«Δύση και Ισλάμ» μέρος β´. Εισαγωγικά συγκριτικά σχόλια στις οντολογικές και επιστημολογικές αντιλήψεις και στον κοινωνικο-οικονομικό και πολιτιστικο-θρησκευτικό πλουραλισμό.

Παραθέτω τα περιεχόμενα του βιβλίου, της συγκριτικής αυτής μελέτης, προς κατανόηση της δομής της

1. Το επίκεντρο του προβλήματος
2. Πρόβλημα ορολογίας και εννοιολογικού πλαισίου

1.1. Οντολογική εγγύτητα και εξειδίκευση της θεότητας
1.2. Επιστημολογική εξειδίκευση της αλήθειας: Εκκοσμίκευση της γνώσης
1.3. Αξιολογικός θετικισμός: Εκκοσμίκευση της ζωής και του νόμου

2.1. Κοσμολογικοοντολογική ενότητα και υπερβατικότητα
2.1.1. Κορανική βάση
2.1.2. Συστηματοποίηση του παραδείγματος
2.2. Επιστημολογική ενότητα της αλήθειας: Εναρμόνιση της γνώσης
2.3. Αξιολογική κανονιστικότητα: Ενότητα της ζωής και του νόμου

3.1. Δυτικός τρόπος δικαιολόγησης
3.1.1. Προέλευση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος
3.1.2. Σκοπός του κοινωνικοπολιτικού συστήματος

3.2. Ισλαμικός τρόπος δικαιολόγησης
3.2.1. Προέλευση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος
3.2.2. Σκοπός του κοινωνικοπολιτικού συστήματος

4.1. Δυτικός τρόπος νομιμοποίησης
4.1.1. Επιστημολογικοαξιολογική διάσταση
4.1.2. Διατακτική διάσταση
4.1.3. Θεσμική διάσταση

4.2. Ισλαμικός τρόπος νομιμοποίησης
4.2.1. Επιστημολογικοαξιολογική διάσταση
4.2.2. Διατακτική διάσταση
4.2.3. Θεσμική διάσταση

5.1. Οντολογικά αδιαπέραστη δικαιολόγηση της πολιτικής ισχύος και δυτικός κοινωνικοοικονομικός πλουραλισμός
5.1.1. Οντολογικά αδιαπέραστη πολιτική ισχύς
5.1.2. Κοινωνική αλλαγή/δυναμισμός και η αντίληψη περί ευθύγραμμης προόδου: Θεσμοποίηση της ισχύος
5.1.3. Φαινομενολογικό υπόβαθρο του πλουραλισμού
5.1.4. Κοινωνικοοικονομικός πλουραλισμός: Βασική παράμετρος της κοινωνικοπολιτικής διαφοροποίησης
5.1.5. Φιλοσοφικό υπόβαθρο του πλουραλισμού

5.2. Οντολογικά δικαιολογημένη πολιτική ισχύς και ισλαμικός θρησκευτικός-πολιτιστικός πλουραλισμός
5.2.1. Οντολογικά δικαιολογημένη πολιτική ισχύς
5.2.2. Κοινωνική ισορροπία/σταθερότητα και αντίληψη περί κυκλικής εξέλιξης: Θεσμοποίηση της ισχύος
5.2.3. Θρησκευτικός-πολιτιστικός πλουραλισμός: Βασική παράμετρος της κοινωνικοπολιτικής διαφοροποίησης

6.1. Δυτική διαίρεση σε πολλά τμήματα: έθνη-κράτη
6.1.1. Ετυμολογία του έθνους-κράτους
6.1.2. Ιστορική κληρονομιά της ιδέας του κράτους
6.1.3. Δημιουργία του ευρωπαϊκού συστήματος εθνών-κρατών ως βάση της πολιτικής ενότητας και του οικουμενικού πολιτικού συστήματος

6.2. Ισλαμική διμερής διαίρεση: Νταρ αλ Ισλάμ εναντίον Νταρ αλ-Χαρμπ
6.2.1. Η ούμα ως η βάση της κοινωνικοπολιτικής ενότητας
6.2.2. Η ισλαμική διμερής διαίρεση ως το οικουμενικό πολιτικό σύστημα
6.2.3. Η έννοια του ισλαμικού κράτους (ντάουλα): Ιστορικός μετασχηματισμός της θεσμοποίησης της πολιτικής ισχύος

*
**
*

Αυτή η ομόκεντρος επίθεσις της μοντέρνας Δύσεως κατά του ισλαμικού κόσμου εγκαινίασε την παρούσαν συμπλοκήν μεταξύ των δύο πολιτισμών. θα γίνη αντιληπτόν ότι αυτή είναι μέρος ενός μεγαλυτέρου και φιλοδοξοτέρου κινήματος δια του οποίου ο δυτικός πολιτισμός δεν σκοπεύει τίποτε ολιγώτερον από την ενσωμάτωσιν ολοκλήρου της ανθρωπότητος εις μίαν μοναδικήν μεγάλην κοινωνίαν, και τον έλεγχον παντός πράγματος επί της γης, εις τον αέρα, και εις την θάλασσαν, το οποίον δύναται η ανθρωπότης να εκμεταλλευθεί μέσω της μοντέρνας δυτικής τεχνικής. Αυτό το οποίον η Δύσις κάμνει τώρα εις το Ισλάμ, το κάμνει συγχρόνως και εις τους λοιπούς επιβιούντας πολιτισμούς - τον ορθόδοξον χριστιανικόν, τον ινδικόν, και τον κόσμον της Άπω Ανατολής - ως και εις τας επιβιούσας πρωτογόνους κοινωνίας, οι οποίοι τώρα πολιορκούνται ακόμη και εις τα τελευταία των οχυρά εις την τροπικήν Αφρικήν. Ούτως η σύγχρονος εμπλοκή μεταξύ του Ισλάμ και της Δύσεως είναι όχι μόνον πιο δραστήρια και οικεία από οιανδήποτε φάσιν των επαφών των εις το παρελθόν· ξεχωρίζει επίσης εις το ότι είναι εν περιστατικόν εις μίαν προσπάθειαν του δυτικού ανθρώπου να «δυτικοποιήση» τον κόσμον...

Arnold Toynbee, «Civilization on Trial and The World and the West»
The World Publishing Co., New York 1965, σελ. 166 (Oxford University Press 1948)

Ο ομογενοποιητικός χαρακτήρας του δυτικού πολιτισμού είναι ίσως το σημαντικότερο πρόβλημα της εποχής μας. Παρά τα επιφανειακά πλουραλιστικά συνθήματα στις μέρες μας ο πλουραλισμός, υπό την έννοια της επιβίωσης αυθεντικών κουλτουρών, είναι απλώς μια δικαιολογία για να ιδρύει η Unesco μουσεία σε περιοχές περιορισμένης πρόσβασης πού δεν έχούν καμία σχέση με την αληθινή ζωή. Στις αρχές του 20ου αιώνα, στο έργο του Α Study of Hίstory, ο Toynbee υποστήριξε ότι όχι λιγότεροι από είκοσι έξι πολιτισμοί είχαν ήδη πεθάνει και ταφεί. Μεταξύ αυτών συμπεριέλαβε τον αιγυπτιακό, τον πολιτισμό των Άνδεων, τον σινικό, τον μινωικό, τον σουμερικό, τον πολιτισμό τον Μάγια, τον ιουδαϊκό, τον χιττιτικό, τον συριακό, τον ελληνικό, τον βαβυλωνιακό, τον μεξικανικό, τον αραβικό, τον γιουκατέκ, τον σπαρτιατικό και τον οθωμανικό. Υπογράμμισε ότι εννέα από τούς δέκα ζώντες πολιτισμούς -ο χριστιανικός της Εγγύς Ανατολής, ο ισλαμικός, ο χριστιανικός ρωσικός, ο ινδουιστικός, ο Άπω Ανατολικός κινεζικός, ο ιαπωνικός, ο πολυνησιακός, ο πολιτισμός των Εσκιμώων και ο νομαδικός- βρίσκονταν στην επιθανάτια αγωνία τους υπό την απειλή είτε της εκμηδένισης είτε της αφομοίωσης από τον δυτικό πολιτισμό. Η πρόβλεψη του Toynbee έχει γίνει εφιάλτης για τούς αυθεντικούς πολιτισμούς και κουλτούρες.

Αυτή η εναγώνια κατάσταση έχει οξυνθεί ιδιαίτερα έπειτα από τις αλματώδεις εξελίξεις στις παγκόσμιες επικοινωνίες. Πολύ απλές δραστηριότητες της ανθρώπινης ζωής -όπως το να πίνεις κόλα ή να φοράς τζιν- άρχισαν να ερμηνεύονται ως η νίκη της οικουμενοποίησης της ουμανιστικής/δημοκρατικής κουλτούρας. Παρά την τεράστια υλική και τεχνολογική του υπεροχή ο δυτικός πολιτισμός βρίσκεται ο ίδιος σε κατάσταση κρίσης, εξαιτίας της διάβρωσης της ηθικής του βάσης λόγω έλλειψης κανονιστικότητας. Οι ηθικο-υλικές, ψυχοοντολογικές και περιβαλλοντικές ανισορροπίες στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, μαζί με τη στρατιωτική του δυνατότητα για καταστροφή του πλανήτη, έχουν μετασχηματιστεί σε πολιτισμική κρίση σε ολόκληρο τον κόσμο. Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με προηγούμενες πολιτισμικές κρίσεις στην ιστορία, αυτή η κρίση δεν είναι περιφερειακή. Αντιθέτως, η κρίση του δυτικού πολιτισμούέχει γίνει τόσο οικουμενική όσο και ο τρόπος ζωής του. Η σύμπτωση των επιθανάτιων αγωνιών των αυθεντικών πολιτισμών και η έντονη κρίση του δυτικού πολιτισμού οδήγησαν τις κορυφαίες μορφές των πολιτισμών που υφίστανται την απειλή της εκμηδένισης από τον δυτικό πολιτισμό να αναζητήσουν τους δικούς τους τρόπους ζωής και σκέψης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μουσουλμάνους μελετητές και τις μουσουλμανικές μάζες, που έχουν κληρονομήσει μια πράγματι πολύ εντυπωσιακή, εσωτερικά συνεπή και ισορροπημένη πολιτισμική εμπειρία. Η Ισλαμική κοσμοθεωρία που περιλαμβάνει τα πάντα, κοσμοθεωρία που είναι πλήρως εναλλακτική της Δυτικής κοσμοθεωρίας και όχι συμπληρωματική της, παρέχει επαρκή θεωρητικά και αντιληπτικά εργαλεία για μια τέτοια προσπάθεια.

Στο Δυτικό παράδειγμα η εξειδίκευση της οντολογικής σφαίρας δημιουργεί μια εξειδίκευση των επιστημολογικών πηγών (αποκάλυψη και λογική) και των αξιολογικών συνεπειών και των σφαιρών της ζωής, η οποία οδηγεί σε έναν εσωτερικο φιλοσοφικό δυναμισμό μέσω εσωτερικών συγκρούσεων εις βάρος της εσωτερικης συνέπειας. Αυτός ειναι ο εσωτερικος μηχανισμος εκκοσμικευσης της ζωής και της σκέψης στη δυτική φιλοσοφική-κοινωνική παράδοση. Αντιθετως το μονοθεϊστικό θεμέλιο που στηρίζεται στο ταουχίντ και οι οντολογικες αντανακλάσεις του στο Ισλαμικό παράδειγμα οδηγούν στην ιδέα της ενότητας της αλήθειας και της ενότητας της ζωής η οποία παρέχει μεγάλη εσωτερική συνέπεια σε ένα ολιστικο πλαίσιο μέσω της εναρμόνισης της επιστομολογίας, της εσχατολογίας, της αξιολογίας και της πολιτικής, με βάση την οντολογία. Αυτή η εσωτερική συνέπεια είναι το βασικό χαρακτηριστικό της ισλαμικής θρησκευτικοπολιτιστικής ατμόσφαιρας που καθιστά απαραίτητη την απόρριψη κάθε είδους εξειδίκευσης της οντολογίας, της επιστημολογίας ή της αξιολογίας.

Συνεπώς, κάθε προσπάθεια πυραμιδικής θεσμικής εκκοσμίκευσης στις μουσουλμανικές κοινωνίες προκαλεί μια ισχυρή θεωρητική αντίδραση, προκειμένου να προστατευθεί η εσωτερική συνέπεια μέσω της εναρμόνισης της οντολογίας, της επιστημολογίας και της αξιολογίας σε μια νέα ισορροπία. Αυτό οφείλεται στην αντίθεση που προκύπτει από το γεγονός ότι πρόκειται για μια εναλλακτική κοσμοθεωρία'η εν λόγω αντίθεση δεν είναι ζήτημα ιστορικών και θεσμικών συγκρούσεων. Οι μελετητές και πολιτικοί που παραβλέπούν αυτές τις θεμελιώδεις διαφορές θα συνεχίσουν να απορούν για την όλο και πιο επικριτική αντίδραση των μουσουλμανικών κοινωνιών.

