Η ανάρτηση αποτελεί το τρίτο μέρος του αφιερώματος στην Μεσευρώπη (Mitteleuropa)και είναι άμεσα σχετιζόμενη και συμπληρωματική με τις εξής δύο: 1) Μεσευρώπη (Mitteleuropa), Πανευρώπη και τρέχουσα κρίσηκαι 2) Friedrich Ratzel, Μεσευρώπη (Mitteleuropa) και «Ευρωπαϊκή Ένωση».
*
Τον Αύγουστο του 1914 ο μέγας δούκας Νικολάι Ρομανόφ υποσχέθηκε αυτονομία στους Πολωνούς εάν νικούσε η Ρωσία. Δύο χρόνια αργότερα οι Κεντρικές Δυνάμεις έκαναν ρελάνς, προσφέροντας αυτονομία σε μια κολοβή Πολωνία αποσπασμένη από τα χέρια των τσαρικών στρατευμάτων. Αλλά δύο χρόνια αργότερα, η Αντάντ έκανε απρόθυμα μια ακόμη υψηλότερη προσφορά, υποσχόμενη μια ανεξάρτητη Πολωνία με έξοδο στη θάλασσα. Λογικό ήταν οι Πολωνοί αγωνιστές της ελευθερίας να μετακινούνται από τον ένα σπόνσορα στον άλλον, καθώς η πλειοδοσία συνεχιζόταν.
Στο Βερολίνο της πολεμικής περιόδου οι Γερμανοί βοήθησαν του Ουκρανούς και τους Εβραίους για να πετύχουν τους ίδιους βραχυπρόθεσμους στόχους. Ενθάρρυναν το σχηματισμό μιας Ένωσης των Καταπιεσμένων Εθνών της Ρωσίας, για να υπονομεύσουν τα στηρίγματα του τσάρου και να κλονίσουν το ηθικό του πολυεθνικού τσαρικού στρατού: χρηματοδότησαν φινλανδικές και ουκρανικές εθνικιστικές ομάδες, υποστήριξαν τη θρησκευτική αυτονομία των Πολωνοεβραίων και αναγνώρισαν τα γίντις ως επίσημη γλώσσα στη Συνεδριακή Πολωνία. Οι σιωνιστές της Γερμανίας σχημάτισαν μια επιτροπή για την Απελευθέρωση των Ρωσοεβραίων και πρότειναν την τελική ομοσπονδοποίηση των μειονοτήτων στις τσαρικές επικράτειες. Αν η Γερμανίαείχε κερδίσει τον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο, η τύχη των Εβραίων θα ήταν πολύ διαφορετική και σίγουρα θα διαβάζαμε μονογραφίες για τη φονικότητα όχι του γερμανικού αλλά του ρωσικού ή του πολωνικού αντισημιτισμού.
Στο μεταξύ η Αντάντ έπαιζε ακριβώς το ίδιο παιχνίδι ενάντια στις Κεντρικές Δυνάμεις: στη Ρώμη συνήλθε το αντιαψβουργικό Συνέδριο για τις Καταπιεσμένες Εθνότητες - Τσέχοι, Κροάτες, Σλοβένοι και Πολωνοί. Στο Λονδίνο, το περιοδικό Νέα Ευρώπηέκανε με ενθουσιασμό τη δική του καμπάνια υπέρ των «καταπιεσμένων εθνοτήτων» στις αψβούργικες χώρες... Ούτε οι Κεντρικές Δυνάμεις [όπως και ο λόρδος Ρόμπερτ Σέσιλ] πίστευαν πραγματικά στην αυτοδιάθεση των εθνών. Οι Γερμανοί ιδίως έκαναν άλλα όνειρα για την επίλυση του εθνογραφικού χάουςστην ανατολική Ευρώπη. Ένα από τα δημοφιλέστερα τέτοια όνειρα -στη Γερμανία τουλάχιστον- ήταν η ιδέα μιας οικονομικά συνεκτικής Mittel-europa. Αυτός ήταν ο στόχος της πολιτικής του καγκελαρίου Μπέτμαν-Χολβεγκ, που εκλαϊκεύθηκε σ'ένα μπεστ-σέλερ της πολεμικής περιόδου, το Mitteleuropaτου Φρίντριχ Νάουμαν, όπου σκιαγραφούνταν τα προτερήματα μιας ευρωπαϊκής ενδοχώρας υπό γερμανική κυριαρχία. Αλλά οι μη Γερμανοί δεν πείθονταν τόσο εύκολα για τα οικονομικά και πολιτιστικά πλεονεκτηματα μιας πεφωτισμένης γερμανικής διακυβέρνησης, ενω οι Αψβούργοι -με τους οποίους οι Γερμανοί είχαν συμμαχήσει επιφυλακτικά στη διάρκεια του πολέμου- δεν ήθελαν να καταλήξουν να νιώθουν δεύτερης κατηγορίας Γερμανοί...
Ωστόσο, σύμφωνα με τους πιο ακραίους Γερμανούς εθνικιστές, η ιδέα της Mitteleuropa λάβαινε υπερβολικά υπόψη τις ευαισθησίες των λαών της κεντροανατολικής Ευρώπης... Για μια μικρή στιγμή κοντά στο τέλος του πολέμου, τα όνειρα τους έγιναν πραγματικότητα. Την άνοιξη του 1918 -περίεργο προανάκρουσμα του 1941- υπέγραψαν τη συνθήκη Μπρέστ-Λιτοβσκ με τη νέα κυβέρνηση των Μπολσεβίκων, η οποία επειγόταν να κάνει ειρήνη και ήταν πρόθυμη να δώσει στους Γερμανούς τα περισσότερα απ'αυτά που ήθελαν στα ανατολικά. Αυτή η συνθήκη ειρήνης πρόσφερε στο Βερολίνο μεγαλύτερη επιρροή απ'όση οραματιζόταν η Παγγερμανική Ένωση στα πιο ξέφρενα όνειρα της, και του χάριζε τον έλεγχο μιας μεγάλης περιοχής της ανατολικής Ευρώπης: των πελατειακών κρατών που είχαν ιδρυθεί στα πρώην τσαρικά εδάφη της Πολωνίας, της Ουκρανίας και της Βαλτικής. Η Αυστροουγγαρία θα έμπαινε στο περιθώριο και η Ουκρανία θα έδινε κάθε χρόνο 1.000.000 τόνους στάρι ως όρο για την ανεξαρτησία της σε αυτή την «ειρήνη του ψωμιού». Τα γερμανικά στρατεύματα προωθήθηκαν μέσα στη Φινλανδία, στην Ουκρανίακαι κάτω προς το Ροστόφ και τον Καύκασο. Η συμμαχία με την Τουρκία ενισχύθηκε με την παραχώρηση πρώην ρωσικών εδαφών σε αυτήν. Ο πόλεμος στην Ανατολή έμοιαζε να έχει τελειώσει: το Μπρέστ-Λιτοβσκ είχε επιφέρει μια Pax Germanica στην ανατολική Ευρώπη. Μπορεί σήμερα το Μπρέστ-Λιτοβσκ να έχει λησμονηθεί σχεδόν τελείως και να μοιάζει «σκέτη σαπουνόφουσκα», που έσκασε όταν κατέρρευσε η Γερμανία λίγους μήνες αργότερα, όμως δεν έδινε την ίδια εντύπωση τότε στο βρετανικό Φόρειν Όφις, που φοβόταν ότι η Γερμανία θα μπορούσε τώρα «να πολεμά τον κόσμο για πάντα και να είναι ακατανίκητη». Η σύμπραξη Γερμανίας και Τουρκίας μπορούσε ν'απειλήσει την Ινδία και να κρατήσει υπό έλεγχο την ευρασιατική ηπειρωτική μάζα επ'αόριστον: ο πόλεμος θα μπορούσε να συνεχιστεί για χρόνια.
Σκοτεινή ήπειρος
Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας
Εκδ. Αλεξάνδρεια
Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας
Εκδ. Αλεξάνδρεια
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική