11 Αυγούστου 2018
I • «Οι οικονομικές κυρώσεις, δηλαδή η κατάχρηση και εκμετάλλευση της νομισματικής κυριαρχίας του δολαρίου πάνε σύννεφο, ενώ η μετάθεση από το στρατιωτικό επίπεδο σε ό,τι αφορά κράτη δεύτερης διαλογής (όπως η Λιβύη... το Ιράκ, η Συρία - η οποία βέβαια διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο - κ.λπ), στο οικονομικό και εμπορικό σε ό,τι αφορά μεγαλύτερα κράτη, αυτό το χάσμα μεταξύ που βγάζω τα δόντια μου στρατιωτικά και που οικονομικά, βγάζει μάτι... Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι μια χρεοκοπημένη χώρα-δύναμη που έχει μεταβάλλει τον ορισμό και τα όρια της έννοιας «χρεοκοπία», προκειμένου να μην θεωρείται τέτοια (Γιὰ νὰ δικαιολογοῦν τὶς πράξεις τους ἄλλαζαν ἀκόμα καὶ τὴν σημασία τῶν λέξεων, μας παραδίδει ο Θουκυδίδης), ενώ την ίδια στιγμή χρησιμοποιεί την κυριαρχία του δολαρίου προκειμένου να επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις (κατά αυτόν τον τρόπο ταυτόχρονα το υπονομεύει)». Πόλεμος και Ιδέες.
II • Ο κόσμος έχει αλλάξει και το... μαντρί είναι μισογκρεμισμένο, γεμάτο χαλάσματα και έχει παντού ρωγμές. Ο εν πολλοίς ανεύθυνος και αυτο-υπονομευτικός τρόπος με τον οποίον χρησιμοποιούν οι Η.Π.Α την κυριαρχία του δολαρίου (και γενικότερα τα οικονομικά εργαλεία, τις κυρώσεις, το πράσινο φως για επιθέσεις κ.λπ) προσφέρει μια ευκαιρία στην Ε.Ε, ή σε συγκεκριμένες χώρες που συμμετέχουν σε αυτήν, να γεμίσει το κενό που δημιουργούν μόνες τους οι Η.Π.Α τόσο στην Τουρκία, όσο στο Ιράν και τη Ρωσσία. Η Τουρκία οικονομικά θα μπορούσε να στραφεί προς την Ε.Ε, την Κίνα και ίσως το Κατάρ. Στην Ε.Ε, που επιδιώκει την «σταθεροποίηση» και τον «επαναπροσδιορισμό» της σχέσης της με την Τουρκία, δίδεται μια ευκαιρία μέσω της βλακώδους πολιτικής της Ουάσινγκτον (που απαιτεί βέβαια επαναδιαπραγματεύσεις επί συγκεκριμένων θεμάτων). Ήδη διαβάζω στη Sabah ''Turkey and Europe must join forces to protect their economic interests''και στην Hürriyet ''Turkey is part of Europe''. Βέβαια τέτοιες κινήσεις είναι πιθανότερο να αποτελέσουν βραχυπρόθεσμες κινήσεις σε επίπεδο τακτικής. Η Τουρκία σε υψηλό επίπεδο δεν επιθυμεί ολική ρήξη με τις Η.Π.Α. Ωστόσο, εάν η Ε.Ε παραμείνει σταθερή στη θέση της σχετικά με τη Συμφωνία για το Ιράν (μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε συν τη Γερμανία, πλην τις Η.Π.Α του Τράμπ), δηλαδή στο Joint Comprehensive Plan of Action, δεν είναι απίθανο η Τουρκία, έστω βραχυπρόθεσμα, να πλευρίσει προς την Ε.Ε σε αντίθεση προς την παραδοσιακή ατλαντική της πορεία (οι οικονομικές «πολιτικές» των Η.Π.Α οδηγούν σε περαιτέρω σύγκλιση Γερμανίας, Τουρκίας και Ρωσσίας), ενώ θα μπορούσε η Πρωτοβουλία της Αστάνα (μεταξύ Ρωσσίας, Τουρκίας και Ιράν) να εμβαθύνει τη συνεργασία της με την Ε.Ε και την Κίνα (Sorry αν απογοητεύουμε τους εν ελλάδι παλαιούς ή/και όψιμους «ατλαντιστές» αλλά εμείς αμφισβητούμε εδώ και μια 15ετία το Τέλος της Ιστορίας, από τότε που οι Η.Π.Α θεωρούνταν «παντοδύναμες» και απαγορεύονταν προγνώσεις που επιβεβαιώνονται σήμερα. Τώρα θα κολλήσουμε και θα ψαρώσουμε με την «παντοδυναμία» των Η.Π.Α;). Θυμίζουμε επίσης ή ενημερώνουμε όσες και όσους δεν το γνωρίζουν, πως ο Erdoğan συμμετείχε στην 10η Σύνοδο των χωρών BRICS στα τέλη Ιουλίου. Ρίξτε μια ματιά και σε αυτό το βίντεο διάρκειας τριάμισι λεπτών από τα τέλη του περασμένου μήνα, το οποίο ουσιαστικά προετοιμάζει κλίμα και στέλνει μήνυμα για όσα συμβαίνουν εδώ και λίγες ώρες. Turkey attends BRICS summit in Johannesburg. Περισσότερο ως leverage παρά ως warning μπορεί να ιδωθεί. Τέλος, στο τρίγωνο Ινδία - Η.Π.Α - Ρωσσία, η Ινδία υπό καμία έννοια δεν τοποθετείται αρνητικά ως προς τη Ρωσσία. Μόνον ως προς την Κίνα συγκλίνει με τις Η.Π.Α, δίχως όμως να τίθεται το παραμικρό ζήτημα υποχώρησης σε κυριαρχικά δικαιώματα: Η Ινδία έχει ενεργειακή τροφοδοσία και εξάρτηση από το Ιράν και στρατιωτική-τεχνολογική και γενικότερα εξοπλιστική από τη Ρωσσία. Από τις κυρώσεις στις δύο αυτές χώρες η Ινδία επηρεάζεται αρνητικά, δεν τις επιθυμεί και στέκεται κριτικά απέναντι τους (προφανώς η Τουρκία βλέπει μια χώρα που οι Η.Π.Α δεν είναι αρνητικά προσκείμενες προς αυτήν, την Ινδία, να έχει τις συγκεκριμένες σχέσεις με Ρωσσία και Ιράν και «εμπνέεται»). Υπό ποια έννοια είναι προς το συμφέρον των Η.Π.Α να επιβάλλουν κυρώσεις στο Ιράν όταν όλοι οι Ευρωπαίοι «σύμμαχοι» τους και όλες οι υποψήφιες χώρες προς «ευθυγράμμιση» εναντίον της Κίνας διαφωνούν; Ποιο «αμερικανικό» συμφέρον εξυπηρετείται από μια τέτοια στάση; Δηλαδή από τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν; Ποιο; Ρεπορτάζ από ινδικό ειδησεογραφικό δίκτυο στην αγγλική: Turkey will buy oil from Iran and weapon systems from Russia. Τα προηγούμενα σχετίζονται και με την «αυτονόητη» ευθυγράμμιση όλων εναντίον της Κίνας υπό τις Η.Π.Α. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν συμμάχους ή κράτη υπό συνεννόηση, αλλά πελάτες.
III • Εφόσον η Τουρκία δεν υποχωρήσει σε πλήθος αν όχι στην πλειοψηφία ζητημάτων και δεν υποκύψει, επιστρέφοντας με την ουρά στα σκέλια (κάτι εξαιρετικά δύσκολο λόγω και του εσωτερικού κλίματος, το οποίο κλίμα λειτουργεί και ως ασπίδα προστασίας σε πιθανές απόπειρες εξωτερικής υπονόμευσης) θα έχουμε ένα ακόμη καταστροφικό πλήγμα στην παγκόσμια επιρροή και στο κύρος των Η.Π.Α. Ενδεικτικά, μερικά μονάχα κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών: πλήρης αγνόησή αμερικανικών προειδοποιήσεων από πλευράς συμμαχικών χωρών για τη μη συμμετοχή τους στην AIIB (Asian Infrastructure Investment Bank), αδυναμία προάσπισης δικαίου ή/και επιβεβαίωσης ισχύος στη Συρία, άρνηση οικονομικής και εμπορικής προσαρμογής της Γερμανίας, αγνόησή αμερικανικών «προειδοποιήσεων» για την αγορά S400 από «φίλιες» χώρες (Ινδία, Τουρκία, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, ενώ Αίγυπτος και Βιετνάμ έχουν στην κατοχή τους S300), υπεράσπιση και συνέχιση Συμφωνίας για το Ιράν από τη Γαλλία μαζί με Γερμανία και Βρετανία παράλληλα με τη Ρωσσία και την Κίνα, συμμετοχή Τουρκίας στην πρωτοβουλία της Αστάνα παράλληλα με άλλες κινήσεις (όπως η αγορά S400, η κατασκευή αγωγού -όπως και η Γερμανία- και σταθμών πυρηνικής ενέργειας), συνέχιση της Συμφωνίας για το Κλίμα, καταψήφιση από πλευράς όλων των μεγάλων συμμαχικών χωρών της Ε.Ε - περιλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ν. Ζηλανδίας - της αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, συνέχιση της TPP και μετασχηματισμός της σε CPTPP υπό την Ιαπωνία και τον Καναδά με το Ηνωμένο Βασίλειο να εκφράζει τη διάθεση του για συμμετοχή και την ASEAN να διαδραματίζει ενεργητικότερο ρόλο, καθώς η αποχώρηση των Η.Π.Α από τη Συμφωνία μετέβαλλε την περιφερειακή ισορροπία ισχύος κ.ο.κ (ο «θάνατος» της TPP αποτελεί ένα ακόμη συμβολικό τέλος της αμερικανικής παγκόσμιας κυριαρχίας). Όλα τα προηγούμενα αποτελούν συμπτώματα της παρακμής της αμερικάνικης επιρροής και ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα. Οι Η.Π.Α από μια πρώην ηγεμονική πολυεπίπεδη δύναμη παγκόσμιου βεληνεκούς, μετεξελίσσονται σε μια U$A που αυτο-υπονομεύεται μέσω συνεχούς χρήσης κυρώσεων, πολεμικής εργαλειοποίησης του $ και χρήσης γενικότερων οικονομικών εργαλείων που αποτυγχάνουν να παράγουν πολιτικά αποτελέσματα. Παλαιότερα είχαμε την αποτυχία επίτευξης πολιτικών σκοπών και αποτελεσμάτων με στρατιωτικά μέσα (Δες: Πόλεμος και Ιδέες), τώρα με οικονομικά. Είναι φανερός ο αυτό-εγκλωβισμός.
IV • Έχουμε κάνει ορισμένες σημαντικές επισημάνσεις κατά το παρελθόν σε ό,τι αφορά τις Η.Π.Α. Κάποιες μπορεί να μην γίνονται ευκόλως αντιληπτές ή αποδεκτές. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει μονάχα λόγω διαφορετικής τοποθέτησης αλλά και λόγω μη κατανόησης, άλλοτε του πλαισίου που θέτουμε (π.χ η συγκεκριμένη δημοσίευση δεν έχει να κάνει τόσο με την Τουρκία, όσο με τις Η.Π.Α με αφορμή την Τουρκία) και άλλοτε της αμφισβήτησης από πλευράς μας παραδοχών που υπόρρητα θεωρούνται αυτονόητες. Μια εσφαλμένη, παραδείγματος χάριν, παραδοχή ή προκείμενη που υπόρρητα προϋποθέτουν αρκετοί, είναι πως εάν αποχωρήσουν ή απομακρυνθούν ηγέτες και πρόσωπα όπως η Μέρκελ από τη Γερμανία ή ο Ερντογάν από την Τουρκία, οι χώρες αυτές θα γίνουν ευθυγραμμισμένα και υπάκουα στρατιωτάκια (ή/και... δουκάτα) υπό τον Αμερικανό. Δεν θα γίνουν. Μάλλον περισσότερο ψυχροπολεμική νοσταλγία φανερώνει μια τέτοια υπόθεση. Μόνο απομονώνοντας πλήρως μια χώρα οι Η.Π.Α μπορούν να έχουν επιτυχίες (εξ ου και η μονομέρεια παράλληλα με την προσπάθεια οικοδόμησης σχέσεων σε καθαρά διακρατικό τετ-α-τετ επίπεδο που συμφέρει τις Η.Π.Α). Οι άνθρωποι σκέφτονται τις σχέσεις Η.Π.Α-Γερμανίας, Η.Π.Α-Κίνας, Η.Π.Α-Γαλλίας, Η.Π.Α-Ρωσσίας, Η.Π.Α-Τουρκιάς, Η.Π.Α-Ιράν κ.λπ, απομονώνοντας τες μεταξύ τους. Οι Η.Π.Α δεν έχουν καταφέρει να κάνουν καλά χώρες δεύτερο-τρίτης διαλογής όπως η Βενεζουέλα και το Ιράκ, απομονώνοντας τες ή «νικώντας» σε πόλεμο, και θα καταφέρουν να κάνουν καλά και να απομονώσουν πλήρως χώρες όπως οι προηγούμενες; Θυμάστε την «παγκόσμια απομόνωση της Ρωσσίας» για την οποία διαβάζαμε πριν από λίγα χρόνια; Η Ρωσσία όμως, μια χώρα πολλαπλώς μειονεκτούσα αν ιδωθεί σε ένα απομονωμένο και ξεκομμένο τεχνητό πλαίσιο υπό συνθήκες και καθεστώς εργαστηρίου στις διμερείς της σχέσεις με τις Η.Π.Α, αυξάνει παντού την επιρροή της, πλην των περιοχών που συμμετέχουν ανταγωνιστικά ή γειτνιάζουν χώρες της Ε.Ε (Βαλκάνια και Αν. Ευρώπη). Σε όλες τις άλλες περιοχές, από την Κορέα και τον Κόλπο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα αυξάνει την επιρροή της. Κανένας δεν παίρνει πραγματικά στα σοβαρά μια «παγκόσμια υπερδυναμη» που φανερώνει στρατιωτική αδυναμία και αναποτελεσματικότητα στην παραγωγή πολιτικών αποτελεσμάτων ενώ παράλληλα δεν μπορεί να κάνει καλά χώρες δεύτερης και τρίτης διαλογής όπως η Βενεζουέλα, η Συρία και το Ιράκ (και η Λιβυή, των εξήμισι εκατομμυρίων ανθρώπων, αν είχε τα πληθυσμιακά μεγέθη του Ιράκ και της Βενεζουέλας - 40 και 32 εκατομμύρια αντίστοιχα - και δεν γειτνίαζε ναυτικά με την Ε.Ε, πιθανότατα θα ήταν δυσκολότερη ιστορία γι'αυτές τις Η.Π.Α). Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι μια χώρα με τεράστιες δυνατότητες και εξαιρετικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να παραμείνουν η πρώτη μη ηγεμονική ή η δεύτερη ισχυρότερη χώρα στον πλανήτη. Όμως έχουν πάρει έναν πολύ περίεργο και επικίνδυνο δρόμο. Η συνεχής δημιουργία ή υποδαύλιση χάους και αναρχίας αποτελεί απόλυτη ένδειξη αδυναμίας -και ξεφτίλας- μιας πρώην παγκόσμιας ηγεμονικής δύναμης. Η επιδίωξη υποδαύλισης ή/και επιδείνωσης περιφερειακών εντάσεων από πλευράς Η.Π.Α ουσιαστικά αναγκάζει «συμμάχους» τους να επαναξιολογήσουν τη στρατηγική τους θέση. Ορισμένες στρέφονται προς τη Ρωσσία ή/και την Κίνα, κάποιες άλλες ενισχύουν τον περιφερειακό τους ρόλο ή περιφερειακές τάξεις. Αν η Ιαπωνία χάσει την εμπιστοσύνη της στις Ηνωμένες Πολιτείες ως αξιόπιστη δύναμη, μπορεί να ενεργοποιηθεί και να εμφανιστεί δυναμικά ως περιφερειακό αντίβαρο στην αυξανόμενη οικονομική κυριαρχία της Κίνας με εξαιρετικά επιθετικό τρόπο (ασχέτως εσωτερικών δεδομένων της συγκεκριμένης χώρας), μια τέτοια εξέλιξη όμως θα προκαλούσε σημαντική εχθρότητα όχι απλά στην Κίνα, αλλά τόσο στη Βόρεια όσο και στη Νότια Κορέα.