Αυτή η επίκριση κινείται παράλληλα με την αύξηση του εκσυγχρονισμού και του εκδυτικισμού, διότι το Ισλάμ παρέχει μια εναλλακτική πολιτική κουλτούρα και εναλλακτικές αντιλήψεις υποστηριζόμενες από το εσωτερικά συνεπές, ολιστικό του πλαίσιο. Λογω οτι η δυτική πρόκληση προς τον ισλαμικό πολιτισμό δεν είναι μόνο μια πρόκληση ενός εναλλακτικού θεσμικού και ιστορικού υποβάθρου αλλά, επίσης και μια κοσμοθεωρητική πρόκληση οι καταπιεστικές στρατηγικές θεσμικού μετασχηματισμού που ασκούνται εναντίον των μουσουλμάνικών κοινωνιών δεν μπορούν να υπερβούν αυτή την ασυμβατότητα. Η πολύ ισχυρή εσωτερική συνέπεια του ισλαμικού θεωρητικού πλαισίου παρέχει πάντοτε τη δυνατότητα να παραχθεί μια εναλλακτική πολιτική κουλτούρα, δημιουργώντας μια άμεση σύνδεση μεταξύ οντολογίας και πολιτικής εφόσον η οντολογική προσέγγιση γύρω από την πίστη στο ταουχίντ επιβιώνει στην κοινωνικοπολιτική κουλτούρα και στις κοινωνικο-πολιτικές αντιλήψεις.

Η ασυμβατότητα των φιλοσοφικών και θεωρητικών βάσεων των δυτικών και των ισλαμικών πολιτικών θεωριών, αντιλήψεων και κουλτούρων μπορεί να αναλυθεί μόνο μέσα σε ένα καλά ορισμένο πλαίσιο των διασυνδέσεων μεταξύ οντολογίας, επιστημολογίας, αξιολογίας και πολιτικής. Οι απαρχές του προβλήματος θα πρέπει να αναζητηθούν στα παραδείγματα που βρίσκονται στις ρίζες δυο εναλλακτικών κοσμοθεωριών... Οι διαφοροποιήσεις των οντολογικών επιπέδων μέσω της οντολογικής ιεραρχίας και της οντολογικά καθορισμένης επιστημολογίας είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι της διαδικασίας που ξεκινά από την εικόνα που έχει το -Ισλαμικό- παράδειγμα για τον κόσμο και φτάνει στα αξιολογικά θεμέλια των πολιτικών αντιλήψεων και της πολιτικής κουλτούρας. Το Δυτικό παράδειγμα που εδράζεται στην εγγύτητα των οντολογικών επιπέδων μέσω εξειδίκευσης της θεότητας, υποστηριζόμενης από εγγενώς πολύθεϊστικά και πανθεϊστικά στοιχεία, είναι η φιλοσοφική πηγή της εκκοσμίκευσης της ζωής μέσω της ορθολογιστικής αξιολογίας. Προκειται για ένα ειδικό χαρακτηριστικό της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης που βασίζεται στην επιστημολογικά ορισμένη οντολογία, η οποία έχει οδηγήσει σε μια σχετικοποιημένη και υποκειμενικοποιημένη θρησκεία.

Εχουμε αναλύσει τέσσερις σημαντικές πολιτικές συνέπειες των φιλοσοφικοθεολογικών διαφορών μεταξύ του Ισλαμικού και του Δυτικού παραδείγματος: τον τρόπο δικαιολόγησης τον κοινωνικοπολιτικού σύστηματος, τη διαδικασία νομιμοποίησης για την πολιτικη εξουσία, τις εναλλακτικές προσεγγίσεις στην πολιτικη ισχύ και στον πλουραλισμό και την αντίληψη του οικουμενικού πολιτικού σύστηματος.

Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό του ισλαμικού τρόπου δικαιολόγησης είναι ο κοσμολογικοοντολογικός προσανατολισμός του στην πεποίθηση περί της απόλυτης Ενότητας και κυριαρχίας του Αλλάχ, σε αντιδιαστολή προς τη δικαιολόγηση πού βασίζεται στην εμπειριστική επιστημολογία του δυτικού τρόπου δικαιολόγησης... παρότι αυτός ο τρόπος δικαιολόγησης επιβάλλει μια αντίληψη περί ενός ιδεώδούς κράτους με μια αυθύπαρκτη αποστολή βασισμένη σε ένα μετα-ιστορικό σύμφωνο, ένα από τα πρωτότυπα χαρακτηριστικά του ισλαμικού τρόπου δικαιολόγησης -σε αντιδιαστολή προς το πλατωνικό ιδεώδες κράτος και τα ιδεατά μοντέλα του Κant και του Hegel- είναι η ιδέα της ιστορικής πραγμάτωσης αυτού του ιδεώδους κράτους κατά την περίοδο του προφήτη και των πρώτων τεσσάρων χαλίφηδων. Επομένως, ορισμένοι μελετητές διαφοροποιούν αυτή την ιδεώδη περίοδο από το μετέπειτα χαλιφάτο πού είχε τη μορφή του σουλτανάτου, ονομάζοντάς την «τέλειο χαλιφάτο» (π.χ. Taftazani, 1950: 146). Αυτό όχι μόνο καθίσταται πρότύπο για τη διαδικασία δικαιολόγησης και νομιμοποίησης στην ισλαμική πολιτικη σκέψη καθόλη τη διάρκεια της ισλαμικής ιστορίας αλλά, επίσης, αποτελεί παράγοντα για την εκλάικευση αυτού του τρόπου δικαιολόγησης με το να ενισχύει την ελπίδα των μουσουλμανικών μαζών για την επανίδρυσή του...

Οι οντολογικο-κοσμολογικές αντιλήψεις είναι οι καθοριστικοί παράγοντες των τρόπων δικαιολόγησης του κοινωνικο-πολιτικού συστήματος. Η φυσιοκεντρική αντίληψη της σύγχρονης εκδοχής του Δυτικού παραδείγματος έθεσε τα θεμέλια για τις δικαιολογήσεις υπό το πρίσμα της προέλευσης και των σκοπών του κράτους βάσει των θεωριών της φυσικής κατάστασης και βάσει των ωφελιμιστικών αρχών της ευτυχίας στον παρόντα κόσμο. Το κορανικό σημασιολογικό πεδίο που αποτελεί ένα οντολογικοπολιτικό σύνολο εννοιών διαμορφώνει τον μουσουλμανικό νου κατά τέτοιο τροπο, ώστε ο τελευταίος να πιστεύει στην αναγκαιότητα μιας κοινωνικοπολιτικής τάξης που αντανακλά την κοσμολογική τάξη. Η πολιτική διαφορά των τρόπων δικαιολόγησης αντιστοιχεί στην αντιληπτική διαφορά μεταξύ φυσιοκεντρικού μηχανισμού και κοσμολογικης τάξης. Καθως οι Μουσουλμάνοι θεωρούν ως δεδομένη μια δημιουργημένη κοσμολογική τάξη αντί για μια αυτορρυθμιζομενη φύση, η αξιολογική σύνδεση μεταξύ οντολογικης και πολιτικής σφαίρας ειναι πάντοτε εξαρτημένη από τη θεοκεντρική δομή της πίστης, προκείμενού να δικαιολογήσει το κοινωνικοπολιτικό σύστημα, το οποίο θεωρείται ως τομέας ευθύνης των ανθρώπινων όντων ως αντιβασιλέων του Δημιουργού στην κοσμολογική τάξη. Αυτή η συνοχή μεταξύ οντολογικών, αξιολογικών και πολιτικών αντιλήψεων παρέχει ένα κοινό έδαφος μεταξύ των διαφόρων ομάδων του Ισλαμικού παραδείγματος το οποίο μπορούσε να αναπαράγει μια εσωτερικά συνεπή πολιτική κουλτούρα ανά τους αιώνες παρά τις εσωτερικές διαφορές και τις εξωτερικές επιθέσεις. Η υποστήριξη των ισμαηλιτικών ομάδων στην Ινδία για τη διατήρηση του σουνιτικού χαλιφάτού κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα, οι παρόμοιες στρατηγικές των οργανώσεων των Σούφι και των κινημάτων των σαλάφι, προκειμένου να αντισταθούν στις επιβαλλόμενες πολιτικές εκδυτικισμού καθόλη τη διάρκεια της αποικιακής και της νεοαποικιακής περιόδού και τα αντιδυτικά χαρακτηριστικά των σουνιτικων και σιιτικών κινημάτων για τη δημιουργία ανεξάρτητων κοινωνικοπολιτικών οντοτήτων για την ανταπόκριση στη θεϊκή ευθύνη, καταδεικνύούν αυτό το κοινό έδαφος.

---------------------------------------------------------------

Η «επιστημολογικά ορισμένη οντολογία» ως ένα ακόμη παραδειγματικό χαρακτηριστικό της δυτικής παράδοσης βρίσκει την καλύτερη έκφραση της στην περίφημη διατύπωση του Descartes «Cogito ergo sum» [Σκέπτομαι άρα υπάρχω]. Ο εκ μέρους του ορισμός του εαυτού ως res cogitans [σκεπτόμενο πραγμα] και του mens [νου] ως substantia cogitans [σκεπτόμενη ουσία] συνιστούν πολύ σαφείς δηλώσεις για την εξάρτηση της οντολογίας από την επιστημολογία... Η χρήση της ίδιας αναλογίας από τον Spinoza για την εκ μέρους του πανθεϊστική ερμηνεία του Θεού... καταδεικνύει τον βαθμό στον οποίο διάφοροι συλλογισμοί έχουν αντληθεί από το καρτεσιανό σύστημα.

Η αντίληψη του Θεού ως αφηρημένης ιδέας των Descartes, Hume και Kant έχει τις ίδιες συνέπειες με τον αθεϊσμό του Holbach σε ό,τι αφορά την αυτορυθμιζόμενη φυσική τελεολογία, λόγω της κοινής αίσθησης ότι ο κόσμος είναι ένα κλειστό υλικό σύστημα με ειδική αιτιότητα ανεξάρτητη από την επίδραση της θέλησης ενός υπερβατικού Θεού. Διαπιστώνουμε ότι ο πολυθεϊσμός, ο πανθεϊσμός και ο αθεϊσμός συναντιούνται σε αυτή την αντίληψη περι αυτορυθμιζόμενης φυσικής τελεολογίας...

Η θεωρία της «αόρατης χειρός» του Adam Smith για τη δικαιολόγηση του φιλελευθερισμού, με τον αυτορυθμιζόμενο μηχανισμό της αγοράς, βασίζεται στην ίδια φυσιοκεντρική παραδειγματική υπόθεση.

Ahmet Davutoğlu

---------------------------------------------------------------

Οι διαφορές στη διαδικασία πολιτικής νομιμοποίησης είναι επιστημολογικά και μεθοδολογικά αντίγραφα αυτής της βασικής ανομοιότητας του Ισλαμικού και του Δυτικού παραδείγματος. Μια σαφής οριοθέτηση μεταξύ επιστημολογικοαξιολογικών, διατακτικών και θεσμικών/διαδικαστικών διαστάσεων της πολιτικής νομιμοποίησης καταδεικνύει το δίλημμα της μεταφύτευσης θεσμών ως δομικές διαδικασίες αγνοώντας το ζωντανό πνεύμα το οποίο είναι απότοκο ενός συνόλου επιστημολογικών και αξιολογικών προϋποθέσεων.

Ο αγώνας για επιβίωση ως εναλλακτικό πολιτισμικό παράδειγμα μας οδηγεί στο ζήτημα του πλουραλισμού. Η οριζόντια κατάτμηση των κυβερνωμένων λάων σε θρησκευτικές-πολιτιστικές ομάδες (π.χ. Εβραίοι, Ορθόδοξοι Χριστιανοί, Καθολικοί Χριστιανοί κ.λπ.) με τη μορφή του συστήματος των μιλλετιών και η απόρριψη της κοινωνικοοικονομικής πυραμιδικής διαστρωμάτωσης των τάξεων είναι η principium indiduationis [αρχή της εξατομίκευσης] της ισλαμικής πολιτικής κοινωνίας. Η αντιπαλότητα μεταξύ ισλαμικών και δυτικών πολιτικών νοοτροπιών και δομών αποδεικνύει ότι ένας θρησκευτικός-πολιτιστικός πλουραλισμός οριζόντιας κατάτμησης σε σεκταριστικές βάσεις δεν μπορεί να συνυπάρχει με έναν κοινωνικοοικονομικό πλουραλισμό πυραμιδικής διαστρωμάτωσης.

Ένας θρησκευτικός-πολιτιστικός πλουραλισμός οριζόντιας κατάτμησης σε σεκταριστική βάση καθιστά αναγκαία μια ειδική οικονομική νοοτροπία, βάσει της οποίας θα εξαλειφθεί η διάκριση μεταξύ κανονιστικών και θετικών οικονομικών -που μπορεί να θεωρηθεί ως το αξιολογικό έδαφος της εκκοσμίκευσης των οικονομικών- και θα επιτευχθεί η διεύθυνση των θετικών οικονομικών μέσω των κανονισμών των κανονιστικών οικονομικών που πηγάζουν από ένα συνολικό νομικό σχήμα που μορφοποιείται από το ακάιντ. Ηταν και είναι σχεδόν αδύνατο να πραγματοποιηθεί καπιταλιστική συσσώρευση μέσα σε ένα τέτοιο πρότύπο οικονομικής νοοτροπίας (π.χ., η ζακάτ, ως δικαίωμα των φτωχών επί των πλούσιων, δεν μπορεί να έχει νόημα για έναν ορθολογικό homo economicus).

Η επιβίωση των τρόπων ζωής διαφόρων θρησκευτικών ομάδων στα εδάφη των μουσουλμανικών κρατών μπορούσε να επιτευχθεί μόνο σε μια κοινωνικοοικονομική δομή όπού η οικονομία είχε τεθεί στην υπηρεσία της πολιτικής, προκειμένού να εδραιωθεί η κοινωνική σταθερότητα και η δικαιοσύνη. Η ισλαμική οικονομική παραδοχή ότι οτιδήποτε χρειαζόταν θα έπρεπε να παράγεται και ότι οι οικονομικοί πόροι θα έπρεπε να κατανέμονται δίκαια δημιουργώντας μια οριζόντια σεκταριστική διαφοροποίηση, παρέσχε ζωτικό χώρο για τους αυθεντικούς τοπικούς πολιτιστικούς τρόπους ζωής. Ο νομικός πλουραλισμός, ο οποίος εγγυούνταν και προστάτεύε τον θρησκευτικό-πολιτιστικό πλουραλισμό, έδινε την ευκαιρία σε μειονότητες με την ίδια κοινωνικοπολιτική ταυτότητα που βασιζόταν στην οντολογική τους προσέγγιση, να εφαρμόσούν τον αυθεντικό νόμο τους στις εσωτερικές τους υποθέσεις.

Ο δυτικός κοινωνικοοικονομικός πλουραλισμός είναι τελείως αντίθετος προς αυτή την οικονομική νοοτροπία. Η οικουμενική ομοιομορφία του σύγχρονου δυτικού τρόπου ζωής η οποία καταστρέφει όλες τις πολλαπλότητες των αυθεντικών τοπικών κουλτουρών, είναι μια ύστατη συνέπεια της εξάρτησης της κουλτούρας και της πολιτικής από την οικονομία. Η κυρια παραδοχή της δυτικής οικονομικής νοοτροπίας ότι οτιδήποτε παράγεται θα πρέπει να καταναλώνεται, σε αντίθεση μέ την ισλαμική παραδοχή ότι οτιδήποτε χρειάζεται θα πρέπει να παράγεται, προκάλεσε μια κουλτούρα κατανάλωσης η οποία οδήγησε στη διεθνοποίηση του δυτικού τρόπου ζωής μέσω της αναγκαιότητας να ανακαλυφθούν τρόποι απορρόφησης της αυξανόμενης παραγωγής. Η συγκεκριμένη οικονομική βάση πού βρισκεται πισω απο αυτόν τον κοινωνικοοικονομικό πλουραλισμό, ο οποίος προκαλεί πολιτιστικό μονισμό, είναι ο διαχωρισμός των κανονιστικών και των θετικών οικονομικών και η παραδοχή ότι οι πόροι θα πρέπει να κατανέμονται παραγωγικά.

---------------------------------------------------------------

Η υπόθεση εργασίας των οικονομολόγων ότι τα οικονομικά είναι μια οικουμενική επιστήμη που μπορεί να εφαρμοστεί διαχρονικά και σε κάθε τόπο μπορεί να οδηγήσει σε αναλυτικές στρεβλώσεις και σε εσφαλμένες συστάσεις πολιτικής. Η ανικανότητα ή η απροθυμία τους να παραδεχτούν τη σπουδαιότητα των διαφορών μεταξύ των κρατών και των κοινωνιών και/ή της επιρροής του πολιτιστικού και ιστορικού περιβάλλοντος περιορίζει τη χρησιμότητα των οικονομικών... Παρόλο που οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι τα οικονομικά είναι μια αντικειμενική επιστήμη, όπως η φυσική, τα οικονομικά στην πραγματικότητα στηρίζονται σε ένα πλήθος κανονιστικών υποθέσεων εργασίας ή απόψεων όσον αφορά στις αξίες που αποδέχονται οι περισσότεροι οικονομολόγοι. Αυτές οι κανονιστικές υποθέσεις εργασίας επηρεάζουν την επιλογή των θεμάτων που μελετούν οι οικονομολόγοι και τις απαντήσεις που θα δοθούν... Αυτό οδηγεί σε μια κατάσταση στην οποία οι πολιτικές προκαταλήψεις παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στην αποδοχή των θεωριών απ'ότι παραδέχονται γενικά οι οικονομολόγοι... Οι προβλέψεις των οικονομολόγων είναι στην πραγματικότητα διαβόητα ανεπιτυχείς... Επιπλέον, ένα σημαντικό μέρος του αποδεκτού σώματος της οικονομικής ποτέ δεν ελέγχθηκε επαρκώς. Για τους μελετητές της πολιτικής οικονομίας η αίρεση ceteris paribus (η προϋπόθεση ότι όλα τα άλλα παραμένουν σταθερά) που πρότειναν οι οικονομολόγοι είναι εξαιρετικά σημαντική...

---------------------------------------------------------------

Ετσι, ο ισλαμικός θρησκευτικός-πολιτιστικός πλουραλισμός πού βασίζεται στην οντολογικά δικαιολογημένη πολιτική ισχύ οδήγησε σε εναν νομικό πλουραλισμό λόγω της ύπαρξης αυθεντικών κουλτουρών. Ο νόμος της κυρίαρχης θρησκευτικής-πολιτικής ομάδας, δηλαδή ο ισλαμικός νόμος, δεν επιβλήθηκε στις άλλες κοινότητες πού είχαν τη θέση προστατευόμενων μειονοτήτων. Πάντοτε υπήρχαν ειδικοί νόμοι, δικαστήρια και δικαστές για τις ενδοκοινοτικές υποθέσεις αυτών των ομάδων. Αυτή η αποκέντρωση του νόμου και η πολλαπλότητα των νομικών μηχανισμών, που πάντοτε ήταν θεωρητική αρχή και ιστορική πραγματικότητα στο Ισλάμ, είναι αντιληπτική συνέπεια και θεσμική εγγύηση του θρησκευτικού-πολιτιστικού πλουραλισμού.

Τουναντίον, η τυποποίηση του νόμου είναι αντίστοιχο της τυποποίησης του τρόπου ζωής και του μονοπωλίου μίας πολιτιστικής ταυτότητας. Υπό αυτό το πρίσμα, η οικουμενοποίηση της κυριαρχίας μιας συγκεκριμένης κοινότητας και το μονοπώλιο ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής ως πολιτιστικού προτύπου είναι συνυπάρχοντα και αλληλεξαρτώμενα φαινόμενα πού έχουν την προέλευσή τους στον κοινωνικοοικονομικο πλουραλισμό. Όμως οι Μουσουλμάνοι δεν αποδέχονταν μια συνηθισμένη ενέργεια αν αυτή παραβίαζε κάποια πολύ σημαντική ανθρώπινη αξία, όπως τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής ή τη διατήρηση της οικογένειας. Για παράδειγμα, η πρακτική της προσφοράς μιας όμορφης κοπέλας στον Θεό του Νείλου στην προϊσλαμική Αίγυπτο, η αυτοκτονία της χήρας με το να πηδά μέσα στην επικήδεια πυρά του σώματος του συζύγου της στην προϊσλαμική Ινδία και ο γάμος μεταξύ συγγενών στον νόμο των Χονβεζβάγκντα μεταξύ των Ζωροαστριστών στο προϊσλαμικό Ιράν απαγορεύτηκαν μετά την κατάκτηση αυτών των χωρών από τους Μουσουλμανους. Αλλα στοιχεία ενδοκοινοτικού νόμου μεταξύ των μελών των προϊσλαμικών κοινωνικοπολιτικών οντοτήτων διατηρήθηκαν ανά τους αιώνες υπό την κυριαρχία μουσουλμανικών κρατών.

