετωπίζεται ως διεθνές ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θα χρησιμοποιείται ως εργαλείο ανάπτυξης και ενθάρρυνσης της ελεύθερης μετακίνησης από τις αναπτυσσόμενες προς τις ανεπτυγμένες χώρες. Οι αντιλήψεις αυτές εκφράστηκαν με διάφορους τρόπους (π.χ. με την ''International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families''που ψηφίστηκε την δεκαετία του 1990, τέθηκε όμως σε εφαρμογή το 2003) και έχουν μια ιστορία πίσω τους.

Αρχικά αναπτύχθηκαν στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου αντιλήψεις για τον σεβασμό της κυριαρχίας των κρατών υπό όρους, οι οποίες ήταν φανερές ήδη στην επανάσταση για τα ανθρώπινα δικαιώματα της δεκαετίας του 1970 («ο Ο.Η.Ε μεταβλήθηκε εκείνη την περίοδο σε εργαλείο μιας νέας εκπολιτιστικής αποστολής, η οποία, σε μεγάλο βαθμό, στηριζόταν κυρίως στη γλώσσα του διεθνούς δικαίου και στην επίκληση οικουμενικών ηθικών αξιών για τη νομιμοποίησή της»). Στη συνέχεια αναπτύχθηκε ένα μείγμα πολιτικών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, όπου συνδυάζονταν η λεγόμενη συναίνεση της Ουάσινγκτον, ο ανθρωπιστικός παρεμβατισμός, η κυριαρχία ενός δικαίου της ανθρωπότητας μέσω της εγκαθίδρυσης ενός παγκόσμιου καθεστώτος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της λεγόμενης παγκόσμιας διακυβέρνησης. Όσα ακούμε και βλέπουμε στις μέρες μας, λοιπόν, έχουν μια ιστορία πίσω τους. Δεν γεννήθηκαν εκ του μηδενός ούτε προέκυψαν τώρα (την κορυφή του παγόβουνου βλέπουμε). Τόσο τα οράματα αυτά όσο και οι ενστάσεις επί αυτών των οραμάτων έχουν εκφραστεί με διαυγή τρόπο:

Imagine there’s no countries, It isn’t hard to do - John Lennon (1971)

Η ηθική στάση πως η παγκόσμια δικαιοσύνη μπορεί να εξυπηρετηθεί από έναν κόσμο ανοιχτών συνόρων μέσα στον οποίο τα άτομα είναι ελεύθερα να κινηθούν οπουδήποτε επιθυμούν, προϋποθέτει έναν κόσμο χωρίς σύνορα, χωρίς κράτη, χωρίς καταπιεστικά καθεστώτα, χωρίς μεγάλες διαφορές στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και στις υπηρεσίες πρόνοιας που προσφέρονται από τις κυβερνώσες αρχές, και χωρίς μεγάλες διαφορές στα εισοδήματα και την απασχόληση. Ελλείψει αυτών των συνθηκών το ευγενές αυτό όραμα μετατρέπεται σε εφιάλτη - Myron Weiner (1996)

1. Imagine (Live at the UN's General Assembly 2015). Shakira, before the Pope at the UN in NYC, dedicates her performance of John Lennon's Imagine to Aylan and Galip Kurdi and all the children turned refugees due to the Syrian war.

2. 19 September 2014 - With John Lennon’s iconic song “Imagine” as the backdrop, the United Nations today marked the International Day of Peace underscoring that all people have the right to peace. “We must douse the fires of extremism and tackle the root causes of conflict,” Secretary-General Ban Ki-moon said ahead of the official observance of the Day, 21 September, which this year falls on Sunday.


Σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά την μονοπολική διακήρυξη περί του ''Τέλους της Ιστορίας''της δεκαετίας του 1990, μια σειρά από μεταβολές, αίτια, και παράγοντες, συντελούν στην σταδιακή διαμόρφωση νεο-εθνικών τάσεων, την επιστροφή ή επάνοδο του εθνικού κράτους με σύγχρονους όρους, την επαναβεβαίωση και ενδυνάμωση της κυριαρχίας του και την αναβίωση του έθνους, σε νέα μετανεωτερική μορφή. Οι δε περιπτώσεις κρατών που επαναβεβαιώνουν την εθνική τους κυριαρχία, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική της διάσταση, αυξάνουν συνεχώς.

Η νεο-εθνική αυτή τάση που ενισχύεται συνεχώς και διευρύνεται παγκοσμίως, δεν αποτελεί αποκλειστικό χαρακτηριστικό περιφερειακών ή υπανάπτυκτων χώρων ούτε προκύπτει από απλή αδυναμία προσαρμογής στις νέες συνθήκες, αφορά εξίσου σε διαφορετικό βαθμό τις χώρες του πυρήνα της ΕυρωΑτλαντικής δομής ή της «Δύσεως» και γενικότερα του ανεπτυγμένου κόσμου ή του παγκόσμιου Βορρά. Ενδο-ευρωπαϊκά, από την Σκωτία μέχρι την Καταλονία και τη Φλάνδρα σε υπο-εθνικό επίπεδο και την Πολωνία, την Ολλανδία και την Γαλλία σε δι-εθνικό, και εξω-ευρωπαϊκά, από τις Η.Π.Α, την Ινδία και την Ινδονησία, μέχρι την Κίνα, την Τουρκία και την Ρωσία (και σχεδόν ολόκληρο τον υπόλοιπο πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, του Κουρδιστάν και του Ηνωμένου Βασιλείου), «κάτι» συμβαίνει.

Πως κατέστη δυνατή μια τέτοια εξέλιξη, όχι μονάχα σε πλανητική αλλά και σε ενδο-ευρωατλαντική κλίμακα, σε μια εποχή παρακμής του κοσμικού εθνικισμού, αποδυνάμωσης των λειτουργιών και της κυριαρχίας του κράτους και συμβολικής απαξίωσης του έθνους;

Ο τρόπος προσέγγισης του φαινομένου, αποκλειστικά και μόνον, υπό το πρίσμα της «ανόδου της ακροδεξιάς» θυμίζει ή/και έχει αντιστοιχίες με τα περί της «εξάρσεως του θρησκευτικού φονταμενταλισμού». Αυτές οι προσεγγίσεις αποκρύβουν πως πίσω από από την «άνοδο και έξαρση της ακροδεξιάς ή/και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού» ο κόσμος έχει πλημμυρίσει νεο-εθνικές και νεο-θρησκευτικές τάσεις. Κατά αυτόν τον τρόπο, κάτω από την αιχμηρή κορυφή, εξαφανίζεται το παγόβουνο.


Η Ρωσία του κ. Putin χειρίστηκε με αριστουργηματικό τρόπο τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή. Πρώτον, απέδειξε πως παραμένει στρατηγικός παίκτης, σε αντίθεση με την Ε.Ε ή μεμονωμένα ευρωπαϊκά εθνικά κράτη, όπως η Γερμανία ή η Γαλλία (η δε επιρροή της τελευταίας στην περίπτωση της Συρίας εξαϋλώθηκε). Δεύτερον, επιβεβαίωσε την ισχύ της (εάν επιθυμούσε να διεξάγει προπαγάνδα θα μπορούσε να ισχυριστεί πως προασπίστηκε το δίκαιο, αλλά συνήθως με τέτοιο τρόπο μιλούν οι Η.Π.Α, όχι η Ρωσία) δίχως να δημιουργήσει εχθρούς στην περιοχή - πλην Τουρκίας, αλλά ούτως ή άλλως οι σχέσεις των δύο αυτών χωρών είναι παραδοσιακά ανταγωνιστικές. Τρίτον, μπήκε στη θέση του οδηγού των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή (και με την οικειοθελή οπισθοχώρηση των Η.Π.Α παρά τις ''κόκκινες γραμμές''του 2012).

