Το ευρωκεντρικό πολυπολικό σύστημα καθορίστηκε από ορισμένες μεγάλες δυνάμεις και διήρκεσε, τρεις περίπου αιώνες (Waltz, 1979). Το προηγούμενο ισχύει μόνο υπό την προϋπόθεση πως το σύστημα αυτό δεν ήταν πραγματικά παγκοσμιο.
Σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, πριν από τον 19ο αιώνα, δεν υπήρχε ένα μόνο ενιαίο και ομοιογενές πολιτικό σύστημα που εξαπλωνόταν σε ολόκληρο τον πλανήτη. «Η μεγάλη κοινωνία ολόκληρης της ανθρωπότητας, στην οποία αναφέρονταν οι υποστηρικτές του κανονικού δικαίου ή του φυσικού δικαίου, ήταν μια ιδεατή κοινωνία, η οποία υπήρχε μόνο ενώπιον του Θεού ή υπό το φως των αρχών του φυσικού δικαίου: δεν αντιστοιχούσε σε αυτήν κανένα αληθινό πολιτικό σύστημα. Πριν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η παγκόσμια τάξη ήταν απλώς το άθροισμα των διαφόρων πολιτικών συστημάτων που επέφεραν την τάξη στα διάφορα μέρη του κόσμου» (Bull, 1977). Αυτό που ονομάζουμε πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα, ήταν η εξάπλωση του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος κρατών σε ολόκληρο τον κόσμο και η μετατροπή του σε ένα -σχετικά- ομογενοποιημένο σύστημα κρατών παγκοσμίων διαστάσεων.
Η πρώτη φάση αυτής της μεταβολής εκκινεί όταν τα ευρωπαϊκά κράτη επεκτάθηκαν και ενσωμάτωσαν ή κυρίευσαν τμήματα του υπόλοιπου πλανήτη και τελειώνει με τη διαίρεση και διανομή της Αφρικής τον 19ο αιώνα. «Στη δεύτερη φάση, η οποία εν μέρει συνέπεσε με την πρώτη, οι περιοχές που είχαν ενσωματωθεί ή κυριευθεί κατ'αυτόν τον τρόπο ξέφυγαν από τον ευρωπαϊκό έλεγχο και πήραν τις θέσεις τους ως κράτη μέλη της διεθνούς κοινωνίας ξεκινώντας με την Αμερικανική Επανάσταση και συνεχίζοντας με την αφρικανική και ασιατική αντιαποικιοκρατική επανάσταση...». Η φάση αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, γεγονός που αποδεικνύεται από την παράδοση-μεταβίβαση της κυριαρχίας του Hong Kong από τη Βρετανία στην Κίνα το 1997 (πλησιάζει και η ώρα της Ταιβάν, η οποία πλέον αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος μόνο από 21 κράτη), τη διακήρυξη του τέλους της συμφωνίας Sykes-Picot από το λεγόμενο «Ισλαμικό Κράτος» ή τις αξιώσεις ανασύστασης εμιράτων και σουλτανάτων, -ή ακόμη και του Χαλιφάτου- προς αντικατάσταση των εθνικών κρατών (ουσιαστικά μιλάμε για την αμφισβήτηση ή κατάλυση της εδαφικής τάξης που εγκαθιδρύθηκε μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), την εκδίωξη «δυτικών» δυνάμεων μετά από τέσσερις αιώνες ισπανικής -έστω διακοπτόμενης- και ενός αιώνα αμερικανικής ηγεμόνευσης από τις Φιλιππίνες (εφόσον πλέον η αμερικανική επιρροή δεν ερμηνεύεται ως περίοδος ή με όρους ανεξαρτησίας - ενώ ακριβώς αυτή ήταν η πολιτική των Η.Π.Α αρχικά. Είχε αντιευρωπαϊκό και αντιαποικιακό πρόσημο και χαρακτήρα) κ.λπ.
Από το 1700 περίπου μέχρι το 1945 το σύστημα επεκτείνετο και διατηρείτο, παρότι η ταυτότητα των μελών και η έκταση του άλλαζε. Μέχρι το 1945 το σύστημα των εθνικών ή κυρίαρχων κρατών ήταν πολυπολικό και καθ όλη τη διάρκεια του διέθετε τουλάχιστον πέντε ή περισσότερες μεγάλες δυνάμεις - οι οποίες καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το ιδεολογικό, οικονομικό, δικαιικό και πολιτικό ύφος και προσανατολισμό, και γενικότερα τη νεώτερη ανθρώπινη ιστορία με ευρωκεντρικά και δυτικοκεντρικάπεριεχόμενα.
Αμφισβητήσεις της συνεχιζόμενης ύπαρξης του συστήματος αυτού, της κοινωνίας των κρατών, ως προς τις μονάδες που το αποτελούν και όχι απαραίτητα ως προς την ταυτότητα ή/και τον ευρωκεντρικό χαρακτήρα του υπήρξαν αρκετές φορές από συγκεκριμένα δεσπόζοντα κράτη (την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, τη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ', τη Γαλλία του Ναπολέοντα, τη Γερμανία του Hitler -πριν από το 1945-, τις Η.Π.Α και την Ε.Σ.Σ.Δ μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο, τις Η.Π.Α και την Ε.Ε κατά τη μεταδιπολική περίοδο, τα ριζοσπαστικά χαλιφατικής αξίωσης ισλαμιστικά ρεύματα στις μέρες μας) που φαίνονταν ικανές να ανατρέψουν το σύστημα και την κοινωνία των κρατών και να το μετατρέψουν σε οικουμενική αυτοκρατορία. Όλες οι προσπάθειες -με τελευταία αυτή της Ε.Ε- ανατροπής του συστήματος κρατών και μεταβολής του σε οικουμενική αυτοκρατορία απέτυχαν ιστορικά και εξακολουθούν να αποτυγχάνουν.
Παρακάτω παραθέτω ορισμένες μεγάλες δυνάμεις που κυριάρχησαν και κομβικά σημεία καμπής μέχρι σήμερα. Τα επόμενα -όπως και τα προηγούμενα- αποτελούν κωδικοποιήσεις (και αναγκαστικά σε μεγάλο βαθμό έχουν ευρωκεντρικό χαρακτήρα. Δες σχολιασμούς, επισημάνσεις και σημειώσεις για περισσότερα).