V • Αν υπάρξει στήριξη από την αντιπολίτευση (θυμίζω πως κατά τη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος υπήρξε) και αρραγές εσωτερικό μέτωπο, τουλάχιστον από τα πάνω, η Τουρκία θα ριζοσπαστικοποιήσει τη στάση και τη συμπεριφορά της. Ήδη είχαμε μια πρόγευση ήπιας μορφής. Ο Erdoğan σε άρθρο του στους New York Times, αφού επισήμανε πως Η.Π.Α και Τουρκία αποτελούν στρατηγικούς εταίρους και συμμάχους εδώ και έξι δεκαετίες και πως σε όλες τις σημαντικές στιγμές, από την Κορέα μέχρι την κρίση της Κούβας, την 11η Σεπτεμβρίου και το Αφγανιστάν, στάθηκαν στο πλευρό η μια της άλλης (και αφού διατύπωσε τα κλασικά παράπονα από πλευράς Τουρκίας), επισήμανε χαρακτηριστικά: «Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αρχίσουν να σέβονται την κυριαρχία της Τουρκίας και αποδείξουν ότι κατανοούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το έθνος μας, οι σχέσεις μας θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο... οι μονομερείς ενέργειες εναντίον της Τουρκίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμμάχου μας επί δεκαετίες, θα χρησιμεύσουν μόνο για να υπονομεύσουν τα αμερικανικά συμφέροντα και την ασφάλεια. Πριν είναι πολύ αργά, η Ουάσιγκτον πρέπει να εγκαταλείψει την λανθασμένη αντίληψη ότι η σχέση μας μπορεί να είναι ασύμμετρη και να συμβιβαστεί με το γεγονός ότι η Τουρκία έχει εναλλακτικές λύσεις. Η αποτυχία να αντιστραφεί αυτή η τάση μονομέρειας και έλλειψης σεβασμού θα απαιτήσει από εμάς να αρχίσουμε να αναζητούμε νέους φίλους και συμμάχους».
VI • Σε ό,τι αφορά άμεσα την Τουρκία, όλα γίνονται για έναν βασικό λόγο (και όχι φυσικά για λόγους ιδεολογικούς ή θρησκευτικούς - βλ. Βιετνάμ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μαρόκο κ.λπ). Γιατί η Τουρκία, περίπου 90 χρόνια μετά την ίδρυση της [Σημ. 1], επιδιώκει να ανέλθει στην κατηγορία και το status full-fledged κυρίαρχου κράτους. Αυτή είναι όλη η ιστορία.
Ένα από τα άπειρα συνθήματα που έχουν αποκοπεί από λόγους και γραπτά του Ataturk, είναι το εξής: "Either independence or death" [Σημ. 2].
[-] Το ότι οι Αμερικανοί «θα τους γαμήσουν τους Τούρκους» το ακούω από το 2003, δηλαδή εδώ και 15 χρόνια, και συγκεκριμένα από τότε που η Τουρκία αρνήθηκε στους Αμερικανούς τη χρήση της βάσης Incirlik κατά την περίοδο του (δεύτερου) πολέμου στο Ιράκ. Από τότε μέχρι σήμερα, όμως, η Τουρκία δεν μίκρυνε παρά γιγαντώθηκε και ωφελήθηκε πολλαπλώς από τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών είτε άμεσα, μέσω των ίδιων των Η.Π.Α, είτε έμμεσα, μέσω τρίτων (χαρακτηριστικό παράδειγμα έμμεσου οφέλους είναι π.χ πως ο βασικός ωφελημένος από τις αμερικανικές κυρώσεις σε Ρωσσία και Ιράν καθώς και από την αποχώρηση από τη Συμφωνία TPP αναμένεται να είναι η Κίνα, ενώ από την αποχώρηση από τη Συμφωνία για το Ιράν η Ρωσσία, ή όσα προαναφέραμε για τη σχέση Ινδίας, Ρωσσίας και Ιράν).
[-] Οι χώρες που είναι ενταγμένες στο ευρωατλαντικό πλαίσιο, όσο και αν κάτι τέτοιο φαντάζει παράδοξο, είναι ευκολότερο να απομονωθούν καθώς είναι περισσότερο και βαθύτερα εγκιβωτισμένες και εξαρτώμενες από το συγκεκριμένο πλαίσιο - και ελεγχόμενες εντός του. Υπό αυτή την έννοια είναι, ή τουλάχιστον ήταν, ευκολότερο να απομονωθεί η Τουρκία από τις Η.Π.Α παρά η Ρωσσία, όχι μόνο λόγω μεγεθών, παράδοσης, εκτοπίσματος και ισχύος, αλλά και λόγω δομικής ισχύος που προσφέρουν τα πλαίσια αυτά στις Η.Π.Α, όσο και αν επιθυμούν την αναπροσαρμογή τους. Ουσιαστικά όταν οι Η.Π.Α γκρινιάζουν για τις δομές και τους οργανισμούς που οι ίδιες πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία τους (μια «αντίφαση» που οι περισσότεροι βλέπουν και η οποία βγάζει μάτι αλλά για την οποία ουδείς ομιλεί), έμμεσα παραδέχονται πως οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει και η δομική ισχύ που υπάρχει ενσωματωμένη εντός αυτών των θεσμικών πλαισίων και οργανισμών πλέον δεν τις εξυπηρετεί-ικανοποιεί και δεν είναι προς όφελος τους, παρά λειτουργεί προς όφελος άλλων. Μια ακόμη έμμεση παραδοχή αδυναμίας και αποδυνάμωσης.
[Σημ. 1] Δεν υπάρχουν δα και πολλά κράτη στον πλανήτη που επί δύο σχεδόν αιώνες μετά από την ίδρυση τους, να εξακολουθούν να κινούνται μεταξύ των κατηγοριών του προτεκτοράτου - δηλαδή να λειτουργούν υπό καθεστώς προστασίας - και του εξαρτημένου κράτους-πελάτη (με έντονα ημί-αποικιακά κατά καιρούς χαρακτηριστικά). Το να επιθυμείς να συμπεριφέρονται οι άλλοι όπως εσύ, είναι ένα θέμα. Το να συμπεριφέρονται στην πραγματικότητα (και όχι φαντασιακά) οι άλλοι όπως εσύ, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό (αυτό το είδαμε και στην προσφυγική-μεταναστευτική κρίση, κατά την διάρκεια της οποίας η Ελλάδα εγκαλούσε ξαφνιασμένη πολλές χώρες της Ε.Ε που δεν συμπεριφέρονταν όπως η ίδια). Η έννοια του προτεκτοράτου έχει καεί λόγω «αριστερόλογίας». Βασικοί τύποι σχέσεων μεταξύ κρατών μπορούν να θεωρηθούν - με διάφορες υποκατηγορίες και μεταξύ άλλων - οι εξής: προτεκτοράτο, εξαρτημένο κράτος-πελάτης, κράτη υπό συνεννόηση-κατανόηση (Entente), συμμαχίες (τον τελευταίο όρο τον ευτέλισαν πλήρως οι Η.Π.Α μεταπολεμικά, ενώ ο όρος Entente ταυτίστηκε εσφαλμένα λόγω των προπολεμικών σχέσεων Βρετανίας-Γαλλίας με τον όρο Alliance). Θα επανέλθουμε σε αυτή την κατηγοριοποίηση ή «τυπολογία» μελλοντικά. Προτεκτοράτο (όχι αποικία) μπορεί να αποτελέσει και μια μεγάλη χώρα. Η διαφορά έγκειται στο ότι μια τέτοια χώρα μπορεί να τελεί υπό καθεστώς προστασίας μετά από ήττα σε πόλεμο και πλήρη συνθηκολόγηση ενώ νωρίτερα όμως -μπορεί να- είχε υπάρξει κυρίαρχο κράτος ή ακόμη και αυτοκρατορία (η συνθηκολόγηση μπορεί να διευκολυνθεί μέσω μιας ιδεολογίας περί εχθρού ή απειλής που θα διευκολύνει τις εσωτερικές δυνάμεις να προσδέσουν τη χώρα τους, να επιτρέψουν την άλωση της και να νομιμοποιήσουν το καθεστώς εξάρτησης και προστασίας, καθώς και «αναδιαπαιδαγώγησης» και αναδιαμόρφωσης του χαρακτήρα, της ταυτότητας και της αυτοκατονόησης της. Με άλλα λόγια μιας κατεχόμενης χώρας με όρους μαλακής ισχύος). Αντίθετα με τα προηγούμενα, η Ελλάδα γεννήθηκε έχοντας ως καταστατική της συνθήκη δυσμορφίες (κρατογέννεση εν εξάρτησή με χαρακτηριστικά πολυμερούς αποικίας, καθεστώς προστασίας, εξω-κοινωνικά κατασκευασμένης ταυτότητας, γεωπολιτικού ελέγχου και πρόσδεσης κ.λπ. Η Ελλάδα δεν ιδρύθηκε «ανεξάρτητη» γενικά και αόριστα, αλλά ανεξάρτητη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ειδικά και υπό ιδιαίτερο ημι-αποικιακό καθεστώς ελέγχου, εξάρτησης και πρόσδεσης και υπό την προστασία τρίτων δυνάμεων και χρεωμένη προς αυτές. Η πορεία και η εξέλιξη της καθώς και οι ενδογενείς πολιτικές καρκινογενέσεις και δυσμορφίες στο εσωτερικό της, καθορίστηκαν σε μέγιστο βαθμό από τις συνθήκες κρατογέννεσης της). Η Ελλάδα έχει μάθει να ζει και εν πολλοίς πρεσβεύει και πιστεύει σε έναν κόσμο προτεκτοράτων και εξαρτημένων κρατών-πελατών (και στην ιδεολογικοποίηση, εκλογίκευση και νομιμοποίηση του).
[Σημ. 2] Το πλήρες απόσπασμα: "The essential was for the Turkish nation to lead an honorable life. This could only be achieved if it became fully independent. A nation without independence, even if it happened to be rich and prosperous, can never aspire to honorable treatment from a servile position in the sight of civilized humanity. Turks have a strong sense of honor. Such a nation would rather perish than live in slavery. Therefore, either independence, or death" (Υπάρχουν ολόκληρα βιβλία που αναλύουν την εξωτερική-διεθνή πολιτική π.χ της Ρωσσίας υπό το πρίσμα της honor, δηλαδή της τιμής).
Ένας οικονομικά θεμελιωμένος ιμπεριαλισμός θα προσπαθήσει να επιφέρει μια κατάσταση στη γη, κατά την οποία θα μπορεί να χρησιμοποιεί ανενόχλητα τα μέσα της οικονομικής ισχύος του, όπως αποκλεισμό από πιστώσεις, αποκλεισμό από πρώτες ύλες, καταστροφή ξένων νομισμάτων κ.ο.κ...
Θα το θεωρήσει «εξωοικονομική βία», αν ένας λαός ή μια άλλη ομάδα ανθρώπων προσπαθήσει να αποφύγει την επίδραση αυτών των «ειρηνικών» μεθόδων. Θα χρησιμοποιήσει και οξύτερα, αλλά πάντα «οικονομικά» και ως εκ τούτου [δήθεν] μη πολιτικά, ουσιωδώς ειρηνικά μέσα εξαναγκασμού όπως... διακοπή της εισαγωγής μέσων διατροφής για τον άμαχο πληθυσμό και αποκλεισμός πείνας. Τέλος, έχει επίσης στη διάθεση του τεχνικά μέσα βίαιης σωματικής θανάτωσης, τεχνικά τελειοποιημένα μοντέρνα όπλα, τα οποία με μια κινητοποίηση κεφαλαίου και νου έχουν γίνει ανήκουστα χρήσιμα, ώστε εν ανάγκη να χρησιμοποιηθούν πραγματικά. Για την εφαρμογή τέτοιων μέσων δημιουργεί βεβαίως ένα νέο, ουσιωδώς ειρηνικό λεξιλόγιο, το οποίο δεν γνωρίζει πια τον πόλεμο παρά μόνο εκτελέσεις, κυρώσεις, εκστρατείες τιμωρίας, ειρήνευσης, προστασία των συνθηκών, διεθνή αστυνομία, μέτρα για τη διασφάλιση ειρήνης. Ο αντίπαλος δεν ονομάζεται πλέον Εχθρός, αλλά τίθεται, αντ'αυτού, ως παραβάτης και ταραξίας της ειρήνης hors-la-loi [εκτός (εχθρός του) νόμου] και hors l' humanite [εκτός (εχθρός της) ανθρωπότητας], και ένας διεξαγόμενος για τη διατήρηση ή επέκταση των θέσεων οικονομικής ισχύος πόλεμος πρέπει να μεταβληθεί με μια προπαγανδιστική κινητοποίηση σε «σταυροφορία» και σε «τελευταίο πόλεμο της ανθρωπότητας».