Αυτό οδήγησε επίσης σε θεσμικό μονισμό, λόγω της αυθύπαρκτης αποστολής του κράτους να εγκαθιδρύσει δικαιοσύνη σε ολόκληρο τον κόσμο. Την ίδια στιγμή, ο δυτικός κοινωνικο-οικονομικός πλουραλισμός, που εδραζόταν σε μια οντολογικά αδιαπέραστη δικαιολόγηση της πολιτικής ισχύος, οδήγησε στην ομοιομορφία του τρόπου ζωής που βρίσκεται υπό την προστασία της μονιστικής νομικής δομής σε ολόκληρο τον κόσμο και στον θεσμικό πλουραλισμό που υποστηρίζεται από την κοινωνικοοικονομική πυραμιδική διαστρωμάτωση στο εσωτερικό των κοινωνιών.

Συνεπώς, πέρα από τις θεσμικές προσαρμογές που έλαβαν χώρα υπό την ηγεσία εκδυτικισμένων πολιτικών ελίτ, ένας «πραγματικός» εκδυτικισμός μιας μουσουλμανικής κοινότητας μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της εδραίωσης μιας κοινωνικοοικονομικής λειτουργικής διαφοροποίησης. Όμως, μια τέτοια λειτουργική διαφοροποίηση δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί σε ένα ισλαμικό πλαίσιο αρχής λόγω της αρχής ότι μια ισλαμική πολιτική εξουσία που δικαιολογείται μέσω οντολογικών υποθέσεων δεν μπορεί να ταυτιστεί με μια κοινωνικοοικονομική ομάδα, προκειμένου να την υποστηρίξει για την επίτεύξη καπιταλιστικής συσσώρευσης λόγω του αυθύπαρκτου χαρακτήρα της, συντιθέμενου γύρω από τους βασικούς κανόνες, ο οποίος δεν συνταιριάζει με μια πραγματιστική ωφελιμιστική προσέγγιση. Ο άμεσος έλεγχος των θεμελιωδών οικονομικών πόρων για μια δίκαιη διανεμητική δομή στο πλαίσιο μιας κυκλικής εξέλιξης δεν μπορει παραγάγει κοινωνικοοικονομικό πλουραλισμο. Ενας κοινωνικοοικονομικός πλουραλισμος με έναν δυναμικο τυχοδιωκτικό χαρακτήρα που στοχεύει στην πλεον παραγωγική κατανομη των οικονομικών πόρων οδηγεί στην καταστροφη του θρησκευτικού-πολιτιστικού πλουραλισμού λόγω των ομογενοποιητικων του τάσεων. Η καταστροφή του ισλαμικού θρησκευτικού-πολιτιστικού πλουραλισμού και της ανοχής απέναντι στις αυθεντικές κουλτούρες είναι το αποτέλεσμα της οικουμενοποίησης του δυτικού πολιτιστικού μονισμού που αποσκοπεί στην εδραίωση ενός μόνο τρόπου ζωής σε ολόκληρο τον κόσμο χάρη στην επίδραση μιας παραγωγικής ερμηνείας της οικονομικής ανάπτυξης και της κουλτούρας της κατανάλωσης, η οποία ενισχύεται με τη βοήθεια της τεράστιας ανάπτυξης του συστήματος τηλεπικοινωνιών.

---------------------------------------------------------------

Σύμφωνα με την παραδοσιακή άποψη, η πολύ κατακερματισμένη και διαφοροποιημένη κοινωνική δομή της βιομηχανικής κοινωνίας, σε σύγκριση με τις προβιομηχανικές κοινωνίες, επέφερε τη δημιουργία της έννοιας μιας «πλουραλιστικής κοινωνίας, με την οποία εννοείται ότι η βιομηχανική κοινωνία συντίθεται από διάφορους θεσμικά απομονωμένους τομείς που απαιτούν από το σύγχρονο άτομο την ικανότητα να παίζει διαφορετικούς ρόλους, εντυπώνοντας του έτσι διαφορετικές ταυτότητες» (Zijdervald). Στις μέρες μας η σχετική συζήτηση λαμβάνει χώρα γύρω από αυτές τις κοινωνιολογικές και τεχνικές ερμηνείες και δεν έχει το φιλοσοφικό υπόβαθρο και τη φιλοσοφική προέλευση της πλουραλιστικής προσέγγισης.

Όμως, ούτε αυτή η υπόθεση ότι ο πλουραλισμός είναι κατασκευάσμα της βιομηχανικής κοινωνίας ούτε η κλασική προσέγγιση ότι ο πολιτικός πλουραλισμός αποτελεί απάντηση ή κριτική στην ιδέα του κυριάρχου κράτους που βασίζεται στον αφηρημένο μονισμό, μπορούν να εξηγήσουν την εγγενή πολιτιστική φιλοσοφική συνέχεια της δυτικής πολιτικής σκέψης και του πλουραλισμού στο πλαίσιο αυτής της σκέψης.

Ahmet Davutoğlu

Ο τρόπος λειτουργίας της -δυτικής μαζικής δημοκρατίας- απαιτεί και ταυτόχρονα παράγει όντως τον πλουραλισμό ή ακόμη και τον σχετικισμό στο πεδίο των ιδεών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα συστατικά του πλουραλισμού, που στη γενική του εικόνα φαντάζει μη ιδεολογικός, δεν έχουν επίσης ιδεολογικό χαρακτήρα... όπου ο πλουραλισμός και ο σχετικισμός απειλούν να ανατινάξουν το πλαίσιο αυτού που ορίζεται και γίνεται αισθητό ως κανονικότητα της μαζικής δημοκρατίας αντιπαρατάσσονται ανώτατες και απρόσβλητες βασικές αρχές... Έτσι λοιπόν ο οικουμενισμός και ο σχετικισμός αποτελούν τις δύο συμπληρωματικές όψεις της μαζικοδημοκρατικής ιδεολογίας...

Η πλανητική επέκταση της μαζικής δημοκρατίας σημαίνει βέβαια περαιτέρω επέκταση του πανθέου ή μάλλον του πανδαιμόνιου των αξιών, συνάμα όμως οι αγώνες κατανομής επιβάλλουν την προσφυγή σε συμβολικά όπλα, ήτοι τον περιορισμό του αξιολογικού πλουραλισμού. Τον παγκόσμιο πλουραλισμό τον εγγυάται μόνον η παγκόσμια ευδαιμονία (ο πλουραλισμός είναι η ιδεολογία της χορτάτης ευδαιμονίας: ο πεινασμένος δεν σέβεται τις αξίες του χορτασμένου), όμως αυτή είναι στο έπακρο απίθανη. Ο 21ος αιώνας θα είναι αιώνας συγκρούσεων μεταξύ πλανητικών Τιτάνων και Γιγάντων.

Παναγιώτης Κονδύλης

---------------------------------------------------------------

Το ζήτημα, εάν οι μουσουλμανικές κοινωνίες θα μετασχηματιστούν ή όχι σε μια δομή κοινωνικοοικονομικού πλουραλισμού, θα πρέπει να εξεταστεί υπό αυτό το πρίσμα της κοσμοθεωρίας και όχι υπό το πρίσμα των επιβληθεισών στρατηγικών θεσμικού μετασχηματισμού υπό την ηγεσία εκδυτικισμένων πολιτικών ελίτ. Αυτού του είδους οι απόπειρες θεσμικού μετασχηματισμού θα προκαλέσουν προσπάθειες προς την αντίθετη κατεύθυνση, οι οποίες θα πηγάζουν από την κοινωνικοπολιτική κουλτούρα που βασίζεται στην ισχυρή και άμεση σύνδεση μεταξύ της οντολογικής και της πολιτικής σφαίρας, λόγω της δυσκολίας της δικαιολόγησης μιας πολιτικής ισχύος πού είναι συγκεντρωμένη σε επιβληθεντες δυτικούς θεσμούς (οι οποίοι θεωρούν ως δεδομένη μια οντολογικά αδιαπέραστη δικαιολόγηση της πολιτικής ισχύος), πραγμα που δημιουργεί πρόβλημα θεωρητικού συμβιβασμού με την οντολογικά δικαιολογημένη πολιτικη ισχύ της αυθεντικής πολιτικής κουλτούρας.

Η οροθέτηση μεταξύ ουμα, Νταρ αλ-Ισλάμ και ντάουλα θα πρέπει να διευκρινιστεί, προκειμένου να κατανοηθεί ο ιστορικός μετασχηματισμός της μουσουλμανικής αντίληψης και πραγματικότητας αναφορικά με την πολιτική ισχύ. Αυτές οι εννοιες αντανακλούν τρεις διαφορετικες πολιτικες σφαίρες πού αλληλοσυσχετιζονται: η ουμα ειναι μια οικουμενική πνευματική/πολιτική ένωση'ο Νταρ αλ-Ισλάμ είναι η πολιτικονομική παγκόσμια τάξη'το ντάουλα είναι η θεσμοποίηση της πολιτικής ισχύος. Ως εκ τούτου, η ύπαρξη της ένωσης ούμα ουδέποτε δημιούργησε έναν κατηγορηματικό διαχωρισμό όπως στην περιπτωση του Σημίτης/Εθνικός, Άριος/μη Άριος, πολιτισμένος/βάρβαρος, ενώ ο διμερής διαχωρισμός της πολιτικονομικής τάξης σε Νταρ αλ-Ισλάμ και Νταρ αλ-Χαρμπ δεν προκάλεσε μόνιμο πόλεμο και μονοπωλιακή κυριαρχία. Τουναντίον. Σε αντίθεση με το σύγχρονο διεθνές σύστημα, θεωρούσε ως δεδομένη την ύπαρξη μιας εναλλακτικής παγκόσμιάς τάξης αντί να επιβάλλει τη δική της τάξη στις άλλες κοινωνίες. Η νομική εγγύηση της amn για τους μη Μουσουλμάνους στον Νταρ αλ-Ισλάμ δημιούργησε έναν σταθερό και μόνιμο ζωτικό χώρο για τη συνύπαρξη και την επιβίωση των πλουραλιστικών οντοτήτων. Το ντάουλα θεωρείται ως ένα εργαλείο για τη θεσμοποίηση της πολιτικής ισχύος για την εκτέλεση της αποστολής της ούμα και για την ασφάλεια, ευημερία, σταθερότητα στο εσωτερικό του Νταρ αλ-Ισλάμ.

Η οροθέτηση μεταξύ αυτών των επιπέδων ήταν σαφής όταν οι Μουσουλμάνοι μπορούσαν να καθορίσουν τις παραμέτρους τον οικουμενικού πολιτικού συστήματος...

Αυτή η οροθέτηση και η πολιτική αντίληψη αλλοιώθηκαν, όταν τα μουσουλμανικά κράτη απώλεσαν την ισχύ του να αποτελούν καθοριστικό παράγοντα του οικουμενικού πολιτικού συστήματος. Οι αποικιακές και κοσμικές πολιτικές δομές από τον Α'Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι το τέλος του Β'Παγκοσμίου πολέμου θεώρησαν ως δεδομένο τον τερματισμό της παραδοσιακής ισλαμικής πολιτικής κουλτούρας. Ο σχηματισμός νέων εθνών-κρατών μετά τον Β'Παγκόσμιο πόλεμο περιέπλεξε την πολιτική κουλτούρα που δημιούργήθηκε μετά από αυτό το υποτιθέμενο δεδομένο. Ο σχηματισμός νέων εθνών-κρατών στα μουσουλμανικά εδάφη κλόνισε όχι μόνο τις παραδοσιακές πολιτικές δομές αλλά και την πολιτικη αντίληψη και νοοτροπία, διότι οι Μουσουλμάνοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια νέα πολιτική μονάδα όπως το έθνος-κράτος και με ένα νέο οικουμενικό πολιτικό συστημα αποτελούμενο από μεμονωμένα έθνη-κρατη, τα οποια δεν αντικατόπτριζαν τις βασικές διαστάσεις της Ισλαμικής κοσμοθεωρίας. Οι μουσουλμανικές μειονότητες στον Νταρ αλ-Χαρμπ ως τμήμα της ούμα υπέστησαν κρίση ταυτότητας ως πολίτες ενος έθνους-κράτους. Επιπλέον, όταν αντιμετώπιζαν διωγμούς δεν μπορούσαν να βρούν άσυλο όπως τότε που υπήρχε το χαλιφατο. Δεν εχουν απολαύσει αίσθημα ασφάλειας υπό το σύστημα συλλογικής ασφάλειας λογω της κυριαρχίας των δυτικών δυνάμεων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι εσωτερικές συνθήκες των παραδοσιακών εδαφών του Νταρ αλ-Ισλάμ, επίσης, επικρίθηκαν υπό το πρίσμα της ισλαμικότητας των πολιτικών συστημάτων λόγω του γεγονότος ότι πολλά από αυτά τα κράτη ελέγχονταν από τις εκκοσμικευμένες ελίτ που είχαν δυτικό προσανατολισμό. Αυτές οι συνθήκες δημιούργησαν ένταση μεταξύ των μουσουλμανικών μαζών και του διεθνούς συστήματος καθώς και μεταξύ της μουσουλμανικής αντίληψης της πολιτικής -η οποία βασίζεται σε μια εναλλακτική κοσμοθεωρία- και των πολιτικών δομών...

