Στοιχεία πλανητικού μετασχηματισμού.

Χρησιμοποιούμε τα επόμενα οικονομικά στοιχεία προκειμένου να θέσουμε ένα πλαίσιο προβληματισμού. Οι είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες ως προς το Α.Ε.Π σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης [Gross domestic product i. based on purchasing-power-parity (PPP) share of world total (Percent), and ii. current prices (PPP, international dollars) / I.M.F] είναι οι εξής:

1. Κίνα
2. Ηνωμένες Πολιτείες
3. Ινδία
4. Ιαπωνία
5. Γερμανία
6. Ρωσσία
7. Ινδονησία
8. Βραζιλία
9. Ηνωμένο Βασίλειο
10. Γαλλία
11. Μεξικό
12. Ιταλία
13. Τουρκία
14. Νότιος Κορέα
15. Ισπανία
16. Σαουδική Αραβία
17. Καναδάς
18. Ιράν
19. Αυστραλία
20. Ταϊλάνδη

Ακολουθούν Αίγυπτος, Ταϊβάν (επαρχία της Κίνας), Νιγηρία, Πολωνία και Πακιστάν.


Εάν συμπεριλάβουμε, εκτός από κράτη, και άλλες οντότητες (εμπορικά μπλόκ, περιφερειακές ή διαφόρων ειδών - πολιτικές, νομισματικές και οικονομικές - ενώσεις διακυβερνητικού ή υπερεθνικού χαρακτήρα, κοινές αγορές κ.λπ), τότε τα πράγματα μεταβάλλονται. Επισημαίνοντας εξ'αρχής πως πρώτον, στα επόμενα δεν περιλαμβάνουμε τις πατέντες της εκλαμπρότατης και απαστράπτουσας Οσίας και Εκκομικευμένης Παρθένου Γαλλίας στην κεντρική και δυτική Αφρική που συνδέονται νομισματικά - CFA franc - καθώς και απλές πολυμερείς συμφωνίες ή συνδιασκέψεις (πλην μιας εξαίρεσης. Διάβασε παρακάτω για Ο.Ι.Δ) και δεύτερον, πως παρόλο που παραθέτουμε τα παρακάτω στοιχεία έχουμε ως πάγια θέση πως είναι παραπλανητική η σύγκριση μεμονωμένων κρατών με ενώσεις (παραδείγματος χάριν Η.Π.Α vs Ε.Ε ή ακόμη και Ευρωζώνη), από οικονομικής απόψεως έχουμε τα εξής:

[Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης/Συνεργασίας]
1. Κίνα [1]
- Ευρωπαϊκή Ένωση [2]
2. Ηνωμένες Πολιτείες [3]
3. Ινδία [4]
- Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN/I.M.F) [5]
4. Ιαπωνία [6]
- Ευρασιατική Οικονομική Ένωση [7]
- Κοινή αγορά του Νότου (Mercosur) [8]
5. Γερμανία [9]
6. Ρωσσία [10]
- Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Gulf Cooperation Council) [11]
7. Ινδονησία [12]
8. Βραζιλία [13]
9. Ηνωμένο Βασίλειο [14]
10. Γαλλία [15]



Η προηγούμενη λογική - και ο χάρτης που προκύπτει από αυτήν - περισσότερο φανερώνει πόλους, κέντρα ή περιοχές. Ο πόλος, το κέντρο ή η περιοχή με τη μεγαλύτερη δυναμική, ισχύ και βαρύτητα στις μέρες μας είναι η Ανατολική ή Άπω Ασία (Κίνα, Ιαπωνία, Κορεάτικη Χερσόνησος, Ταϊβάν κ.λπ). Καθόλου τυχαία εκεί δεν έχουμε σχηματισμό ή ανάπτυξη κάποιας οντότητας (μόνο μια τριμερής σύνοδος-συνδιάσκεψη κορυφής) καθώς πιθανότατα θα προσκυνούσε ολόκληρος ο πλανήτης.

Διαβάζουμε τα προηγούμενα οικονομικά στοιχεία, στην πολιτική, δημογραφική και στρατηγική τους διάσταση, διαφορετικά θα κάναμε αναφορά σε ονομαστικό Α.Ε.Π όπως συνηθίζεται (παρ'όλα αυτά υπάρχουν στο τέλος οι top 20 κρατικές οικονομίες - όχι όμως άλλες οντότητες που περιλαμβάνουν πολλαπλά νομίσματα - με βάση το ονομαστικό Α.Ε.Π υπό τη συνοδεία ενός σχολιασμού). Εδώ ενδιαφέρει η πολιτική, στρατιωτική και στρατηγική λειτουργία των οικονομικών πραγμάτων και όχι τα οικονομικά πράγματα per se.

Δε χρειάζεται να επισημάνουμε την ανύπαρκτη συνοχή, τη δυσλειτουργικότητα και την ευθραυστότητα ή τον ενδεχομένως παροδικό χαρακτήρα τέτοιων οντοτήτων. Παραδείγματός χάριν, το χάσμα και την πόλωση όχι μόνο νότου-βορρά αλλά και δύσης-ανατολής εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Κατάρ ή το χαμηλό επίπεδο θεσμοποίησης και κινητικότητας, τις διαφωνίες και το υψηλό επίπεδο ασυνεννοησίας σε πολλές από αυτές τις ενώσεις κ.ο.κ (άλλωστε δεν έχουν κοινές στοχεύσεις).

Ο Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης, ο οποίος είναι ο δεύτερος πολυπληθέστερος, σε κράτη-μέλη, διεθνής οργανισμός μετά τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (πάνω από 55 κράτη συμμετέχουν), αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτυχίας ή ανυπαρξίας παραγωγής πολιτικών αποτελεσμάτων από μια «οντότητα» που ονομαστικά διαθέτει λανθάνουσα και δυνητική ισχύ πρώτης τάξης αλλά ως στρατηγικός δρώντας είναι, αν όχι σχεδόν ανύπαρκτος, τουλάχιστον αναποτελεσματικός [Σημ. 1]. Ωστόσο, ο χαρακτήρας του συγκεκριμένου Οργανισμού δεν είναι συγκυριακός ή παροδικός (ακριβώς επειδή οι βάσεις του δεν είναι υλικές-οικονομικές, αλλά ηθικές-πολιτισμικές). Λόγω της γενικότερης ιδιομορφίας του, ο Ο.Ι.Δ είναι η μόνη Διάσκεψη υπό τη μορφή Οργανισμού που περιλαμβάνουμε στις λίστες, δίχως όμως να τον καταμετρούμε (κανονικά είναι πρώτος σε όλες τις κατηγορίες: οικονομικά, πληθυσμιακά, εδαφικά) και να τον αποτυπώνουμε στους προηγούμενους χάρτες. Πάραυτα τον επισημαίνουμε και τον αναδεικνύουμε καθώς, μεταξύ άλλων, αποτελεί και τον μόνο Οργανισμό που έχει εδαφική διηπειρωτική συνέχεια (μαζί με την Ευρασιατική Ένωση: εξαρτάται φυσικά από τον ορισμό της έννοιας-λάστιχο «Ευρώπη»). Τέλος, θα πρέπει να αρχίσουμε σταδιακά να αντιλαμβανόμαστε και να προσεγγίζουμε νέες εξελίξεις, συνθήκες και συσσωματώσεις, και με όρους ανάδειξης και διαμόρφωσης γεωγραφικών περιοχών στη βάση της πολιτισμικής παραγωγής, του προσδιορισμού νοήματος και της αντίληψης περί ανθρώπου (δεν υπάρχει μια και μόνη αντίληψη περί ανθρώπου). Στον παρακάτω χάρτη αποτυπώνονται τα κράτη μέλη με πράσινο και τα κράτη παρατηρητές με μπλέ, του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης.



Οι προηγούμενες δεκαπέντε οντότητες (εθνικά ή άλλα κράτη, εμπορικά μπλόκ, περιφερειακές πολιτικές, νομισματικές και οικονομικές ενώσεις και οργανισμοί διακυβερνητικού ή υπερεθνικού τύπου, κοινές αγορές κ.λπ) εκτός ή πέραν των οικονομικών μεγεθών που προαναφέρθηκαν, κατατάσσονται ως εξής:


[Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης] 1. Κίνα, 2. Ινδία (θα περάσει στην πρώτη θέση την επόμενη 5-10ετία), 3. Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), 4. Ευρωπαϊκή Ένωση, 5. Ηνωμένες Πολιτείες, 6. Κοινή αγορά του Νότου (Mercosur), 7. Ινδονησία 8. Βραζιλία, 9. Ευρασιατική Ένωση, 10. Ρωσσία, 11. Ιαπωνία, 12. Γερμανία, 13 και 14. Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία (οριακή διαφορά) [Σημ. 2], 15. Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Ομάν, Κουβέιτ, Μπαχρέιν).


[Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης] 1. Ευρασιατική Ένωση, 2. Ρωσσία, 3. Κοινή αγορά του Νότου (Mercosur), 4 και 5. Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα (λόγω αμφισβητούμενων εδαφών. Είναι οριακή η μεταξύ τους διαφορά), 6. Βραζιλία, 7 και 8. Ευρωπαϊκή Ένωση και Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (επίσης οριακή), 9. Ινδία, 10. Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, 11. Ινδονησία, 12. Γαλλία, 13 και 14. Ιαπωνία και Γερμανία (ακολουθεί θεματική για τις δύο αυτές χώρες) και τέλος, 15. το Ηνωμένο Βασίλειο.



Η Ιαπωνία και η Γερμανία είναι τα δύο πολυανθρωπότερα οικονομικά, βιομηχανικά και τεχνολογικά ανεπτυγμένα κράτη με τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα (population density) στον πλανήτη, πίσω από χώρες όπως οι επόμενες (αν και τα πράγματα δεν είναι τόσο δύσκολα όσο φαίνονται εκ πρώτης όψεως ή όπως είναι στις επόμενες χώρες): Μπανγκλαντές, Παλαιστίνη, Ταϊβάν, Λίβανος, Νότιος Κορέα, Ολλανδία, Ινδία, Ισραήλ [Σημ. 3], δίχως να αναφερόμαστε σε πόλεις-κράτη-νήσους όπως Μακάου, Μονακό, Σιγκαπούρη, Χονγκ Κονγκ, Μάλτα, Γιβραλτάρ κ.λπ. Οι χώρες αυτές, η Ιαπωνία και η Γερμανία, θα λέγαμε πως σε σχέση με άλλα ανεπτυγμένα κράτη έχουν σχεδόν εξαντλήσει ή φτάσει στα όρια της, την ανάπτυξης του εδάφους στη σχέση του με την παραγωγή, τη λειτουργικότητα και την πληθυσμιακή πυκνότητα - από εδώ προκύπτει η ανάγκη για άψογη και άρτια λειτουργία των πάντων (αν και οι Ιάπωνες υποτίθεται πως χαρακτηρίζονται από ένα πνεύμα εκλέπτυνσης και συνεχούς βελτίωσης, που εδράζεται στην πολιτισμική τους ταυτότητα και πνευματική παράδοση από παλαιά. Εφόσον ισχύει το προηγούμενο, τότε η ηθική αυτή στάση και κοσμοαντίληψη έγινε, λόγω ανάγκης, εφαρμοσμένη φιλοσοφία και τέχνη). Παράλληλα θα πρέπει να τονιστεί ο έντονα, αν όχι υπερβολικά, εξαγωγικός χαρακτήρας και προσανατολισμός των οικονομιών τους, τόσο λόγω των προηγούμενων όσο και λόγω του περιορισμένου εδαφικού και πληθυσμιακού μεγέθους τους συγκριτικά με τωρινά και πιθανά μελλοντικά μεγαθήρια (Κίνα, Η.Π.Α, Ινδία, Βραζιλία, Ινδονησία). Χώρες όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία, υπό καμία έννοια δεν θα μπορούσαν να αντέξουν παρατεταμένες κρίσεις (όπως π.χ η Ελλάδα): είτε θα έπεφταν σε μια ασύλληπτη αναρχία, είτε σε θα έβλεπαν την άνοδο μιας ισχυρής εξουσίας - πιθανότατα κάποιας μορφής κοσμικού μονισμού - που θα επανέφερε τη τάξη βάζοντας τέλος στο άναρχο περιβάλλον και αποκαθιστώντας «λειτουργίες». Η Γερμανία, υπό μια έννοια, είναι «άψογη» γιατί παρόλο που αποτελεί την πλέον πυκνοκατοικημένη μεγάλη χώρα του «δυτικού» (βασικά ευρωπαϊκού) κόσμου, έχει καταφέρει να δημιουργεί κενούς-ελεύθερους χώρους, τοπία που μοιάζουν ανέγγιχτα, να διατηρεί αρχιτεκτονική και γενικότερα συνθήκες που δεν προϊδεάζουν για υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα (η οποία όμως μεταφράζεται πλέον, όχι τόσο ως προς τη σχέση της με το έδαφος όσο με την πυκνή δόμηση και κατοίκηση της πόλης). Χαρακτηρίζεται επίσης από έντονη πολυκεντρικότητα ενώ έχει και χαμηλότερο ποσοστό αστικοποίησης συγκριτικά με την Ιαπωνία. Ωστόσο, σε μια τέτοια χώρα εάν διακοπεί η παροχή ενέργειας για 24 ώρες, το πιθανότερο είναι πως θα υπάρξει ασύλληπτο χάος. Ένας χάος που σε άλλες χώρες μπορεί να μην αποτελέσει υπαρξιακό κίνδυνο για το σύστημα ή/και το χαρακτήρα του κράτους. Η κατάρρευση, εάν και εφόσον συμβεί σε μια τέτοια χώρα, δεν μπορεί παρά να είναι ακαριαία και ολοκληρωτική (Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ελλάδα, τα πάντα σκουριάζουν, σκεβρώνουν, πετσικάρουν - και εν τέλει, σαπίζουν: η αντοχή είναι μεγάλη και το όριο θραύσης υψηλό, τα πάντα υπό/μίσο/δυσ-λειτουργουν και τα όρια συστολής-διαστολής και ελαστικής-πλαστικής παραμόρφωσης είναι επίσης μεγάλα. Ένα κλαδί νωπό και δύσοσμο έχει τη δυνατότητα να απορροφά μεγάλη ενέργεια. Συνεχώς λυγίζει και παραμορφώνεται αλλά δύσκολα σπάει. Αντιθέτως:). Στο γυαλί και στον πάγο δεν υπάρχουν παραμορφώσεις παρά μονάχα θραύση. Και όταν γίνει αυτή είναι ακαριαία και χωρίς προειδοποίηση.

Δεν είναι τυχαίο πως οι δύο προηγούμενες χώρες που συνδυάζουν υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και χαρακτηρίζονται από πληθυσμιακή σταθερότητα ή μηδενική πληθυσμιακή αύξηση (zero population growth) αποτελούν και τις δύο πιο γερασμένες κρατικές κοινωνίες στον πλανήτη. Ο πληθυσμός της Γερμανίας από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1990 μέχρι και το 2015 παρέμεινε σταθερός γύρω στα 80-81 εκατομμύρια και της Ιαπωνίας γύρω στα 126-127 εκατομμύρια. Βέβαια αυτή η «σταθερότητα» εμπεριέχει ορισμένα στοιχεία εσωτερικά της - ή αποτελεί οφθαλμαπάτη - καθώς η (δια)μέση ηλικία στην Ιαπωνία και τη Γερμανία τη δεκαετία του 1990 ήταν περίπου 38-39 έτη ενώ σήμερα είναι 46-47 έτη. Ο αριθμός των ανθρώπων ποσοτικά παραμένει σταθερός αλλά η κοινωνία γερνάει ενώ, στην περίπτωση της Γερμανίας, μεταβάλλεται η δημογραφική και κοινωνική δομή και σύνθεση μέσω «εισαγωγών». Ουσιαστικά στη Γερμανία έχουμε ενδογενή «φυσική πληθυσμιακή μείωση» που εξισορροπείται εξωγενώς μέσω εισαγωγών οδηγώντας σε «πληθυσμιακή σταθερότητα» (Αναφερόμαστε στη τελευταία 25ετία γιατί αν αναφερθούμε στο σύνολο της μεταπολεμικής περιόδου, σοβαρεύουν περισσότερο τα πράγματα. Θα επανέλθουμε όμως όταν κρίνουμε πως είναι κατάλληλη η στιγμή). Και στη σπάνια περίπτωση που έχουμε «πληθυσμιακή αύξηση», όπως συνέβη με την πρόσφατη αρπαχτή κατά τη διάρκεια της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης, πάλι μέσω «εισαγωγών» επιτυγχάνεται αυτή. Φυσικά η κυνικότητα του όλου πράγματος - ή ορθότερα της επιχείρησης - επενδύεται λόγους ανθρωπιστικούς. H Γερμανία θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελεί μια τραγική περίπτωση ή, πιο ολοκληρωμένα, μια χώρα που κινείται μεταξύ αυτοπειθάρχισης, ανασφάλειας, αρπακτικότητας, υποκρισίας, καταδίκης και τραγικότητας. Τους Ιάπωνες τους χαρακτηρίζει μεγαλύτερη ειλικρίνεια και ευθύτητα. Η Nippon ή Nihon είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση χώρας και αποτελεί μια από τις πλέον εθνολογικα ομοιογενείς αλλά και την πλέον γερασμένη κρατική κοινωνία στον πλανήτη (Τα προηγούμενα, σε ό,τι αφορά την εθνολογική ομοιογένεια, ισχύουν και για τους Κορεάτες, βόρειους και νότιους - απλά οι νότιοι έχουν έντονη θρησκευτική διαφοροποίηση και μεγαλύτερη μέση ηλικία).