Έτσι απαιτεί η πολωτικότητα ηθικής και οικονομίας. Σε αυτή την πολωτικότητα γίνεται όμως εμφανής μια εκπληκτική συστηματικότητα και συνέπεια. Αλλά και αυτό το δήθεν μη πολιτικό και φαινομενικά μάλιστα αντιπολιτικό σύστημα ή εξυπηρετεί τις υφιστάμενες ή οδηγεί σε νέες κατατάξεις σε Φίλους και Εχθρούς και δεν δύναται να αποφύγει τη συνέπεια του Πολιτικού.
Carl Schmitt, 1927. Ή διαφορετικά: Back to Basics
II • Ο κόσμος έχει αλλάξει και το... μαντρί είναι μισογκρεμισμένο, γεμάτο χαλάσματα και έχει παντού ρωγμές. Ο εν πολλοίς ανεύθυνος και αυτο-υπονομευτικός τρόπος με τον οποίον χρησιμοποιούν οι Η.Π.Α την κυριαρχία του δολαρίου (και γενικότερα τα οικονομικά εργαλεία, τις κυρώσεις, το πράσινο φως για επιθέσεις κ.λπ) προσφέρει μια ευκαιρία στην Ε.Ε, ή σε συγκεκριμένες χώρες που συμμετέχουν σε αυτήν, να γεμίσει το κενό που δημιουργούν μόνες τους οι Η.Π.Α τόσο στην Τουρκία, όσο στο Ιράν και τη Ρωσσία. Η Τουρκία οικονομικά θα μπορούσε να στραφεί προς την Ε.Ε, την Κίνα και ίσως το Κατάρ. Στην Ε.Ε, που επιδιώκει την «σταθεροποίηση» και τον «επαναπροσδιορισμό» της σχέσης της με την Τουρκία, δίδεται μια ευκαιρία μέσω της βλακώδους πολιτικής της Ουάσινγκτον (που απαιτεί βέβαια επαναδιαπραγματεύσεις επί συγκεκριμένων θεμάτων). Ήδη διαβάζω στη Sabah ''Turkey and Europe must join forces to protect their economic interests''και στην Hürriyet ''Turkey is part of Europe''. Βέβαια τέτοιες κινήσεις είναι πιθανότερο να αποτελέσουν βραχυπρόθεσμες κινήσεις σε επίπεδο τακτικής. Η Τουρκία σε υψηλό επίπεδο δεν επιθυμεί ολική ρήξη με τις Η.Π.Α. Ωστόσο, εάν η Ε.Ε παραμείνει σταθερή στη θέση της σχετικά με τη Συμφωνία για το Ιράν (μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε συν τη Γερμανία, πλην τις Η.Π.Α του Τράμπ), δηλαδή στο Joint Comprehensive Plan of Action, δεν είναι απίθανο η Τουρκία, έστω βραχυπρόθεσμα, να πλευρίσει προς την Ε.Ε σε αντίθεση προς την παραδοσιακή ατλαντική της πορεία (οι οικονομικές «πολιτικές» των Η.Π.Α οδηγούν σε περαιτέρω σύγκλιση Γερμανίας, Τουρκίας και Ρωσσίας), ενώ θα μπορούσε η Πρωτοβουλία της Αστάνα (μεταξύ Ρωσσίας, Τουρκίας και Ιράν) να εμβαθύνει τη συνεργασία της με την Ε.Ε και την Κίνα (Sorry αν απογοητεύουμε τους εν ελλάδι παλαιούς ή/και όψιμους «ατλαντιστές» αλλά εμείς αμφισβητούμε εδώ και μια 15ετία το Τέλος της Ιστορίας, από τότε που οι Η.Π.Α θεωρούνταν «παντοδύναμες» και απαγορεύονταν προγνώσεις που επιβεβαιώνονται σήμερα. Τώρα θα κολλήσουμε και θα ψαρώσουμε με την «παντοδυναμία» των Η.Π.Α;). Θυμίζουμε επίσης ή ενημερώνουμε όσες και όσους δεν το γνωρίζουν, πως ο Erdoğan συμμετείχε στην 10η Σύνοδο των χωρών BRICS στα τέλη Ιουλίου. Ρίξτε μια ματιά και σε αυτό το βίντεο διάρκειας τριάμισι λεπτών από τα τέλη του περασμένου μήνα, το οποίο ουσιαστικά προετοιμάζει κλίμα και στέλνει μήνυμα για όσα συμβαίνουν εδώ και λίγες ώρες. Turkey attends BRICS summit in Johannesburg. Περισσότερο ως leverage παρά ως warning μπορεί να ιδωθεί. Τέλος, στο τρίγωνο Ινδία - Η.Π.Α - Ρωσσία, η Ινδία υπό καμία έννοια δεν τοποθετείται αρνητικά ως προς τη Ρωσσία. Μόνον ως προς την Κίνα συγκλίνει με τις Η.Π.Α, δίχως όμως να τίθεται το παραμικρό ζήτημα υποχώρησης σε κυριαρχικά δικαιώματα: Η Ινδία έχει ενεργειακή τροφοδοσία και εξάρτηση από το Ιράν και στρατιωτική-τεχνολογική και γενικότερα εξοπλιστική από τη Ρωσσία. Από τις κυρώσεις στις δύο αυτές χώρες η Ινδία επηρεάζεται αρνητικά, δεν τις επιθυμεί και στέκεται κριτικά απέναντι τους (προφανώς η Τουρκία βλέπει μια χώρα που οι Η.Π.Α δεν είναι αρνητικά προσκείμενες προς αυτήν, την Ινδία, να έχει τις συγκεκριμένες σχέσεις με Ρωσσία και Ιράν και «εμπνέεται»). Υπό ποια έννοια είναι προς το συμφέρον των Η.Π.Α να επιβάλλουν κυρώσεις στο Ιράν όταν όλοι οι Ευρωπαίοι «σύμμαχοι» τους και όλες οι υποψήφιες χώρες προς «ευθυγράμμιση» εναντίον της Κίνας διαφωνούν; Ποιο «αμερικανικό» συμφέρον εξυπηρετείται από μια τέτοια στάση; Δηλαδή από τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν; Ποιο; Ρεπορτάζ από ινδικό ειδησεογραφικό δίκτυο στην αγγλική: Turkey will buy oil from Iran and weapon systems from Russia. Τα προηγούμενα σχετίζονται και με την «αυτονόητη» ευθυγράμμιση όλων εναντίον της Κίνας υπό τις Η.Π.Α. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θέλουν συμμάχους ή κράτη υπό συνεννόηση, αλλά πελάτες.
III • Εφόσον η Τουρκία δεν υποχωρήσει σε πλήθος αν όχι στην πλειοψηφία ζητημάτων και δεν υποκύψει, επιστρέφοντας με την ουρά στα σκέλια (κάτι εξαιρετικά δύσκολο λόγω και του εσωτερικού κλίματος, το οποίο κλίμα λειτουργεί και ως ασπίδα προστασίας σε πιθανές απόπειρες εξωτερικής υπονόμευσης) θα έχουμε ένα ακόμη καταστροφικό πλήγμα στην παγκόσμια επιρροή και στο κύρος των Η.Π.Α. Ενδεικτικά, μερικά μονάχα κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών: πλήρης αγνόησή αμερικανικών προειδοποιήσεων από πλευράς συμμαχικών χωρών για τη μη συμμετοχή τους στην AIIB (Asian Infrastructure Investment Bank), αδυναμία προάσπισης δικαίου ή/και επιβεβαίωσης ισχύος στη Συρία, άρνηση οικονομικής και εμπορικής προσαρμογής της Γερμανίας, αγνόησή αμερικανικών «προειδοποιήσεων» για την αγορά S400 από «φίλιες» χώρες (Ινδία, Τουρκία, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, ενώ Αίγυπτος και Βιετνάμ έχουν στην κατοχή τους S300), υπεράσπιση και συνέχιση Συμφωνίας για το Ιράν από τη Γαλλία μαζί με Γερμανία και Βρετανία παράλληλα με τη Ρωσσία και την Κίνα, συμμετοχή Τουρκίας στην πρωτοβουλία της Αστάνα παράλληλα με άλλες κινήσεις (όπως η αγορά S400, η κατασκευή αγωγού -όπως και η Γερμανία- και σταθμών πυρηνικής ενέργειας), συνέχιση της Συμφωνίας για το Κλίμα, καταψήφιση από πλευράς όλων των μεγάλων συμμαχικών χωρών της Ε.Ε - περιλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ν. Ζηλανδίας - της αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, συνέχιση της TPP και μετασχηματισμός της σε CPTPP υπό την Ιαπωνία και τον Καναδά με το Ηνωμένο Βασίλειο να εκφράζει τη διάθεση του για συμμετοχή και την ASEAN να διαδραματίζει ενεργητικότερο ρόλο, καθώς η αποχώρηση των Η.Π.Α από τη Συμφωνία μετέβαλλε την περιφερειακή ισορροπία ισχύος κ.ο.κ (ο «θάνατος» της TPP αποτελεί ένα ακόμη συμβολικό τέλος της αμερικανικής παγκόσμιας κυριαρχίας). Όλα τα προηγούμενα αποτελούν συμπτώματα της παρακμής της αμερικάνικης επιρροής και ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα. Οι Η.Π.Α από μια πρώην ηγεμονική πολυεπίπεδη δύναμη παγκόσμιου βεληνεκούς, μετεξελίσσονται σε μια U$A που αυτο-υπονομεύεται μέσω συνεχούς χρήσης κυρώσεων, πολεμικής εργαλειοποίησης του $ και χρήσης γενικότερων οικονομικών εργαλείων που αποτυγχάνουν να παράγουν πολιτικά αποτελέσματα. Παλαιότερα είχαμε την αποτυχία επίτευξης πολιτικών σκοπών και αποτελεσμάτων με στρατιωτικά μέσα (Δες: Πόλεμος και Ιδέες), τώρα με οικονομικά. Είναι φανερός ο αυτό-εγκλωβισμός.
IV • Έχουμε κάνει ορισμένες σημαντικές επισημάνσεις κατά το παρελθόν σε ό,τι αφορά τις Η.Π.Α. Κάποιες μπορεί να μην γίνονται ευκόλως αντιληπτές ή αποδεκτές. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει μονάχα λόγω διαφορετικής τοποθέτησης αλλά και λόγω μη κατανόησης, άλλοτε του πλαισίου που θέτουμε (π.χ η συγκεκριμένη δημοσίευση δεν έχει να κάνει τόσο με την Τουρκία, όσο με τις Η.Π.Α με αφορμή την Τουρκία) και άλλοτε της αμφισβήτησης από πλευράς μας παραδοχών που υπόρρητα θεωρούνται αυτονόητες. Μια εσφαλμένη, παραδείγματος χάριν, παραδοχή ή προκείμενη που υπόρρητα προϋποθέτουν αρκετοί, είναι πως εάν αποχωρήσουν ή απομακρυνθούν ηγέτες και πρόσωπα όπως η Μέρκελ από τη Γερμανία ή ο Ερντογάν από την Τουρκία, οι χώρες αυτές θα γίνουν ευθυγραμμισμένα και υπάκουα στρατιωτάκια (ή/και... δουκάτα) υπό τον Αμερικανό. Δεν θα γίνουν. Μάλλον περισσότερο ψυχροπολεμική νοσταλγία φανερώνει μια τέτοια υπόθεση. Μόνο απομονώνοντας πλήρως μια χώρα οι Η.Π.Α μπορούν να έχουν επιτυχίες (εξ ου και η μονομέρεια παράλληλα με την προσπάθεια οικοδόμησης σχέσεων σε καθαρά διακρατικό τετ-α-τετ επίπεδο που συμφέρει τις Η.Π.Α). Οι άνθρωποι σκέφτονται τις σχέσεις Η.Π.Α-Γερμανίας, Η.Π.Α-Κίνας, Η.Π.Α-Γαλλίας, Η.Π.Α-Ρωσσίας, Η.Π.Α-Τουρκιάς, Η.Π.Α-Ιράν κ.λπ, απομονώνοντας τες μεταξύ τους. Οι Η.Π.Α δεν έχουν καταφέρει να κάνουν καλά χώρες δεύτερο-τρίτης διαλογής όπως η Βενεζουέλα και το Ιράκ, απομονώνοντας τες ή «νικώντας» σε πόλεμο, και θα καταφέρουν να κάνουν καλά και να απομονώσουν πλήρως χώρες όπως οι προηγούμενες; Θυμάστε την «παγκόσμια απομόνωση της Ρωσσίας» για την οποία διαβάζαμε πριν από λίγα χρόνια; Η Ρωσσία όμως, μια χώρα πολλαπλώς μειονεκτούσα αν ιδωθεί σε ένα απομονωμένο και ξεκομμένο τεχνητό πλαίσιο υπό συνθήκες και καθεστώς εργαστηρίου στις διμερείς της σχέσεις με τις Η.Π.Α, αυξάνει παντού την επιρροή της, πλην των περιοχών που συμμετέχουν ανταγωνιστικά ή γειτνιάζουν χώρες της Ε.Ε (Βαλκάνια και Αν. Ευρώπη). Σε όλες τις άλλες περιοχές, από την Κορέα και τον Κόλπο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα αυξάνει την επιρροή της. Κανένας δεν παίρνει πραγματικά στα σοβαρά μια «παγκόσμια υπερδυναμη» που φανερώνει στρατιωτική αδυναμία και αναποτελεσματικότητα στην παραγωγή πολιτικών αποτελεσμάτων ενώ παράλληλα δεν μπορεί να κάνει καλά χώρες δεύτερης και τρίτης διαλογής όπως η Βενεζουέλα, η Συρία και το Ιράκ (και η Λιβυή, των εξήμισι εκατομμυρίων ανθρώπων, αν είχε τα πληθυσμιακά μεγέθη του Ιράκ και της Βενεζουέλας - 40 και 32 εκατομμύρια αντίστοιχα - και δεν γειτνίαζε ναυτικά με την Ε.Ε, πιθανότατα θα ήταν δυσκολότερη ιστορία γι'αυτές τις Η.Π.Α). Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι μια χώρα με τεράστιες δυνατότητες και εξαιρετικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να παραμείνουν η πρώτη μη ηγεμονική ή η δεύτερη ισχυρότερη χώρα στον πλανήτη. Όμως έχουν πάρει έναν πολύ περίεργο και επικίνδυνο δρόμο. Η συνεχής δημιουργία ή υποδαύλιση χάους και αναρχίας αποτελεί απόλυτη ένδειξη αδυναμίας -και ξεφτίλας- μιας πρώην παγκόσμιας ηγεμονικής δύναμης. Η επιδίωξη υποδαύλισης ή/και επιδείνωσης περιφερειακών εντάσεων από πλευράς Η.Π.Α ουσιαστικά αναγκάζει «συμμάχους» τους να επαναξιολογήσουν τη στρατηγική τους θέση. Ορισμένες στρέφονται προς τη Ρωσσία ή/και την Κίνα, κάποιες άλλες ενισχύουν τον περιφερειακό τους ρόλο ή περιφερειακές τάξεις. Αν η Ιαπωνία χάσει την εμπιστοσύνη της στις Ηνωμένες Πολιτείες ως αξιόπιστη δύναμη, μπορεί να ενεργοποιηθεί και να εμφανιστεί δυναμικά ως περιφερειακό αντίβαρο στην αυξανόμενη οικονομική κυριαρχία της Κίνας με εξαιρετικά επιθετικό τρόπο (ασχέτως εσωτερικών δεδομένων της συγκεκριμένης χώρας), μια τέτοια εξέλιξη όμως θα προκαλούσε σημαντική εχθρότητα όχι απλά στην Κίνα, αλλά τόσο στη Βόρεια όσο και στη Νότια Κορέα.
