Μεσόγειος και Μέση Ανατολή σε μετάβαση: Αντιφάσεις και ανεπάρκειες της μεσογειακής πολιτικής της Ε.Ε. Κύριοι διαχρονικοί στόχοι, επιθυμίες και ανησυχίες, και οι δέκα πληγές της πολιτικής της προς τα μεσογειακά κράτη (απόσπασμα από ομιλία).

Οι εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε μέσω της Wider Europe και της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας, που συμπεριλαμβάνει και τις μεσογειακές χώρες, έτεινε, σε ένα, όπως ο καθηγητής Φαμπρίνι τον ονόμαζε, νεομεσαιωνισμό, δηλαδή την επαναφορά μιας κανονιστικής δύναμης, που μέσα από την αιρεσιμότητα και από τις αξίες της Ε.Ε, επιδίωκε να εξευρωπαϊσει τις μεσογειακές χώρες, αλλά να δημιουργήσει στην ουσία μια νέα αυτοκρατορία, με την έννοια της ασύμμετρης σχέσης με τους γείτονες της, όπου θα επιβάλλει τις δικές της αξίες φαινομενικά, αλλά στην ουσία τη δική της πολιτική. Τώρα αυτό φαίνεται να έχει τεράστια προβλήματα.

Οι κύριοι διαχρονικοί στόχοι της Ε.Ε διαμορφώνονται σε αυτά που επιθυμούσε και σε αυτά που την ανησυχούσαν.

Αυτά που επιθυμούσε ήταν κυρίως δύο πράγματα. Η διασφάλιση των ενεργειακών πόρων... έβλεπε ορισμένες χώρες της Μεσογείου ως προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως είναι η Αλγερία και η Λιβύη, η οποία όμως δεν συμμετείχε στην ΕυρωΜεσογειακή συνεργασία, και τη Μεσόγειο ως θάλασσα τεράστιας γεωστρατηγικής σημασίας για τη μεταφορά ενεργειακών πόρων. Και το δεύτερο ήταν η διεύρυνση των αγορών της, δηλαδή την έβλεπε σαν μια αγορά όπου θα μπορούσε να εξαπλώσει την εμπορική της επέκταση.

Οι δεύτεροι παράγοντες έχουν σχέση με αυτά που την ανησυχούσαν και αυτά ήταν τα ζητήματα ασφάλειας, με τις ενδο/διακρατικές επικίνδυνες σχέσεις που διαμορφώνονταν κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο και αργότερα και στη δυτική Μεσόγειο, π.χ το πρόβλημα της δυτικής Σαχάρας και κατά δεύτερον τις μεταναστευτικές ροές. Δηλαδή η ευρωμεσογειακή πολιτική από κάποιο χρόνο και μετά, όχι στην αρχή αλλά αργότερα, απέβλεπε στο να δημιουργήσει ένα τέτοιο πλαίσιο οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών στη νότια ακτή της Μεσογείου, που κατά κάποιον τρόπο θα αναχαίτιζαν τις μεταναστευτικές ροές προς τη νότια Ευρώπη.

Πρώτα απ'όλα είναι η τεράστια οικονομική ασυμμετρία που υπάρχει ανάμεσα στην Ε.Ε και τις τρίτες μεσογειακές χώρες... για τις περισσότερες χώρες η Ε.Ε αποτελεί πάνω από 50%, για μερικές είναι και 60 και 70%, όπως είναι η περίπτωση του Μαρόκου... εξαρτώνται εμπορικά από την Ε.Ε καθώς επίσης και από την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων. Μετά είναι οι διακρατικές και εθνοτικές συγκρούσεις οι οποίες σήμερα στην περιοχή μας έχουν επεκταθεί πάρα πολύ, ειδικά το θέμα της Συρίας είναι ένας σημαντικός παράγοντας που προσδιορίζει τις ευρύτερες εξελίξεις στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείουαλλά και της Μέσης Ανατολής. Οι ενδοκρατικές συγκρούσεις, οι συγκρούσεις οι οποίες γίνονται για το ποιός θα έχει το πάνω χέρι κατά τη διαμόρφωση των καθεστώτων μετά την «αραβική άνοιξη» και φυσικά οι εξελίξεις στην Τουρκία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άλλες χώρες της Μεσογείου δεν αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλα πρόβλημά, και αυτή είναι η αποδυνάμωση των βασικών κρατών της μεσογειακής λεκάνης. Όλες οι χώρες οι οποίες πρωταγωνιστούσαν στην Ε.Ε και όχι μόνο, σε διάφορες πρωτοβουλίες είτε ενδοπεριφερειακής συνεργασίας είτε πολυμερoύς περιφερειακής συνεργασίας ανάμεσα στην Ευρώπηκαι την Μεσόγειο, όπως είναι η Ισπανία, κυρίως η Ιταλία, όπως είναι η Αίγυπτος, όπως είναι και η Τουρκία, δευτερευόντως βάζω και την Ελλάδα, αντιμετωπίζουν σημαντικότατα προβλήματα, οικονομικής εξαθλίωσης και κοινωνικών συγκρούσεων και εξ αιτίας αυτού και η εξωτερική τους πολιτική και η στροφή τους προς τη Μεσόγειο δεν είναι τόσο δυναμική όπως ήταν π.χ της Ιταλίας τη δεκαετία του '90 όπου πρωταγωνιστούσε και έπαιζε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της μεσογειακής πολιτικής της Ε.Ε, το ίδιο μπορεί να ισχυριστεί κανείς και για την Ισπανία. Άλλο παράδειγμα αποδυνάμωσης είναι η ίδια η Αίγυπτος, η οποία προωθούσε διάφορες μορφές περιφερειακής συνεργασίας και τώρα βρίσκεται σε αυτήν τη κατάσταση που βρίσκεται. Άλλος παράγοντας είναι φυσικά η ενέργεια και η στρατηγική σημασία που έχουν περισσότερο από ποτέ ενδυναμώθεί λόγω της λεκάνης της Λεβαντίνης...

Διήνυσε πάρα πολλές φάσεις και ονομασίες από τη σφαιρική μεσογειακή πολιτική στις αρχές της δεκαετίας του '70, μετά έχουμε τη νέα μεσογειακή πολιτική, μετά την ανανεωμένη μεσογειακή πολιτική, μετά την ευρωμεσογειακή συνεργασία και τώρα έχουμε την ένωση για τη Μεσόγειο. Βέβαια η καθεμία αναβάθμιζε υποτίθεται τις σχέσεις αλλά στην ουσία η αποτελεσματικότητα τους αμφισβητείται. Χρειαζόντουσαν νέες ονομασίες και πολλές φορές εβάζαν τις ίδιες πολιτικές με μια ποσοτική διαφορά, να βάζουν δηλαδή περισσότερα χρήματα και βοήθεια στις χώρες αυτές. Βέβαια υπήρχαν και ορισμένες ποιοτικές διαφορές όπως ήταν η ένωση για την Μεσόγειο ή πιο παλιά η διαδικασία της Βαρκελώνης, αλλά στην ουσία η αποτελεσματικότητα τους ήταν αμφισβητήσιμη και γι'αυτό εξ άλλου πάντοτε χρειαζόντουσαν μετά από λίγα χρόνια να την ανανεώσουν.

---------------------------------------------------------------

Η καλύτερη απόδειξη περί της πολιτιστικής αγονίας τής δυτικής Ευρώπης, δηλαδή της Ευρώπης του λιμπεραλισμού, είναι το γεγονός ότι επί τρείς σχεδόν αιώνες διαβάζει συνεχώς τα ίδια πράγματα κανείς... «κατώτεροι πολιτισμοί», «δουλείες», ανελευθερίες, δικτατορίες κλπ... Δυνατότητα πολιτιστικής συνεννοήσεως καί έπικοινωνίας, δηλαδη προϋποθέσεις δημιουργίας πολιτικού και ιστορικού έργου, καμμία. Θα ήταν λάθος να υπέθετε κανεις οτι και υπο το σημερινό σύνθημα της «ενιαίας Ευρώπης», δηλαδή τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, οί νοητικές αυτές κατηγορίες μετεβλήθηκαν κατά τι ή ότι οι ιστορικές οπτικές μεταξύ του ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου έπαψαν να υπάρχουν...

Προφανές είναι βέβαια ότι, μέσα στις «απλουστευτικές» μεθόδους της καθημερινής πρακτικής τούτη η «φιλοσοφία της ιστορίας»... θα απέκοβε την δυτική Ευρώπη από κάθε είδους πολιτιστική επικοινωνία και άρα με την εξ αντικειμένου αδυναμία ασκήσεως ιστορικού έργου δια της πολιτικής. Τέτοιου είδους αφηρημένα νοήματα, που έχουν ήδη καταντήσει χρόνιες ασθένειες στην νόηση όλων των επιπέδων, είναι «Ευρώπη», «Ανατολή», «Δύση», «Ασία», «Δημοκρατία» κλπ. Η αοριστία αυτών των συνθημάτων μπορούσε βέβαια να δικαιολογήσει κάθε «θεωρία» της στιγμής και κάθε πολιτική επιχείρηση, ταυτοχρόνως εξαφάνιζε όμως την πραγματικότητα από τις συνειδήσεις, περιόριζε την σκέψη σε ορισμένα σχήματα εσωτερικής μόνο πολιτικής (αφού για την εξωτερική απαιτούντο «τέλη» και όχι ιδέες) και την στερούσε κάθε δυνατότητος επικοινωνίας προς τα «έξω».

Στις μέρες μας, η ουσία των καταστάσεων αποκαλύπτεται αφ'εαυτής: σήμερα που η τροπή των ιστορικών καταστάσεων απαιτεί ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο όλων των παραπάνω εννοιών, η «Ευρώπη» δεν μπορεί να αρθρώσει λέξη για τίποτα. Όχι μόνο αποδεικνύεται ελάχιστη στον πολιτικό χειρισμό των παγκοσμίων προβλημάτων, με πλήρη απουσία ιστορικών παραστάσεων, όχι μόνο ιδέες δεν έχει προσφέρει μέχρι τα σήμερα γι'αυτά, αλλά αποφεύγει και την όποια πραγματική αντιμετώπιση τους, επαναλαμβάνουσα διαρκώς μόνιμα μοντέλα της φιλοσοφίας της εξωτερικής της «πολιτικής»: όπλα, «ανασφάλειες», «εχθροί»... Ο μόνιμος «εχθρός» για την Ευρώπη είναι όλη η άλλη ανθρωπότητα...

---------------------------------------------------------------

Το δεύτερο πρόβλημα που αφορούσε την Ε.Ε είναι ότι υπήρχαν προβλήματα στην ταυτότητα των σχέσεων με τα τρίτα μεσογειακά κράτη, δηλαδή είναι θέμα στρατηγικής. Στην ουσία ήθελαν πολιτική με αυτούς, ένα είδος partnership ή πολιτική για αυτούς ή θα διαμορφώσουμε εμείς την πολιτική ή θα την επιβάλλουμε στους άλλους, με την έννοια ότι θα σας εξευρωπαϊσουμε θέλοντας και μη μέσα από την πολιτική της αιρεσιμότητας. Η αποθέωση αυτής της πολιτικής είναι η νέα πολιτική γειτονίας, στην ουσία επέβαλλε σε αυτούς να ακολουθήσουν τις νόρμες, τις αρχές, τις δοξασίες, τις πολιτικές της Ε.Ε... Αυτό δημιούργησε τεράστιες αντιδράσεις στις χώρες αυτές.

Το τρίτο αφορά τα διλήμματα της ευρωπαϊκής πολιτικής που δεν έχουν ξεπεραστεί... Σε τι θα δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση, στην ασφάλεια ή στις δημοκρατικές αλλαγές. Αν δείτε όλα τα κείμενα της ευρωμεσογειακής συνεργασίας από τις αρχές της δεκαετίας του '70, πάντοτε μιλούσαν για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για την προστασία των δημοκρατικών αλλαγών, αλλά στην ουσία αυτό που ενδιέφερε ήταν η ασφάλεια και αυτό δημιούργησε τεράστια προβλήματα στην πολιτική της Ε.Ε, δηλαδή, με δυο λόγια, να διατηρήσουμε (και αυτό πάει στις αντιφάσεις και στην ασυνέπεια λόγων και πράξεων από την πλευρά της Ε.Ε) κοσμικά ολοκληρωτικά καθεστώτατα οποία θα μας έχουν ανάγκη και τα έχουμε ανάγκη, διότι δια της επιβολής ενός αστυνομικού κράτους θα είναι σε θέση να ανασχέσουν την ισλαμική άνοδο, που στην ουσία ήταν λαϊκά κινήματα στις χώρες αυτές. Με αυτό τον τρόπο φαινόταν να υπάρχει μια ασυνέπεια από τη μεριά της Ε.Ε. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι, ότι, ενώ έγιναν δημοκρατικές εκλογές στην Παλαιστίνη, και η Χαμάς πήρε την πλειοψηφία τόσο στην Γάζα όσο και στην Δυτικη Όχθη, αμέσως η Χαμάς κηρύχθηκε τρομοκρατική οργάνωση, στο πλαίσιο του ότι φοβήθηκαν ότι θα χαθεί ο έλεγχος απ'αυτή την πολιτική που ακολουθούσαν. Αυτό είναι ασυνέπεια πράξεων και λόγων... Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επιθυμούσε και δεν έκανε η Ευρώπη προγράμματα ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών, με μια διαφορά, ότι όλα τα χρήματα αυτά πήγαιναν ή σε φιλοκυβερνητικές ΜΚΟ ή πήγαιναν σε κοσμικές ΜΚΟ και καθόλου δεν λάμβαναν υπόψη τους ότι η διαδικασία του Ισλάμ και το κίνημα των ισλαμικών κομμάτων όπως οι μουσουλμάνοι αδελφοί στην ουσία αντικαθιστούσαν τη διαφθορά η οποία υπήρχε, λόγου χάρη στην Αίγυπτο, και ήταν ένα δεύτερο παρακράτος που προέβλεπε ένα κράτος κοινωνικής πρόνοιας... Το Ισλάμδεν είναι κατ'ανάγκην, και τα ισλαμικά κινήματα, τρομοκρατικά, και θα πρέπει να τα αντιλαμβανόμαστε με κάποιο διαφορετικό μάτι και να τα διαφοροποιούμε.

---------------------------------------------------------------

«Το βασικό, το κομβικό πρόβλημα της περιοχής, η καρδιά των προβλημάτων της Μέσης Ανατολής είναι το Παλαιστινιακό, προφανώς. Και λέω προφανώς, διότι υπάρχουν ορισμένοι αναλυτές οι οποίοι θεώρησαν, τουλάχιστον μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ότι το Παλαιστινιακό δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η τοπική έκφανση της ισλαμικής τρομοκρατίας. Προφανώς αυτό δεν ισχύει», λέει η επόμενη ομιλήτρια. Η συνεχής αναγωγή του Παλαιστινιακού σε αναφορές που έχουν να κάνουν αποκλειστικά με τη Χαμάς (η οποία ήταν αυτή που ξεκίνησε τις τελευταίες εχθροπραξίες), τη νομιμοποίηση και τον ρόλο της σε ακριβώς αυτό αποσκοπούν, στην αναγωγή του Παλαιστινιακού σε ένα απλό ζήτημα τοπικής έκφανσης της ισλαμικής τρομοκρατίας. Επίσης, η κυβέρνηση Μόρσι δεν παρέμεινε στην εξουσία ή πιο σωστά ανατράπηκε, ανάμεσα σε άλλα, διότι, για πρώτη φορά θα υπήρχαν «ριζοσπαστικά στοιχεία ή στοιχεία αντιτιθέμενα στο διεθνές σύστημα» και στις τρεις χώρες που απαρτίζουν το στρατηγικό τρίγωνο το οποίο αποτελεί τον μηχανισμό εξισορρόπησης της Μέσης Ανατολής. Δηλαδή, τόσο η Τουρκία, όσο η Αίγυπτος και το Ιράν, θα είχαν ισλαμικές κυβερνήσεις.

---------------------------------------------------------------

Η πρώτη πληγή είναι ότι το πλαίσιο της ένωσης για τη Μεσόγειο και οι πολιτικοί στόχοι δεν έχουν επακριβώς προσδιοριστεί... όπως έγινε στην ευρωμεσογειακή συνεργασία, που στην ουσία ήταν μια πολιτική της Γαλλίας που θα ήταν μόνο για τα μεσογειακά κράτη και την Ε.Ε την άφησε εντελώς εκτός, χωρίς να έχει τις κατάλληλες χρηματοδοτήσεις για να το κάνει. Έτσι αναγκάστηκε, με την αντίδραση της Γερμανίας, το όραμα της να βυθιστεί αύτανδρο στα νερά της Μεσογείου και να αναγκαστεί να μετουσιωθεί σε μια ένωση για τη Μεσόγειο όπου είναι όλες οι χώρες της Ε.Ε με τις χώρες της Μεσογείου... Από τη στιγμή που βάζεις συναντήσεις κορυφής για να το κάνεις πιο γκλάμουρους είναι παρά πολύ σημαντικό ότι δεν μπορείς να αφήσεις απέξω την αραβοϊσραηλινή διένεξη και την πολιτικοποίηση'από τη μια δηλαδή επιδίωξαν, κατά κάποιο τρόπο, να την κάνουν πιο τεχνοκρατική την προσέγγιση και να το εντοπίσουν στα πρότζεκτ, των οποίων η Γαλλία είχε στο πίσω μέρος του μυαλού της στην ουσία να πουλήσει πυρηνικούς αντιδραστήρες στις αραβικές χώρες, από την άλλη το πολιτικοποιούσαν, φυσικό ήταν στην παραμικρή κρίση, όπως όταν έγινε ισραηλινή εισβολή στην Γάζα, όλο αυτό το θεσμικό οικοδόμημα να ανατιναχτεί στον αέρα και ακόμα δεν έχει συνέλθει νομίζω.

Η δεύτερη πληγή για την Ε.Ε είναι ότι δεν μπορεί να το παίξει εγγυητής ασφάλειας στην περιοχή, δεν έχει τη δυνατότητα αυτή, δεν είναι στο dna της από τη θεσμική της διάρθρωση, παρόλο που έχει προχωρήσει στη στρατιωτική της συνεργασία. Ας πούμε, ούτε το Ισραήλ ούτε οι Παλαιστίνιοι έβλεπαν τους Ευρωπαίους ότι μπορούσαν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στο Παλαιστινιακό πρόβλημα. Σε ένα συνέδριο στο Ισραήλ, ο τότε γενικός γραμματέας του ισραηλινού υπουργείου εξωτερικών, γύρισε και είπε, εσάς τους Ευρωπαίους δε σας προσέχουμε και πάρα πολύ, αυτοί που μπορούν να μας πιέσουν είναι οι Η.Π.Α, αυτές έχουν τις δυνατότητες και οικονομικά και στρατιωτικά να παίξουν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο. Το ίδιο αντιλαμβάνονται και οι Παλαιστίνιοι, ότι η Ε.Ε δεν έχει πολιτική, δεν είναι σταθερή η πολιτική της, παρόλο ότι είναι πολύ πιο κοντά σε αυτούς μετά τη διακήρυξη της Βενετίας του 1980.

Η τρίτη πληγή είναι η έμφαση στην διευκόλυνση των εμπορικών σχέσεων και η αδράνεια στα άλλα πεδία... Αυτό που ενδιέφερε περισσότερο την Ε.Ε ήταν το εμπόριο και προσπαθούσε να το διασφαλίσει... make business not war, κατά το make love not war και άφησε όλα τα άλλα πεδία, ιδίως το κοινωνικό σκέλος υποβαθμισμένα. Μετά το 2011 έχει αντιστραφεί αυτή η πολιτική και προσπαθεί να δώσει έμφαση σε άλλα σημεία, αλλά ακόμα αυτό παίζει ρόλο στη διαμόρφωση μιας ζώνης ελευθέρων συναλλαγών την οποία τώρα ονομάζει comprehensive free trade area. Η ζώνη ελευθέρων συναλλαγών ήταν στόχος εδώ και πάρα πολύ καιρό αλλά δεν έχει υλοποιηθεί, κάτι για το οποίο είναι υπεύθυνες και οι ίδιες οι αραβικές χώρες.

Η τέταρτη είναι η πολιτική γειτονίας η οποία δεν είναι πολυμερής, είναι σε διμερές επίπεδο. Υπάρχουν διμερείς σχέσεις, όπως η Ε.Ε με κάθε χώρα ξεχωριστά, και οι πολυμερείς όπως η ένωση για τη Μεσόγειο. Σε διμερές επίπεδο, είναι υπόδειγμα ασυμμετρίας, γιατί στην ουσία τους πιέζει μέσω της conditionality, την πολιτικής της αιρεσιμότητας, με το καρότο και με το μαστίγιο, και αυτό οπωσδήποτε δείχνει αυτό το οποίο ονόμασα νεομεσαιωνισμό της Ε.Ε με τις εξωτερικές σχέσεις της και ιδίως τις χώρες της Μεσογείου.

Πέμπτο, η επιρροή της Ε.Ε στην πορεία του εκδημοκρατισμού και του εκμοντερνισμού είναι πάρα πολύ ασθενής. Έκτο είναι οι αδύναμες κυβερνήσεις στο Νότο. Αυτή τη στιγμή, εξ αιτίας της «αραβικής άνοιξης» υπάρχει μια αποσταθεροποίηση από το Μαγκρέμπ μέχρι και την Αίγυπτο, τη Συρίακαι το Λίβανο. Η έβδομη πληγή είναι η αδύναμη οικονομικά Ευρώπη, ιδίως στις χώρες του Νότου, η κρίση του Ευρώ. Η μεγαλύτερη απώλεια είναι η απώλεια της ιταλικής εξωτερικής πολιτικής που πρωταγωνιστούσε στη Μεσόγειο.

Η όγδοη είναι η πολιτική της μετανάστευσης που χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις. Δύο ειδών αντιφάσεις. Η πρώτη, είναι γεγονός ότι η Ε.Ε έχει ανάγκη από εργατικά χέρια για να μπορέσει να έχει μια οικονομική ανάπτυξη. Όλες οι χώρες όμως της Ευρώπης θεωρούν τη μετανάστευση ως ένα τεράστιο κακό και προσπαθούν να επιβάλλουν τέτοια πολιτική που να αποτρέπει είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό τέτοιου είδους καταστάσεις. Αυτή είναι μια αντίφαση. Δεύτερη αντίφαση είναι ότι επιδιώκουν να κάνουν τη μεταναστευτική πολιτική με το να έχουν μια μακροπρόθεσμη πολιτική που να μπορέσει (αυτή ήταν διαχρονικά η πολιτική τους), να γίνουν δουλειές εκεί, να γίνουν επενδύσεις εκεί πέρα, να βρουν δουλειά οι άνθρωποι να μην μας κουβαληθούν εδώ. Αφού επιθυμούσαν αυτή την πολιτική όμως ποτέ δεν έδωσαν ούτε τόσα πολλά λεφτά ούτε εφάρμοσαν μια τέτοια πολιτική ώστε να μπορέσουν οικονομικά να αναπτυχθούν οι νότιες χώρες...

Η ένατη πληγή, το Παλαιστινιακό πρόβλημα, το οποίο υπήρχε και υπάρχει και αδυνατεί η Ε.Ε να διαμορφώσει μια συγκεκριμένη πολιτική.

---------------------------------------------------------------

Την ειρήνη όλοι βέβαια τήν επιθυμούν, ποιά όμως είναι ή βάση έπί τής όποίας στηρίζονται οί «ειρηνευτικές προσπάθειες» τής Ευρωπαϊκής Ένωσης; Άφού καμμιά θεωρία δέν υπάρχει, κανένα σχέδιο τής Ευρωπαϊκής Ένωσηςως προς την σχέση της με τήν μεσογειακή περιοχήκαί την άνατολικη Ευρώπη, καμμιά ιδεολογική προσέγγιση των πνευματικών μεσογειακών κόσμων ή καποια ένδειξη πώς κάτι τέτοιο είναι έπιθυμητό (η ιδεολογία του «ισλαμικού κινδύνου» είναι ικανή απόδειξη), ποιές είναι οι αρχές νομιμότητος βάσει τών όποίων η Ευρωπαϊκή Ένωση άσκεί, τήν μεσολαβητική της πολιτική; Καί πώς μεσολαβεί γιά τά Βαλκάνιακαί σιωπά γιά τό Κουρδικό, που έχει άμεση σχέση αίτίου καί αίτιατου; Μπορούν νά λυθούν μερικώς καί μέ σιωπηρά ημίμετρα, δηλαδή χωρίς μιαν γενικώτερη γεωπολιτική θεώρηση πού όφείλουν όλοι νά ξέρούν, τά προβλήματα του μεσογειακού χώρου, στόν οποίον καί ή δυτική Ευρώπη υπάγεται;

Άλλά οί τακτικές αυτές δέν είναι αναίτιες. Η δυτική Ευρώπηέχουσα σήμερα απλώς την οικονομική υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενδιαφέρεται για τη λύση κάποιων μεσογειακών προβλημάτων, διότι έχει αντιληφθεί ότι κάτι τέτοιο σημαίνει γι'αυτήν οικονομικό κυρίως κέρδος. Δέν μπορει όμως νά απαλλαγή άπό τήν σημασία τής προϊστορίας των πραγμάτων, τά όποία άμεσα όδηγουν πρός τό Μεσανατολικό. Γιά τό όποιο ή δυτική Ευρώπη πιστεύει πώς έχει συμφέρον, όπως διεκηρύχθη, νά μή διαθέτη καμμιά αποψη προοπτικής. Οί πιθανές «λύσεις» έτσι, πάντα έμπειρικά ζητούμενες, είναι καθωρισμένες νά πάλλωνται μεταξύ άναγκαιότητος καί ιδεολογικών σκοπιμοτήτων.

Τό Ισλάμ είναι «κίνδύνος», άλλά είναι τότε «Ευρωπαίος» ο βαλκάνιος μωαμεθανός; Καί άν δέν είναι, πώς θά δεχθή τόν μεσολαβητικόν ρόλο τής Ευρωπαϊκής Ένωσης;...

---------------------------------------------------------------

Και τέλος η υποβάθμιση των κοινωνικών ζητημάτων και της κοινωνίας των πολιτών. Μετά το 2011 άρχισε η Ε.Ε να διαμορφώνει μια ουσιαστική κοινωνική πολιτική αλλά πολύ φοβάμαι ότι είναι πάρα πολύ αργά και ίσως δεν θα το κατορθώσει να δώσει έμφαση σε αυτό το οποίο τώρα ονομάζει civil society facility και το Ευρωπαϊκό κληροδότημα για τον Πολιτισμό.

Οι δέκα πληγές που υπήρχαν από το 2005, όχι μόνο υφίστανται, αλλά έχουν ενδυναμωθεί, και με συγχωρείτε πολύ αλλά δεν είμαι τόσο αισιόδοξος για την αποτελεσματικότητα που η Ε.Ε θα έχει βραχυχρόνια για τη μεσογειακή της πολιτική, ούτε καν αν θα είναι σε θέση να διαμορφώσει μια αποτελεσματική μεσογειακή πολιτική.

Χαράλαμπος Τσαρδανίδης

Ο Χαράλαμπος Τσαρδανίδης είναι Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων από το 1993. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διεθνείς Σχέσεις στο LSE.

Πηγή: blod. Ημερίδα του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών. Ομιλητές: Χρυσοχόου Δημήτρης, Τσαρδανίδης Χαράλαμπος, Κεφαλά Βιβή, Τριανταφύλλου Θάνος, Χουλιάρας Αστέρης.

.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική

- Νέο Ανατολικό Ζήτημα.

- «Δύση και Ισλάμ».

- New medievalism-Νεομεσαιωνισμός.

- Ευρώπη.

- Ε.Ε.

*

- Η ιστορική αμηχανία της δυτ. Ευρώπης.

- Η έννοια της Προόδου - μέρος α´. Η ευρωπαϊκή δυναμική και η παγκόσμια πολιτική.

- From Nations to Provinces: The Demographic Collapse of Southern and Eastern Europe.

- Γιατί η «Ευρώπη» αποτυγχάνει - μέρος α´.

- Η «φιλοσοφία» του λιμπεραλισμού. Καπιταλισμός και νέος διεθνισμός και η Ευρώπη ως αόριστη έννοια.

- Το μέλλον της Ε.Ε, η Ανατολική Ευρώπη -η Ουκρανία- και τα Βαλκάνια, ο Huntington, ο Brzezinski και οι πλανητικές πολιτικές των Η.Π.Α. Τα «Ανθρώπινα δικαιώματα», η «σύγκρουση των πολιτισμών» και τα «Ευρασιατικά Βαλκάνια» ως βαλκανοποίηση της υφηλίου και καλλιέργεια της ελεγχόμενης αναρχίας. Η απόρριψη του διλήμματος μεταξύ πυρηνικού ολοκαυτώματος ή πολιτιστικής ανυπαρξίας - προς μιας νέα ιστορική σύνθεση που θα εναντιώνεται στις θεωρίες και τους υπολογισμούς γραφείου-εργαστηρίου.

- Η Ευρώπη στο κατώφλι του 21ου αιώνα: μια κοσμοϊστορική και γεωπολιτική θεώρηση

*

- Ιχνηλατώντας το Νέο Ανατολικό Ζήτημα και τις εξελίξεις στα καθ'ημάς, στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή - οδεύοντας προς τη Συρία και το Ιράν.

- I) Το Ισραήλ ως έθνος-κράτος, οι παγκόσμιες/περιφερειακές ισορροπίες και η μεταψυχροπολεμική περίοδος και II) Όταν η επαγρύπνηση υπονομεύει την ελευθερία του λόγου.

- Η κρίση του αραβικού εθνικισμού και το ζήτημα της πολιτικής νομιμότητας σε συσχέτιση με την κρίση του εθνοκράτους υπό τις γραφειοκρατικού και μοναρχικού τύπου αυταρχικές δικτατορίες.

- Περί εθνικισμού, δημοκρατικής ιδεολογίας -«τέλους της ιστορίας»- του Fukuyama, και χειρισμού της Μέσης Ανατολής από τους ουιλσονιανούς ιδεαλιστές και τους νεοσυντηρητικούς. Η προσέγγιση του εριστικού κ. John Mearsheimer και σύγκριση του έργου του με αυτό του Kenneth Waltz.

- Εισαγωγικά για την Κύπρο, το Νέο Ανατολικό Ζήτημα και τις περιφερειακές και παγκόσμιες ισορροπίες κατά τον Πλανητικό Μετασχηματισμό -ή για την Κρίση.

- Δυτική Ευρώπη, αποικίες και Ανατολική Μεσόγειος. Το χθες στο σήμερα.

- Κύπρος και Θράκη (Ελλάδα και Τουρκία). Κριμαϊκός Πόλεμος και Ανατολικό Ζήτημα. Η περιφερειακή γεωιστορική και γεωπολιτική διάσταση.

- Είπαν... για τις εξελίξεις στη Συρία και τις παγκόσμιες εξελίξεις - ή για τον πλανητικό μετασχηματισμό.

- Συνέχεια για τις «διχασμένες χώρες». Τουρκία.

- Η Ευρωκεντρική ιδεολογία, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιπτώσεις και «Ευρώπη».

- Κοινή γνώμη, ιδεολογία και ιστοριογραφία.

- Για τον γυάλινο πύργο'μικρά «ευρωπαϊκά» γ´. The Decline of Europe - Interview with Historian Walter Laqueur.

- «Δύση και Ισλάμ» - μέρος α´. Εισαγωγή στην αλληλοσυσχέτιση οντολογίας, επιστημολογίας, αξιολογίας και πολιτικής και στον τρόπο δικαιολόγησης και νομιμοποίησης στην ισλαμική και δυτική πραξεολογία.

- «Δύση και Ισλάμ» μέρος β´. Εισαγωγικά συγκριτικά σχόλια στις οντολογικές και επιστημολογικές αντιλήψεις και στον κοινωνικο-οικονομικό και πολιτιστικο-θρησκευτικό πλουραλισμό.

- Το Ισλάμ και τα ισλάμ - μέρος α´ . Γενικά στοιχεία για τη προσέγγιση της γεωγραφίας και της γεωπολιτικής του ισλαμιστικού κινήματος.

- Ο πόλεμος στη Συρία ή ο πόλεμος για τη Συρία.

*

- Μεσευρώπη (Mitteleuropa), Πανευρώπη και τρέχουσα κρίση.

- Friedrich Ratzel, Μεσευρώπη (Mitteleuropa) και «Ευρωπαϊκή Ένωση».

- Μεταπολεμική νέα εποχή και διαχείριση των γηγενών πολιτισμών.

- Η έννοια της Προόδου - μέρος β´. Η επιστημονική γνώση, η «μάζα» και τα όρια του φιλελευθερισμού.