I
Δεν είναι τυχαία η κατάντια. Θεωρώ την άνοδο, και κυρίως την αποθέωση, ανθρώπων όπως ο Σημίτης στην δημόσια και πολιτική σφαίρα δείγμα παρακμής μιας κοινωνίας. Δείγμα πτώσης και όχι ανόδου της. Η δε παρουσίαση και προβολή ανθρώπων τέτοιας ποιότητας λόγου και περιεχομένων, αποφάσεων και στάσεων, ως αυτών που - τάχα - ανοίγουν τις θύρες του μέλλοντος, αποτελεί περίτρανη απόδειξη καταβύθισης και αποσύνθεσης μιας κοινωνίας, κατάπτωσης ή/και στρέβλωσης των εσωτερικών κριτηρίων της. Δεν είναι τυχαία η κατάντια όμως, γενικότερα. Πλέον, πολλοί άνθρωποι στην ευρωπαϊκή ήπειρο ψάχνουν για μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες, για ηγετικές μορφές και δεν τις βρίσκουν πουθενά. Παντού κυριαρχούν πολίτικες μετριότητες, υπάλληλοι, λογιστές, πολιτικοί νάνοι και διαχειριστές (κάποιοι νοσταλγούν έναν Ντε Γκωλ, άλλοι έναν Σουμάν, μια Θάτσερ, έναν Αντενάουερ ή έναν Άλντο Μόρο). Παντού κυριαρχεί έρημος.
Η διαμόρφωση και κατασκευή της «κοινής γνώμης» κατά τέτοιον τρόπο ώστε να λατρεύεται η κατάπτωση και η παρακμή ως ακμή και πρόοδος αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, αποτέλεσμα της κυριαρχίας οικονομιστών ωφελιμιστών (ορθολογιστικών κοινωνικών θεωριών και τεχνοκρατικιστικών διαχειριστικών αντιλήψεων). Η πολιτική δεν διεξάγεται με μοιρογνωμόνια, διαχειριστικές λογικές και λογιστικές μονάδες. Διεξάγεται μόνον με ιδέες. Μιλώντας με παραδοσιακούς όρους, η αποσύνθεση του πολιτικού πολιτισμού και το σάπισμα του ευρωπαϊκού μεγαλοαστισμού είναι εμφανέστατες. Η πολιτική και πνευματική φτώχεια ανείπωτη. Εκατομμύρια άνθρωποι, ιστορικά έθνη, δεν έχουν καταφέρει να αναδείξουν έναν ηγέτη που να ξεπερνά τα όρια της χώρας και της ηπείρου του. Έναν σπουδαίο άνδρα, μια σπουδαία γυναίκα, μια μεγάλη ιστορική και ηγετική μορφή, κάτι τέλος πάντων. Έρημος.
Ο Έντουαρντ Σαΐντ είχε γράψει κάποτε το μνημειώδες έργο 'Οριενταλισμός', αναφερόμενος στο πώς οι προσλήψεις και οι αναπαραστάσεις της εξωτικής Ανατολής από την Δύση δημιουργούσαν και συντηρούσαν σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ τους. Η Μαρία Τοντόροβα είχε εφαρμόσει το ίδιο πλαίσιο για τα Βαλκάνια: ο 'Βαλκανισμός'της είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα Βαλκάνια αναπαράγονται στην 'πολιτισμένη'Δύση ως περιοχή βίας, χάους και κινδύνου. Δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, η Ελλάδα (μεσαιωνική και νεώτερη) είναι ίσως η μοναδική χώρα που έχει γίνει αντικείμενο και οριενταλιστικών και βαλκανιστικών αναπαραστάσεων στην Δύση - και κατόπιν μέσα στο ίδιο το εσωτερικό της.
Παρατηρώ κάτι παρόμοιο να αναδύεται σιγά-σιγά σε σχέση με τις μετα-κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε 'Βιζεγκραντισμός'. Όπως γράφεται στο παρακάτω άρθρο της χρεωκοπημένης φυλλάδας της ψόφιας αστικής παράταξης 'οι απόγονοι του Ζντάνοφ και του Μπέρια, ενδεδυμένοι τον μανδύα του εθνικολαϊκισμού στη νεοσυντηρητική του μορφή, αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κανόνες συλλογικής λειτουργίας της δημοκρατικής Ε.Ε.'
Όλα τα σφάζει, όλα τα μαχαιρώνει ο αρθρογράφος. Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία, χώρες που το 1914 ήταν ασύλληπτα πιο μπροστά από μας σε όλους τους δείκτες της νεωτερικότητας (βιομηχανία, διανόηση), που τις ξεπεράσαμε σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις το 1961, μετά από 15 χρόνια σχεδίου Μάρσαλ εδώ και Σταλινισμού εκεί, δεν είναι τίποτα άλλο παρά συνέχεια του κομμουνιστικού τους παρελθόντος, ημι-αποτυχημένα κράτη στα πρόθυρα του αυταρχισμού. Δεν δικαιούνται να έχουν εθνική συνείδηση, ηγετικές ελίτ με ικανότητα ανάγνωσης του εθνικού συμφέροντος, δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες με αναφορά στα 'θέλω'της κοινής τους γνώμης. Πετάμε κι έναν 'εθνολαϊκισμό', ανασύρουμε και τον 'νεοσυντηρητισμό'από τα 00ς για να μην μας πούνε και δεξιούς, κι όλα καλά. Τον φτιάξαμε τον μπαμπούλα.
Στην πραγματικότητα εδώ δεν έχουμε τίποτα παραπάνω από ένα αναμάσημα των εκσυγχρονιστικών τσιτάτων των 90ς. Ψέγουμε τους άλλους που δεν δείχνουν 'ευρωπαϊκή αλληλεγγύη'επειδή μας καίει το συγκεκριμένο θέμα (εδώ, το προσφυγικό). Είναι όμως τέτοιος ο βαθμός απορρόφησης της σκέψης των εγχώριων ελίτ από τον ψοφοδεή ευρωπαϊσμό που αδυνατούν να κατανοήσουν ότι εθνικό συμφέρον έχουν και οι άλλοι, όχι μόνο εμείς. Αν και κατηγορεί τον εθνολαϊκισμό, ο αρθρογράφος δεν κάνει κάτι διαφορετικό από τον 'δώσε και σε μένα μπάρμπα'ευρωπαϊσμό του ΣΥΡΙΖΑ του πρώτου καιρού. Ευρώπη=οι άλλοι να πληρώνουν τα σπασμένα, είτε στα οικονομικά είτε στο προσφυγικό γιατί 'αυτό λένε οι ευρωπαϊκές αξίες', ερμηνευμένες πάντα κατά το δοκούν της ημιαποτυχημένης μας χώρας. Και όταν βλέπουμε ότι η Ευρώπη δεν είναι πια η χαζοχαρούμενη σοσιαλφιλελεύθερη Ευρώπη των 15 του 1999, μας κακοφαίνεται. Κάπως έτσι οι Γερμανοί που δεν μας διαγράφουν το χρέος γίνονται Ναζί και οι Βιζεγκράντιοι που δεν γουστάρουν να πάρουν πρόσφυγες γίνονται απόγονοι του Μπέρια. Στην χώρα του Αλαφούζου, εθνολαϊκισμός και μενουμευρωπαϊσμός είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος της αποτυχίας.
Είναι όμως και πρόστυχο και άτιμο να κάνουμε στους άλλους αυτά που έχουμε υποφέρει εμείς. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι κατηγορίες απευθύνονται στις κυβερνήσεις αυτών των χωρών, τον Ορμπάν και τον Κατσίνσκι, και όχι στους λαούς τους. Ζήσαμε όμως κι εμείς στο πετσί μας πόσο τα όρια μεταξύ πολιτικής κριτικής και καθολικού ρατσιστικού profiling είναι δυσδιάκριτα στην σημερινή Ευρώπη. Πόσο εύκολα το 'τα κόμματα χρεωκόπησαν την Ελλάδα'γίνεται 'όλοι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες'.
Ο Βιζεγκραντισμός είναι μια απτή αναπαράσταση στερεοτύπων καθολικής ισχύος. Δεν αφήνει περιθώρια να υπάρχουν φιλελεύθεροι και δημοκράτες σε αυτές τις χώρες, νέοι άνθρωποι με μοντέρνες ιδέες. Ακόμα χειρότερα, δεν αφήνει περιθώρια να υπάρχουν νέοι άνθρωποι με μεσοαστικό τρόπο ζωής που δεν θέλουν για τους δικούς τους λόγους να έρθουν πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή στις χώρες τους. Ο Βιζεγκραντισμός δεν αποδέχεται ότι άνθρωποι σε αυτές τις χώρες έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν το δικό τους αφήγημα για την Ευρώπη. Αν δεν θέλεις πρόσφυγες είσαι συνέχεια του Μπέρια και του Κάνταρ ή σκίνχεντ που παρελαύνει στην Βουδαπέστη και την Μπρατισλάβα. Ο λαϊκισμός και ο ρατσιμός είναι η φυσική κατάσταση και εξέλιξη αυτών των χωρών, απότοκα ενός παρελθόντος από το οποίο ποτέ δεν θα ξεφύγουν (όπως και οι Γερμανοί σε ένα άλλο παράλληλο αφήγημα).
Συμπέρασμα. Ο υπο-κρατικός ή υπο-εθνικός (subnational) εθνοτικός ή/και περιφερειακός εθνικισμός σαρώνει την Νήσο αποσυνθέτοντας την βρετανική ταυτότητα και διασαλεύοντας την πολιτειακή υπόσταση του Ηνωμένου Βασιλείου.
(-) Το Ηνωμένο Βασίλειο ποτέ δεν αποτέλεσε «εθνικό κράτος νεωτερικού τύπου», περισσότερο αποτελεί προϊόν και αποτέλεσμα μακράς ιστορικής εξέλιξης που οδήγησε σε επιτεύγματα που καθόρισαν τον χαρακτήρα αυτού που ονομάζουμε «νεωτερικότητα».
(-) Δύο σχετιζόμενες αναρτήσεις: (21 Απρ 2016) και (3 Μαΐ 2016).
Η διαμόρφωση και κατασκευή της «κοινής γνώμης» κατά τέτοιον τρόπο ώστε να λατρεύεται η κατάπτωση και η παρακμή ως ακμή και πρόοδος αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, αποτέλεσμα της κυριαρχίας οικονομιστών ωφελιμιστών (ορθολογιστικών κοινωνικών θεωριών και τεχνοκρατικιστικών διαχειριστικών αντιλήψεων). Η πολιτική δεν διεξάγεται με μοιρογνωμόνια, διαχειριστικές λογικές και λογιστικές μονάδες. Διεξάγεται μόνον με ιδέες. Μιλώντας με παραδοσιακούς όρους, η αποσύνθεση του πολιτικού πολιτισμού και το σάπισμα του ευρωπαϊκού μεγαλοαστισμού είναι εμφανέστατες. Η πολιτική και πνευματική φτώχεια ανείπωτη. Εκατομμύρια άνθρωποι, ιστορικά έθνη, δεν έχουν καταφέρει να αναδείξουν έναν ηγέτη που να ξεπερνά τα όρια της χώρας και της ηπείρου του. Έναν σπουδαίο άνδρα, μια σπουδαία γυναίκα, μια μεγάλη ιστορική και ηγετική μορφή, κάτι τέλος πάντων. Έρημος.
II
Σημ. Δ`~.: Το σχόλιο που ακολουθεί το έγραψε ο Άγγελος Χρυσόγελος με αφορμή το κείμενο 'Οι «αποστάτες» της Ε.Ε'του Σταύρου Τζίμα.*
Ο Έντουαρντ Σαΐντ είχε γράψει κάποτε το μνημειώδες έργο 'Οριενταλισμός', αναφερόμενος στο πώς οι προσλήψεις και οι αναπαραστάσεις της εξωτικής Ανατολής από την Δύση δημιουργούσαν και συντηρούσαν σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ τους. Η Μαρία Τοντόροβα είχε εφαρμόσει το ίδιο πλαίσιο για τα Βαλκάνια: ο 'Βαλκανισμός'της είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα Βαλκάνια αναπαράγονται στην 'πολιτισμένη'Δύση ως περιοχή βίας, χάους και κινδύνου. Δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, η Ελλάδα (μεσαιωνική και νεώτερη) είναι ίσως η μοναδική χώρα που έχει γίνει αντικείμενο και οριενταλιστικών και βαλκανιστικών αναπαραστάσεων στην Δύση - και κατόπιν μέσα στο ίδιο το εσωτερικό της.
Παρατηρώ κάτι παρόμοιο να αναδύεται σιγά-σιγά σε σχέση με τις μετα-κομμουνιστικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε 'Βιζεγκραντισμός'. Όπως γράφεται στο παρακάτω άρθρο της χρεωκοπημένης φυλλάδας της ψόφιας αστικής παράταξης 'οι απόγονοι του Ζντάνοφ και του Μπέρια, ενδεδυμένοι τον μανδύα του εθνικολαϊκισμού στη νεοσυντηρητική του μορφή, αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κανόνες συλλογικής λειτουργίας της δημοκρατικής Ε.Ε.'
Όλα τα σφάζει, όλα τα μαχαιρώνει ο αρθρογράφος. Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία, χώρες που το 1914 ήταν ασύλληπτα πιο μπροστά από μας σε όλους τους δείκτες της νεωτερικότητας (βιομηχανία, διανόηση), που τις ξεπεράσαμε σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις το 1961, μετά από 15 χρόνια σχεδίου Μάρσαλ εδώ και Σταλινισμού εκεί, δεν είναι τίποτα άλλο παρά συνέχεια του κομμουνιστικού τους παρελθόντος, ημι-αποτυχημένα κράτη στα πρόθυρα του αυταρχισμού. Δεν δικαιούνται να έχουν εθνική συνείδηση, ηγετικές ελίτ με ικανότητα ανάγνωσης του εθνικού συμφέροντος, δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες με αναφορά στα 'θέλω'της κοινής τους γνώμης. Πετάμε κι έναν 'εθνολαϊκισμό', ανασύρουμε και τον 'νεοσυντηρητισμό'από τα 00ς για να μην μας πούνε και δεξιούς, κι όλα καλά. Τον φτιάξαμε τον μπαμπούλα.
Στην πραγματικότητα εδώ δεν έχουμε τίποτα παραπάνω από ένα αναμάσημα των εκσυγχρονιστικών τσιτάτων των 90ς. Ψέγουμε τους άλλους που δεν δείχνουν 'ευρωπαϊκή αλληλεγγύη'επειδή μας καίει το συγκεκριμένο θέμα (εδώ, το προσφυγικό). Είναι όμως τέτοιος ο βαθμός απορρόφησης της σκέψης των εγχώριων ελίτ από τον ψοφοδεή ευρωπαϊσμό που αδυνατούν να κατανοήσουν ότι εθνικό συμφέρον έχουν και οι άλλοι, όχι μόνο εμείς. Αν και κατηγορεί τον εθνολαϊκισμό, ο αρθρογράφος δεν κάνει κάτι διαφορετικό από τον 'δώσε και σε μένα μπάρμπα'ευρωπαϊσμό του ΣΥΡΙΖΑ του πρώτου καιρού. Ευρώπη=οι άλλοι να πληρώνουν τα σπασμένα, είτε στα οικονομικά είτε στο προσφυγικό γιατί 'αυτό λένε οι ευρωπαϊκές αξίες', ερμηνευμένες πάντα κατά το δοκούν της ημιαποτυχημένης μας χώρας. Και όταν βλέπουμε ότι η Ευρώπη δεν είναι πια η χαζοχαρούμενη σοσιαλφιλελεύθερη Ευρώπη των 15 του 1999, μας κακοφαίνεται. Κάπως έτσι οι Γερμανοί που δεν μας διαγράφουν το χρέος γίνονται Ναζί και οι Βιζεγκράντιοι που δεν γουστάρουν να πάρουν πρόσφυγες γίνονται απόγονοι του Μπέρια. Στην χώρα του Αλαφούζου, εθνολαϊκισμός και μενουμευρωπαϊσμός είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος της αποτυχίας.
Είναι όμως και πρόστυχο και άτιμο να κάνουμε στους άλλους αυτά που έχουμε υποφέρει εμείς. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι κατηγορίες απευθύνονται στις κυβερνήσεις αυτών των χωρών, τον Ορμπάν και τον Κατσίνσκι, και όχι στους λαούς τους. Ζήσαμε όμως κι εμείς στο πετσί μας πόσο τα όρια μεταξύ πολιτικής κριτικής και καθολικού ρατσιστικού profiling είναι δυσδιάκριτα στην σημερινή Ευρώπη. Πόσο εύκολα το 'τα κόμματα χρεωκόπησαν την Ελλάδα'γίνεται 'όλοι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες'.
Ο Βιζεγκραντισμός είναι μια απτή αναπαράσταση στερεοτύπων καθολικής ισχύος. Δεν αφήνει περιθώρια να υπάρχουν φιλελεύθεροι και δημοκράτες σε αυτές τις χώρες, νέοι άνθρωποι με μοντέρνες ιδέες. Ακόμα χειρότερα, δεν αφήνει περιθώρια να υπάρχουν νέοι άνθρωποι με μεσοαστικό τρόπο ζωής που δεν θέλουν για τους δικούς τους λόγους να έρθουν πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή στις χώρες τους. Ο Βιζεγκραντισμός δεν αποδέχεται ότι άνθρωποι σε αυτές τις χώρες έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν το δικό τους αφήγημα για την Ευρώπη. Αν δεν θέλεις πρόσφυγες είσαι συνέχεια του Μπέρια και του Κάνταρ ή σκίνχεντ που παρελαύνει στην Βουδαπέστη και την Μπρατισλάβα. Ο λαϊκισμός και ο ρατσιμός είναι η φυσική κατάσταση και εξέλιξη αυτών των χωρών, απότοκα ενός παρελθόντος από το οποίο ποτέ δεν θα ξεφύγουν (όπως και οι Γερμανοί σε ένα άλλο παράλληλο αφήγημα).
Άγγελος Χρυσόγελος
III
Ο σκωτσέζικος εθνικισμός κυριαρχεί ενώ ο ουαλικός εθνικισμός βρίσκεται σε άνοδο (δεύτερο κόμμα το ουαλικό). Εν τω μεταξύ, Ουαλοί και Σκώτοι διαθέτουν τα δικά τους περιφερειακά κοινοβούλια (όπως και οι Ιρλανδοί του Βορρά) και είναι θετικοί προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε αντίθεση με τους Άγγλους οι οποίοι ούτε θετικά βλέπουν την Ε.Ε ούτε δικό τους κοινοβούλιο διαθέτουν. Το κοινοβούλιο των Άγγλων είναι παράλληλα και το «εθνικό» κοινοβούλιο ολόκληρης της χώρας. Αυτό το γεγονός, αυτή η ασυμμετρία (που κάποτε λειτουργούσε υπέρ των Άγγλων αλλά στις μέρες μας μάλλον γυρνάει μπούμερανγκ εναντίον τους) θα ενισχύσει τις ήδη υπαρκτές τάσεις ανάπτυξης ενός αγγλικού εθνικισμού. Η διαφορά, όμως, ανάμεσα σε Ουαλία και Σκωτία από τη μια μεριά και Αγγλία από την άλλη, είναι πως η τελευταία, δηλαδή η Αγγλία, φανερώνει σημάδια διχασμού ανάμεσα σε έναν αναδυόμενο αγγλικό εθνικισμό και έναν «πολυπολιτισμικό εθνικισμό». Η κοινωνική ετερογένεια είναι εντονότερη και η δημογραφική δομή πολυπλοκότερη στην Αγγλία από ότι στην Σκωτία και την Ουαλία (σχεδόν αποκλειστικά στην Αγγλία και κυρίως στα μεγάλα αστικά της κέντρα).Συμπέρασμα. Ο υπο-κρατικός ή υπο-εθνικός (subnational) εθνοτικός ή/και περιφερειακός εθνικισμός σαρώνει την Νήσο αποσυνθέτοντας την βρετανική ταυτότητα και διασαλεύοντας την πολιτειακή υπόσταση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σημειώσεις
(-) Είναι μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση για τα δύο παραδοσιακά κόμματα του κατεστημένου (establishment parties) τα οποία ίσως, πλέον, να μην μπορούν να λειτουργήσουν ως παράγοντες συνοχής και διατήρησης της ενότητας της χώρας.(-) Το Ηνωμένο Βασίλειο ποτέ δεν αποτέλεσε «εθνικό κράτος νεωτερικού τύπου», περισσότερο αποτελεί προϊόν και αποτέλεσμα μακράς ιστορικής εξέλιξης που οδήγησε σε επιτεύγματα που καθόρισαν τον χαρακτήρα αυτού που ονομάζουμε «νεωτερικότητα».
(-) Δύο σχετιζόμενες αναρτήσεις: (21 Απρ 2016) και (3 Μαΐ 2016).