V • Αν υπάρξει στήριξη από την αντιπολίτευση (θυμίζω πως κατά τη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος υπήρξε) και αρραγές εσωτερικό μέτωπο, τουλάχιστον από τα πάνω, η Τουρκία θα ριζοσπαστικοποιήσει τη στάση και τη συμπεριφορά της. Ήδη είχαμε μια πρόγευση ήπιας μορφής. Ο Erdoğan σε άρθρο του στους New York Times, αφού επισήμανε πως Η.Π.Α και Τουρκία αποτελούν στρατηγικούς εταίρους και συμμάχους εδώ και έξι δεκαετίες και πως σε όλες τις σημαντικές στιγμές, από την Κορέα μέχρι την κρίση της Κούβας, την 11η Σεπτεμβρίου και το Αφγανιστάν, στάθηκαν στο πλευρό η μια της άλλης (και αφού διατύπωσε τα κλασικά παράπονα από πλευράς Τουρκίας), επισήμανε χαρακτηριστικά: «Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αρχίσουν να σέβονται την κυριαρχία της Τουρκίας και αποδείξουν ότι κατανοούν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το έθνος μας, οι σχέσεις μας θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο... οι μονομερείς ενέργειες εναντίον της Τουρκίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμμάχου μας επί δεκαετίες, θα χρησιμεύσουν μόνο για να υπονομεύσουν τα αμερικανικά συμφέροντα και την ασφάλεια. Πριν είναι πολύ αργά, η Ουάσιγκτον πρέπει να εγκαταλείψει την λανθασμένη αντίληψη ότι η σχέση μας μπορεί να είναι ασύμμετρη και να συμβιβαστεί με το γεγονός ότι η Τουρκία έχει εναλλακτικές λύσεις. Η αποτυχία να αντιστραφεί αυτή η τάση μονομέρειας και έλλειψης σεβασμού θα απαιτήσει από εμάς να αρχίσουμε να αναζητούμε νέους φίλους και συμμάχους».
VI • Σε ό,τι αφορά άμεσα την Τουρκία, όλα γίνονται για έναν βασικό λόγο (και όχι φυσικά για λόγους ιδεολογικούς ή θρησκευτικούς - βλ. Βιετνάμ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μαρόκο κ.λπ). Γιατί η Τουρκία, περίπου 90 χρόνια μετά την ίδρυση της [Σημ. 1], επιδιώκει να ανέλθει στην κατηγορία και το status full-fledged κυρίαρχου κράτους. Αυτή είναι όλη η ιστορία.
Ένα από τα άπειρα συνθήματα που έχουν αποκοπεί από λόγους και γραπτά του Ataturk, είναι το εξής: "Either independence or death" [Σημ. 2].
Επισημάνσεις
[-] Το ότι οι Αμερικανοί «θα τους γαμήσουν τους Τούρκους» το ακούω από το 2003, δηλαδή εδώ και 15 χρόνια, και συγκεκριμένα από τότε που η Τουρκία αρνήθηκε στους Αμερικανούς τη χρήση της βάσης Incirlik κατά την περίοδο του (δεύτερου) πολέμου στο Ιράκ. Από τότε μέχρι σήμερα, όμως, η Τουρκία δεν μίκρυνε παρά γιγαντώθηκε και ωφελήθηκε πολλαπλώς από τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών είτε άμεσα, μέσω των ίδιων των Η.Π.Α, είτε έμμεσα, μέσω τρίτων (χαρακτηριστικό παράδειγμα έμμεσου οφέλους είναι π.χ πως ο βασικός ωφελημένος από τις αμερικανικές κυρώσεις σε Ρωσσία και Ιράν καθώς και από την αποχώρηση από τη Συμφωνία TPP αναμένεται να είναι η Κίνα, ενώ από την αποχώρηση από τη Συμφωνία για το Ιράν η Ρωσσία, ή όσα προαναφέραμε για τη σχέση Ινδίας, Ρωσσίας και Ιράν).
[-] Οι χώρες που είναι ενταγμένες στο ευρωατλαντικό πλαίσιο, όσο και αν κάτι τέτοιο φαντάζει παράδοξο, είναι ευκολότερο να απομονωθούν καθώς είναι περισσότερο και βαθύτερα εγκιβωτισμένες και εξαρτώμενες από το συγκεκριμένο πλαίσιο - και ελεγχόμενες εντός του. Υπό αυτή την έννοια είναι, ή τουλάχιστον ήταν, ευκολότερο να απομονωθεί η Τουρκία από τις Η.Π.Α παρά η Ρωσσία, όχι μόνο λόγω μεγεθών, παράδοσης, εκτοπίσματος και ισχύος, αλλά και λόγω δομικής ισχύος που προσφέρουν τα πλαίσια αυτά στις Η.Π.Α, όσο και αν επιθυμούν την αναπροσαρμογή τους. Ουσιαστικά όταν οι Η.Π.Α γκρινιάζουν για τις δομές και τους οργανισμούς που οι ίδιες πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία τους (μια «αντίφαση» που οι περισσότεροι βλέπουν και η οποία βγάζει μάτι αλλά για την οποία ουδείς ομιλεί), έμμεσα παραδέχονται πως οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει και η δομική ισχύ που υπάρχει ενσωματωμένη εντός αυτών των θεσμικών πλαισίων και οργανισμών πλέον δεν τις εξυπηρετεί-ικανοποιεί και δεν είναι προς όφελος τους, παρά λειτουργεί προς όφελος άλλων. Μια ακόμη έμμεση παραδοχή αδυναμίας και αποδυνάμωσης.