Η Αγγλία μόνη της, όχι ως Ηνωμένο Βασίλειο δηλαδή, επίσης περιλαμβάνεται στις περιοχές που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο μεταξύ Μπανγκλαντές, Παλαιστίνης και Ισραήλ, από απόψεως πληθυσμιακής πυκνότητας (population density). Η Αγγλία ως περιοχή της νήσου Βρετανίας έχει μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα απ'ό,τι η Ιαπωνία και η Γερμανία.

Συνήθως τα ανεπτυγμένα κράτη με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα καταλήγουν ή έχουν υπάρξει κατά το παρελθόν αρπακτικά (εάν έχουν δε και εκκοσμικευμένες μεσσιανικές παρορμήσεις ή εκπολιτιστικές και ιεραποστολικές τέτοιες, ακόμη πιθανότερο). Η Ιαπωνία (δίχως τα της παρενθέσεως), η Γερμανία και η Αγγλία, σίγουρα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία [Σημ. 4]. Τα νησιά μάλιστα βρίσκονται σε ακόμη πιο δεινή θέση απ'ό,τι τα ηπειρωτικά κράτη, ενώ ο ιμπεριαλισμός ως σχέση προϊόντων τροφής - βιομηχανικών προϊόντων δεν υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής ως θέμα. Καθόλου εξασφαλισμένη δεν είχε την ενέργεια της η Ιαπωνία και τη τροφή της η Βρετανία, ενώ η κατασκευή πλοίων είχε οδηγήσει σε μεγάλη αποψίλωση δασών και παράλληλα με μονοκαλλιέργειες σε μεταβολή οικοσυστημάτων στην Αγγλία. Καθόλου τυχαίο ασφαλώς που ο Τόμας Μάλθους (Thomas R. Malthus) και η καταστροφική σκέψη του - η οποία ηγεμονεύει στις μέρες μας στο εσωτερικό της «Δύσης» με διάφορες προβιές, συμπεριλαμβανομένων προοδευτικών τέτοιων - μας έρχεται από τη νήσο της Γηραιάς Αλβιώνας και το εκκοσμικευμένο οικονομίστικό παπαδαριό της Βρετανίας (Ο Μάλθους στις μέρες μας έβγαλε τα χακί και τα καφέ και φόρεσε τα πολύχρωμα και παρδαλά πρασινοπορτοκαλοροζουλί. Ασφαλώς οι λευκές ή διαφανείς Pseudo-Rational προβιές παραμένουν).

Ειδικότερα για τις συγκεκριμένες δύο δυνάμεις, την Ιαπωνία και τη Γερμανία, αναπτύχθηκαν και ανάλογα οικονομίστικά σκεπτικά και δόγματα που μονάχα φαινομενικά φαντάζουν άσχετα με όσα περιγράφουμε. Όπως παραθέταμε πριν από περίπου έξι χρόνια (όσες και όσοι είσαστε παλαιοί αναγνώστες - αν έχει απομείνει κανείς από τους αρχικούς... - αντιλαμβάνεστε πως ουσιαστικά επανέρχονται, επιβεβαιώνονται και κεφαλαιοποιούνται ή γίνονται επίκαιρες παλαιές-αρχικές προσεγγίσεις και αναλύσεις [Σημ. 5] την περίοδο που διανύουμε):

Το ότι οι μεγάλες δυνάμεις πρέπει να είναι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις μπορεί να φαίνεται πλεονασμός, ωστόσο το 1970 ο ιάπωνας πρωθυπουργός κύριος Sato απέρριψε την άποψη αυτή ισχυριζόμενος ότι η Ιαπωνία θα γινόταν η πρώτη χώρα στην ιστορία που θα γινόταν μεγάλη, χωρίς να έχει τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς που είχαν πάντα αυτού του είδους οι δυνάμεις στο παρελθόν [το ίδιο δόγμα υποστήριξε, ο έτερος παλαιός αμφισβητίας του status quo, υπονομευτής της διεθνούς τάξης και ηττημένος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, η Γερμανία]. Ο κύριος Sato, για να υποστηρίξει την άποψη του, θα μπορούσε να τονίσει τη μεγάλη πολιτική επιρροή που είχε αρχίσει τότε να ασκεί η Ιαπωνία λόγω της οικονομικής της δύναμης καθώς και τους περιορισμούς που υπάρχουν πλέον στη χρήση βίας ως οργάνου της εξωτερικής πολιτικής.

Δεν υπάρχει ωστόσο κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η Ιαπωνία ή κάποια άλλη χώρα μπορούν να ανέλθουν στη πρώτη κατηγορία δυνάμεων πολιτικά, χωρίς να λάβουν επίσης μέτρα που είναι απαραίτητα, για να ανέλθουν στην πρώτη κατηγορία τωνδυνάμεων στρατιωτικά...

Ο Ranke στην πραγματεία του The Great Powers επιχειρεί να ορίσει τη στρατιωτική κατάσταση μιας μεγάλης δύναμης με όρους αυτάρκειας ή ανεξαρτησίας από συμμάχους [Σημ. 6]. Λέει ότι μια χώρα είναι μεγάλη δύναμη, όταν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της εναντίον όλων των άλλων, ακόμη και όταν συνασπίζονται εναντίον της. Ο ορισμός αυτός είναι υπερβολικά ασαφής, για να γίνει αποδεκτός όπως έχει, αλλά μας βοηθάει να κατανοήσουμε ποιά είναι η ειδική θέση των Ηνωμένων Πολιτειών [Σημ. 6].

Τα πράγματα αυτά, μαζί με κριτικές προσεγγίσεις προς τον παγκοσμιοποιητικό λόγο και τα επιχειρήματα του (στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το ευρωπαϊκό αφήγημα, ο μονοπολικός αμερικανισμός κ.λπ), τα έχουμε θίξει κατ'επανάληψη τα τελευταία έξι χρόνια [Σημ. 5]. Φυσικά παράλληλα με διαγνώσεις για την πορεία του ευρωατλαντικού χώρου.


Θα πρέπει να επισημάνουμε πως μεγάλη ιστορικήαντίθεση-εξαίρεση σε ό,τι αφορά τη σχέση πληθυσμού, εδάφους, επέκτασης, αρπακτικότητας κ.λπ, αποτελούν η Ινδική Υποήπειρος - η πολυπληθέστερη περιοχή του πλανήτη - και η Κίνα. Με βάση τα παραδοσιακά πληθυσμιακά δεδομένα της Ινδίας, εάν οι Ινδοί κουβαλούσαν τα μυαλά των Άγγλων, το «λογικό» θα ήταν να είχαν αποικιοποίησει αυτοί τη Βρετανία - αν είχε κάτι να τους προσφέρει βέβαια - και όχι το αντίστροφο (δεν συζητάμε ούτε θέλουμε να σκεφτόμαστε την περίπτωση να υπήρχαν 1,3 δισεκατομμύρια Αγγλοσάξονες στριμωγμένοι σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Δεν θα είχε μείνει κολυμπηθρόξυλο στον πλανήτη και θα γνωρίζαμε εμπειρικά τι σημαίνει η έννοια «παγκόσμιο ολοκαύτωμα»). Όμως οι άνθρωποι αυτοί, στην Ινδική Υποήπειρο, είχαν τα πάντα και δεν τους έλειπε τίποτα. Συν τοις άλλοις αποτελούσαν από μόνοι τους μια «Οικουμένη» (δηλαδή έρχονταν οι άλλοι σε εκείνους, δεν πήγαιναν εκείνοι στους άλλους. Αποτελούσαν Κέντρο. Χαρακτηριστικό που είχαν και οι Κινέζοι, εξ'ου και Κεντρική Πολιτεία). Η μόνη χώρα που θα μπορούσε να χαράξει μια πορεία εντελώς διαφορετική από όλους τους υπολοίπους, δηλαδή να κατευθύνεται και να κινείται σχεδόν «μετα-ρεαλιστικά» τόσο πολιτικά και οικονομικά όσο και ιδεολογικά, «στον κόσμο της», είναι η Bhārat [Σημ. 7]. Ενώ σε ό,τι αφορά την Κίνα (Zhōngguó, που σημαίνει κεντρική πολιτεία), όπως έχει επισημάνει ο Kishore Mahbubani, ο ιστορικός του μέλλοντος θα πει:

