Το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Πέρα από τις όποιες εγγενείς αδυναμίες ή ελαττώματα μπορεί κανείς να προσάψει στην πολιτική, η πολιτική δεν παύει να αποτελεί σημαντική ποιότητα του πολιτισμού και λειτουργία που εγγυάται τη δυνατότητα του ανθρώπου να αντιδρά έλλογα και αποτελεσματικά στην επιβολή και στην επιχειρούμενη καθυπόταξη του και να προωθεί την ευημερία του.

Κατά συνέπεια, η υποβάθμιση ή η στρέβλωση της πολιτικής λειτουργίας σηματοδοτούν πολιτιστική υποβάθμιση και εξάλειψη ή περιορισμό των δυνατοτήτων αυτών.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε ιστορικά σε συνάρτηση τόσο με την ελληνική κοινωνία όσο και με το διεθνές περιβάλλον, οι δύο δε αυτοί παράγοντες, σε συνδυασμό με γεωπολιτικές πιέσεις, ιστορικές επιρροές και ποικίλα συμφέροντα ή εξαρτήσεις, προσδιόρισαν ιστορικά τη μορφή, τη δομή και τη λειτουργία του. Παρατηρώντας την εξέλιξή του αυτή, διαπιστώνει κανείς ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα κατέστη από νωρίς έκφραση του εκφεουδαρχισμού της χώρας και απέκτησε φεουδαρχικά χαρακτηριστικά. Η διαπίστωση αυτή αναφέρεται σε κοινωνικές και πολιτικές δομές, αντίληψη και συστημικά πλαίσια λειτουργίας, που επιβλήθηκαν βαθμιαία στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος με βάση τους εγχώριους κοινωνικούς συσχετισμούς και την ξένη εξάρτηση και δεν συναρτάται με συγκεκριμένα πρόσωπα ούτε έχει την πρόθεση να απαξιώσει την προσφορά της πολιτικής στη χώρα στους δύο περίπου αιώνες ελεύθερου βίου, ουτε και να μειώσει τη θετική ιστορική συμβολή και το έργο σημαντικών εκπροσώπων της πολιτικής.

Γεγονός παραμένει, πάντοτε, ότι η πολιτική ζωή στη χώρα υπήρξε συνήθως ταραγμένη και συχνά ανώμαλη, οι συγκρούσεις έντονες και συχνά βίαιες, η δημοκρατία παρέμεινε πάντα ελλειμματική και οι θεσμοί ατελείς, ο κομματισμός, με διάφορες κατά καιρούς μορφές, αντανακλούσε έντονα ευρύτερες επιδιώξεις νομής του κράτους, ενώ το αίτημα εκσυγχρονισμού, χειραφέτησης από τον εκφεουδαρχισμό και υπέρβασης της πολιτισμικής σύγκρουσης Ανατολή-Δύση ήταν πάντα επίκαιρο, χωρίς ποτέ να ικανοποιηθεί επαρκώς. Παρά ορισμένες σημαντικές εκσυγχρονιστικές προσπάθειες, τα φεουδαρχικά γενετικά χαρακτηριστικά της νεοελληνικής δομής και η δυναμική που είχαν αναπτύξει, καθώς και αρκετά ακόμα συμφέροντα και επιδιώξεις οδήγησαν βαθμιαία σε σημαντικές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές στρεβλώσεις, σε πολιτισμική υστέρηση και στρεβλή πολιτική κοινωνικοποίηση...

Το πρόβλημα της Ελλάδας, είναι ενδογενές και είναι πρωτίστως πολιτικό, συνίσταται δε στη μεθοδευμένη αιχμαλωσία της ελληνικής κοινωνίας από ένα αναχρονιστικό και ανίκανο πολιτικό σύστημα που την καθηλώνει, την εκμεταλλεύεται και την βυθίζει στην υστέρηση και στη μειονεξία, απομυζά ατελέσφορα ή και λεηλατεί τους πόρους και εξαντλεί τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, αρκετοί δε από τους φυσικούς εκπροσώπους του επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την εύνοια του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος, με απεριόριστη συμμόρφωση στις όποιες επιθυμίες.