Υπάρχει μια νέα τάση στο ισλαμικό πολιτικό στερέωμα έπειτα από την πρόκληση της παγκοσμιοποίησης και την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Παράλληλα με την αναζωογόνηση της πολιτικής παράδοσης σε ολόκληρο τον κόσμο, αυτή η σύγχρονη πολιτική ρητορική στην Ισλαμική πολιτική θεωρία μπορεί να εμπλουτιστεί με μια διαδικασία εκ νέου ανακάλυψης της κλασικής παράδοσης. Στο μεταξύ, σε αντιστοιχία με την πρόκληση της παγκοσμιοποίησης ενάντια στο σύστημα των εθνών-κρατών, το βασικό ζήτημα για το ισλαμικό πολιτικό στερέωμα φαίνεται να είναι η εκ νέου ερμηνεία της πολιτικής του παράδοσης και θεωρίας ως εναλλακτικού παγκόσμιού συστήματος αντί απλώς ως προγράμματος για την ισλαμοποίηση μεμονωμένων εθνών-κρατών. Συνεπώς, θα έχει κρίσιμη σημασία η ορθή κατανόηση των θεωρητικών θεμελίων της ισλαμικής πολιτικής και οι παραδειγματικές τους αντανακλάσεις στη μουσουλμανική ιστορία.

Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες
Η επίδραση της Ισλαμικής και της Δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία
Εκδ. Ποιότητα

.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική

- «Δύση και Ισλάμ» - μέρος α´. Εισαγωγή στην αλληλοσυσχέτιση οντολογίας, επιστημολογίας, αξιολογίας και πολιτικής και στον τρόπο δικαιολόγησης και νομιμοποίησης στην ισλαμική και δυτική πραξεολογία.

- Η ανθρωπιστική στροφή προς την ρητορική στην συνύφανσή της με θεμελιώδεις αντιμεταφυσικές θέσεις - μέρος α´ και ορισμένες πολιτισμικές ενθυμήσεις.

- Ιχνηλάτηση οντολογίας/επιστημολογίας και αξιολογίας ή ισχύος και αξίας στη πολιτική πραξεολογία - πνεύμα και αισθητά ή οντολογικό και αξιολογικό πρόβλημα.

- Πολιτισμικές δομές και πλανητικός μετασχηματισμός I -εισαγωγικά αυτογνωσιακά (;) για την καθ'ημάς Δύση.

- Τεχνική, εξελικτισμός και οικουμενισμός.

- Το Ισλάμ και τα ισλάμ - μέρος α´ . Γενικά στοιχεία για τη προσέγγιση της γεωγραφίας και της γεωπολιτικής του ισλαμιστικού κινήματος.

- Δογματική ομοιομορφία, δογματικός ιμπεριαλισμός και κοσμοπολιτισμός. Οι τρεις τρόποι εξομοίωσης των διεθνών σχέσεων σε μια κατάσταση εσωτερικής πολιτικής προς την πραγμάτωση της διεθνούς κοινωνίας, της civitas maxima ή του υπερ-κράτους και ένα παράρτημα περί αδελφοσύνης και ιμπεριαλισμού.

- Τα όρια της διεθνούς κοινωνίας.

- Το δίκαιο της ανθρωπότητας - μέρος α´.

- Κρίση του δυτικού ατόμου και της νεωτερικότητας. Σύγχρονη ακοσμία και ακοινωνικότητα και υποδούλωση, σε βιομηχανική κλίμακα, της ζωής στον θάνατο.

- Μετα-ανθρώπινος μετα-φιλελευθερισμός: ο πυρήνας της αμερικανικής «έξυπνης δύναμης».

- Thinking Inter-Culturally: From racist and Eurocentric Monologism to Inter-Civilizational Dialogism - John M. Hobson, Professor of Politics and International Relations.

- Ο ευρωκεντρισμός και τα άβαταρ του: τα διλήμματα της κοινωνικής επιστήμης. Εισαγωγή.

- After Western Hegemony – 40th World Congress of Sociology / Μετά τη Δυτική Ηγεμονία - Παγκόσμιο Συνέδριο Κοινωνιολογίας.

- Ισχύς, εξουσία και βία. H φιλοσοφική συζήτηση του 20ού αιώνα πάνω στο πρόβλημα της ισχύος.

- Δομικά γνωρίσματα της μαζικής δημοκρατίας - α´ μέρος.

- Το πολιτισμικό υπόδειγμα και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης - μέρος α´.

- Το πολιτισμικό υπόδειγμα και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης - μέρος β´.

- Σύγκρουση των πολιτισμών ή συγκρούσεις ερήμην του πολιτισμού;

- Καντιανισμός, δημοσιότητα, διπλωματία και η μεταστροφή του προσηλυτισμού σε καταδίκη.

- Η Παγκόσμια Τάξη από Αμερικανική και μη σκοπιά και η συσχέτιση της Παγκόσμιας Τάξης της Βεστφαλίας με τον οικονομικό εθνικισμό, την Αγία Ρωμαιογερμανική αυτοκρατορία και το Μέγα Χαλιφάτο του Ισλάμ.

- Η μετάβαση προς το μεταμοντέρνο -μονοπολικό ή πολυπολικό- διεθνές σύστημα.

- Ταυτότητα, ισχύς, πολιτισμός

- Μεταπολεμική νέα εποχή και διαχείριση των γηγενών πολιτισμών.

- Δυτική Ευρώπη, αποικίες και Ανατολική Μεσόγειος. Το χθες στο σήμερα.

- Η Ευρωκεντρική ιδεολογία, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιπτώσεις και «Ευρώπη».

- Η «φιλοσοφία» του λιμπεραλισμού. Καπιταλισμός και νέος διεθνισμός και η Ευρώπη ως αόριστη έννοια.

- Περί των δήθεν αυτονόητα «αντικειμενικών» οικονομικών δυτικοliberalistικων.

- Πλανητικός μετασχηματισμός -εισαγωγικά περί «γεωκεντρικής τεχνολογίας» και «εθνοκεντρικής πολιτικής», παγκοσμιοποίησης και μη αναστρεψιμότητας της, διεθνικών οργανισμών, πολυεθνικών επιχειρήσεων και εθνών-κρατών.

- Τύποι πολιτικής οργάνωσης που έπρεπε να υπερνικήθούν για να δημιουργηθεί το σύγχρονο κράτος (εν συντομία) μέρος α´.

- Τέλος του κυρίαρχου κράτους ή αλλαγή της λειτουργίας του;

- E.H.Carr - Πολιτική, ισχύς και ηθική'η «αντίθεση» μεταξύ της πολιτικής και της ηθικής και ο «διαχωρισμός» των σφαιρών της πολιτικής και της ηθικής που συνδέει την οικονομία με την ηθική, καθώς και ορισμένα ρωμαιοδυτικά παραλειπόμενα.

- Άκουσε ο Κομφούκιος να λένε: Περί εθνικής ή διεθνούς προπαγάνδας - εθνικού συμφέροντος και οικουμενικού καλού - Και ο Κομφούκιος αποκρίθηκε...

- Και ο Κομφούκιος αποκρίθηκε...