Η Κίνα υπάρχει πόσο καιρό; Τέσσερις χιλιάδες χρόνια; Πως και υπάρχει η Κίνα εδώ και 4000 χρόνια; Εάν η Κίνα ήταν μια επιθετική παγκόσμια ιμπεριαλιστική δύναμη, η Αυστραλία θα έπρεπε να ήταν ένα κινεζικό κράτος [εδώ και καιρό] και όχι ένα αγγλοσαξονικό κράτος που κατοικείται από φυλακισμένους από την Αγγλία. Η Αυστραλία είναι πολύ πιο κοντά στην Κίνα. Οι Κινέζοι δεν έχουν αυτή την παγκόσμια μεσσιανική ιεραποστολική ώθηση και παρόρμηση.

Ουσιαστικά αυτό που επισημαίνεται από αρκετούς τα τελευταία χρόνια είναι πως η Κίνα δεν έχει υπάρξει ιμπεριαλιστική δύναμη ούτε έχει κριθεί ιστορικά για επιδίωξη εξουσιασμού άλλων χωρών, και πως επιβλήθηκε στην ευρύτερη περιοχή με τη δύναμη του πολιτισμού, των επιτευγμάτων και της προαιώνιας παρουσίας της. Φυσικά, πέραν του ότι αναπτύσσονται στοιχειακές δυνάμεις και πιέσεις στις προηγούμενες περιπτώσεις, υπάρχουν εξαιρέσεις σε ό,τι αφορά τη σχέση πληθυσμού και εδάφους, επέκτασης και αρπακτικότητας, καθώς οντότητες που δεν έχουν υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και στις οποίες δεν ασκούνται έντονες πληθυσμιακές ή άλλες πιέσεις (π.χ εξάντληση κοιτασμάτων και πόρων ή ελλείψεις λόγω μονοπωλίων), μπορούν επίσης να καταλήξουν αρπακτικά. Σε αυτή την περίπτωση διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο πιθανώς, πέραν των απτών συμφερόντων και των ενδογενών κινητήριων δυνάμεων, τα εκκοσμικευμένα μεσσιανικά μοτίβα, οι «αριοσύνες» (αν όχι με βιολογικά, με ηθικίστικα, οικονομίστικά ή άλλα περιτυλίγματα), οι εκπολιτιστικές αποστολές και τα λοιπά γνωστά. Υπάρχουν και χώρες που στρέφονται υπερβολικά στο εσωτερικό τους και στην ανάπτυξη του εδάφους, προκειμένου να αποφύγουν τη μοίρα του αρπακτικού (και για να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις δέχονται).

Το πόσο έντονη είναι η προσπάθεια να αποφεύγεται το ζήτημα της δημογραφίας (ή να ενσωματωθεί στα «οικονομικά» και να αφομοιωθεί από αυτά) και η σχέση ανάπτυξης πληθυσμού και εδάφους, φαίνεται από το εξής απλό: για τα ποδήλατα στην Ολλανδία οι περισσότεροι αν όχι όλοι γνωρίζουν, για την πληθυσμιακή πυκνότητα όμως της Ολλανδίας σχεδόν κανείς (Φυσικά οι προηγούμενοι παράγοντες δεν είναι μονολιθικοί ως προς τη σημασία τους, αλλά συνήθως δεν αναδεικνύονται ή επιτηδευμένα αποσιωπούνται). Πρακτικά, σε σχέση με το «περιορισμένο» του εδάφους, το Μπανγκλαντές, η Ολλανδία και η Νότιος Κορέα βρίσκονται στις πρώτες θέσεις, με τον παράκτιο άξονα Ισραήλ-Παλαιστίνη-Λίβανος-Συρία, δηλαδή ακρατικά από την έρημο του Σινά μέχρι την οροσειρά του Ταύρου (ή διαφορετικά, την μεσογειακή ακτή του παλαιού Λεβάντε και Mashriq), να είναι από τις πλέον πυκνοκατοικημένες και κρίσιμες περιοχές του πλανήτη. Οι Ολλανδοί είναι ζωντανή απόδειξη της θέλησης για να επιβιώνεις, να υπάρχεις και να ζεις, όχι μονάχα λόγω της σχέσης πληθυσμού-εδάφους(-πόλης) αλλά και λόγω της στάθμης των εδαφών (εξ'ου και Κάτω Χώρες) και των κατασκευαστικών έργων που έχουν οικοδομήσει. Κάποιος θα σκεφτεί αυτομάτως τον «Αγώνα του Ανθρώπου επί της Φύσης». Βέβαια ο άνθρωπος ούτε «υπερνικά» ούτε «υπερβαίνει» τη φύση. Αυτό αποτελεί ψευδαίσθηση και παραμυθίαση. Μόνο αντιγράφει ή μιμείται τους μηχανισμούς και τους τρόπους λειτουργίας της και - νομίζει πως - την παρακάμπτει ή λυγίζει τους νόμους της παροδικά για μικρό χρονικό διάστημα (κατ'ουσίαν ανακαλύπτει πτυχές και μονοπάτια που δεν είχε καταφέρει να ανακαλύψει νωρίτερα και μετασχηματίζει μορφές και δυνάμεις). Αν υπάρξει μια μεγάλη φυσική καταστροφή, οι Ολλανδοί δεν θα μπορέσουν να κάνουν πολλά περισσότερα πράγματα, πέραν του να γίνουν μετανάστες.


Η Ευρώπη, η ήπειρος με τα περισσότερα κράτη σε μια οριοθετημένη περιοχή της έκτασης της (όλες οι υπόλοιπες ήπειροι είναι μεγαλύτερες και πιο εκτεταμένες εδαφικά) και με άπειρους πολέμους στο «βιογραφικό» της, υπήρξε στην ιστορία των ανθρώπων μια πολύ επικίνδυνη περιοχή για να ζει κανείς. Οι συνθήκες που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη οδήγησαν σε ορισμένα παγκόσμια αποτελέσματα κατά το παρελθόν. Ο κόσμος όμως αλλάζει, ξανά (για την Ευρώπη έχει ήδη αλλάξει).



Ολοκληρώνοντας, δεν θα αναφερθούμε σε κλασικές προσεγγίσεις-διαδικασίες (οικονομία, παγκοσμιοποίηση) μέσω των οποίων ο κόσμος αλλάζει και μεταβάλλεται. Έχουμε θέσει ως προβληματικές τα περί Μακροδομώνκαι Πλανητικού Μετασχηματισμού. Θα προσφέρουμε όμως ορισμένες ιστορικές διαστάσεις. Ενδεικτικά:

• Η Συνθήκη της Αμάσειας, στην οποία έχουμε αναφερθεί κατ'επανάληψη στο παρελθόν, αφορούσε Οθωμανούς και Σαφαβίδες. Εκείνη την περίοδο, πέρα από τους Ιρανούς σε χερσαία κλίμακα, οι Οθωμανοί ανταγωνίζονταν (εν πολλοίς ανεπιτυχώς) και τους Πορτογάλους ναυτικά, για την κυριαρχία στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Ερυθρά Θάλασσα, το Κέρας της Αφρικής, τον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό. Ο κόσμος αλλάζει θεμελιωδώς, γιατί η Τουρκία επιστρέφει [Σημ. 8] στην ευρύτερη περιοχή - μέσω του Κατάρ, της Σομαλίας και του Σουδάν (Sawakin) -, ενώ η Πορτογαλία δεν πρόκειται να επιστρέψει στη συγκεκριμένη περιοχή όπως πριν από πέντε αιώνες «πότε ξανά, μέχρι να σβήσει ο ήλιος».

• Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης - την οποία κεφαλαιοποιεί ηθικά και υλικά ακόμη και σήμερα - η Γαλλία ήταν η μεγαλύτερη (1η) πληθυσμιακά χώρα στην Ευρώπη και η τρίτη (3η) πολυπληθέστερη στον πλανήτη. Σήμερα, η Γαλλία είναι η τέταρτη (4η) πολυπληθέστερη στην Ευρώπη (πίσω από τη Ρωσσία, τη Γερμανία και την Τουρκία: Συμβούλιο της Ευρώπης) και η εικοστή δεύτερη (22η) στον πλανήτη. Ο κόσμος αλλάζει θεμελιωδώς, γιατί η Γαλλία δεν πρόκειται να επιστρέψει στη θέση του τρίτου (ή τέταρτου) πολυπληθέστερου κράτους στον πλανήτη «ποτέ ξανά, μέχρι να σβήσει ο ήλιος».

• Τα κράτη που προέκυψαν από την διάλυση των ευρωπαϊκών αποικιακών και εμπορικών αυτοκρατοριών είναι, ή θα αποδειχθούν στο μέλλον, σημαντικότερα από τα παλαιά αυτοκρατορικά κέντρα: Πορτογαλία-Βραζιλία, Ολλανδία-Ινδονησία, Ισπανία-Μεξικό κ.λπ. Η Ινδονησία είναι η τέταρτη πολυπληθέστερη χώρα, η τρίτη μεγαλύτερη δημοκρατία στον πλανήτη (πίσω από Η.Π.Α και Ινδία) και η μεγαλύτερη μουσουλμανική τέτοια, καθώς και το πολυπλυθέστερο νησιωτικό έθνος. Η Βραζιλία είναι η πρώτη ή δεύτερη μεγαλύτερη χώρα σε έκταση στην Αμερική (αναλόγως εάν προσμετάμε την Αλάσκα ως κατοικήσιμη γη, καθώς ο πληθυσμός αυτής της μεγάλης έκτασης - μεγαλύτερη από τη Γαλλία ή/και το Ιράν - είναι λιγότερο από ένα εκατομμύριο) και η πέμπτη μεγαλύτερη χώρα παγκοσμίως τόσο εδαφικά όσο και πληθυσμιακά. Η Βραζιλία είναι επίσης η όγδοη (nominal) ή η έβδομη (PPP) μεγαλύτερη οικονομία και διεκδικεί μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε (όπως και η Γερμανία). Η Πορτογαλία είναι απλά μια περιφερειακή χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης [Σημ. 9]. Ο κόσμος αλλάζει θεμελιωδώς, γιατί η Πορτογαλία σε σχέση με τη Βραζιλία, η Ολλανδία σε σχέση με την Ινδονησία (και πιθανότατα μελλοντικά η Ισπανία σε σχέση με το Μεξικό) δεν πρόκειται να γίνουν ισχυρότερες ή να επιβληθούν «ποτέ ξανά, μέχρι να σβήσει ο ήλιος».

• Εάν εξαιρέσουμε τη Ρωσσία, για πρώτη φορά εδώ και αιώνες δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή χώρα στις πρώτες δέκα πολυπληθέστερες του πλανήτη και, για πρώτη φορά στη γνωστή και καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία, η «Ευρώπη» ως ήπειρος πέφτει στην τρίτη θέση από απόψεως πληθυσμού, καθώς την ξεπερνά η Αφρική. Ο κόσμος αλλάζει θεμελιωδώς, γιατί δεν πρόκειται να έχουμε πέντε ευρωπαϊκές χώρες στις δέκα πολυπληθέστερες του πλανήτη «ποτέ ξανά, μέχρι να σβήσει ο ήλιος».

Ο κόσμος αλλάζει θεμελιωδώς, ή απλά ολοκληρώνεται μια «ιστορική ανωμαλία» περίπου δύο-τριών αιώνων (η «ανωμαλία» αυτή γέννησε και την ευρωκεντρική ιδεολογία, ιστοριογραφία και ερμηνευτική), ή ο κόσμος επιστρέφει σε παλαιές κανονικότητες και ισορροπίες, υπό νέες ασφαλώς συνθήκες, με νέα δεδομένα και πάνω σε μια νέα τεχνολογική βάση, για όλους τους προηγούμενους λόγους.

Το ονομαστικό και το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π μαζί με τον ευρωκεντρική ιδεολογία και ιστοριογραφία (που μετασχηματίστηκε σε δυτικοκεντρική, δηλαδή U.S-led διατλαντική τέτοια) αποτελεί μια κάποια λύσις και μια παρηγοριά. Ένα καταφύγιο απέναντι σε όλες τις προηγούμενες, και αρκετές ακόμα, τεκτονικές ή κατακλυσμιαίες μεταβολές (τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις των οποίων δεν έχουμε ακόμη καταλάβει. Έρχονται σαν τα κύματα που είναι μικρά και χαμηλά στην αρχή).

Θα επαναλάβουμε για μια ακόμη φορά πως τους τελευταίους δύο ή τρεις περίπου αιώνες υπήρξε αυτό που ονομάστηκε ''historical aberration''. Ο ιστορικός κύκλος που χαρακτηρίστηκε από αυτή την ''aberration''ολοκληρώνεται σιγά-σιγά:

if you look at the past two thousand years of world history from the year one to the year 1820... for 18 hundred out of the last two thousand years, the two world largest economies where always China and India. So it's only in the last 200 years that Europe took off and North America took off, but if you view the past two hundred years in consideration with the past two thousand years, the past two hundred years have been a major historical aberration. So all aberrations comes to a natural end, and you go back to the historical norm, and therefore is perfectly normal to have China as a number one economy in the world, and there's nothing you can do, to stop it from happening

Ο κόσμος αλλάζει, ξανά και θεμελιωδώς, όμως κατ'ουσίαν τίποτα δεν αλλάζει. Ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Και η φύση των πραγμάτων μόνο τεχνητά και παροδικά είναι δυνατόν να αλλοιωθεί.




[Σημ. 1] Σε ό,τι αφορά τον Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης - και γενικότερα «το Ισλάμ» -, όπως έχουμε επισημάνει παλαιότερα και εμμέσως θίξαμε προηγουμένως, το πρόβλημα και η αδυναμία του δεν εντοπίζεται στα περί οικονομίας, «νεωτερικότητας» ή/και τεχνολογίας και όλα όσα διαβάζετε. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι η πολιτική οργάνωση. Εάν οργανωθεί πολιτικά, και κεφάλαια θα βρει (ούτως ή άλλως τα διαθέτει), και τεχνολογικά μέσα θα βρει (ή/και θα τα παράσχει), και όπλα θα βρει (το ευκολότερο) και ότι άλλο θελήσει: Υπό αυτή την έννοια τα εθνικά κράτη, ως μορφή πολιτικής οργάνωσης, αποτέλεσαν Colpo Grosso (Η Ινδία και το Ιράν ως πολιτικές μονάδες ουσιαστικά δεν αποτελούν «έθνη-κράτη» σύμφωνα το δυτικοευρωπαϊκό στερεότυπο ομογενοποίησης και ομοιομορφίας). Βέβαια δεν πρόκειται να οργανωθεί ο αραβοσουνιτικός κόσμος (ευρύτερα «το Ισλάμ» είναι ουτοπικό να οργανωθεί πολιτικά), για απτούς λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναφέρουμε. Πάντως η δυνητική ή λανθάνουσα ισχύ του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης φανερώνει το κολοσσιαίο και το ουδόλως αμελητέο του όλου πράγματος. Για να μην μιλήσουμε για τον εν δυνάμει έλεγχο ενεργειακών και εμπορικών κόμβων. Άλλωστε αυτός ο τελευταίος έλεγχος, μαζί με τον έλεγχο ορισμένων μονοπωλίων από τους Βένετους και την εξάντληση κοιτασμάτων χρυσού και αργύρου στην Ευρώπη, υπήρξε βασικός παράγοντας που ευρωπαϊκοί πληθυσμοί στράφηκαν-ανοίχτηκαν προς τον Ατλαντικό, προκειμένου να βρουν τις πηγές του αμύθητου πλούτου και των μυθικών αλλά και απτών εξωτικών προϊόντων - π.χ μπαχαρικά -, δηλαδή την Ινδική Υποήπειρο και τον Ωκεανό της, το Ινδονησιακό Αρχιπέλαγος και το Αρχιπέλαγος των Φιλιππίνων, την Κίνα και τις θάλασσες της. Για πληθυσμιακές πιέσεις σε σχέση με τη φτώχεια του εδάφους - κλασική περίπτωση οι Βίκινγκ - δεν θα αναφέρουμε τίποτα, γιατί απαγορεύεται ιστοριογραφικά...