[-] Το ευρωκεντρικό πολυπολικό σύστημα -σταθμίζοντας τις προηγούμενες επισημάνσεις- διήρκεσε περίπου τρεις αιώνες. Το διπολικό σύστημα διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες. Η «μονοπολική στιγμή» των Ή.Π.Α διήρκεσε περίπου μια δεκαετία. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο ανισορροπίας και αστάθειας. Το πιθανότερο είναι πως σε βάθος δεκαετιών θα καταλήξουμε σε ένα ασύμμετρα πολυπολικό ανομοιογενές -πραγματικά- παγκόσμιο -ο θεός να το κάνει- «σύστημα». Δεν βρισκόμαστε όμως ακόμα σε αυτή τη φάση. Έχει ενδιαφέρον πάντως η παρατήρηση πως από ένα -ευρωκεντρικό- πολυπολικό σύστημα, ενδέχεται σε βάθος χρόνου να οδηγηθούμε σε ένα πλανητικό αυτή τη φορά, πολυπολικό σύστημα.
[-] Η Αγγλία (Μεγάλη Βρετανία), η Γαλλία και η Ρωσία ήταν οι μακροβιότερες μεγάλες δυνάμεις. Οι δύο πρώτες εξαντλήθηκαν το 1935. Η Ρωσία άντεξε μέχρι το 1991. Στην ιστορική κούρσα-διαμάχη ανάμεσα στην ευρωπαϊκή «Δύση» και τη Ρωσία, παρά τις περί του αντιθέτου ιστοριογραφίες, η Ρωσία δεν ηττήθηκε εν τέλει (γιατί στο ενδιάμεσο έχουν υπάρξει ήττες). Αντεξε στην ιστορική κούρσα. Είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια εξωευρωπαϊκή θαλάσσια δύναμη και μια χώρα ηπειρωτικού μεγέθους, που τελικά γονατίζει τη Ρωσία (1989-1991). Η Ρωσία ήταν η μόνη χώρα σε πλανητική κλίμακα που κατόρθωσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της από την ευρωπαϊκή ηγεμονική και αποικιοκρατική επέκταση. Όλες σταδιακά υπέκυπταν, από την Ινδία και την Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι την Κίνα και την Ιαπωνία.
[-] Οι όροι Pax Britannica και Pax Americana που συμβολίζουν ή σηματοδοτούν ιστορικές περιόδους είναι όροι που μελλοντικά θα σχετικοποιηθούν και θα αναδειχθούν πως δεν ήταν ούτε τόσο Pax, ούτε τόσο Britannica και Americana και πως ισχύαν μονάχα για το εσωτερικό συγκεκριμένων και περιορισμένων περιοχών του πλανήτη. Δεν υπάρχει καμία Pax Britannica και καμία Pax Americana για το σύνολο του πλανήτη. Ούτε καν για το μεγαλύτερο μέρος του (ίσως μονάχα για την μονοπολική στιγμή των Η.Π.Α θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο). Μέλλοντικά ίσως σχετικοποιηθεί και η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου ως διπολική, δηλαδή ακόμη και το Pax americana et sovietica (αργότερα η πολιτική γεωγραφία του διπολικού συστήματος μετονομάστηκε «Βορράς», ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης -ο παλαιός ψυχροπολεμικός λεγόμενος «τρίτος κόσμος»- μετονομάστηκε «Νοτος». Δηλαδή από τη τριχοτόμηση «Πρώτος, Δεύτερος και Τρίτος Κόσμος» οδηγηθήκαμε στη δυαδικότητα «Βορράς-Νότος». Το παιχνίδι ανάμεσα σε τριάδα και δυάδα είναι χαρακτηριστικό σε «νεωτερικούς» κοινωνικούς επιστήμονες). Σίγουρα όμως μεταξύ 1815-1915 δεν υπάρχει καμία Pax Britannica. Πιο συγκεκριμένα, ο τονισμός του 1815 προκύπτει από τους Ναπολεόντιους Πόλεμους (Συνέδριο της Βιέννης, Συνθήκη των Παρισίων), τους οποίους ούτε νίκησε ούτε μπορούσε να νικήσει η Βρετανία μόνη της. Το 1815 σηματοδοτεί την κυριάρχηση της Βρετανίας και τον περιορισμό της Γαλλιας επί της δυτικής Ευρώπης ή της ευρωπαϊκής «Δύσης», ενώ η Ρωσία μετατρέπεται ταχύτατα σε κύριο εφιάλτη της Βρετανίας. Η καταστροφή του συστήματος της Βιέννης σχετίζεται με την επιθυμία -κυρίως της Γαλλίας υπό τον Ναπολέοντα Γ΄- να περιθωριοποιήθει η Ρωσία από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις (το σύστημα της Βιέννης -το οποίο προσέφερε 40 χρόνια ειρήνης- ιστορικα θεωρείται «κακό» επειδή ήταν αποτρεπτικός παράγοντας και εμπόδιο στα φιλελεύθερα και εθνικιστικά κινήματα που βρίσκονταν σε άνοδο. Ο εθνικισμός εκείνη την περίοδο ήταν «καλός». Μετά έγινε «κακός». Όταν στα προηγούμενα προστεθεί και ο διαχρονικός ρωσικός κίνδυνος τότε ορισμένα πράγματα δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθούν ή διάφορες «αντιστροφές» ή «αντιφάσεις»: κακό σύστημα Βιέννης vs καλός εθνικισμός / καλό σύστημα Βρυξελλών vs κακός εθνικισμός, καλή -αν και αυταρχική, συντηρητική και μοναρχική- οθωμανική αυτοκρατορία vs κακής τσαρικής αυτοκρατοριάς κ.ο.κ). Ο Ναπολέον Γ΄ τελικά καταλήγει αιχμάλωτος του Γουλιέλμου Α΄ της Πρωσίας, με την απειλή μιας γαλλο-γερμανικής αντιπαράθεσης να υποβόσκει στη δυτική Ευρώπη. Παρά την όποια λανθάνουσα εχθρότητα προς τη Γαλλία, η πιθανή ρωσική επιρροή στη Μεσόγειο και η ανερχόμενη δύναμη της Πρωσίας -και αργότερα της Γερμανίας- βοήθησαν τη Βρετανία να πλησιάσει τους Γάλλους: Κριμαϊκός Πόλεμος. Ο τονισμός του 1815 υπό μια αγγλοκεντρική αντίληψη και τα περί «αγγλικού 19ου αιώνα» -βλεποντας τα πράγματα από μια περισσότερο παγκόσμια ματιά- επίσης αγνοεί ή υποβαθμίζει τις Η.Π.Α -οι οποίες ήδη από το 1872 αποτελούν τη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη-, την Κίνα -η οποία μέχρι περίπου το 1820 ήταν η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη-, τη Ρωσια, την Ινδία (από το έτος 1 μ.Χ. έως το 1820, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες ήταν η Ινδία και η Κίνα) κ.λπ. Είναι κυρίως Αμερικανοί που αμφισβητούν το εάν και κατά πόσο ο 19ος αιώνας, υπήρξε αιώνας της Βρετανίας.
