Σχολιασμοί (6 Ιουν 2016).

Η ανοχή στην παρακμή και την κατάπτωση συνεχίζεται. Με τι επιχείρημα, άραγε; Μα φυσικά με το επιχείρημα της «αριστεράς-δεξιάς» αντιπαράθεσης.

Βέβαια, η αντιπαράθεση στις μέρες μας δεν είναι ανάμεσα σε «αριστερά και δεξιά» αλλά ανάμεσα σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Θα αργήσουν, αλλά κάποια στιγμή θα το καταλάβουν. Ή μήπως το έχουν καταλάβει αλλά δεν τολμούν να το παραδεχθούν; Γιατί; Γιατί την αντιπαράθεση «αριστερά-δεξιά» την πουλάνε για εσωτερική κατανάλωση προκειμένου να μην φανερωθούν ορισμένα σημαντικά πράγματα.

- Πρέπει να είμαστε το μόνο ευρωπαϊκό κράτος που έχει τόσα πολλά κόμματα αναφανδόν, και υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπέρ της Ευρωζώνης (σε λίγο θα αρχίσουμε να κάνουμε εξαγωγή).

- Όλα τα μεγάλα ευρωπαϊκά κόμματα ιστορικά χαρακτηρίζονται, όχι απλά από το είδος της κοινωνικής τους πολιτικής, αλλά από το είδος της εξωτερικής και διεθνούς πολιτικής που υποστηρίζουν και πρεσβεύουν.

Το τελευταίο είναι το μεγάλο μυστικό που κρατάνε καλά φυλαγμένο τα ελλαδικά κόμματα και το οποίο δεν γνωρίζουν οι Έλληνες ψηφοφόροι.

Τα κόμματα τα μελετάς πρώτα από τις θέσεις τους στην εξωτερική πολιτική, και έπειτα από τις θέσεις τους στην εσωτερική ή εγχώρια πολιτική. Τα κόμματα στην Ελλάδα προϋποθέτουν σιωπηρά τα περιεχόμενα και τον προσανατολισμό της εξωτερικής και διεθνούς πολιτικής (και γι'αυτό λειτουργούν ως παραρτήματα, ετεροκαθορίζονται και δεν έχουν δικό τους λόγο ύπαρξης πέρα από το δημόσιο, κονδύλια, συντεχνίες, κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες κ.λπ).

Ένα κόμμα που δεν έχει διακριτή ταυτότητα και διαφοροποιημένες, ξεκάθαρες και στιβαρές θέσεις για την εξωτερική πολιτική ενός κράτους, δεν πρόκειται να απο-κομματικοποιήσει την διοίκηση στο εσωτερικό του κράτους. Ένα κράτος πελάτης (client state) στο εξωτερικό του, δεν μπορεί παρά να είναι πελατειακό κράτος στο εσωτερικό του (ή τουλάχιστον να εκκινεί από τέτοιες βάσεις και δομικές δυσμορφίες).

Τα κόμματα που έδρασαν στην Γαλλία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αντλούσαν το νόημα τους από τον προσανατολισμό και τα περιεχόμενα της πολιτικής τους για την συνολική διαμόρφωση του κόσμου και, σε μεγάλο βαθμό, διαμόρφωσαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «νεωτερικότητα». Δίχως αυτά, ο σημερινός κόσμος θα ήταν διαφορετικός. Ο προηγούμενος αιώνας ήταν ο αιώνας των κομμάτων. Στην Ελλάδα, τα κόμματα προκειμένου να αυτοσυντηρηθούν, καταδικάζουν τους πολίτες («τους») σε διαρκή πολιτιστική υποβάθμιση, ενσωματώνουν πελάτες και συντεχνίες, όχι ζωτικές κοινωνικές δυνάμεις (αυτές τις πολεμούν με πάθος) και μέσω της κατοχής του κράτους, στρέφονται ευθέως εναντίον της κοινωνίας.


Όποιος μιλά μονάχα για οικονομία προϋποθέτει μια πολιτική. Όποιος μιλά μονάχα για πολιτική, προϋποθέτει έναν πολιτισμό (ή/και μια «κουλτούρα»).

