I) «ακαδημαϊκοί νομάδες» και απάτριδες του ευρωπαϊσμού II) Ο ρόλος της Ε.Ε οδήγησε στην ελληνική χρεοκοπία III) Ελλάδα, από την εντατική στην απομόνωση! IV) Διαφορά ποιότητας και νοοτροπίας. Με αφορμή δύο κείμενα, και V) Μη σχόλιο για τη Deutsche Bank.

Αν στην πρώτη φάση της πορείας προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δόθηκε έμφαση στην ίδρυση και τη σταθερότητα των θεσμών, από τη δεκαετία του ’90 και εξής το ενδιαφέρον μετακινήθηκε προς τη δόμηση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η καλλιέργεια μιας πανευρωπαϊκής ταυτότητας δίπλα στις εθνικές ταυτότητες των πολιτών σε όλες τις χώρες-μέλη θεωρήθηκε προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης... Όλα αυτά μεταφράστηκαν σε συγκεκριμένες πολιτικές: ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα (Erasmus, Marie Curie Training Programs), οργανισμοί χρηματοδότησης (European Research Council, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά ιδρύματα (European University Institute) και διδακτορικά προγράμματα (European Doctorate).

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και τα πρώτα χρόνια ακόμα του νέου αιώνα, η Ευρώπη θεωρούνταν η πιο σίγουρη επένδυση, μια προοπτική όλο υποσχέσεις: «Στην Ευρώπη και με θέματα ευρωπαϊκά! Εκεί ανοίγονται οι πόρτες του μέλλοντος!» μας συμβούλευαν οι καθηγητές μας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όταν προβληματιζόμασταν για τις μεταπτυχιακές μας σπουδές. Ήταν πράγματι η εποχή που άνοιγαν τμήματα ευρωπαϊκών σπουδών, δομούνταν η ευρωπαϊκή ιδέα και σφυρηλατούνταν η ιστορία της.

Μέσα σε αυτό το τοπίο δεν φτιάχτηκαν μόνο επιστημονικοί κλάδοι. Φτιάχτηκαν και άνθρωποι, ένα είδος Homo europeus. Είναι άνθρωποι που ζουν και κινούνται έξω από το στενό εθνικό τους πλαίσιο, που έχουν σπουδάσει σε τρία-τέσσερα διαφορετικά ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, που μιλούν άλλες τόσες ευρωπαϊκές γλώσσες και που μελετούν θέματα διεθνικά, συγκριτικά και διαπολιτισμικά. Είναι μια τάξη ανθρώπων που δεν ανήκει στα ξεχωριστά της εθνοκράτη, αλλά στην υποτιθέμενη Ευρώπητου αύριο. Τα προγράμματα ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας ήταν πράγματι επιτυχή στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας, μιας διανοητικής ελίτ που θα έθετε τις πολιτισμικές βάσεις της Ευρώπης του μέλλοντος. Οι πρώτοι πολίτες της μελλοντικής Ευρώπης.

Ενώ όμως έγιναν οι πολίτες, δεν έγινε η πολιτεία. Αυτοί όλοι δημιουργήθηκαν, αλλά δεν δημιουργήθηκε το πλαίσιο για να τους δεχτεί... Οι «ακαδημαϊκοί νομάδες» («scholar gypsies»), όπως εύστοχα τους αποκαλεί ο Lorenz, ανήκουν στο ευρωπαϊκό «πρεκαριάτο», είναι δηλαδή η ακαδημαϊκή εκδοχή της χαμένης γενιάς της ευρωπαϊκής κρίσης.

Τι έγινε λοιπόν με την πρώην διανοητική ελίτ της μελλοντικής Ευρώπης; Αυτοί οι άνθρωποι είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που έμεινε στη μέση. Αντιπροσωπεύουν τα προϊόντα της ευρωπαϊκής ιδέας που δεν ολοκληρώθηκε, τα ανθρώπινα παραλειπόμενα της αποτυχίας του ευρωπαϊσμού. Δημιουργήθηκε δηλαδή μια κοινωνική ομάδα απάτριδων Ευρωπαίων· νέοι και νέες οι οποίοι στολίστηκαν και ετοιμάστηκαν για έναν γάμο που δεν έγινε ποτέ. Και τώρα κρατάνε τη βαλίτσα τους και σέρνονται από πρότζεκτ σε πρότζεκτ και από χώρα σε χώρα, με απώτερο ίσως στόχο να φύγουν για άλλες «μελλοντικές Ευρώπες»...



Το βασικό έλλειμμα της Ελλάδος είναι ότι δεν έχει ελίτ. Αυτό που σε άλλες χώρες, μεσαίες ή μεγάλες, ονομάζεται εθνική ελίτ. Σαράντα χρόνια μετά την ίδρυση της Δημοκρατίας του Συντάγματος του 1975, εύκολα είναι ορατό ότι η πολιτική, η οικονομική - επιχειρηματική και φυσικά η τραπεζική ολιγαρχία της χώρας δεν μπόρεσαν να δομήσουν σύστημα διακυβέρνησης, κράτος, οικονομία, μαζική κουλτούρα, απασχόληση, που θα έδινε την ευκαιρία στην Ελλάδα είτε εντός ευρωζώνης είτε με καθεστώς ναυτικής χώρας, μέρος της διεθνούς οικονομίας, να είναι όχι μόνον βιώσιμη, αλλά σε κάθε περίπτωση λειτουργική εθνική δομή. Ολόκληρο το σύστημα ολιγαρχίας της χώρας αποτελούσε και αποτελεί και σήμερα ένα σύνολο ιδιωτών.

Ακόμη και αυτοί που είχαν ως κύριο έργο και καθήκον τους την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος -πρωθυπουργοί, κοινοβουλευτικοί, στελέχη της Διοίκησης, κομματικοί και συνδικαλιστικοί παράγοντες, δημόσιοι διανοούμενοι, προβεβλημένοι άνθρωποι του Τύπου και των μίντια- χειρίστηκαν την ελληνική υπόθεση αμιγώς ως ιδιώτες. Επιχειρηματίες της πολιτικής, ευκαιριακοί μεταπράτες των προσδοκιών των έθνους και του λαού, καιροσκόποι με σκοπό τον προσωπικό και τον φατριαστικό πλουτισμό, απολύτως ελεγχόμενοι παράγοντες από κέντρα επιρροής και χειραγώγησης του εξωτερικού και του εσωτερικού, εξωμότες της ευθύνης διαχείρισης της κρατικής συγκρότησης και της δημιουργίας σοβαρού πλαισίου λειτουργίας της αγοράς και της οικονομίας. Ο πολιτισμός της ολιγαρχίας στην Ελλάδα τα τελευταία 40 χρόνια υπήρξε τόσο ευτελής όσο και το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα των πολιτικών και της ισχύος του τραπεζικού και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος της χώρας. Η προαναγγελθείσα δομική χρεοκοπία από τη δεκαετία του 1980, που συνέβη τελικά το 2009-2010, είναι η εμπέδωση της πραγματικότητας αυτής.

Ο κύκλος της Μεταπολίτευσης, που ξεκινά από το 1975 και συνεχίζεται έως και σήμερα, δεν μπορεί να αναφέρεται μόνον στους δύο πόλους του δικομματισμού και του παλαιοκομματισμού, που είναι η διαχείριση της διακυβέρνησης και η άσκηση της απόλυτης κομματικής εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. Στην ουσία είναι ένας ολόκληρος κύκλος, από την ένταξή μας στην ΕΟΚ το 1981, την ένταξη μας στην ΟΝΕ το 2001 και τελικά τη συνεχιζόμενη χρεοκοπία μας εντός ευρώ μέσω των Μνημονίων από τον Μάιο του 2010 και μετά, που συνεχίζεται έως σήμερα. Οι τρεις φάσεις καθορίστηκαν στη βάση του συστήματος από τους «γεννήτορες» Κ. Καραμανλή τον πρεσβύτερο και Α. Παπανδρέου, εξελίχθηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη μετεξέλιξη της Ευρώπης σε γερμανική περιοχή στη βάση της συνθήκης του Μάαστριχτ από τους Κ. Μητσοτάκη και Κ. Σημίτη, για να φτάσουμε στην τελική φάση εντός ευρώ, με συνθήκες εθνικής κυριαρχίας που καθορίστηκε από την πολιτεία του Κ. Καραμανλή του νεότερου.

Ο έσχατος τρίτος κύκλος -εντός ευρώ- εξελίχτηκε με εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας σε συνθήκες χρεοκοπίας από τις κυβερνήσεις διαδοχικά των Γ. Παπανδρέου, Λ. Παπαδήμου, τη συγκυβέρνηση Α. Σαμαρά - Ευ. Βενιζέλου και τελικά την πρώτη κυβέρνηση με κορμό της Αριστεράς του Α. Τσίπρα, στο σχήμα αρμονικής συνεργασίας με τον Π. Καμμένο από την πλευρά της Δεξιάς, που σήμανε και το τέλος της μακράς εποχής των μετεμφυλιακών συνδρόμων. Ολες οι διαφορετικές αυτές ιστορικές περίοδοι και σχήματα διακυβέρνησης έχουν τελικά έναν κοινό τόπο και μια ενότητα. Την εμμονή στην ευρωπαϊκή ένταξη, που λειτούργησε σαν «χωνευτήρι» της βιωσιμότητας του εθνικού κράτους.

Ο δε πακτωλός των επιδοτήσεων και των δανείων, ως υποσχετική της απαξίωσης της συγκρότησης του κράτους, της αγοράς και των πολιτών με ελληνική εθνικότητα. Η Ευρώπη κατέληξε η χρεοκοπία μας, με τον πλήρη ορισμό της δομικής χρεοκοπίας. Αυτό συνέβη γιατί πολύ απλά η εγχώρια ολιγαρχία θέλησε την ένταξη στην Ευρώπη για να βρει πόρους και κεφάλαια προκειμένου να εξυπηρετήσει την πολιτική κυριαρχία της και τον εύκολο, αντιπαραγωγικό και σε πολλές περιπτώσεις «βρόμικο» πλουτισμό της.



Δεν διαθέτω σήμερα απαντήσεις, έχω μόνον ερωτήματα ως προς την εξέλιξη της ελληνικής πολυδιάστατης και πολυσήμαντης κρίσης.

Τι συμβαίνει εδώ, γιατί οι εταίροι, σύμμαχοι και σύγχρονοι «προστάτες» της Ελλάδας κλιμακώνουν την απομόνωση της χώρας, λαμβάνοντας μάλιστα πρωτοβουλίες που αντικειμενικά «γκριζάρουν» το Αιγαίο με πρόσχημα την προσφυγική κρίση;

Πώς συμβαίνει η Ελλάδα να περνά από την εντατική της τρόικας σε μια γενικευμένη απομόνωση, με τα βόρεια σύνορά της να σφραγίζονται και την ελληνική κυβέρνηση να έχει περιθωριακό ρόλο σε ευρωπαϊκές και νατοϊκές αποφάσεις που αφορούν σε ζωτικά ζητήματα εθνικού συμφέροντος; Αποφάσεις που διευρύνουν την ιδιότυπη καραντίνα της χώρας από τον οικονομικό χώρο σε εκείνο της ευρωπαϊκής και γεωπολιτικής διάστασης.

Ξέρεις, αναγνώστη μου, πως σιχαίνομαι τη συνωμοσιολογία, όπως επίσης αποστρέφομαι κάθε είδους συνωμότη, και αντιπαθώ τις απλοϊκές προσεγγίσεις κάθε μορφής... θα πρέπει να δούμε και να μελετήσουμε τον σημερινό απομονωτισμό της Ελλάδας ως πολιτικό φαινόμενο που υπερβαίνει τα αυτονόητα και τους αυτοματισμούς στην παραγωγή γνώσης, όλων των γνωστών και κατεστημένων «-ισμών»...

Το δύσκολο, αλλά πραγματικά προοδευτικό και δημιουργικό είναι να ερμηνεύσουμε τον καταστατικό χαρακτήρα της πραγματικότητας της «καραντίνας» της Ελλάδας και την σοβαρή αλλαγή - έμμεση αναθεώρηση του καθεστώτος στο Αιγαίο - από το ίδιο το ΝΑΤΟ και με πρωτοβουλία της γερμανικής κυβέρνησης. Γιατί ακολουθούν αυτή τη στρατηγική ετούτη την περίοδο; Ποιος είναι ο στόχος και ποιών, τελικά;

Αν πεις, δεν υπάρχει συγκεκριμένος στόχος, πολιτικού ασφαλώς χαρακτήρα, αλλά αυτό που διαπιστώνεις είναι αποτέλεσμα κυβερνητικών αδυναμιών στην Ελλάδα και αντινομιών σε ό, τι αφορά στην εσωτερική, κοινωνική, πολιτική, δημοσιονομική και διοικητική διάθρωση, θα είναι σαν να έχεις σπουδάσει σε κάτι «μοντέρνα» πανεπιστήμια - εγώ έχω κάνει μεταπτυχιακά σε δύο από αυτά – όπου η εμπειρική μεθοδολογία ταυτίζεται με έναν τυφλό ποζιτιβισμό, σαν η πολιτική και η οικονομία να είναι κλάδοι της μηχανικής: δεν δουλεύει καλά ο μηχανισμός προσαρμογής ενός υποσυστήματος στο γενικό σύστημα, άρα τον απομονώνουμε για να συνεχιστεί η λειτουργία της μηχανής!

Λυπάμαι, αυτό είναι αφήγημα πολιτικής νομιμοποίησης του αποκλεισμού με στοιχεία ολοκληρωτισμού και σίγουρα δεν σχηματίζει γνώση από την αρχαιολογία και γενεαλογία της ίδιας της γνώσης ως ανθρώπινη εμπειρία, ιστορικά δομημένη. Θα το αποκαλούσα επιστημονική χυδαιότητα και αφορισμό της ιστορικά εξελισσόμενης αντίληψης περί οντολογίας και επιστημολογίας. Αυτό και αν είναι πολιτισμικό πισωγύρισμα και ευνουχισμός της ανθρωπότητας!...

Η Ελλάδα, λοιπόν, περνά από την εντατική στην απομόνωση, στο πλαίσιο μιας διεθνούς στρατηγικής που έρχεται να ικανοποιήσει κάποιον στόχο. Ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός; Σίγουρα κάποιος στόχος που δεν είναι μεταφυσικός, μηχανιστικός, ή … out there! Αυτός συναρτάται με την αναμόρφωση ή μεταμόρφωση (εδώ, σηκώνει μπόλικη συζήτηση) της γεωπολιτικής περιοχής της ΕΕ, από μια πολιτικοοικονομική ελίτ, η οποία εμφανίζεται σήμερα με διάφορα πρόσωπα τυπικού ή άτυπου θεσμικού χαρακτήρα.

Η απομόνωση της Ελλάδας είναι τμήμα της στρατηγικής για αναμόρφωση ή μεταμόρφωση ολόκληρου του ευρωπαϊκού πόλου ηγεμονίας. Αυτό είναι το βέβαιον και από εκεί και έπειτα οφείλουμε να αναζητήσουμε τις δομικές - ηγεμονικού χαρακτήρα - μεταβολές αυτής της μετεξελισσόμενης περιοχής, για να προσεγγίσουμε δημιουργικά και ασφαλώς πολιτικά το ερώτημα «γιατί η Ελλάδα απομονώνεται, αυτή την περίοδο». Μόνον αυτή η προσέγγιση θα μας βοηθούσε να αντιμετωπίσουμε ώριμα και πραγματιστικά αυτή την αρνητική σε κάθε περίπτωση εξέλιξη για την Ελλάδα και θα έδειχνε εναλλακτικές πολιτικές δράσεις για να αποφευχθεί επιδείνωση του Κοινωνικού Ζητήματος και σοβαρή ζημία στο λεγόμενο εθνικό συμφέρον της πατρίδας μας.



1. Από τη μια μεριά ο κ. Παπαχελάς (Η Ευρώπη μπροστά σε ιστορικό σταυροδρόμι). Κυριαρχούν οι αδιαφόριστες έννοιες-συνθήματα «Ευρώπη, ευρωπαϊκές αξίες, δυτικός τρόπος ζωής», δηλαδή όλη η αόριστη υψηλή μπουρδολογική του «ευρωπαϊκού φιλελεύθερου Κέντρου -που- αποδυναμώνεται», όπως γράφει ο κ. Παπαχελάς, δίχως να εντάσσονται σε κάποιο ιδιαίτερο αναλυτικό-ερμηνευτικό πλαίσιο. Ξυπνώντας από τον λήθαργο ο κύριος δημοσιογράφος μας ενημερώνει μάλιστα «ότι ο πληθυσμός της Ευρώπης θα μειωθεί» όπως θα διαβάσουμε σε άλλη σελίδα της «Κ» (ευτυχώς όμως, δεν περιμέναμε τον κύριο δημοσιογράφο και την «Κ» για να ενημερωθούμε για τα δημογραφικά δεδομένα - όταν η «Κ» πήγαινε εμείς ερχόμασταν), και ότι εφόσον η «Γηραιά Ήπειρος και ιδιαιτέρως χώρες όπως η Γερμανία χρειάζονται επειγόντως ''νέο αίμα''»... «η κρίση στη Συρία και στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή μπορεί να αποδειχθεί θεόσταλτη ευκαιρία» (το αναλυτικό-ερμηνευτικό πλαίσιο της αποσταθεροποίσης της περιοχής είναι αυτό του «θεού», επίσης δεν υφίσταται κανένα πλαίσιο ερμηνείας για τη μείωση του πληθυσμού). Εννοείται πως Ελλάδα δεν υπάρχει πουθενά στο κείμενο (πύλες της Βιέννης όμως υπάρχουν!). Έχουμε να κάνουμε με έναν δημοσιογράφο-εκπρόσωπο τύπου της «Ευρώπης» και της «Γερμανίας».

2. Από την άλλη μεριά έχουμε τον -τουλάχιστον- σοβαρό και αξιοπρεπή κ. Πρεβελάκη (Η εκδίκηση της Γεωπολιτικής). Μας γράφει για την «εκδίκηση της Γεωπολιτικής» και τα γεωπολιτικά ζητήματα που απωθήθηκαν στο «όνομα της λήθης» και της προσπάθειας επέκτασης της «ψυχροπολεμικής σταθερότητας». Για τα εξήντα χρόνια μιας ουτοπίας και «το τέλος της Ιστορίας» και την «εγκατάλειψη της γεωπολιτικής παιδείας, τόσο στο πεδίο της έρευνας όσο και της εκλαΐκευσης», η οποία πληρώνεται ακριβά, καθώς, «Μπροστά στην κατάρρευση των ψευδαισθήσεων, οι λαοί αντιδρούν σπασμωδικά και επιθετικά». Με τον τρόπο αυτό «εντείνουν τους κινδύνους για αποσταθεροποίηση· συμβάλλουν, δηλαδή, στη μεταφορά της αστάθειας από τις ευρωπαϊκές περιφέρειες στο εσωτερικό της ηπείρου» (όπως παρατήρησα πρόσφατα).

Διαβάζω ακόμα για την «μουσουλμανική γεωπολιτική παράδοση, όπως η δικτυωτή πολυκεντρική οργάνωση και η κινητικότητα» την οποία αντιπαραβάλει με τη «δυτική χριστιανική παράδοση της εδαφικής σταθερότητας». Ο ορθόδοξος χριστιανικός κόσμος, ιδιαιτέρως ο μεσογειακός -εξαφανισμένος από τα μάτια του κ. Παπαχελά-, τοποθετείται ανάμεσα στις δύο παραδόσεις, μας πληροφορεί ο κ. Πρεβελάκης. Σε αυτή τη νέα ευρωπαϊκή «περιπέτεια», συνεχίζει, δηλαδή την αναστροφή των ιστορικών τάσεων, η Ελλάδα κατέχει μια ιδιαίτερη θέση (επίσης εξαφανισμένη από τα μάτια του κ. Παπαχελά).

Ενώ η γενικότερη ανάλυση οδηγεί σε απαισιοδοξία, «Ορισμένες ελληνικές ιδιαιτερότητες, δυσθεώρητες μέσα από το πρίσμα της ευρωπαϊκής κανονικότητας, όπως η ναυτιλία και η διασπορά, αποτελούν σήμερα αναξιοποίητες εφεδρείες, καθώς, όσο διαρκούσε η ευρωπαϊκή προστασία, το ελληνικό κατεστημένο δεν είχε κίνητρο να συνδιαλλαγεί μαζί τους». Η βίαιη είσοδος των νέων γεωπολιτικών διακυβευμάτων στην Ελλάδα «θα διαρρήξει τις οικονομίστικες υπεραπλουστεύσεις»... «Η επιστροφή της Γεωπολιτικής θα είναι επώδυνη για όλους και θα προκαλέσει σημαντική οπισθοδρόμηση, ίσως και ανατροπή, στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Ομως, θα επιτρέψει, ενδεχομένως, στην Ελλάδα και στον Ελληνισμό να ανακτήσουν χαμένο έδαφος» (αδιανόητη αντίθεση για τους περισσότερους - το κείμενο του κ. Παπαχελά τελειώνει ακριβώς απλά απεύχόμενο το «τέλος του ευρωπαϊκού πρότζεκτ»). Κατά τας Γραφάς, «οι έσχατοι έσονται πρώτοι», ολοκληρώνει ο κ. Πρεβελάκης.

Η αντιπαραβολή των δύο προηγούμενων κειμένων φανερώνει γιατί ορισμένοι «Ευρωπαϊστές», οικονομιστές, παπαγάλοι και διάφορα -μηντιακά, κομματικά, δημοσιογραφικά ή ακαδημαϊκά- παραρτήματα, που χαρακτηρίζονται από μεταπρατισμό και πολιτιστικό γενιτσαρισμό, στειρότητα και ευρωεγκλωβισμό (και ειρωνεύονται μάλιστα την έννοια του «εθνικού συμφέροντος»), δεν έχουν τίποτα γόνιμο να προτείνουν για -και να προσφέρουν σε- αυτόν εδώ τον τόπο και το μέλλον του.



Συντομότατο ανέκδοτο που θα λέγεται μελλοντικά σχετικά με τα μυθολογήματα που κυριάρχησαν -και στα οποία οι άνθρωποι πίστευαν- στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα:


Αυτές οι μονομερείς αντιλήψεις περί της βαρύτητας ή της αποκλειστικότητας της «γεωοικονομίας», που κυριάρχησαν μετά το «Τέλος της Ιστορίας», έχουν απομυθοποιηθεί ή αποδομηθεί πριν καν επικρατήσουν.

''Το ότι οι μεγάλες δυνάμεις πρέπει να είναι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις μπορεί να φαίνεται πλεονασμός, ωστόσο το 1970 ο Ιάπωνας πρωθυπουργός κύριος Sato απέρριψε την άποψη αυτή ισχυριζόμενος ότι η Ιαπωνία θα γινόταν η πρώτη χώρα στην ιστορία που θα γινόταν μεγάλη, χωρίς να έχει τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς που είχαν πάντα αυτού του είδους οι δυνάμεις στο παρελθόν [το ίδιο δόγμα υποστήριξε, ο έτερος πρώην αμφισβητίας του status quo, υπονομευτής της διεθνούς τάξης και ηττημένος του 2ου παγκοσμίου πολέμου, η Γερμανία]. Ο κύριος Sato, για να υποστηρίξει την άποψη του, θα μπορούσε να τονίσει τη μεγάλη πολιτική επιρροή που είχε αρχίσει τότε να ασκεί η Ιαπωνία λόγω της οικονομικήςτης δύναμης καθώς και τους περιορισμούς που υπάρχουν πλέον στη χρήση βίας ως οργάνου της εξωτερικής πολιτικής. Δεν υπάρχει ωστόσο κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η Ιαπωνία ή κάποια άλλη χώρα [όπως η Γερμανία] μπορούν να ανέλθουν στη πρώτη κατηγορία δυνάμεων πολιτικά, χωρίς να λάβουν επίσης μέτρα που είναι απαραίτητα, για να ανέλθουν στην πρώτη κατηγορία των δυνάμεων στρατιωτικά...'' - Hedley Bull

Αυτό ήταν το παραμύθι που πούλησαν κάποιοι στην Ιαπωνία και τη Γερμάνια (και με τη σειρά τους οι ηγεσίες αυτών των χωρών πούλησαν στους πολίτες τους - η Ιαπωνία βέβαια προσπαθεί να το αλλάξει). Ο ρηχός και απλουστευτικός οικονομισμός σε συνδυασμό με την €υρωζώνη αποκρύπτει τις αδυναμίες και την πραγματική κατάσταση -σε ότι αφορά τη δυνητική ισχύ- της Γερμανίας και θολώνει την εικόνα για την πιθανή θέση της στον νέο ιστορικό αιώνα.

Και η θέση της, υπό καμία έννοια δεν θα είναι αυτή της πλανητικής υπερδύναμης ή της μεγάλης δύναμης πρώτης κατηγορίας.

Στα προηγούμενα τρία πεδία (πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό) θα πρέπει -πλέον- να προστεθούν δύο ακόμα. Το πολιτισμικόκαι το δημογραφικό. Το στρατιωτικόπεδίο πάντα σχετίζεται με το τεχνολογικό (έμμεσα ή κεκαλυμμένα).