[-] Ούτε φυσικά αργότερα, η Βρετανία είχε τη δυνατότητα να επικρατήσει επί της Γερμανίας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι Ρώσοι/Σοβιετικοί έβγαλαν το φίδι από την τρύπα - και στην ατλαντική Ευρώπη οι Αμερικανοί (οι οποίοι είχαν συμβάλλει και προς το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου). Αν και ο φόρος αίματος και οι απώλειες ήταν συντριπτικά ανισοβαρείς: Περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο στη μάχη του Στάλινγκραντ απ'ό,τι ολόκληρος ο βρετανικός και αμερικανικός στρατός -συνολικά- κατά τη διάρκεια ολόκληρου του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου (η Κίνα ήταν η δεύτερη χώρα σε θανάτους συνολικά κατά τη διάρκεια του πολέμου και η τρίτη σε στρατεύσιμους. Από απόψεως ποσοστών η Πολωνία είχε τις μεγαλύτερες απώλειες, χάνοντας περίπου το 17% του πληθυσμού που είχε το 1939. Ενω αν δούμε ξεχωριστά τις σοβιετικές δημοκρατίες, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Λευκορωσία η οποία έχασε περίπου το 25% του πληθυσμού της).
[-] Ορισμένοι ισχυρίζονται πως ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ. Αν ισχύει αυτό για τον Ψυχρό Πόλεμο τότε τι θα πρέπει να πούμε για το Μεγάλο Παιχνίδι; Δεν τελείωσε ποτέ. Συνεχίζεται εδώ και ενάμησι-δύο αιώνες. Απόδειξη: οι τωρινές σχέσεις Ρωσίας, Ιράν και Κίνας. Βασικά όλα αυτά (Pax Pax Britannica, Μεγάλο Παιχνίδι κ.λπ) είναι σχήματα που προκύπτουν από την οπτική που υιοθετεί κανείς. Ορισμένοι έχουν γράψει πως το Μεγάλο Παιχνίδι ήταν μια αποτυχημένη προσπάθεια της Βρετανίας να επιβάλλει την αντίληψη της σε πλανητική κλίμακα. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την ηγεμονική απόπειρα των Η.Π.Α τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τόσο οι Άγγλοι όσο και οι Αμερικανοί απέτυχαν να μεταβάλλουν το Αφγανιστάν σε client / vassal state. Η αποχώρηση και των δύο από εκεί φανερώνει μια συνάφεια και εμπεριέχει έναν υψηλό συμβολισμό. Η στάση της Τουρκίας, ανεξαρτήτως της εξέλιξης της από εδώ και στο εξής, όταν ενταχθεί στα πλαίσια των σχέσεων Ρωσίας, Ιράν και Κίνας (και την επιρροή του Ιράν σε Ιράκ και Αφγανιστάν) σηματοδοτεί την ταφόπλακα του Μεγάλου Παιχνιδιού (επίσης κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο η «Δύση», δηλαδή οι ΑγγλοΓάλλοι είχαν στο πλευρό τους την Τουρκια).
[-] «Διπολική Δύση»: Η μεταπολεμική και μετα-διπολικη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική δεν λειτουργεί. Η μετα-διπολική Ευρώπη προϋπέθετε τον μονοπολικό κόσμο ή τουλάχιστον την ευρωκεντρική και ευρωφιλική αφήγηση και ερμηνεία του ''Τέλους της Ιστορίας''. Οι φρούδες ελπίδες και η τελεολογία περί ενός ευρωκεντρικού ''Τέλους της Ιστορίας'', εμφανίστηκαν σε διάφορες ακραίες μορφές, τυλίγοντας και μασκαρεύοντας την ευρωπαϊκή παρακμή με σοφιστείες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν φανερό (για οποίον δεν ήταν στενά οικονομιστής), πως όχι μονάχα δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε έναν τέτοιο ρόλο, αλλά πως αντίθετα, βρισκόταν σε παρακμή. Είχαμε, λοιπόν, μια μεταβολή: από την μονοπολικη (αμερικανοκεντρική και ευρωκεντρική) σκέψη περάσαμε στην διπολική (δυτικοκεντρική). Έτσι ήρθε στο προσκήνιο η ιδέα της ''Διπολικής Δύσης''. Η Ε.Ε φάνηκε να μην μπορεί να ανταποκριθεί ούτε στον ρόλο του ενός εκ των δύο πυλώνων αυτής της ιδέας. Να αποτελέσει, δηλαδή, το ανατολικό σκέλος μιας οντότητας (την οποία ονομάζουν ''Δύση'') που θα αποτελείτο από δύο πυλώνες. Κανένα ευρωπαικό «Βυζάντιο» δίπλα στην αμερικανική Ρώμη, λοιπόν (αυτή η αντίληψη, βέβαια, αποτελεί προσβολή για τη Ρώμη και το «Βυζάντιο»). Και η ''Διπολική Δύση''έχει τελειώσει, απλά οι οπαδοί της αρνούνται να δεχθούν κάτι τέτοιο, όπως ακριβώς έκαναν και οι προηγούμενοι πριν από αυτούς. Περισσότερα εδώ.
[-] Hedley Bull, The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics (1977) Kenneth Waltz, Theory of International Politics (1979)
[-] Η διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος, εαν το κενό δεν καλυφθει με τροπο ικανοποιητικό, οδηγεί σε πόλεμο. Ο μονοπολικός ευρωκεντρισμός και ο δυτικόκεντρισμός ηγεμονικού χαρακτήρα οδηγεί -κατευθείαν- σε παγκόσμιο πόλεμο.
Σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, πριν από τον 19ο αιώνα, δεν υπήρχε ένα μόνο ενιαίο και ομοιογενές πολιτικό σύστημα που εξαπλωνόταν σε ολόκληρο τον πλανήτη. «Η μεγάλη κοινωνία ολόκληρης της ανθρωπότητας, στην οποία αναφέρονταν οι υποστηρικτές του κανονικού δικαίου ή του φυσικού δικαίου, ήταν μια ιδεατή κοινωνία, η οποία υπήρχε μόνο ενώπιον του Θεού ή υπό το φως των αρχών του φυσικού δικαίου: δεν αντιστοιχούσε σε αυτήν κανένα αληθινό πολιτικό σύστημα. Πριν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η παγκόσμια τάξη ήταν απλώς το άθροισμα των διαφόρων πολιτικών συστημάτων που επέφεραν την τάξη στα διάφορα μέρη του κόσμου» (Bull, 1977). Αυτό που ονομάζουμε πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα, ήταν η εξάπλωση του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος κρατών σε ολόκληρο τον κόσμο και η μετατροπή του σε ένα -σχετικά- ομογενοποιημένο σύστημα κρατών παγκοσμίων διαστάσεων.
Η πρώτη φάση αυτής της μεταβολής εκκινεί όταν τα ευρωπαϊκά κράτη επεκτάθηκαν και ενσωμάτωσαν ή κυρίευσαν τμήματα του υπόλοιπου πλανήτη και τελειώνει με τη διαίρεση και διανομή της Αφρικής τον 19ο αιώνα. «Στη δεύτερη φάση, η οποία εν μέρει συνέπεσε με την πρώτη, οι περιοχές που είχαν ενσωματωθεί ή κυριευθεί κατ'αυτόν τον τρόπο ξέφυγαν από τον ευρωπαϊκό έλεγχο και πήραν τις θέσεις τους ως κράτη μέλη της διεθνούς κοινωνίας ξεκινώντας με την Αμερικανική Επανάσταση και συνεχίζοντας με την αφρικανική και ασιατική αντιαποικιοκρατική επανάσταση...». Η φάση αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, γεγονός που αποδεικνύεται από την παράδοση-μεταβίβαση της κυριαρχίας του Hong Kong από τη Βρετανία στην Κίνα το 1997 (πλησιάζει και η ώρα της Ταιβάν, η οποία πλέον αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος μόνο από 21 κράτη), τη διακήρυξη του τέλους της συμφωνίας Sykes-Picot από το λεγόμενο «Ισλαμικό Κράτος» ή τις αξιώσεις ανασύστασης εμιράτων και σουλτανάτων, -ή ακόμη και του Χαλιφάτου- προς αντικατάσταση των εθνικών κρατών (ουσιαστικά μιλάμε για την αμφισβήτηση ή κατάλυση της εδαφικής τάξης που εγκαθιδρύθηκε μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), την εκδίωξη «δυτικών» δυνάμεων μετά από τέσσερις αιώνες ισπανικής -έστω διακοπτόμενης- και ενός αιώνα αμερικανικής ηγεμόνευσης από τις Φιλιππίνες (εφόσον πλέον η αμερικανική επιρροή δεν ερμηνεύεται ως περίοδος ή με όρους ανεξαρτησίας - ενώ ακριβώς αυτή ήταν η πολιτική των Η.Π.Α αρχικά. Είχε αντιευρωπαϊκό και αντιαποικιακό πρόσημο και χαρακτήρα) κ.λπ.
Από το 1700 περίπου μέχρι το 1945 το σύστημα επεκτείνετο και διατηρείτο, παρότι η ταυτότητα των μελών και η έκταση του άλλαζε. Μέχρι το 1945 το σύστημα των εθνικών ή κυρίαρχων κρατών ήταν πολυπολικό και καθ όλη τη διάρκεια του διέθετε τουλάχιστον πέντε ή περισσότερες μεγάλες δυνάμεις - οι οποίες καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το ιδεολογικό, οικονομικό, δικαιικό και πολιτικό ύφος και προσανατολισμό, και γενικότερα τη νεώτερη ανθρώπινη ιστορία με ευρωκεντρικά και δυτικοκεντρικάπεριεχόμενα.
Αμφισβητήσεις της συνεχιζόμενης ύπαρξης του συστήματος αυτού, της κοινωνίας των κρατών, ως προς τις μονάδες που το αποτελούν και όχι απαραίτητα ως προς την ταυτότητα ή/και τον ευρωκεντρικό χαρακτήρα του υπήρξαν αρκετές φορές από συγκεκριμένα δεσπόζοντα κράτη (την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, τη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ', τη Γαλλία του Ναπολέοντα, τη Γερμανία του Hitler -πριν από το 1945-, τις Η.Π.Α και την Ε.Σ.Σ.Δ μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο, τις Η.Π.Α και την Ε.Ε κατά τη μεταδιπολική περίοδο, τα ριζοσπαστικά χαλιφατικής αξίωσης ισλαμιστικά ρεύματα στις μέρες μας) που φαίνονταν ικανές να ανατρέψουν το σύστημα και την κοινωνία των κρατών και να το μετατρέψουν σε οικουμενική αυτοκρατορία. Όλες οι προσπάθειες -με τελευταία αυτή της Ε.Ε- ανατροπής του συστήματος κρατών και μεταβολής του σε οικουμενική αυτοκρατορία απέτυχαν ιστορικά και εξακολουθούν να αποτυγχάνουν.