This is the most important factor of all: Culture trumps politics. Once every few years you can persuade the electorate to go out and vote for a (Z) party. If you want them to vote for (Z) government you have to do the hard work shifting the culture every day, seven days a week, in all the years between elections, because if the culture is (A), if the schools are (A), if the church is a (A), if fashion business elite is (A), if the guys who make the movies and the pop songs are (A), than electing (Z) ministry, isn't gonna make a lot of difference... if you wanna make more things possible you need to lay all the groundwork. Election is one day, winning the argument is every day... Culture trumps politics and you need to get back in the game, in the culture, from the schoolhouse, to the movie theater, to all the places where people who aren't interested in politics live and form their impressions, how they vote... then, the politics will follow.

Η πολιτική είναι η μάχη. Ο πολιτισμός είναι ο πόλεμος.

[-] Ο οικονομισμός είναι πάντα επιφανειακός (και γι'αυτό δεν μπορεί να γεννήσει πολιτικά κινήματα διαρκείας). Όποιος δεν περάσει από την κριτική σε επίπεδο οικονομίας, στην κριτικη σε επίπεδο πολιτικής, για να καταλήξει ακόμα βαθύτερα, στο επίπεδο του πολιτισμού, είναι χαμένος από - το οικονομίστικο - χέρι... Εκτός εάν έχει κοινές πολιτιστικές προϋποθέσεις με τον ανταγωνιστή του σε οικονομικό επίπεδο (όπως συνήθως συμβαίνει), οπότε δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο παρά συμπλήρωμα του...

[-] Το κόλπο, φυσικά, για να μην υπάρξει ριζική κριτική, είναι να θεωρείται η οικονομία «πραγματική» και «απτή» και η πολιτική, αλλά κυρίως ο πολιτισμός, ως κάτι λιγότερο «απτό» και σημαντικό, ή ως «πολυτέλεια».


Επειδή πολύς λόγος έγινε (ξανά) για τον Ισοκράτη, ας διαβάσουμε τι έλεγε για την φθορά που προκαλεί η ηγεμονία. Τα επόμενα δεν αφορούν ανθρώπους που πρότειναν την καθιέρωση της αγγλικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας (πλέον τίθεται και ζήτημα γαλλικής και γερμανικής), αλλά όσους την μιλάνε ως πρώτη γλώσσα, δηλαδή τους Αμερικανούς (έμμεσα παλαιότερα τους Ρώσους και ίσως μελλοντικά τους Κινέζους).

Ο Ισοκράτης αναφέρεται στην φύση και την φθοροποιό δύναμη της ηγεμονίας. Περί Ειρήνης.

''Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι η ακόλουθη: όχι μόνο εμάς αλλά και την πόλη των Λακεδαιμονίων κατέστρεψε (η ηγεμονία). Συνεπώς, όσοι συνηθίζουν να επαινούν τις αρετές εκείνων, δεν μπορούν πια να διατυπώσουν τον εξής ισχυρισμό, ότι τάχα εμείς, επειδή είχαμε δημοκρατικό πολίτευμα, διαχειριστήκαμε άσχημα την κατάσταση και ότι, αν οι Σπαρτιάτες κέρδιζαν την κυριαρχία στη θάλασσα, θα έκαναν ευτυχισμένους και τους άλλους και τους εαυτούς τους. Σε αυτούς μάλιστα πολύ πιο γρήγορα έδειξε η ηγεμονία τη φύση της γιατί το κράτος τους, που κατά τη διάρκεια επτακοσίων χρόνων όλοι γνωρίζουμε πως δεν διαταράχτηκε ούτε από κινδύνους ούτε από συμφορές, λίγο έλειψε σε σύντομο χρόνο να κλονιστεί και να διαλυθεί.

Αντί ν'εφαρμόζουν τις καθιερωμένες σ'αυτούς ηθικές αρχές, οι πολίτες ως άτομα υιοθέτησαν την αδικία, την τεμπελιά, την ανομία και τη φιλαργυρία, ενώ ως σύνολο γέμισαν από περιφρόνηση προς τους συμμάχους, επιθυμία για την ξένη περιουσία και αδιαφορία προς τις διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες. Πραγματικά τόσο πολύ οι Λακεδαιμόνιοι ξεπέρασαν τους δικούς μας στις αδικίες σε βάρος των Ελλήνων, που, κοντά στα προηγούμενα κακά, διέπραξαν σφαγές και έγιναν αίτιοι εμφύλιας διαμάχης στις πόλεις· γι'αυτές τις πράξεις τους θα έχουν αιώνια έχθρα με τις πόλεις αυτές.