Αποδείξεις για το δεύτερο και το τρίτο: Ο Πρόεδρος του Ισραήλ Reuven Rivlin ακύρωσε προγραμματισμένη επίσκεψη του στην Αυστραλία προκειμένου να παρευρεθεί σε επείγουσα σύσκεψη στην Μόσχα (παραλίγο να δημιουργηθεί διπλωματικό επεισόδιο). Αυτή η εξέλιξη έρχεται σε συνέχεια της ακύρωσης της συνάντησης Netanyahu-Obama στην Ουάσινγκτον. Η Αίγυπτος του Sisi έχει καλύτερες σχέσεις από ότι η Αίγυπτος του Morsi με την Ρωσία. Ο βασιλιάς Salman της Σαουδικής Αραβίας θα επισκεφθεί τη Μόσχα προκειμένου να συζητηθούν μεγάλες οικονομικές συμφωνίες μεταξύ των δύο χωρών. Τα προηγούμενα κράτη αναμένουν πλέον από την Ρωσία να εξισορροπήσει τον άξονα Ιράν-Χεζμπολάχ-Άσσαντ (ο Ali Khamenei, επίσης, βρέθηκε πριν λίγο καιρό στην Ρωσία). Είναι χαρακτηριστική και αξιοπρόσεκτη η εμπιστοσύνη που δείχνει το Ισραήλ προς τη Ρωσία παρά τις καλές σχέσεις Μόσχας-Τεχεράνης. Πλέον η Ρωσία έχει καλές σχέσεις με ολόκληρο το νοτιοανατολικό τμήμα της ανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτος, Ισραήλ, Λίβανος, ακτές Συρίας. Οι καταστάσεις, βέβαια, στα Βαλκάνια και την κεντροανατολική Ευρώπη είναι διαφορετικές, ίσως μάλιστα να οδεύουν προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από ότι στην Μέση Ανατολή και το νοτιοανατολικό τμήμα της ανατολικής Μεσογείου).

Τέταρτον, η Ρωσία, όχι απλά δεν κατέρρευσε εσωτερικά, όπως ανέμεναν αρκετοί, έχοντας ανοιχτά δύο μέτωπα (Ουκρανία και Συρία) αλλά, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, φαίνεται να ενισχύει τη θέση της σε αυτές τις δύο περιοχές. Βέβαια, εάν - για κάποιο λόγο που αυτή την στιγμή δεν φαίνεται πιθανός - υπάρξει ξανά κλιμάκωση σε αυτά τα δύο μέτωπα και ανοίξει και τρίτο, νέο μέτωπο, στον Καύκασο, η Ρωσία θα βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση.

Πέμπτον, η Ρωσία παρά την διαχρονική της ανασφάλεια συμπεριφέρεται με σχετικά ήπιο τρόπο κάνοντας πολύ μετρημένη χρήση της στρατηγικής ισχύος της (τόσο στην περίπτωση της Κριμαίας όσο και σε αυτή της Συρίας) δείχνοντας αξιοθαύμαστα επίπεδα αυτοσυγκράτησης και αυτοκυριαρχίας (κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό - και σπάνιο - για χώρες που χρησιμοποιούν σκληρή ισχύ). Οι κινήσεις της είναι προσεγμένες, στοχευμένες, δίχως σπατάλη δυνάμεων και χωρίς πολλές επικοινωνιακές φανφάρες.

Το επιχείρημα για την στάση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι τα περί ''Pivot to Asia''και πως πλέον το παιχνίδι παίζεται αλλού. Το επιχείρημα είναι σωστό. Το παίγνιο σε αυτή την περιοχή του πλανήτη είναι πρώτης κλάσης και τάξεως. Οπωσδήποτε αυτή η στροφή των Η.Π.Α είναι απαραίτητη, αν και ξεκίνησε με μια αποτυχία: τη συμμετοχή όλων των παραδοσιακών ευρωπαϊκών συμμάχων της, συμπεριλαμβανομένων χωρών όπως το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, η Νότιος Κορέα και η Αυστραλία στην ΑΙΙΒ (Asian Infrastructure Investment Bank), παρά την προσπάθεια της Ουάσινγκτον να μεταπείσει αρκετές από αυτές τις χώρες. Η Ρωσία έχει εδώ και καιρό κατοχυρωμένη θέση σε αυτή την περιοχή του πλανήτη, αλλά κάτι τέτοιο δεν την εμπόδισε από το να κάνει αισθητή την παρουσία της στην Μέση Ανατολή...


Η ικανότητα και η βούληση επιβολής μιας πολιτικής δια των όπλων αποτελεί το κατ'εξοχήν γνώρισμα της στρατηγικής ισχύος. Η Ρωσία επιβεβαίωσε πως αποτελεί κατεξοχήν περίπτωση στρατηγικού παίκτη, ο οποίος οικονομικά μπορεί να χλευάζεται αλλά συνεχώς με αυτόν κάνουν διακανονισμούς οι Η.Π.Α (από το Αφγανιστάν μέχρι τη Συρία), αγνοώντας επιδεικτικά την Ε.Ε. Γενικότερα, η Ρωσία πάει καλά, αλλά δεν πρέπει να ξανοίγεται και να πάρουν τα μυαλά της αέρα.