Σημειώσεις
[Σημ. 1] Δεν υπάρχουν δα και πολλά κράτη στον πλανήτη που επί δύο σχεδόν αιώνες μετά από την ίδρυση τους, να εξακολουθούν να κινούνται μεταξύ των κατηγοριών του προτεκτοράτου - δηλαδή να λειτουργούν υπό καθεστώς προστασίας - και του εξαρτημένου κράτους-πελάτη (με έντονα ημί-αποικιακά κατά καιρούς χαρακτηριστικά). Το να επιθυμείς να συμπεριφέρονται οι άλλοι όπως εσύ, είναι ένα θέμα. Το να συμπεριφέρονται στην πραγματικότητα (και όχι φαντασιακά) οι άλλοι όπως εσύ, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό (αυτό το είδαμε και στην προσφυγική-μεταναστευτική κρίση, κατά την διάρκεια της οποίας η Ελλάδα εγκαλούσε ξαφνιασμένη πολλές χώρες της Ε.Ε που δεν συμπεριφέρονταν όπως η ίδια). Η έννοια του προτεκτοράτου έχει καεί λόγω «αριστερόλογίας». Βασικοί τύποι σχέσεων μεταξύ κρατών μπορούν να θεωρηθούν - με διάφορες υποκατηγορίες και μεταξύ άλλων - οι εξής: προτεκτοράτο, εξαρτημένο κράτος-πελάτης, κράτη υπό συνεννόηση-κατανόηση (Entente), συμμαχίες (τον τελευταίο όρο τον ευτέλισαν πλήρως οι Η.Π.Α μεταπολεμικά, ενώ ο όρος Entente ταυτίστηκε εσφαλμένα λόγω των προπολεμικών σχέσεων Βρετανίας-Γαλλίας με τον όρο Alliance). Θα επανέλθουμε σε αυτή την κατηγοριοποίηση ή «τυπολογία» μελλοντικά. Προτεκτοράτο (όχι αποικία) μπορεί να αποτελέσει και μια μεγάλη χώρα. Η διαφορά έγκειται στο ότι μια τέτοια χώρα μπορεί να τελεί υπό καθεστώς προστασίας μετά από ήττα σε πόλεμο και πλήρη συνθηκολόγηση ενώ νωρίτερα όμως -μπορεί να- είχε υπάρξει κυρίαρχο κράτος ή ακόμη και αυτοκρατορία (η συνθηκολόγηση μπορεί να διευκολυνθεί μέσω μιας ιδεολογίας περί εχθρού ή απειλής που θα διευκολύνει τις εσωτερικές δυνάμεις να προσδέσουν τη χώρα τους, να επιτρέψουν την άλωση της και να νομιμοποιήσουν το καθεστώς εξάρτησης και προστασίας, καθώς και «αναδιαπαιδαγώγησης» και αναδιαμόρφωσης του χαρακτήρα, της ταυτότητας και της αυτοκατονόησης της. Με άλλα λόγια μιας κατεχόμενης χώρας με όρους μαλακής ισχύος). Αντίθετα με τα προηγούμενα, η Ελλάδα γεννήθηκε έχοντας ως καταστατική της συνθήκη δυσμορφίες (κρατογέννεση εν εξάρτησή με χαρακτηριστικά πολυμερούς αποικίας, καθεστώς προστασίας, εξω-κοινωνικά κατασκευασμένης ταυτότητας, γεωπολιτικού ελέγχου και πρόσδεσης κ.λπ. Η Ελλάδα δεν ιδρύθηκε «ανεξάρτητη» γενικά και αόριστα, αλλά ανεξάρτητη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ειδικά και υπό ιδιαίτερο ημι-αποικιακό καθεστώς ελέγχου, εξάρτησης και πρόσδεσης και υπό την προστασία τρίτων δυνάμεων και χρεωμένη προς αυτές. Η πορεία και η εξέλιξη της καθώς και οι ενδογενείς πολιτικές καρκινογενέσεις και δυσμορφίες στο εσωτερικό της, καθορίστηκαν σε μέγιστο βαθμό από τις συνθήκες κρατογέννεσης της). Η Ελλάδα έχει μάθει να ζει και εν πολλοίς πρεσβεύει και πιστεύει σε έναν κόσμο προτεκτοράτων και εξαρτημένων κρατών-πελατών (και στην ιδεολογικοποίηση, εκλογίκευση και νομιμοποίηση του).
[Σημ. 2] Το πλήρες απόσπασμα: "The essential was for the Turkish nation to lead an honorable life. This could only be achieved if it became fully independent. A nation without independence, even if it happened to be rich and prosperous, can never aspire to honorable treatment from a servile position in the sight of civilized humanity. Turks have a strong sense of honor. Such a nation would rather perish than live in slavery. Therefore, either independence, or death" (Υπάρχουν ολόκληρα βιβλία που αναλύουν την εξωτερική-διεθνή πολιτική π.χ της Ρωσσίας υπό το πρίσμα της honor, δηλαδή της τιμής).
Bonus
Ένας οικονομικά θεμελιωμένος ιμπεριαλισμός θα προσπαθήσει να επιφέρει μια κατάσταση στη γη, κατά την οποία θα μπορεί να χρησιμοποιεί ανενόχλητα τα μέσα της οικονομικής ισχύος του, όπως αποκλεισμό από πιστώσεις, αποκλεισμό από πρώτες ύλες, καταστροφή ξένων νομισμάτων κ.ο.κ...
Θα το θεωρήσει «εξωοικονομική βία», αν ένας λαός ή μια άλλη ομάδα ανθρώπων προσπαθήσει να αποφύγει την επίδραση αυτών των «ειρηνικών» μεθόδων. Θα χρησιμοποιήσει και οξύτερα, αλλά πάντα «οικονομικά» και ως εκ τούτου [δήθεν] μη πολιτικά, ουσιωδώς ειρηνικά μέσα εξαναγκασμού όπως... διακοπή της εισαγωγής μέσων διατροφής για τον άμαχο πληθυσμό και αποκλεισμός πείνας. Τέλος, έχει επίσης στη διάθεση του τεχνικά μέσα βίαιης σωματικής θανάτωσης, τεχνικά τελειοποιημένα μοντέρνα όπλα, τα οποία με μια κινητοποίηση κεφαλαίου και νου έχουν γίνει ανήκουστα χρήσιμα, ώστε εν ανάγκη να χρησιμοποιηθούν πραγματικά. Για την εφαρμογή τέτοιων μέσων δημιουργεί βεβαίως ένα νέο, ουσιωδώς ειρηνικό λεξιλόγιο, το οποίο δεν γνωρίζει πια τον πόλεμο παρά μόνο εκτελέσεις, κυρώσεις, εκστρατείες τιμωρίας, ειρήνευσης, προστασία των συνθηκών, διεθνή αστυνομία, μέτρα για τη διασφάλιση ειρήνης. Ο αντίπαλος δεν ονομάζεται πλέον Εχθρός, αλλά τίθεται, αντ'αυτού, ως παραβάτης και ταραξίας της ειρήνης hors-la-loi [εκτός (εχθρός του) νόμου] και hors l' humanite [εκτός (εχθρός της) ανθρωπότητας], και ένας διεξαγόμενος για τη διατήρηση ή επέκταση των θέσεων οικονομικής ισχύος πόλεμος πρέπει να μεταβληθεί με μια προπαγανδιστική κινητοποίηση σε «σταυροφορία» και σε «τελευταίο πόλεμο της ανθρωπότητας».
Έτσι απαιτεί η πολωτικότητα ηθικής και οικονομίας. Σε αυτή την πολωτικότητα γίνεται όμως εμφανής μια εκπληκτική συστηματικότητα και συνέπεια. Αλλά και αυτό το δήθεν μη πολιτικό και φαινομενικά μάλιστα αντιπολιτικό σύστημα ή εξυπηρετεί τις υφιστάμενες ή οδηγεί σε νέες κατατάξεις σε Φίλους και Εχθρούς και δεν δύναται να αποφύγει τη συνέπεια του Πολιτικού.
Carl Schmitt, 1927. Ή διαφορετικά: Back to Basics
.~`~.