Παρακάτω παραθέτω ορισμένες μεγάλες δυνάμεις που κυριάρχησαν και κομβικά σημεία καμπής μέχρι σήμερα. Τα επόμενα -όπως και τα προηγούμενα- αποτελούν κωδικοποιήσεις (και αναγκαστικά σε μεγάλο βαθμό έχουν ευρωκεντρικό χαρακτήρα. Δες σχολιασμούς, επισημάνσεις και σημειώσεις για περισσότερα).
- Επτά (7) μεγάλες δυνάμεις κυριαρχούν περί το 1700: Τουρκία (Οθωμανική Αυτοκρατορία), Σουηδία, Ολλανδία, Ισπανία, Αυστρία, Αγγλία (Μεγάλη Βρετανία) και Γαλλία. Το σύστημα αυτό δεν ήταν κατ'ουσίαν παγκόσμιο αλλά ευρωπαϊκο και μεσανατολικό με ανταγωνισμό όμως σε παγκόσμια κλίμακα για τον έλεγχο των θαλασσίων οδών (κατά τα τέλη του 17ου και τον 18ο αιώνα, κυρίως από την Ολλανδία, τη Γαλλία και την Αγγλία).
- Πέντε (5) μεγάλες δυνάμεις το 1800: Αυστρία (Αυστριακή Αυτοκρατορία), Αγγλία (Ηνωμένο Βασίλειο Μ. Βρετανίας και Ιρλανδίας), Γαλλία, Πρωσία (Γερμανία), Ρωσία (μετέπειτα Σοβιετική Ένωση). Περισσότερα εδώ.
- Μέχρι περίπου το 1820 το διεθνές σύστημα ήταν ευρωκεντρικό αλλά δεν ήταν πραγματικά παγκόσμιο. Υπήρχαν μη ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ινδια, οι οποίες όμως δεν κοινωνικοποιούνταν ιδιαίτερα στο διεθνές σύστημα, διότι ήταν από μόνες τους ένας ολόκληρος κόσμος, δηλαδή «Οικουμένες» (ενώ σταδιακά υπέκυπταν και στην αποικιοκρατική επέκταση). Οι δυνάμεις αυτές, που περιελάμβαναν και τα ανεξάρτητα κράτη της Ασίας -την Τουρκία, την Περσία, το Σιάμ, την Ιαπωνία κ.λπ- μέχρι το 1870/80 θεωρούνταν από τον ευρωπαϊκό πυρήνα του συστήματος ως η βάρβαρη ανθρωπότητα, και είχαν δικαίωμα μερικής μονάχα αναγνώρισης. Τέλος υπήρχαν και οι λεγόμενες πρωτόγονες κοινωνίες -οι υπόλοιπες- που ήταν απόβλητες από την κοινωνία των κρατών ή εκτός συστήματος και εκτός ανθρωπότητας, αν και είχαν ένα ελάχιστο δικαίωμα «φυσικής και ανθρώπινης αναγνώρισης» (αυτή η τριχοτόμηση ανάμεσα σε πολιτισμένους, βάρβαρους και πρωτόγονους είναι η ίδια με εκείνη που χρησιμοποιούν οι κοινωνικοί επιστήμονες σήμερα, όταν κάνουν διάκριση ανάμεσα στις σύγχρονες κοινωνίες, στις παραδοσιακές και στις πρωτόγονες. Το πλέον πρόσφατο -τελευταίο- σχήμα τριχοτόμησης ήταν αυτό του ψυχρού πολέμου: πρώτος, δεύτερος και τρίτος κόσμος). Μέσω της ιεράρχησης, απόρριψης και αποβολής, το σύστημα, διατηρούσε τη συνοχή και τη ταυτότητα του, και οι μονάδες, ανταγωνίζονταν μεταξύ τους, επέβαλλαν τις αντιλήψεις τους και προωθούσαν τα συμφέροντα τους έναντι των υπολοίπων.
- 1820-1870: Ολοκλήρωση της μετάβασης προς το ευρωκεντρικό πολυπολικό σύστημα. Κριμαϊκός Πόλεμος (1853-1856), Πόλεμοι του Οπίου (1839-1860) [Ενδιάμεσα, το 1850 εμφύλιος πόλεμος στην Κίνα, που οδηγεί σε αποδυνάμωση της: εξέγερση των Ταϊπίνγκ], Πόλεμοι Άγγλων και Σιχ (1845-1849) και Ινδική εξέγερση ή επανάσταση (1857) και γενικότερα το Μεγάλο Παιχνίδι (ο ανταγωνισμός Βρετανίας-Ρωσίας στην κεντρική Ασία). Μεταβολές στη δομή ισχύος της ηπειρωτικής Ευρώπης (1848, ενοποίηση Γερμανιας το 1971 κ.λπ). Διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος.
- 1870-1914: Αποθέωση και πυρήνας του ευρωκεντρισμού
- 1899-1915: Μεταβατική περίοδος ολοκλήρωσης της λεγόμενης Pax Britannica
- 1915: Post-Pax Britannica (επιβεβαίωση ανόδου Γερμανίας, Η.Π.Α, Ιαπωνίας)
- 1915-1945: Μεταβατική περίοδος από το ευρωκεντρικό πολυπολικό σύστημα -και την αποδυνάμωση της δυτικής Ευρώπης- στο εξω(δυτικο)ευρωπαϊκό διπολικό σύστημα. Ηγεμονικές αξιώσεις Η.Π.Α, Γερμανίας και Ιαπωνίας (διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος). Εμφύλιοι πόλεμοι σε Ρωσία και Κίνα (Τέλος Δυναστείας Τσινγκ / Μαντσού (Qing) και Ρομανόφ. Κίνα και Ρωσία από Αυτοκρατορίες μετασχηματίζονται σε Republics. Η Κίνα υποκύπτει στην Ιαπωνία (και η τελευταία με τη σειρά της στις Η.Π.Α). Η Ρωσία αντέχει έναντι της Γερμανίας (η οποία υποκύπτει σε Η.Π.Α και Ε.Σ.Σ.Δ).
- 1945: Τέλος του ευρωκεντρικού συστήματος. Από το ευρωκεντρικό πολυπολικό στο εξω(δυτικο)ευρωπαϊκό διπολικό σύστημα (Η.Π.Α - Ε.Σ.Σ.Δ). Ηττημένες δυνάμεις: Γερμανία και Ιαπωνία (οι Ιάπωνες σκότωσαν περισσότερους Κινέζους, κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, απ'οσους Εβραίους σκότωσαν οι Γερμανοί κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος), μεταπολεμικοί σύμμαχοι των Η.Π.Α. Η σύνθεση των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε μέχρι σήμερα είναι Η.Π.Α, Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία και Κίνα (ενώ τα τέσσερα μόνιμα μέλη της Κ.τ.Ε νωρίτερα ήταν η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία). Οι πέντε αυτές χώρες αποτελούν τις επίσημες πυρηνικές δυνάμεις. Όμως με την πάροδο του χρόνου έχουμε de facto διεύρυνση σε οχτώ-εννέα πυρηνικές δυνάμεις, η οποία δεν αντικατοπτρίζεται πουθενά (διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος). Ολοκληρωτική αποσύνθεση όλων των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών και αποαποικιοποίηση (ενδεικτικά: Φιλιππίνες, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Δυτική Σαχάρα και Ισημερινή Γουινέα, Σιγκαπούρη, Λιβυή, Αγκόλα, Ερυθραία, Κύπρος, δυτική -Παπούα- Νέα Γουινέα, Αιθιοπία, Μάλτα, Σουδάν, Αλγερία, Λάος, Τυνησία, μεταβίβαση κυριαρχίας Macau και Hong Kong από Πορτογαλία το 1999 και Βρετανία το 1997 αντίστοιχα προς την Κίνα κ.λπ). Η ομάδα G6 ως βάση των μετέπειτα G8 («Βορράς»). Κινεζική, γαλλική, αγγλική, ισπανική και ρωσική επίσημες γλώσσες του Ο.Η.Ε (1946). Η αραβική προστίθεται στις επίσημες γλώσσες του Ο.Η.Ε το 1973.
- 1989/91-2003-2008/9: Από το εξωευρωπαϊκό διπολικό σύστημα στη μετα-διπολική μονοπολική στιγμή, την αξίωση περί τέλους της ιστορίας, παγκόσμιας ηγεμόνευσης και αμερικανοκεντρικής οικουμενικής αυτοκρατορίας. Από τη μονοπολική στιγμή και την επιθυμία περί τέλους της Ιστορίας στη διπολική Δύση (συνέχεια των αξιώσεων παγκόσμιας ηγεμόνευσης και οικουμενικής αυτοκρατορίας). Κρίση εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας του Ο.Η.Ε (μάλλον κορύφωση της). Ενίσχυση της ενδο-δυτικής αλλά αποδυνάμωση της παγκόσμιας σημασίας της ομάδας G8, μετακύλιση βαρών από πλευράς Η.Π.Α και παραχώρηση -μέσω της ομάδας- νομιμότητας σε Γερμανία και Ιαπωνία προκειμένου να καταστεί περιττή η έμμεση πίεση των δύο χωρών για μια θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Ίδρυση της ομάδας G20 που αποτελείται από μεγάλης δημογραφικής βαρύτητας δυνάμεις, περιφερειακές δυνάμεις, εκπροσώπους πολιτισμικών περιοχών και χώρες που συνδυάζουν φυσικούς πόρους, δημογραφικό δυναμικό, οικονομικό εκτόπισμα και εμβέλεια (διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος). Από το δυτικοκεντρικό διπολισμό (Διπολική Δύση) στη φανέρωση της παρακμής της «Ευρώπης», της αποδυνάμωσης των Η.Π.Α και της διεύρυνσης του χάσματος μεταξύ τους (οι διατλαντικές σχέσεις στο ναδίρ / χειρότερο σημείο τους εδώ και δεκαετίες), στην πολυδιάσπαση της «Δύσης», στη σταδιακή επάνοδο της Κίνας και στην ενεργητικότερη στάση εξω-ευρωατλαντικών δυνάμεων (Βραζιλία, Ινδονησια, Σαουδική Αραβία, Ινδία, Ιράν, Νιγηρία, Σιγκαπούρη κ.λπ) προς ένα ασύμμετρα πολυπολικό, ανομοιογενές και μη δυτικοκεντρικό παγκόσμιο σύστημα. Απαραίτητη και επείγουσα κρίνεται η μεταρρύθμιση του Ο.Η.Ε και η μεταβολή της σύνθεσης των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος). Βραζιλία και Ινδία πρωταγωνιστούν σε αυτή την προσπάθεια. Η Γερμανία και η Ιαπωνία την επιθυμούν αλλά κρατούν χαμηλούς τόνους, ενώ την ενστερνίζονται αφρικανικές χώρες, η Τουρκία και αρκετά μέλη του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης (Η Ε.Ε με την αποχώρηση της Βρετανίας χανει τη μια από τις δύο μόνιμες θέσεις στο Συμβούλιο. Ένα ακόμη δείγμα αποδυνάμωσης μετά και την αποδυνάμωση του πυρηνικού της οπλοστασίου). Επίσης σε βάθος χρόνου θα διευρυνθούν και οι επίσημες γλώσσες στον Ο.Η.Ε. Ήδη έχουν προταθεί η ινδική, η βεγγαλική, η πορτογαλική και η τουρκική (ξανά, διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος)
- 2003-2016: Μεταβατική περίοδος ολοκλήρωσης της λεγόμενης Pax Americana.
- Post-Pax Americana
Σχολιασμοί, επισημάνσεις και σημειώσεις
[-] Το ευρωκεντρικό πολυπολικό σύστημα -σταθμίζοντας τις προηγούμενες επισημάνσεις- διήρκεσε περίπου τρεις αιώνες. Το διπολικό σύστημα διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες. Η «μονοπολική στιγμή» των Ή.Π.Α διήρκεσε περίπου μια δεκαετία. Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο ανισορροπίας και αστάθειας. Το πιθανότερο είναι πως σε βάθος δεκαετιών θα καταλήξουμε σε ένα ασύμμετρα πολυπολικό ανομοιογενές -πραγματικά- παγκόσμιο -ο θεός να το κάνει- «σύστημα». Δεν βρισκόμαστε όμως ακόμα σε αυτή τη φάση. Έχει ενδιαφέρον πάντως η παρατήρηση πως από ένα -ευρωκεντρικό- πολυπολικό σύστημα, ενδέχεται σε βάθος χρόνου να οδηγηθούμε σε ένα πλανητικό αυτή τη φορά, πολυπολικό σύστημα.
[-] Η Αγγλία (Μεγάλη Βρετανία), η Γαλλία και η Ρωσία ήταν οι μακροβιότερες μεγάλες δυνάμεις. Οι δύο πρώτες εξαντλήθηκαν το 1935. Η Ρωσία άντεξε μέχρι το 1991. Στην ιστορική κούρσα-διαμάχη ανάμεσα στην ευρωπαϊκή «Δύση» και τη Ρωσία, παρά τις περί του αντιθέτου ιστοριογραφίες, η Ρωσία δεν ηττήθηκε εν τέλει (γιατί στο ενδιάμεσο έχουν υπάρξει ήττες). Αντεξε στην ιστορική κούρσα. Είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια εξωευρωπαϊκή θαλάσσια δύναμη και μια χώρα ηπειρωτικού μεγέθους, που τελικά γονατίζει τη Ρωσία (1989-1991). Η Ρωσία ήταν η μόνη χώρα σε πλανητική κλίμακα που κατόρθωσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της από την ευρωπαϊκή ηγεμονική και αποικιοκρατική επέκταση. Όλες σταδιακά υπέκυπταν, από την Ινδία και την Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι την Κίνα και την Ιαπωνία.
[-] Οι όροι Pax Britannica και Pax Americana που συμβολίζουν ή σηματοδοτούν ιστορικές περιόδους είναι όροι που μελλοντικά θα σχετικοποιηθούν και θα αναδειχθούν πως δεν ήταν ούτε τόσο Pax, ούτε τόσο Britannica και Americana και πως ισχύαν μονάχα για το εσωτερικό συγκεκριμένων και περιορισμένων περιοχών του πλανήτη. Δεν υπάρχει καμία Pax Britannica και καμία Pax Americana για το σύνολο του πλανήτη. Ούτε καν για το μεγαλύτερο μέρος του (ίσως μονάχα για την μονοπολική στιγμή των Η.Π.Α θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο). Μέλλοντικά ίσως σχετικοποιηθεί και η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου ως διπολική, δηλαδή ακόμη και το Pax americana et sovietica (αργότερα η πολιτική γεωγραφία του διπολικού συστήματος μετονομάστηκε «Βορράς», ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης -ο παλαιός ψυχροπολεμικός λεγόμενος «τρίτος κόσμος»- μετονομάστηκε «Νοτος». Δηλαδή από τη τριχοτόμηση «Πρώτος, Δεύτερος και Τρίτος Κόσμος» οδηγηθήκαμε στη δυαδικότητα «Βορράς-Νότος». Το παιχνίδι ανάμεσα σε τριάδα και δυάδα είναι χαρακτηριστικό σε «νεωτερικούς» κοινωνικούς επιστήμονες). Σίγουρα όμως μεταξύ 1815-1915 δεν υπάρχει καμία Pax Britannica. Πιο συγκεκριμένα, ο τονισμός του 1815 προκύπτει από τους Ναπολεόντιους Πόλεμους (Συνέδριο της Βιέννης, Συνθήκη των Παρισίων), τους οποίους ούτε νίκησε ούτε μπορούσε να νικήσει η Βρετανία μόνη της. Το 1815 σηματοδοτεί την κυριάρχηση της Βρετανίας και τον περιορισμό της Γαλλιας επί της δυτικής Ευρώπης ή της ευρωπαϊκής «Δύσης», ενώ η Ρωσία μετατρέπεται ταχύτατα σε κύριο εφιάλτη της Βρετανίας. Η καταστροφή του συστήματος της Βιέννης σχετίζεται με την επιθυμία -κυρίως της Γαλλίας υπό τον Ναπολέοντα Γ΄- να περιθωριοποιήθει η Ρωσία από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις (το σύστημα της Βιέννης -το οποίο προσέφερε 40 χρόνια ειρήνης- ιστορικα θεωρείται «κακό» επειδή ήταν αποτρεπτικός παράγοντας και εμπόδιο στα φιλελεύθερα και εθνικιστικά κινήματα που βρίσκονταν σε άνοδο. Ο εθνικισμός εκείνη την περίοδο ήταν «καλός». Μετά έγινε «κακός». Όταν στα προηγούμενα προστεθεί και ο διαχρονικός ρωσικός κίνδυνος τότε ορισμένα πράγματα δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθούν ή διάφορες «αντιστροφές» ή «αντιφάσεις»: κακό σύστημα Βιέννης vs καλός εθνικισμός / καλό σύστημα Βρυξελλών vs κακός εθνικισμός, καλή -αν και αυταρχική, συντηρητική και μοναρχική- οθωμανική αυτοκρατορία vs κακής τσαρικής αυτοκρατοριάς κ.ο.κ). Ο Ναπολέον Γ΄ τελικά καταλήγει αιχμάλωτος του Γουλιέλμου Α΄ της Πρωσίας, με την απειλή μιας γαλλο-γερμανικής αντιπαράθεσης να υποβόσκει στη δυτική Ευρώπη. Παρά την όποια λανθάνουσα εχθρότητα προς τη Γαλλία, η πιθανή ρωσική επιρροή στη Μεσόγειο και η ανερχόμενη δύναμη της Πρωσίας -και αργότερα της Γερμανίας- βοήθησαν τη Βρετανία να πλησιάσει τους Γάλλους: Κριμαϊκός Πόλεμος. Ο τονισμός του 1815 υπό μια αγγλοκεντρική αντίληψη και τα περί «αγγλικού 19ου αιώνα» -βλεποντας τα πράγματα από μια περισσότερο παγκόσμια ματιά- επίσης αγνοεί ή υποβαθμίζει τις Η.Π.Α -οι οποίες ήδη από το 1872 αποτελούν τη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη-, την Κίνα -η οποία μέχρι περίπου το 1820 ήταν η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη-, τη Ρωσια, την Ινδία (από το έτος 1 μ.Χ. έως το 1820, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες ήταν η Ινδία και η Κίνα) κ.λπ. Είναι κυρίως Αμερικανοί που αμφισβητούν το εάν και κατά πόσο ο 19ος αιώνας, υπήρξε αιώνας της Βρετανίας.
[-] Ούτε φυσικά αργότερα, η Βρετανία είχε τη δυνατότητα να επικρατήσει επί της Γερμανίας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι Ρώσοι/Σοβιετικοί έβγαλαν το φίδι από την τρύπα - και στην ατλαντική Ευρώπη οι Αμερικανοί (οι οποίοι είχαν συμβάλλει και προς το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου). Αν και ο φόρος αίματος και οι απώλειες ήταν συντριπτικά ανισοβαρείς: Περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο στη μάχη του Στάλινγκραντ απ'ό,τι ολόκληρος ο βρετανικός και αμερικανικός στρατός -συνολικά- κατά τη διάρκεια ολόκληρου του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου (η Κίνα ήταν η δεύτερη χώρα σε θανάτους συνολικά κατά τη διάρκεια του πολέμου και η τρίτη σε στρατεύσιμους. Από απόψεως ποσοστών η Πολωνία είχε τις μεγαλύτερες απώλειες, χάνοντας περίπου το 17% του πληθυσμού που είχε το 1939. Ενω αν δούμε ξεχωριστά τις σοβιετικές δημοκρατίες, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Λευκορωσία η οποία έχασε περίπου το 25% του πληθυσμού της).
[-] Ορισμένοι ισχυρίζονται πως ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ. Αν ισχύει αυτό για τον Ψυχρό Πόλεμο τότε τι θα πρέπει να πούμε για το Μεγάλο Παιχνίδι; Δεν τελείωσε ποτέ. Συνεχίζεται εδώ και ενάμησι-δύο αιώνες. Απόδειξη: οι τωρινές σχέσεις Ρωσίας, Ιράν και Κίνας. Βασικά όλα αυτά (Pax Pax Britannica, Μεγάλο Παιχνίδι κ.λπ) είναι σχήματα που προκύπτουν από την οπτική που υιοθετεί κανείς. Ορισμένοι έχουν γράψει πως το Μεγάλο Παιχνίδι ήταν μια αποτυχημένη προσπάθεια της Βρετανίας να επιβάλλει την αντίληψη της σε πλανητική κλίμακα. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την ηγεμονική απόπειρα των Η.Π.Α τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τόσο οι Άγγλοι όσο και οι Αμερικανοί απέτυχαν να μεταβάλλουν το Αφγανιστάν σε client / vassal state. Η αποχώρηση και των δύο από εκεί φανερώνει μια συνάφεια και εμπεριέχει έναν υψηλό συμβολισμό. Η στάση της Τουρκίας, ανεξαρτήτως της εξέλιξης της από εδώ και στο εξής, όταν ενταχθεί στα πλαίσια των σχέσεων Ρωσίας, Ιράν και Κίνας (και την επιρροή του Ιράν σε Ιράκ και Αφγανιστάν) σηματοδοτεί την ταφόπλακα του Μεγάλου Παιχνιδιού (επίσης κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο η «Δύση», δηλαδή οι ΑγγλοΓάλλοι είχαν στο πλευρό τους την Τουρκια).
[-] «Διπολική Δύση»: Η μεταπολεμική και μετα-διπολικη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική δεν λειτουργεί. Η μετα-διπολική Ευρώπη προϋπέθετε τον μονοπολικό κόσμο ή τουλάχιστον την ευρωκεντρική και ευρωφιλική αφήγηση και ερμηνεία του ''Τέλους της Ιστορίας''. Οι φρούδες ελπίδες και η τελεολογία περί ενός ευρωκεντρικού ''Τέλους της Ιστορίας'', εμφανίστηκαν σε διάφορες ακραίες μορφές, τυλίγοντας και μασκαρεύοντας την ευρωπαϊκή παρακμή με σοφιστείες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν φανερό (για οποίον δεν ήταν στενά οικονομιστής), πως όχι μονάχα δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε έναν τέτοιο ρόλο, αλλά πως αντίθετα, βρισκόταν σε παρακμή. Είχαμε, λοιπόν, μια μεταβολή: από την μονοπολικη (αμερικανοκεντρική και ευρωκεντρική) σκέψη περάσαμε στην διπολική (δυτικοκεντρική). Έτσι ήρθε στο προσκήνιο η ιδέα της ''Διπολικής Δύσης''. Η Ε.Ε φάνηκε να μην μπορεί να ανταποκριθεί ούτε στον ρόλο του ενός εκ των δύο πυλώνων αυτής της ιδέας. Να αποτελέσει, δηλαδή, το ανατολικό σκέλος μιας οντότητας (την οποία ονομάζουν ''Δύση'') που θα αποτελείτο από δύο πυλώνες. Κανένα ευρωπαικό «Βυζάντιο» δίπλα στην αμερικανική Ρώμη, λοιπόν (αυτή η αντίληψη, βέβαια, αποτελεί προσβολή για τη Ρώμη και το «Βυζάντιο»). Και η ''Διπολική Δύση''έχει τελειώσει, απλά οι οπαδοί της αρνούνται να δεχθούν κάτι τέτοιο, όπως ακριβώς έκαναν και οι προηγούμενοι πριν από αυτούς. Περισσότερα εδώ.
[-] Hedley Bull, The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics (1977) Kenneth Waltz, Theory of International Politics (1979)
[-] Η διαφορά διεθνούς τάξης νομιμότητας και πραγματικής τάξης ισχύος, εαν το κενό δεν καλυφθει με τροπο ικανοποιητικό, οδηγεί σε πόλεμο. Ο μονοπολικός ευρωκεντρισμός και ο δυτικόκεντρισμός ηγεμονικού χαρακτήρα οδηγεί -κατευθείαν- σε παγκόσμιο πόλεμο.