[Σημ. 2] Υπάρχουν και άλλες χώρες με μεγαλύτερο πληθυσμό από αυτόν της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν περιλαμβάνονται όμως στις λίστες γιατί δεν βρίσκονται στις δεκαπέντε-είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, με καθαρά πληθυσμιακούς όρους, αποτελούν την 21η και 22η χώρα στον πλανήτη αντίστοιχα, πίσω από το Βιετνάμ, το Κονγκό, τη Γερμανία, το Ιράν, τη Τουρκία και την Ταϊλάνδη και μπροστά από την Ιταλία, τη Τανζανία και τη Νότιο Αφρική. Παρεμφερής είναι η λογική και εδαφικά. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν βρίσκονται στην πρώτη εικοσάδα από απόψεως έκτασης αλλά η κατάταξη τους προκύπτει από τις χώρες που περιλαμβάνονται στις οικονομικά ισχυρές.

[Σημ. 3] Τα πλέον αραιοκατοικημένα κράτη στον πλανήτη είναι η Αυστραλία, ο Καναδάς, το Καζακστάν, η Ρωσσία και η Βολιβία. Ορισμένες από τις προηγούμενες χώρες προέκυψαν ως αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης «μηχανικής» που ονομάζεται settler colonialism. Ίσως λόγω ακριβώς του παρελθόντος και της ιστορικής τους διαμόρφωσης να στηρίζουν και συγκεκριμένα κράτη που χρησιμοποιούν παρεμφερείς μεθόδους και απομονώνονται στον Ο.Η.Ε. Ίσως να υπάρχει κάποιας μορφής υπαρξιακή ανασφάλεια και ταύτιση.

[Σημ. 4] Το Ισραήλ μάλλον δύσκολα θα μπορούσε να ενταχθεί στις προηγούμενες χώρες-αρπακτικά λόγω πληθυσμιακής πυκνότητας και ας ασκούνται ασφυκτικές εσωτερικές πιέσεις που οδηγούν στα όρια πνιγμού: Το Ισραήλ τη δεκαετία του 50'είχε πληθυσμό κάτω από δύο εκατομμύρια. Σήμερα έχει πληθυσμό που πλησιάζει τα εννέα εκατομμύρια (βέβαια ουδείς το χαρακτηρίζει «τριτοκοσμικό» κράτος, αν και η ποσοστιαία πληθυσμιακή του αύξηση είναι μεγαλύτερη του Ιράν ή της Ινδονησίας. Με το Μπανγκλαντές και τη Νιγηρία μπορεί να συγκριθεί). Τίποτα θετικό δεν προμηνύει η συγκεκριμένη κατάσταση, εντός των συγκεκριμένων περιορισμένων ορίων, του συγκεκριμένου κράτους, σε συνάφεια με τις συγκεκριμένες πολιτικές που ακολουθεί, και σε σχέση με το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται (να γίνετε παιδιά μου Ισραήλ, να γίνετε...). Το Ισραήλ, αυτή η στενή λωρίδα γης, ως προς την πληθυσμιακή πυκνότητα βρίσκεται αμέσως πίσω από την Ινδία, δηλαδή την πλέον πολυάνθρωπη χώρα του πλανήτη εντός της επόμενης δεκαετίας.

[Σημ. 5] Ο παγκοσμιοποιητικός λόγος - του οποίου ασφαλώς αποτελούν μέρος και τα περί υποτίμησης και υποβάθμισης του εδάφους - ανέπτυξε, αρχικά από τη δεκαετία του 1970 αλλά κυρίως από τη δεκαετία του 1990 και ύστερα, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ορισμένα ακόμη μοτίβα του αποτελούν πρώτον, η μάχη ανάμεσα στη «γεωκεντρική» ή σε κάποια άλλη τεχνολογία και την «εθνοκεντρική» ή κάποια άλλη πολιτική (υποτίθεται πως η τεχνολογία θα υπερβεί την πολιτική ή η πολιτική θα υποχωρήσει μπροστά στην τεχνολογία) και δεύτερον, η μη αναστρεψιμότητα της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης - το θέμα όμως είναι πως την ορίζει κανείς (Επίσης τα προηγούμενα τα έχουμε εξετάσει από τις πρώτες-παλαιότερες δημοσιεύσεις μας, δηλαδή ξεκινήσαμε με αυτές τις θεματικές πριν από έξι χρόνια). Γενικότερα ο παγκοσμιοποιητικός λόγος είναι λόγος περί «υπέρβασης»: της κυριαρχίας, του κράτους, του εδάφους, της πολιτικής, του πολέμου, του ανθρώπου, της φύσης (τα ίδια έλεγαν και πριν από περίπου έναν αιώνα). Κατά τα λοιπά, προφανώς και βρισκόμαστε μπροστά σε μια μετάβαση προς μια άλλη φάση και βάση (κοινωνική και τεχνολογική), αλλά όπως επισημάναμε και πρόσφατα, θέλετε να μου πείτε πως μέσω όλων των προηγούμενων, δεν έχουμε υπερβεί (ούτε καν) το χάλυβα και το αλουμίνιο; (Τράτζικ).

[Σημ. 6] Η τελευταία παράγραφος του συγκεκριμένου παραθέματος (αυτάρκεια ή ανεξαρτησία από συμμάχους, εναντίον όλων κ.λπ) φέρνει στο μυαλό τις Η.Π.Α των ημερών μας. Βέβαια το απόσπασμα γράφτηκε το 1977. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πρέπει να προσέξουν, όσο ισχυρές και αν νιώθουν ή νομίζουν πως είναι, να μην τοποθετούν απέναντι τους τον πλανήτη ολόκληρο ή να μην τοποθετούνται έναντι ολόκληρου του πλανήτη, για να μην έχουν (κάτι που σε αυτή τη φάση αποτελεί επιστημονική φαντασία) τη μοίρα που είχε η Κίνα πριν από περίπου 100-150 χρόνια, όταν όλες οι ύαινες έπεσαν πάνω της. Ή για να το θέσουμε κάπως διαφορετικά: «Το ψόφιο λιοντάρι ως και οι λαγοί το ξεσκίζουν λίγο λίγο». Οι στάσεις και συμπεριφορές αυτές που περιγράφονται στη τελευταία παράγραφο του αποσπάσματος (και τις οποίες δεν βλέπουμε αρνητικά) αποτελούσαν πάγια χαρακτηριστικά και νοοτροπίες της Κίνας, αλλά την οδήγησαν «εκτός ιστορίας» για περίπου έναν αιώνα (και λόγω υποτίμησης ή μη σωστής εκτίμησης της νέας κατάστασης που διαμορφωνόταν). Οι Αμερικανοί θα πρέπει να κάνουν το σταυρό τους που, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, έχουν απέναντι τους μια τόσο ισορροπημένη, μη αλαζονική και μη αντιδραστική, συνεργάσιμη και λογική, υπεύθυνη και μη συναισθηματικά λαϊκίστικη Κίνα (Η Γαλλία είναι ασύλληπτα αλαζονική σε σύγκριση με την Κίνα). Η κριτική που ασκούμε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι κακόπιστη. Θεωρούμε τις Η.Π.Α υπερπολύτιμες για τις νέες παγκόσμιες συνθήκες που διαμορφώνονται.