Με νεο-φεουδαρχική δομή και αντίληψη, πολλαπλώς στρεβλή σχέση με την κοινωνία και ανυπαρξία συγκροτημένης δημιουργικής πρότασης για τον τόπο στις σύγχρονες συνθήκες, το σημερινό ελληνικό πολιτικό σύστημα, ένα σύστημα που δεν ξέρει, δεν θέλει και δεν μπορεί, στερεί από τη χώρα τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί δημιουργικά στο σύγχρονο παγκόσμιο περιβάλλον και την καταδικάζει να παρακολουθεί αμήχανα τον κόσμο να εξελίσσεται. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι, στο παρόν στάδιο της παγκόσμιας εξέλιξης, στο οποίο δημιουργούνται νέες δομές και ανακατανέμεται η ισχύς των κοινωνιών παγκοσμίως, η υστέρηση και η ακινησία στις οποίες καταδικάζει την Ελλάδα το εγχώριο πολιτικό σύστημα, μπορεί να αποβούν μοιραίες, δεδομένου και του γεωπολιτικού περιβάλλοντος.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα αποτελεί σήμερα ένα στεγανό και κλειστό σύστημα εξουσίας, μια δομή εξουσιαστικών συμφερόντων που περιορισμένα μόνον επηρεάζεται από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, εγχώριο και παγκόσμιο, και έχει χαμηλή σχέση αλληλόδρασης με αυτό. Κύριες μονάδες συγκρότησης της εξουσιαστικής αυτής δομής, ειναι τα πολιτικά κόμματα που σήμερα λειτουργούν ως κλειστή επαγγελματική συντεχνία και, παρά τη μεταβολή συσχετισμών και ισορροπιών εξαιτίας της νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, εξακολουθούν να αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο του συστήματος, ένα σύμπλεγμα κρατικοδίαιτων ή μη επιχειρηματιών που έχουν άμεσα ή έμμεσα οφέλη από τη συμμετοχή τους στην εξουσιαστική δομή και τα ΜΜΕ που, άσχετα από το οποιο ιδιοκτησιακο καθεστώς τους, εξαρτώνται θεσμικά και ώς έναν βαθμό, οικονομικά από την πολιτική εξουσία και εξυπηρετούν λειτουργικά το πολιτικό σύστημα στη βάση μιας δομικής σχέσης. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι δηλαδή μέχρι σήμερα κομματοκεντρικο, με συνεχώς μειουμενη σχέση με την κοινωνία, από τις αρχές της δεκαετίας 1990, και βαθμιαία μετεξέλιξη σε κλειστή δικτυακη δομη, με πυρήνα της κόμματα-εταιρείες, ένα σύμπλεγμα επιχειρηματικών συμφερόντων που επιπλέον χρησιμεύουν ως δίαυλος για την κάλυψη ποικίλων οικονομικών απαιτήσεων του συστήματος και, τέλος, τα ΜΜΕ ως μηχανισμό επικοινωνίας και χειραγώγησης.

Η προνομιακή θέση των πολιτικών κομμάτων -κυρίως των δύο μεγάλων- στο σύστημα μέχρι σήμερα, οφείλεται στη δομή του μεταπολιτευτικού συστήματος, στην κατάλληλη για τον σκοπό αυτόν οργάνωση των δομών και λειτουργιών του κράτους, της αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα, στη διχαστική πόλωση της κοινωνίας, ιδιαίτερα μετά το 1981 και στην έντονα πελατειακή αντίληψη που καλλιεργήθηκε και επιβλήθηκε, παράγοντες που όμως εξασθενούν βαθμιαία και ήδη δημιουργούν συνθήκες μεταβολής των συσχετισμών. Το σύστημα αυτό υποστηρίζεται στη λειτουργία του από ένα υποσύστημα κατάλληλα κοινωνικοποιημένης επαγγελματικής στελέχωσης, στην πολιτική, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τα ΜΜΕ και στηρίζεται κοινωνικά μέσα από ένα πλέγμα πελατειακών σχέσεων -το εύρος και η φύση του οποίου άρχισαν επίσης να μεταβάλλονται στη δεκαετία 1990- καθώς και μέσα από μια πρακτική ανοχής της διαφθοράς σε διάφορα επίπεδα.

Κύρια μέριμνα της εξουσιαστικής αυτής δομής, εκτός απο το νομή του κράτους και των δυνατοτήτων της χώρας, είναι η επιβίωσή της στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί παγκοσμίως, χωρίς σημαντικές μεταβολές στη συγκρότησή της και κυρίως στη μορφή και το περιεχόμενο του εξουσιασμού που ασκεί. Επιπλέον, η εξουσιαστική αυτή δομή και οι μονάδες της, ως συστημικές και ως φυσικές οντότητες, επιδιώκουν να ενσωματωθούν στην παγκόσμια δομή ως μηχανισμός εγχώριας επιβολής της και να αναγνωρισθούν ως τοπική ελίτ, πράγμα που όμως συγκρούεται με την ταυτόχρονη επιδίωξή τους να διατηρήσουν σχεδόν αναλλοίωτο το περιεχόμενο της εξουσίας τους και δυσχεραίνεται από τη σημαντική υστέρησή τους στην αντίληψη, την οργάνωση, την αποτελεσματικότητα και την ευχέρεια προσαρμογής στις νέες συνθήκες, οι οποίες αναδεικνύουν επιπροσθέτως τις διαφορές στην αντίληψη και την αντίδραση στο εσωτερικό του συστήματος, που βρίσκεται ήδη σε αναζήτηση βιώσιμης πολιτικής προοπτικής, ενώ επίσης μεταβάλλουν τους συστημικούς συσχετισμούς και τις ενδοσυστημικές ισορροπίες.

Η διαχείριση του 'έθνους'και της 'δημοκρατίας', που μέχρι τις αρχές της δεκαετίας 1990 ήταν οι κύριοι ιδεολογικοί πυλώνες πάνω στους οποίους δομήθηκε η κυριαρχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, αντικαταστάθηκαν βαθμιαία από τη διαχείριση της 'προσαρμογής'στις νέες συνθήκες, που και αυτή τείνει να αντικατασταθεί από κάποια διαχείριση του 'μέλλοντος', ως έννοιας χρονικής και ποιοτικής. Στην πράξη, βέβαια, το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα ούτε στο έθνος προσέδωσε σύγχρονο χαρακτήρα, ούτε στη δημοκρατία το ουσιαστικό περιεχόμενό της, ούτε την προσαρμογή έχει προωθήσει δημιουργικά, ούτε το μέλλον είναι σε θέση να εγγυηθεί. Αντιθέτως, έχει συντελέσει πρωταρχικά στη σημερινή συνολική υστέρηση και νοσηρότητα, στη στρέβλωση και τη διαφθορά της ελληνικής κοινωνίας, στην αξιακή καθίζηση, στην αποσάθρωση της ελληνικής οικονομίας και στη σμίκρυνση των δυνατοτήτων της χώρας και της συνολικής προοπτικής της. Αλλά προσχηματικός και συχνά προβληματικός είναι και ο πολιτικός λόγος που αρθρώνει το πολιτικό σύστημα σήμερα, σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση και τη νέα εποχή, ένας λόγος που χαρακτηρίζεται από γενικόλογους πατερναλιστικούς αφορισμούς, αποσπασματικές νουθεσίες προσαρμογής, προσχηματική υιοθέτηση της κοινωνικής ανασφάλειας ή της πατριωτικής ευαισθησίας, αντιδραστικό ανορθολογισμό, ιδεοληπτικές εμμονές και ιδεολογικές αγκυλώσεις, ή πρωτοφανή άγνοια, ρηχότητα και αμηχανία, ένας λόγος που καθίσταται κοινωνικά προκλητικός και συνιστά ύβρι όταν νέοι άνθρωποι, που δεν έχουν ιδρώσει ούτε μια ώρα στην παραγωγή ούτε έχουν να επιδείξουν κανένα ουσιαστικό έργο, εκτός από την ευνοιοκρατική συνήθως ένταξη τους στην επετηρίδα του πολιτικού συστήματος, απευθύνονται, με προτεταμένο το δάχτυλο, προς μια εξουθενωμένη και απελπισμένη κοινωνία, από την οποία έχουν πάρει πολλά, για να της ζητήσουν αλαζονικά, επιτακτικά και υστερόβουλα 'να συμμορφωθεί', 'να προσαρμοσθεί'ή 'να αγωνισθεί'.