Είχαν τέτοια επιθυμία για τον πόλεμο και τους κινδύνους, που, ενώ προηγουμένως ήταν επιφυλακτικοί περισσότερο από κάθε άλλον, τώρα ούτε τους δικούς τους συμμάχους και ευεργέτες υπολόγισαν... δεν πρόφθασαν καλά-καλά να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία και αμέσως στράφηκαν επίβουλα εναντίον των Θηβαίων [συμμάχων τους, οι οποίοι τους είχαν προσφέρει μεγάλη δύναμη πεζικού], έστειλαν εναντίον του βασιλιά τον Κλέαρχο με ολόκληρο στράτευμα και εξόρισαν από τους Χιώτες [επίσης συμμάχους τους, είχαν πολεμήσει στο πλευρό τους με το στόλο τους] τους καλύτερους πολίτες, έβγαλαν τα πολεμικά τους πλοία από το ναύσταθμο, τα πήραν κι έφυγαν.

Παρ'όλα αυτά δεν τους έφτασαν τα εγκλήματά τους αυτά, αλλά, τον ίδιο καιρό, λεηλατούσαν την Ασιατική ενδοχώρα, μεταχειρίζονταν με αλαζονεία τα νησιά, ανέτρεπαν τα πολιτικά καθεστώτα στην Ιταλία και στη Σικελία [οποιαδήποτε ομοιότητα με σημερινές καταστάσεις είναι συμπτωματική], και εγκαθιστούσαν τυράννους, ερήμωναν την Πελοπόννησο και το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν με εμφύλιες διαμάχες και πολέμους [ομοίως]. Αλήθεια, εναντίον ποιας πόλης δεν εκστράτευσαν; Και σε βάρος ποιας πόλης δε διέπραξαν σφάλματα;

Από τους Ηλείους δεν αφαίρεσαν μέρος από τη χώρα τους; Δεν κατέστρεψαν τα χωράφια των Κορινθίων; Τους Μαντινείς δεν τους διασκόρπισαν; Τους Φλειάσιους δεν τους ανάγκασαν να παραδοθούν μετά από πολιορκία; Δεν εισέβαλαν στη χώρα των Αργείων, και χωρίς να σταματήσουν να βλάπτουν τους άλλους δεν ήταν σαν να προετοίμαζαν την ήττα τους στα Λεύκτρα; Αυτή, λένε μερικοί, στάθηκε η αιτία των συμφορών για τη Σπάρτη, μα δεν έχουν δίκιο· δε μισήθηκαν από τους συμμάχους για το λόγο αυτό, αλλά εξαιτίας της υπεροψίας που έδειξαν τον προηγούμενο καιρό νικήθηκαν στα Λεύκτρα και κινδύνευσαν να χάσουν ακόμη και τη δική τους χώρα.

Πρέπει λοιπόν να αποδίδουμε τις αιτίες όχι στις συμφορές που επακολούθησαν, αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ'αυτήν την κατάληξη [το τελευταίο ας το ξαναδιαβάσουμε: Πρέπει λοιπόν να αποδίδουμε τις αιτίες όχι στις συμφορές που επακολούθησαν, αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ'αυτήν την κατάληξη]. Έτσι, κάποιος θα ήταν ασφαλώς πιο κοντά στην αλήθεια, αν έλεγε πως οι συμφορές τους άρχισαν τότε που ανέλαβαν την εξουσία στη θάλασσα. Γιατί απέκτησαν δύναμη που όμοια με εκείνη δεν είχαν πρωτύτερα.

Χάρη στην ηγεμονία τους στην ξηρά, στην πειθαρχία τους και στην αντοχή που την ασκούσαν μέσω αυτής της πειθαρχίας, κατάφεραν να πάρουν εύκολα και τον έλεγχο της θάλασσας· όμως από την αλαζονεία που επέδειξαν εξαιτίας της εξουσίας αυτής γρήγορα έχασαν κι εκείνη την ηγεμονία. Γιατί πλέον δεν τηρούσαν τους νόμους που είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους ούτε παρέμεναν πιστοί στα ήθη που είχαν πριν· αντίθετα, είχαν την εντύπωση πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και βρέθηκαν μπλεγμένοι σε πολλές αναταραχές. Γιατί δεν ήξεραν ότι η εξουσία που όλοι εύχονται ν'αποκτήσουν, είναι δυσκολομεταχείριστη και κάνει αυτούς που την αγαπούν να τρελαίνονται· δεν ήξεραν επίσης ότι έχει φύση όμοια με τις πόρνες, που κάνουν τους άνδρες να τις ποθούν και τους καταστρέφουν, όταν υποκύπτουν στο πάθος τους γι αυτές.

Πραγματικά έχει αποδειχτεί ολοφάνερα πως η εξουσία διαθέτει αυτήν την καταστροφική δύναμη. Γιατί ο καθένας θα μπορούσε να διαπιστώσει ότι όσοι έχουν αποκτήσει πολλές εξουσίες έχουν πέσει στις μεγαλύτερες συμφορές, αρχίζοντας από μας και τους Λακεδαιμονίους. Αυτές δηλαδή οι δύο πόλεις που πρωτύτερα πολιτεύονταν με σωφροσύνη και είχαν την καλύτερη υπόληψη, όταν συνέβη να κερδίσουν την εξουσία και να πάρουν στα χέρια τους την κυριαρχία δε διαφοροποιήθηκαν καθόλου η μία από την άλλη· αντίθετα, όπως γίνεται με αυτούς που καταστρέφονται από τις ίδιες επιθυμίες και την ίδια αρρώστια, έτσι κι αυτές επιχείρησαν τις ίδιες πράξεις, έκαναν παρόμοια σφάλματα και στο τέλος υπέστησαν παρόμοιες συμφορές.

Εμείς, από τη μια, μισηθήκαμε από τους συμμάχους και κινδυνεύσαμε να πουληθούμε στα σκλαβοπάζαρα, αλλά τελικά σωθήκαμε από τους Λακεδαιμονίους· εκείνοι, από την άλλη, αν και όλοι θέλησαν να τους καταστρέψουν, κατέφυγαν σε μας, και σώθηκαν με τη μεσολάβησή μας. Έτσι λοιπόν πώς να επαινέσει κανείς την εξουσία αυτή, που οδηγεί σε τέτοια ολέθρια αποτελέσματα; Και πώς να μην τη μισεί και να μην την αποφεύγει, αφού παρέσυρε τις δύο πόλεις να διαπράξουν πολλά και φοβερά και τις ανάγκασε να τα υποστούν;

Δεν πρέπει ν'απορούμε που κατά τα προηγούμενα χρόνια δεν έβλεπαν όλοι πως αυτή η εξουσία ήταν αιτία τόσων κακών σ'αυτούς που την ασκούσαν ούτε που ήταν περιζήτητη τόσο από μας όσο και από τους Λακεδαιμονίους. Γιατί θα διαπιστώσετε πως οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λάθη στις επιλογές τους και επιθυμούν περισσότερο τα κακά από τα καλά, ενώ παράλληλα παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις για τους εχθρούς τους παρά για τον ίδιο τον εαυτό τους.

Αυτά μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει στα σπουδαιότερα ζητήματα· ποιο ζήτημα δεν είχε τέτοια εξέλιξη; Εμείς δεν επιλέγαμε να ενεργούμε κατά τέτοιον τρόπο, χάρη στον οποίο οι Λακεδαιμόνιοι κατέληξαν να γίνουν δεσπότες των Ελλήνων; Εκείνοι με τη σειρά τους δε χειρίστηκαν τόσο αδέξια την εξουσία, ώστε εμείς λίγα χρόνια αργότερα επικρατήσαμε ξανά και ήταν στο χέρι μας να τους σώσουμε;

Δεν ήταν η πολυπραγμοσύνη των οπαδών της αθηναϊκής παράταξης που έκανε τις άλλες πόλεις να πάνε με τους Σπαρτιάτες, και η αλαζονεία της σπαρτιατικής παράταξης που ανάγκασε τις ίδιες πόλεις να έρθουν με το μέρος μας; Δεν ήταν οι φαύλοι δημαγωγοί που έκαναν τους πολίτες να επιθυμήσουν τη δικτατορία των τετρακοσίων, και η τρέλα των τριάκοντα που έκανε όλους μας να γίνουμε πιο δημοκρατικοί απ'αυτούς που κατέλαβαν τη Φυλή;
Εξάλλου, στα μικρότερα θέματα και στην καθημερινή ζωή μπορεί να αποδείξει κάποιος πως οι περισσότεροι είναι ευχαριστημένοι με τα φαγητά και τις ασχολίες που βλάπτουν τόσο το σώμα όσο και την ψυχή, αλλά θεωρούν κοπιαστικές και δύσκολες εκείνες από τις οποίες θα μπορούσε να ωφεληθεί και το σώμα και η ψυχή, ενώ παράλληλα θαυμάζουν την υπομονή αυτών που εξακολουθούν να συμπεριφέρονται με τον τρόπο αυτό.

Αυτοί λοιπόν πάντοτε στη ζωή τους και στα άμεσα ενδιαφέροντα τους φαίνονται να διαλέγουν τα χειρότερα· συνεπώς τι το παράξενο είναι που αγνοούν το θέμα σχετικά με την εξουσία στη θάλασσα και διαπληκτίζονται μεταξύ τους για κάτι που ποτέ ως τώρα δεν τους ήρθε στο μυαλό;

Βλέπετε και τα τυραννικά καθεστώτα που εγκαθιδρύονται στις πόλεις, πόσους θιασώτες έχουν και πόσους πρόθυμους να υποστούν ο,τιδήποτε, για να τα καταλάβουν. Αυτά τα καθεστώτα όμως πόσα δεινά και πόσες δυσκολίες δεν τ'ακολουθούν; Μήπως οι τύραννοι αυτοί, μόλις πάρουν την εξουσία, δεν μπλέκονται αμέσως σε τόσες δυσκολίες, ώστε αναγκάζονται να πολεμούν όλους τους πολίτες, να μισούν αυτούς που ποτέ δεν τους έβλαψαν, να μην έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους και συντρόφους τους, να εμπιστεύονται την ασφάλειά τους σε μισθοφόρους που ποτέ μέχρι τώρα δεν τους γνώρισαν, να φοβούνται τόσο τους σωματοφύλακές τους όσο και τους εχθρούς τους, και να έχουν τέτοια καχυποψία προς όλους, ώστε να μην αισθάνονται ασφαλείς ακόμα και όταν πλησιάζουν τους πιο στενούς τους συγγενείς;

Πολύ φυσικό. Γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως όσοι είχαν γίνει τύραννοι πριν απ'αυτούς φονεύτηκαν, άλλοι από τους γονείς τους, άλλοι από τα παιδιά τους, άλλοι από τα αδέλφια τους, άλλοι από τις γυναίκες τους και πως γενικά όλοι οι τύρρανοι εξοντώθηκαν από τους συνανθρώπους τους. Παρόλ'αυτά με τη θέλησή τους εκθέτουν τον εαυτό τους στο πλήθος αυτών των συμφορών. Όταν λοιπόν οι πρώτοι σε κοινωνική θέση και υπόληψη επιθυμούν τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις, γιατί πρέπει ν'απορούμε που οι άλλοι άνθρωποι επιθυμούν ανάλογα πράγματα;

Καταλαβαίνω βέβαια πως συμφωνείτε με όσα λέω για τους τυράννους, αλλά δύσκολα δέχεστε όσα προτείνω για την ηγεμονία [Ξανά: Καταλαβαίνω βέβαια πως συμφωνείτε με όσα λέω για τους τυράννους, αλλά δύσκολα δέχεστε όσα προτείνω για την ηγεμονία]· γιατί έχετε πάθει ό,τι χειρότερο και πιο ανόητο μπορούσε να σας συμβεί· αγνοείτε, δηλαδή, ότι τα σφάλματα που βλέπετε στους άλλους, τα έχετε και σεις οι ίδιοι. Όμως το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό των συνετών ανθρώπων είναι το εξής, ν'αναγνωρίζουν τον ίδιο τρόπο δράσης σε όμοιες περιστάσεις.

Γι'αυτά εσείς ποτέ μέχρι τώρα δεν ενδιαφερθήκατε· αντίθετα, τα τυραννικά καθεστώτα τα θεωρείτε σκληρά και βλαβερά όχι μόνο για τους άλλους αλλά και για όσους τα επιβάλλουν· ωστόσο, θεωρείτε την ηγεμονία στη θάλασσα το μεγαλύτερο αγαθό, ενώ δε διαφέρει καθόλου από την τυραννία ούτε σε παθήματα ούτε σε ενέργειες. Και την κατάσταση στη Θήβα τη θεωρείτε άσχημη, γιατί οι Θηβαίοι συμπεριφέρονται άδικα προς τους γείτονές τους, ενώ εσείς, χωρίς να συμπεριφέρεστε καλύτερα προς τους συμμάχους σας απ'ό,τι εκείνοι προς τη Βοιωτία, νομίζετε ότι κάνετε όλα όσα πρέπει.''

Και τώρα μπορείτε να συνεχίσετε, διαβάζοντας, Bernard-Henri Lévy και Anne-Marie Slaughter (και φυσικά διάφορες/ους ηγεμονικούς Homo ΕλλαδοΕυρωπαϊστές και Homo ΕυρωΕλλαδίτες). Επειδή, τάχα, ο κόσμος είναι εντελώς διαφορετικός, βάσει του Μύθου της «Προόδου» και του Οπίου της «Παγκοσμιοποίησης».


Με αφορμή τον προηγούμενο λόγο του Ισοκράτη. Δεν υπάρχει πιο φυσική ιστορική εξέλιξη και στάση από την ανάπτυξη αντι-ηγεμονικών τάσεων και αντι-συσπειρώσεων στην παγκόσμια ιστορία.

Δεν υπήρχε πιο φυσική και λογική εξέλιξη από την ανάπτυξη ενός νέου «αντι-αμερικανισμού» κατά την πρώτη μετα-διπολική περίοδο (κατά την διάρκεια της μονοπολικής στιγμής των Η.Π.Α και της ουτοπικής επιδίωξης τους να ασκήσουν παγκόσμια ηγεμονία). Ένας «αντι-αμερικανισμος» με εντελώς διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά από αυτόν του ψυχρού πολέμου. Ήταν μια ξεκάθαρη αντι-ηγεμονική συσπείρωση όλων έναντι των Η.Π.Α. Πλέον αυτός ο «αντι-αμερικανισμος» - ο οποίος ήταν παγκόσμιος - έχει εξασθενίσει και η αντι-ηγεμονική κριτική έχει εσωτερικευθεί στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες (Τράμπ, Σάντερς vs Κλίντον).

Εντός αυτών των πλαισίων είναι απολύτως κατανοητές οι αντι-ρωσικές κορώνες και οι αντι-συσπειρώσεις που αναπτύσσονται σε χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία, εις βάρος της Ρωσίας.

Ανωμαλία, για μια ακόμη φορά, αποτελεί η περίπτωση της Γερμανίας. Ενώ θα ήταν κατανοητές πιθανές αντι-γερμανικες συσπειρώσεις και στάσεις, το δυσάρεστο είναι πως ουδείς εντός της Ε.Ε τολμά (ή μήπως δεν μπορεί;) να αναλάβει την πρωτοβουλία μιας, ήπιας έστω, αντι-συσπείρωσης απέναντι στην Γερμανία (τα κίνητρα της τελευταίας είναι αδιάφορα). Αυτό μπορεί να φαντάζει «καλό» σε ορισμένους τώρα, σε βάθος χρόνου όμως, αυτή η αδράνεια ή αδυναμία μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα.

Ανυπαρξία αντι-ηγεμονικών τάσεων και αντι-συσπειρώσεων = Χρόνια δομική παθογένεια.

Μια πλήρης υπακοή ή λατρεία προς στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την περίοδο 1995-2005, μια αφελής θετική στάση προς την Ρωσία από την πλευρά των Βαλτικών χώρων και της Πολωνίας (η Ουκρανία είναι πιο σύνθετη περίπτωση), και μια επιδίωξη όλες οι χώρες να υπακούν, ή να είναι θετικές προς, την Γερμανία, αποτέλεσαν και αποτελούν ανωμαλίες και όχι φυσιολογικές πολιτικές και ιστορικές στάσεις.

[-] Τα ίδια φυσικά ισχύουν και για την άνοδο της Τουρκίας.

[-] Απολύτως κατανοητή και δικαιολογημένη, επίσης, είναι και η στάση του Βιετνάμ έναντι της Κίνας (σε αντίθεση με την Ιαπωνία, η οποία δεν διαθέτει ηθικά ερείσματα, λόγω της προϊστορίας της στην περιοχή).

[-] Η άνοδος του ηγεμονισμού, αποτελεί μια από τις κυριότερες και τις πλέον διαχρονικές αιτίες πολέμων.

[-] Εχθρός της Ηγεμονίας είναι η Κυριαρχία.

[-] Εἶπα καί ἐλάλησα, ἁμαρτίαν οὐκ ἒχω. Ηγεμονισμός και κυριαρχία.