[Σημ. 7] Bhārat, είναι η συνταγματική ονομασία της Ινδίας, όχι ως πολίτευμα αλλά ως χώρα και περιοχή (αυτό που γεωφυσικά και γεωιστορικά ονομάζουμε Ινδική Υποήπειρο και οι διεθνείς οργανισμοί Νότια Ασία), και έχει μυθολογική προέλευση. Ακόμη και Οργανισμό Ηνωμένων Ινδιών θα μπορούσε να οικοδομήσει αυτή η πολυεθνοτική, πολυθρησκευτική και πολυγλωσσική, χαοτική και πολυκεντρική «κοσμική» πολιτεία. Σε σχέση με τα εθνολογικά, γλωσσικά κ.λπ δεδομένα, η Ινδία και η Βραζιλία βρίσκονται στο άλλο άκρο από την Ιαπωνία και την Κορεατική Χερσόνησο (σχεδόν όλες οι υπόλοιπες χώρες βρίσκονται ανάμεσα - σε αυτά τα δύο «άκρα»: ετερογένεια και ομοιογένεια). Η Βραζιλία και η Ινδία αποτελούν δύο από τις πλουσιότερες - εν ευρεία έννοια - και πιο ποικιλόμορφες περιοχές του πλανήτη. Τα «οικονομικά» είναι η «επιστήμη» που προσπαθεί να πείσει πως αυτές οι περιοχές είναι «φτωχές» και πως ορθώς πρέπει να αποτελούν υποσημειώσεις της πλανητικής πολιτικής και ιστορίας. Είναι όμως ανάποδα τα πράγματα: η φτώχεια, κυριολεκτικά και εκτός εισαγωγικών, γνώρισε και έμαθε τι σημαίνει πλούτος και αφθονία σε αυτές τις περιοχές. Λίγδωσε το αντεράκι της φτώχειας (και για να το μεταθέσουμε σε ένα πλαίσιο «πρωτοκοσμικό», ευρωπαϊκό ή «δυτικό» και λιγότερο «εξωτικό»: Οι Ιταλοί ζουν σε μια Χερσόνησο που δεν τους λείπει και δεν τους έλειπε ιστορικά σχεδόν τίποτα. Άλλοι όμως είναι πλούσιοι και αυτοί είναι «φτωχοί»... Και όλα όσα συνοδεύουν το τελευταίο: ανίκανοι, αντιπαραγωγικοί, μεσόγειοι, τεμπέληδες, φαφλατάδες, μερικώς μονάχα «νεωτερικοί» και «διαφωτισμένοι» κ.ο.κ). Λίγδωσε λοιπόν το άντερο του απατεώνα και του άρπαγα και ανήγαγε την απατεωνιά και την αρπαγή σε «επιστήμη» (του στομαχιού...) και κυρίως σε ιδεολογία.

[Σημ. 8] Την ίδια περίπου περίοδο που οι Οθωμανοί ανταγωνίζονταν Ιρανούς και Πορτογάλους στα ανατολικά και τα νότια, στα δυτικά διαμορφωνόταν η Φραγκο-Οθωμανική συμμαχία (Η μωρή παρθένα της ευρωπαϊκής ιστορίας, μετά τους Αββασίδες έπαιξε και με τους Οθωμανούς: Abbasid–Carolingian alliance, Franco-Ottoman alliance). Μια από τις σημαντικότερες και μακροβιότερες συμμαχίες της «Γαλλίας» που καθόρισε σε σημαντικό βαθμό την πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας μέχρι τους ναπολεόντειους χρόνους. Έχει ενδιαφέρον να σκεφτεί κανείς ποιο ήταν το εκτόπισμα της «Πορτογαλικής» και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας τότε, και την εξέλιξη αυτών των δύο χωρών στις μέρες μας. Σε ένα άλλο επίπεδο, παρεμφερές και σχετικό όμως, μπορεί κανείς να στοχαστεί πάνω σε όσα είχαμε επισημάνει παλαιότερα: «Κάποτε η Αυστρία, ως Αυστριακή Αυτοκρατορία, ήταν ανταγωνιστική δύναμη της Τσαρικής Ρωσίας. Σήμερα η Αυστρία έχει λιγότερο από 9 εκατομμύρια κατοίκους ενώ η Ρωσία 143 εκατομμύρια, αποτελώντας πυρηνική και στρατηγική δύναμη πρώτου μεγέθους. Η τελική στάση και επιλογή της Ρωσίας, για το εάν θα βρεθεί πιο κοντά στις Η.Π.Α, την Ε.Ε ή την Κίνα, θα καθορίσει εν πολλοίς τη μοίρα του πλανήτη. Η στάση της Αυστρίας δεν θα καθορίσει τίποτα (ή πιο ορθά θα καθορίσει κάποια πράγματα σε ενδο-ευρωπαϊκή και ημι-περιφερειακή κλίμακα)». Επανερχόμενοι στην Τουρκία ενημερώνουμε πως εντός της επόμενης 5-10ετίας αναμένεται να ξεπεράσει οικονομικά την Ιταλία (PPP basis). Η μη υπεράσπιση από πλευράς Ιταλίας της γεώτρησης στην κυπριακή Α.Ο.Ζ αποτελεί σύμπτωμα όσων γράψαμε προηγουμένως, αλλά και όσων γράφαμε πρόσφατα για την Ιταλία. Μια τέτοια εξέλιξη, για κάποιον που διάβαζε με ορθό τρόπο τα πράγματα, μπορούσε να προβλεφθεί (προφανώς όμως θα άκουγε αντεπιχειρήματα περί «πρώτου κόσμου», «ονομαστικού και κατά κεφαλήν Α.Ε.Π» κ.λπ). Το λάθος βέβαια ήταν της Κυπριακής Δημοκρατίας που έδωσε βυθότεμάχιο σε ιταλική εταιρεία (αποκλειστικά).

[Σημ. 9] Υπό αυτή τη ματιά (Βραζιλία-Πορτογαλία, Ινδονησία-Ολλανδία, Μεξικό-Ισπανία) προκύπτει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ερμηνευτική οπτική την οποία ουδείς θίγει και η οποία καλύπτεται κάτω από ιδεολογικούς πακτωλούς και λόγους περί «Δύσεως». Αυτή η ιστορική φάση ξεκίνησε με την ανωτερότητα της παλαιάς αποικίας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, έναντι των παλαιών ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών δυνάμεων, κρατών και κέντρων. Τα λεγόμενα ευρωπαϊκά offshoots και οι colonies γίνονται μεγαλύτερα και ισχυρότερα κράτη και ανταγωνίζονται, καταπίνουν ή ακόμη και αποικιοποιούν τα παλαιά αποικιακά κέντρα (Υπό αυτή την έννοια η αποδυνάμωση και η παρακμή είναι απολύτως «ευρωπαϊκή» και η «δυτική» ιδεολογία έχει μετεξελιχθεί σε μια εκβιαστική προσπάθεια η «μαμά Ευρώπη» να κρατήσει το «παιδί Αμερική» κοντά της προκειμένου να την προσέχει στα γεράματα της και να νιώθει συνεχώς υποχρεωμένο προς αυτήν. Καιρός είναι το παιδί να περάσει στη «μετα-δυτική» ηλικιακή φάση του. Αλλά στα περί «Δύσεως» θα επανέλθουμε, αναλυτικότατα). Ο πληθυσμός της Πορτογαλίας το 1900 ήταν πάνω από 5 εκατομμύρια και της Βραζιλίας κάτω από 18. Σήμερα, ο πληθυσμός της Βραζιλίας είναι πάνω από 200 εκατομμύρια και της Πορτογαλίας 10 εκατομμύρια. Η Βραζιλία είναι η 5η πολυπληθέστερη χώρα στον πλανήτη ενώ η Πορτογαλία βρίσκεται στην 88η θέση. Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πως χώρες όπως η Ολλανδία ή η Ισπανία, τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, είναι σε θέση να επικρατήσουν σε πόλεμο π.χ επί της Ινδονησίας ή της Βραζιλίας... Οι άνθρωποι αυτοί θα ξαφνιαστούν και δεν είναι προετοιμασμένοι για το μέλλον. Η σχέση Η.Π.Α-Βρετανίας, υπό αυτή την οπτική γωνία, φωτίζεται αρκετά διαφορετικά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ουσιαστικά αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη αντι-ευρωπαϊκή/αποικιοκρατική δύναμη (όχι όμως αντι-ιμπεριαλιστική). Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι μια χώρα με τεράστιες δυνατότητες (κατάφεραν βέβαια να τα κάνουν μπάχαλο μέσα σε λίγες μόλις δεκαετίες) που σε αντίθεση με τις παλαιές ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις, έχει τα πάντα στη διάθεση της και δεν έχει πραγματική-ουσιαστική ανάγκη να αποτελεί χώρα-αρπακτικό. Οι Η.Π.Α αποτελούν κυριολεκτικά μια μετα-ευρωπαϊκή/αποικιακή μεγάλη δύναμη. Ήταν η πρώτη τέτοια δύναμη και αυτή που άνοιξε το δρόμο. Κανονικά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να θέσουν ένα νέο παράδειγμα.



Οι είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες (Α.Ε.Π ονομαστικό), έχουν ως εξής: 1. Ηνωμένες Πολιτείες, 2. Κίνα, 3. Ιαπωνία, 4. Γερμανία, 5. Ηνωμένο Βασίλειο, 6. Ινδία, 7. Γαλλία, 8. Βραζιλία, 9. Ιταλία, 10. Καναδάς, 11. Νότιος Κορέα, 12. Ρωσσία, 13. Αυστραλία, 14. Ισπανία, 15. Μεξικό, 16. Ινδονησία, 17. Τουρκία, 18. Ολλανδία, 19. Σαουδική Αραβία, 20. Ελβετία.

Το ονομαστικό Α.Ε.Π, σε ό,τι αφορά τις παγκόσμιες τεκτονικές μεταβολές - πολιτικές, στρατιωτικές, δημογραφικές κ.λπ -, μπορεί να είναι χρήσιμο περισσότερο συμπληρωματικά. Εδώ ούτε κάνουμε ούτε μας ενδιαφέρει η οικονομολογία (του μικρού χώρου, αλλά η πολιτική του μεγάλου χώρου). Όλες οι πρώτες χώρες που αναφέρουμε στα επόμενα παραδείγματα έχουν ανώτερο ονομαστικό Α.Ε.Π, τόσο συνολικά όσο και κατά κεφαλήν, από τις δεύτερες:

Η Ολλανδία δεν επηρεάζει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν ή ακόμα και το Ιράκ, ενώ η Νορβηγία δεν επηρεάζει τη συμπεριφορά και τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών όπως το Ισραήλ. Η Ιταλία ή/και ο Καναδάς δεν έχουν την στρατηγική ισχύ και το εκτόπισμα της Ρωσσίας ή το Βέλγιο και η Ταϊβάν του Ιράν, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο υπό καμία έννοια και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να επηρεάσει άμεσα και εντός μιας ημέρας την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως θα μπορούσε η Ρωσσία, εάν παραδείγματος χάριν έκοβε την παροχή ενέργειας προς τα δυτικά της (αυτοκτονώντας την ίδια στιγμή οικονομικά βέβαια). Δεν διαθέτει κανένα τέτοιο μέσο ή μοχλό πίεσης η πλουσιότερη και οικονομικά ισχυρότερη από τη Ρωσσία με βάση το ονομαστικό και κατά κεφαλήν Α.Ε.Π, Βρετανία (εναντίον της Ε.Ε). Η Ισπανία δεν έχει την ίδια βαρύτητα και δεν είναι τόσο σημαντική, σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στον Ινδικό-Ειρηνικό, για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ινδία και την Κίνα, όσο η Ινδονησία (ωστόσο η Ισπανία, σε ένα διαφορετικό επίπεδο, αποτελεί γλωσσική υπερδύναμη - το πρόβλημα είναι πως δεν μπορεί να αξιοποιήσει και να κεφαλαιοποιήσει το προηγούμενο ώστε να έχει πολιτικό αποτέλεσμα) κ.ο.κ.

Τονίσαμε λοιπόν πως μας ενδιαφέρει η πολιτική, στρατιωτική και στρατηγική λειτουργία των οικονομικών πραγμάτων και όχι τα οικονομικά πράγματα per se, ενώ οι παγκόσμιες τεκτονικές μεταβολές και ο πλανητικός μετασχηματισμός δεν καθορίζονται από το που, σε ποιο μέρος, θα ήθελε κανείς να ζει.

Η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι απλά εισαγωγές, εξαγωγές, πλεονάσματα και ισοζύγια. Αυτή είναι η διαχειριστική οικονομίστική ιστορία των γραφιάδων και των λογιστών. Σε ό,τι αφορά τη μεταψυχροπολεμική εποχή, το πρόβλημα π.χ της διολίσθησης και αποδυνάμωσης της ισχύος και της επιρροής των Η.Π.Α δεν είναι λογιστικό, αλλά κυρίως ποιοτικό. Δεν αφορά απλά και μόνο την οικονομία αλλά γενικότερες συνολικές αντιλήψεις περί υλικών και ηθικών πραγμάτων και δυνατοτήτων (κανονικά οι Η.Π.Α, όπως προείπαμε, θα έπρεπε να θέσουν ένα νέο παράδειγμα, όμως:). Οι Η.Π.Α δεν υπήρξαν γενέτειρα της χρηματοοικονομικής κρίσης απλά γεωγραφικά, αλλά κυρίως ηθικά και ιδεολογικά, γεγονός φυσικά που επέφερε επιπρόσθετο πλήγμα στο κύρος και την υπόσταση τους. Σε ό,τι αφορά τη μεταπολεμική ψυχροπολεμική εποχή, η Ε.Σ.Σ.Δ δεν οικοδομήθηκε ως παγκόσμια υπερδύναμη βασιζόμενη στην οικονομική της ισχύ (παρά μονάχα συμπληρωματικά), αλλά επί των επόμενων τριών θεμελίων: το πυρηνικό της οπλοστάσιο, την εδαφική της έκταση (και την προσπάθεια εκβιομηχάνισης και εξηλεκτρισμού της) και την ιδεολογική της επιρροή (σε αυτή την επιρροή περιλαμβάνονταν και προσπάθειες καινοτομιών ή/και παραδειγμάτων: «η πρώτη χώρα που»).

Μπορούμε να αναφερθούμε σε δεκάδες μη στενά οικονομικούς παράγοντες και ουσιαστικά παραδείγματα πέρα από τα προηγούμενα. Στον μετασχηματισμό πραγμάτων και υλικών σε διάφορες μορφές δύναμης από τον άνθρωπο ή στην ικανότητα επίτευξης σκοπών σε σχέση με τα μέσα που διαθέτει κανείς (αποδοτικότητα μη οικονομικού τύπου αλλά στρατηγικού χαρακτήρα) καθώς και στην ικανότητα να επηρεάζει συνειδήσεις, να στρατεύει θελήσεις και να κινητοποιεί ανθρώπινες υπάρξεις: η επιρροή που ασκεί το Ιράν είναι ανερμήνευτη με όρους οικονομικούς. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο το Ιράν είναι απείρως ανώτερο από την πλουσιότερη και οικονομικά ισχυρότερη Τουρκία (μπορεί να μην είναι διπλωματικά ανώτερο, αλλά είναι ανώτερο σε ό,τι αφορά τη κινητοποίηση και στράτευση και την επίτευξη σκοπών με περιορισμένα μέσα). Το ίδιο ισχύει για μια μεσαία δύναμη σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση: το ευρωπαϊκό αφήγημα υπό τη συνοδεία κομμάτων, κρατών, γραφειοκρατιών και υπερεθνικών μηχανισμών ή ολόκληρων οργανισμών, εξαιρετικών μέσων και πόρων, δεν έχει καταφέρει να κινητοποιήσει έστω έναν άνθρωπο να χύσει οικειοθελώς το αίμα του, να θυσιαστεί, για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Αυτός είναι ένας βασικός λόγος που η Ε.Ε δεν αποτελεί στρατηγική δύναμη και δεν διαθέτει στρατηγική ισχύ. Τα όπλα έρχονται μετά). Σε ένα διαφορετικό επίπεδο, στις Η.Π.Α είχαμε παλαιότερα πρόβλημα σε ό,τι αφορά πόρους, νομιμοποίηση και αποδοτικότητα καθώς επίσης μέσα-σκοπούς και αποτελέσματα, σε σχέση με το Βιετνάμ.


Μιας και την περίοδο που διανύουμε υποχωρούν και αποδομούνται διάφορα παγκοσμιοποιητικά ιδεολογήματα, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε στο ίδιο κλίμα, ολοκληρώνοντας με «παρωχημένα» πράγματα.

Η επόμενη καταληκτική φράση προέρχεται από έναν άνθρωπο που ηγήθηκε των δυνάμεων της χώρας του έναντι Γάλλων και Αμερικανών - ενώ είχε διαδραματίσει ενεργό ρόλο και στην αντίσταση εναντίον των Ιαπώνων. Θεωρήθηκε ως μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Οι Τούρκοι έχουν μεταφράσει έργα του στη γλώσσα τους (Στο Βιλαμπάχο ακόμα τρίβουν...) ενώ οι Γάλλοι τον ονόμασαν «Κόκκινο Ναπολέοντα» (Ας μην σχολιάσω...). Όπως είχε επισημάνει λοιπόν «παρωχημένα» κάποτε αυτός ο ξυπόλητος φτωχός κακομοίρης:

Παρά την στρατιωτική της ισχύ, η Αμερική υπερεκτίμησε (υπερέβαλε) τα όρια της δύναμης της. Στον πόλεμο υπάρχουν δύο παράγοντες - άνθρωποι και όπλα. Τελικά όμως, οι άνθρωποι είναι ο αποφασιστικός παράγοντας. Οι άνθρωποι! Οι άνθρωποι!