Ο παγκοσμίως διάχυτος ατομικισμός και η αξιακή ρευστότητα που χαρακτηρίζει την εποχή μας, έχουν επηρεάσει σημαντικά την αντίληψη και τη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος και τη σχέση του με την κοινωνία, έχουν εισαγάγει μιαν αντίληψη της πολιτικής ως μέσου απροσχημάτιστης ατομικιστικής επιδίωξης και την έχουν μετατρέψει σε ιδιοτελή δραστηριότητα, κατάσταση που επιτείνουν η εγχώρια απουσία αξιακής δομής, η έκπτωση των θεσμών και η εκτεταμένη διαφθορά. Ανάλογη επιρροή έχει ασκήσει στην εξέλιξη του ελληνικού πολιτικού συστήματος και η παγκόσμια κυριαρχία της νεο-φιλελέυθερης αγοράς ως οικονομικής, πολιτισμικής και πολιτικής δομής και η παγκόσμια διάχυση των κανόνων και των μεθόδων της. Περαιτέρω, σε μια χώρα αξιακά άναρχη, λειτουργικά προβληματική, με περίπου αρνητική παράδοση ελέυθερου ανταγωνισμού και ένα πολιτικό σύστημα με καθεστωτική φεουδαρχική αντίληψη, όπως είναι η Ελλάδα, η νεο-φιλελέυθερη αγορά εισήχθη στρεβλά και επιλεκτικά, με κριτήριο τη διασφάλιση της σταθερότητας του πολιτικού συστήματος και την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, με αποτέλεσμα περιορισμένη σε ποιότητα και εύρος δομική προσαρμογή, κατασπατάληση, αν όχι και λεηλασία, πόρων και αδιαφάνεια'η εκρηκτική παγκόσμια εξάπλωση της αγοράς σήμανε στην Ελλάδα, πρωτίστως, ευκαιρία για 'δουλειές', δηλαδή 'αρπαχτές' (grabs) και λεηλασία της εθνικής περιουσίας, το δε αποτέλεσμά τους είναι ορατό από όλους. Επιπλέον, ο πολιτικός κόσμος της χώρας, παρά τις όποιες ρητορείες, έχει καταστεί, στη μεγάλη πλειονότητα του, μια αποκομμένη απο την κοινωνία, προνομιούχος μεγαλο-διευθυντική στελέχωση της νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που έχει αφομοιώσει ασμένως σε προσωπικό επίπεδο όλα τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές του πολιτισμού της νεο-φιλελεύθερης αγοράς και την κοινωνική αλαζονεία των ελίτ της, συνδυασμένη με εγχώριο επαρχιωτισμό και νεο-πλουτισμό, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει, στη μεγάλη επίσης πλειονότητά του τη γνώση, την ικανότητα ή τη διάθεση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ούτε καν τα τρέχοντα προβλήματα της καθημερινότητας'ένας πολιτικός κόσμος που χρειάζεται ριζική ανανέωση, την οποία δεν είναι βέβαιο ότι η ελληνική κοινωνία θα μπορέσει να πραγματοποιήσει.

Η αντιμετώπιση της εξωτερικής πολιτικής από το πολιτικό σύστημα με τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ή τις προσωπικές επιδιώξεις εκπροσώπων του, δεν είναι ασύνηθες φαινόμενο στην Ελλάδα -με ορισμένες ιστορικές εξαιρέσεις-, ο δε ενδοτισμός ή η προσφορά σε ξένη εξάρτηση, που συνήθως βαφτίζονται 'ρεαλισμός', ή η επιδίωξη αποφυγής του πολιτικού κόστους, η ψηφοθηρική δημαγωγία και η ιδιοτελής κολακεία του λαϊκού θυμικού, που συνήθως βαφτίζονται 'πατριωτισμός', έχουν ζημιώσει επανειλημμένα τη χώρα. Από τα μέσα της δεκαετίας 1990, ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας μεταβολής και εγχώριων ατομικιστικών επιδιώξεων, τα φαινόμενα συμμόρφωσης σε ξένες επιθυμίες άρχισαν να αυξάνονται σημαντικά και να αποκτούν συστημικό χαρακτήρα, χωρίς να περιορίζονται στην πολιτική εξουσία, η οποία εξάλλου δεν ευθύνεται πάντοτε για όλα όσα με ευκολία της καταλογίζουν. Ως αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής επιταχύνθηκε η αρνητική για την Ελλάδα έκβαση σε αρκετά ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής, ενώ αυξήθηκε η ξένη επιρροή όσον αφορά στη διαμόρφωση της συνολικής προοπτικής της χώρας, η θέση και οι μελλοντικές δυνατότητες της οποίας αποδυναμώθηκαν σημαντικά.

Ευστράτιος Αλμπάνης

Ελλάδα και Παγκοσμιοποίηση
Εκδ. Libro
2005

.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική