.~`~.
Βια στο εσωτερικό και στο εξωτερικό
Βια στο εσωτερικό και στο εξωτερικό
Μεταξύ των ανθρώπων, όπως και μεταξύ των κρατών, η αναρχία, ή αλλιώς η απουσία κυβέρνησης, είναι συνδεδεμένη με την εμφάνιση της βίας. Λέγεται ότι η απειλή χρήσης βίας και η επαναλαμβανόμενη χρήση στρατιωτικής ισχύος είναι αυτό που διακρίνει τις διεθνείς από τις εθνικές υποθέσεις. Όμως στην παγκόσμια ιστορία είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι ηγεμόνες ήταν υποχρεωμένοι να έχουν υπόψη τους ότι οι υπηκόοι τους μπορεί να χρησιμοποιήσουν βία, για να τους αντισταθούν ή να τους ανατρέψουν. Αν η απουσία κυβέρνησης είναι συνδεδεμένη με την απειλή χρήσης βίας, το ίδιο συμβαίνει και με την παρουσία κυβέρνησης... Οι καταστρεπτικότεροι πόλεμοι κατά την εκατονταετία που ακολούθησε την ήττα του Ναπολέοντα έλαβαν χώρα όχι μεταξύ κρατών αλλά εντόςκρατών... Είναι εύκολο να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι αγώνες για την κατάκτηση και τη διατήρηση της εξουσίας, για την επιβολή της τάξης και για την επίτευξη κάποια μορφής δικαιοσύνης στο εσωτερικό των κρατών μπορεί να είναι πιο αιματηροί απ'ό,τι οι πόλεμοι μεταξύ κρατών.
Αν η αναρχία ταυτιστεί με το χάος, την καταστροφή και τον θάνατο, τότε η διάκριση μεταξύ αναρχίας και κυβέρνησης δεν μας λέει και πολλά. Τι είναι πιο επισφαλές, ο βίος ενός κράτους μεταξύ κρατών ή ο βίος μιας κυβέρνησης σε σχέση προς τους υπηκόους της; Η απάντηση ποικίλλει ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο. Ορισμένες φορές υπάρχουν ή αναμένονται χαμηλά ποσοστά βίας μεταξύ ορισμένων κρατών. Ορισμένες φορές υπάρχουν ή αναμένονται υψηλά ποσοστά βίας εντός ορισμένων κρατών. Η χρήση βίας ή ο συνεχής φόβος της χρήσης της δεν αποτελούν επαρκείς αιτιολογίες για τη διάκριση μεταξύ διεθνών και εσωτερικών υποθέσεων. Αν η πιθανή και η πραγματική χρήση βίας σημαδεύουν τόσο την εθνική όσο και τη διεθνή τάξη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει μόνιμη διάκριση μεταξύ των δύο πεδίων βάσει της χρήσης ή της μη χρήσης βίας. Καμία ανθρώπινη τάξη δεν είναι απρόσβλητη από τη βία.
Για να ανακαλύψουμε ποιοτικές διαφορές μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών υποθέσεων, θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποιο άλλο κριτήριο αντί για την εμφάνιση της βίας. Η διάκριση μεταξύ διεθνών και εθνικών πεδίων πολιτικής δεν βρίσκεται στη χρήση ή στη μη χρήση βίας αλλά στις διαφορετικές δομές τους. Όμως, αν ο κίνδυνος να υποστείς βίαιη επίθεση είναι μεγαλύτερος, για παράδειγμα, αν κάνεις έναν βραδινό περίπατο στο κέντρο του Ντιτρόιτ απ'ό,τι αν κάνεις πικνικ στη γαλλογερμανική μεθόριο, τότε τι πρακτική διαφορά έχει η διαφορά της δομής; Στον εθνικό, όπως και στον διεθνή χώρο, η επαφή δημιουργεί σύγκρουση και ενίοτε καταλήγει σε βία. Η διαφορά μεταξύ εθνικής και διεθνούς πολιτικής έγκειται όχι στη χρήση βίας αλλά στούς διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης για την αντιμετώπιση της βίας. Μία κυβέρνηση, η οποία κυβερνά έχοντας κάποιο βαθμό νομιμοποίησης, επιφυλάσσει για τον εαυτό της το δικαίωμα χρήσης βίας -με άλλα λόγια, το δικαίωμα να εφαρμόζει μία σειρά κυρώσεων, προκειμένου να ελέγξει τη χρήση βίας από τούς υπηκόους της. Αν κάποιος χρησιμοποιήσει ιδιωτική βία, οι υπόλοιποι μπορούν να αποταθούν στην κυβέρνηση. Είναι κάτι παραπάνω από εμφανές ότι η κυβέρνηση δεν έχει το μονοπώλιο στη χρήση βίας. Εντούτοις, μία αποτελεσματική κυβέρνηση έχει το μονοπώλιο στη νομιμοποιημένηχρήση βίας και σε αυτό το σημείο νομιμοποιημένη κυβέρνηση σημαίνει ότι δημόσιοι παράγοντες είναι οργανωμένοι έτσι, ώστε να εμποδίζουν και να αντιμετωπίζουν την ιδιωτική χρήση βίας. Οι πολίτες δεν είναι αναγκαίο να προετοιμάζονται, για να υπερασπίσουν τούς εαυτούς τούς. Αυτό το κάνουν για λογαριασμό τους οι δημόσιες υπηρεσίες. Το εθνικό σύστημα δεν είναι σύστημα αυτοβοήθειας. Το διεθνές σύστημα είναι.
.~`~.
Αλληλεξάρτηση και ολοκλήρωση
Αλληλεξάρτηση και ολοκλήρωση
α´
Η πολιτική σημασία της αλληλεξάρτησης ποικίλλει ανάλογα με το εάν ένα πεδίο είναι οργανωμένο έχοντας καθορισμένες και εδραιωμένες σχέσεις εξουσίας ή παραμένει ανοργάνωτο από τυπική άποψη. Εάν ένα πεδίο είναι τυπικά οργανωμένο, οι μονάδες του είναι ελεύθερες να εξειδικευτούν, να προωθούν η καθεμιά τα δικά της συμφέροντα, χωρίς να τις απασχολεί η ανάπτυξη των μέσων πού θα τούς επιτρέψουν να συντηρήσουν την ταυτότητά τους και να διατηρήσουν την ασφάλειά τούς ενόψει των άλλων μονάδων. Είναι ελεύθερες να εξειδικευτούν, επειδή δεν έχουν λόγο να φοβούνται την αυξανόμενη αλληλεξάρτηση πού επιφέρει η εξειδίκευση. Αν αυτοί που εξειδικεύονται περισσότερο ωφελούνται περισσότερο, τότε προκύπτει ανταγωνισμός στην εξειδίκευση. Αγαθά μεταποιούνται, δημητριακά παράγονται, η έννομη τάξη διατηρείται, εμπόριο διεξάγεται και οικονομικές υπηρεσίες παρέχονται από ανθρώπους που εξειδικεύονται σε ολοένα και στενότερα πεδία. Με απλούς οικονομικούς όρους, ο τσαγκάρης εξαρτάται από τον ράφτη για τα παντελόνια του και ο ράφτης από τον τσαγκάρη για τα παπούτσια του, ενώ ο καθένας τους θα ήταν κακοντυμένος χωρίς τις υπηρεσίες τον άλλου. Με απλούς πολιτικούς όρους, το Κάνσας εξαρτάται από την Ουάσιγκτον για προστασία και ρυθμίσεις και η Ουάσιγκτον εξαρτάται από το Κάνσας για βοδινό κρέας και σιτάρι. Όταν λέγεται ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η αλληλεξάρτηση είναι στενή, δεν είναι απαραίτητο να υποστηριχτεί ότι το ένα μέρος δεν μπορεί να μάθει να ζει χωρίς το άλλο. Το μόνον που χρειάζεται να ειπωθεί είναι ότι το κόστος της διάλυσης της αλληλεξαρτώμενης σχέσης Θα ήταν υψηλό. Οι άνθρωποι και οι θεσμοί εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό ο ένας από τον άλλον εξαιτίας των διαφορετικών έργων που εκτελούν και των διαφορετικών αγαθών που παράγουν και ανταλλάσσουν. Τα μέρη μίας πολιτείας συγκροτούν ένα ενιαίο σύνολο χάρη στις διαφορές τους.
Οι διαφορές μεταξύ των εθνικών και των διεθνών δομών αντανακλώνται στον τρόπο με τον οποίο οι μονάδες του κάθε συστήματος ορίζουν τους σκοπούς τους και αναπτύσσουν τα μέσα επίτευξης αυτών των σκοπών. Σε άναρχα πεδία όμοιες μονάδες δρουν ταυτόχρονα. Σε ιεραρχικά πεδία ανόμοιες μονάδες αλληλεπιδρούν. Σε ένα άναρχο πεδίο οι μονάδες είναι από λειτουργική άποψη παρόμοιες και τείνουν να παραμένουν έτσι. Όμοιες μονάδες εργάζονται, για να διατηρήσουν έναν βαθμό ανεξαρτησίας και μπορεί ακόμη και για να επιδιώξουν την αυτάρκεια. Σε ένα ιεραρχικό πεδίο οι μονάδες είναι διαφοροποιημένες και τείνουν να αυξάνουν τον βαθμό εξειδίκευσής τούς. Οι διαφοροποιημένες μονάδες γίνονται στενά αλληλεξαρτώμενες -τόσο πιο στενά, όσο προχωρά η εξειδίκευσή τους. Εξαιτίας της διαφοράς δομής η αλληλεξάρτηση εντός των εθνών και η αλληλεξάρτηση μεταξύ των εθνών αποτελούν διαφορετικές έννοιες. Προκειμένου να ακολουθήσω την προτροπή των μελετητών της λογικής σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια μίας ανάλυσης θα πρέπει να διατηρείται ένα μοναδικό νόημα για κάθε δεδομένο όρο, θα χρησιμοποιήσω τον όρο «ολοκλήρωση», για να περιγράψω την κατάσταση εντός των κρατών, και τον όρο «αλληλεξάρτηση», για να περιγράψω την κατάσταση μεταξύ των κρατών.
Παρότι τα κράτηείναι όμοιες μονάδες λειτουργικά, διαφέρουν κατά πολύ στις δυνατότητές τούς. Από αυτού του είδους τις διαφορές προκύπτει ένας καταμερισμός εργασίας. Εντούτοις, ο καταμερισμός της εργασίας μεταξύ των κρατών είναι μικρός συγκριτικά με τον πολύ αναπτυγμένο καταμερισμό της εργασίας στο εσωτερικό τούς. Η ολοκλήρωση φέρνει πολύ κοντά τα διάφορα τμήματα του έθνους. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ των εθνών τα αφήνει χαλαρά συνδεδεμένα. Παρότι γίνεται συχνά λόγος για ολοκλήρωση των εθνών, αυτή σπανίως λαμβάνει χώρα. Τα έθνη θα μπορούσαν να πλουτίσουν αμοιβαίως, αν καταμέριζαν όχι μόνον την εργασία που κατευθύνεται προς την παραγωγή αγαθών αλλά και τα άλλα έργα που εκτελούν, όπως την πολιτική διοίκηση και τη στρατιωτική άμυνα.Γιατί η ολοκλήρωσή τους δεν λαμβάνει χώρα; Η δομή της διεθνούς πολιτικής περιορίζει τη συνεργασία των κρατών με δύο τρόπους.
β´
Σε ένα σύστημα αυτοβοήθειας η κάθε μονάδα αφιερώνει ένα τμήμα των προσπαθειών της όχι στην προώθηση της ευημερίας της αλλά στην παροχή των μέσων προστασίας της από άλλες μονάδες. Σε ένα σύστημα καταμερισμένης εργασίας η εξειδίκευση λειτουργεί προς όφελος όλων αλλά όχι εξίσου. Η ανισότητα στην αναμενόμενη κατανομή του αυξημένου προϊόντος αποτελεί ισχυρό ανασταλτικό παράγοντα στην επέκταση του καταμερισμού της εργασίας διεθνώς. Όταν βρίσκονται αντιμέτωπα με την πιθανότητα συνεργασίας για αμοιβαίο όφελος, κράτη που αισθάνονται ανασφαλή θα πρέπει να ρωτούν πως θα κατανεμηθεί το όφελος. Είναι αναγκασμένα να μη ρωτούν «θα ωφεληθούμε και οι δυο μας;» αλλά να ρωτούν «Ποιος θα ωφεληθεί περισσότερο;» Αν ένα αναμενόμενο όφελος κατανεμηθεί, για παράδειγμα, σε αναλογία δύο προς ένα, το ένα κράτος μπορεί να χρησιμοποιήσει το δυσανάλογο όφελος του, για να υλοποιήσει μία πολιτική που αποσκοπεί στο να ζημιώσει ή να καταστρέψει το άλλο. Ακόμη και η προοπτική μεγάλων απόλυτων ωφελημάτων και για τα δύο μέρη δεν επιφέρει τη συνεργασία τους, αν το καθένα απ'αυτά έχει φόβο για το πώς το άλλο θα χρησιμοποιήσει τις αυξημένες δυνατότητές του. θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα εμπόδια προς τη συνεργασία μπορεί να μην οφείλονται στον χαρακτήρα και στις άμεσες προθέσεις των δύο μερών. Αυτό που επενεργεί ενάντια στη συνεργασία τους είναι η κατάσταση της ανασφάλειας -κατ'ελάχιστον η αβεβαιότητα για τις μελλοντικές προθέσεις και ενέργειες του άλλου.
Σε κάθε σύστημα αυτοβοήθειας οι μονάδες ανησυχούν για την επιβίωσή τους και η ανησυχία προσαρμόζει τη συμπεριφορά τους. Οι ολιγοπωλιακές αγορές περιορίζουν τη συνεργασία των επιχειρήσεων κυρίως όπως οι διεθνείς πολιτικές δομές περιορίζουν τη συνεργασία των κρατών. Στα πλαίσια των κανόνων που θέτουν οι κυβερνήσεις η επιβίωση και η ευημερία των επιχειρήσεων εξαρτώνται από τις δικές τους προσπάθειες. Οι επιχειρήσεις δεν χρειάζεται να παρέχουν στους εαυτούς τους φυσική προστασία από επιθέσεις άλλων επιχειρήσεων. Είναι ελεύθερες να ασχοληθούν με τα οικονομικά συμφέροντά τους. Ως οικονομικές οντότητες όμως ζουν σε έναν κόσμο αυτοβοήθειας. Όλες θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Αν αναλάβουν υπερβολικό ρίσκο κατά τη προσπάθεια τούς να αυξήσουν τα κέρδη τους, θα πρέπει να αναμένουν ότι θα υποστούν τις συνέπειες. Όπως το διατυπώνει ο William Fellner, είναι «αδύνατο να αυξηθούν τα κέρδη όλων, χωρίς να γίνει συμπαιγνία στη διαχείριση όλων των σχετικών μεταβλητών» και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνον με «τον πλήρη αφοπλισμό μεταξύ των επιχειρήσεων». Όμως δεν είναι λογικό για τις επιχειρήσεις να αφοπλιστούν, ακόμη κι αν αυτό γίνει, για να αυξηθούν τα κέρδη τους. Αυτή η πρόταση μετριάζει, αλλά δεν αναιρεί, την υπόθεση ότι οι επιχειρήσεις αποσκοπούν στο μέγιστο κέρδος. Για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους όχι μόνον σήμερα αλλά και αύριο, οι επιχειρήσεις θα πρέπει προηγουμένως να επιβιώσουν... Οι επιχειρήσεις είναι αναγκασμένες να βρουν τη χρυσή τομή ανάμεσα στη μεγιστοποίηση των κερδών τους και στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου της εξαφάνισης τους. Δύο επιχειρήσεις μπορεί να βγούν και οι δύο ωφελημένες, αν μια από αυτές δεχτεί ανταλλάγματα από την άλλη, για να αποσυρθεί από κάποιο τμήμα της αγοράς. Όμως μια επιχείρηση που αποδέχεται να έχει μικρότερες αγορές με αντάλλαγμα κέρδη θα έχει μεγάλο μειονέκτημα, αν, για παράδειγμα, ένας νέος αγώνας για αγορές οδηγήσει σε πόλεμο τιμών. Μια επιχείρηση θα πρέπει, αν είναι δυνατόν, να μη δεχτεί να έχει μικρότερες αγορές με αντάλλαγμα μεγαλύτερα κέρδη. Ο Fellner επιμένει ότι «δεν ενδείκνυται να αφοπλιστείς έναντι των ανταγωνιστών σου». Γιατί όχι; Επειδή «υπάρχει πάντα η δυνατότητα επανάληψης των εχθροπραξιών». Η συλλογιστική του Fellner μοιάζει πολύ με τη συλλογιστική που έκανε ο Lenin, όταν πίστευε ότι οι καπιταλιστικές χώρες ουδέποτε θα ήταν σε θέση να συνεργαστούν για τον αμοιβαίο πλουτισμό τους σε μια γιγαντιαία καπιταλιστική επιχείρηση. Όπως και τα έθνη, έτσι και οι ολιγοπωλιακές επιχειρήσεις θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για τη σχετική δύναμη παρά για το απόλυτο πλεονέκτημα.
γ´
Ένα κράτος ανησυχεί για μία κατανομή πιθανών ωφελημάτων που μπορεί να ωφελούν τα άλλα κράτη περισσότερο από εκείνο. Αυτός είναι ο πρώτος τρόπος με τον οποίο η δομή της διεθνούς πολιτικής περιορίζει τη συνεργασία των κρατών. Ένα κράτος ανησυχεί επίσης μήπως τα συνεργατικά εγχειρήματα και οι ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών το καταστήσουν εξαρτημένο από άλλα κράτη. Αυτός είναι ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο η δομή της διεθνούς πολιτικής περιορίζει τη συνεργασία των κρατών. Όσο περισσότερο ένα κράτος εξειδικεύεται, τόσο περισσότερο βασίζεται σε άλλα κράτη, για να του προμηθεύσουν τα υλικά και τα αγαθά τα οποία εκείνο δεν παράγει. Όσο μεγαλύτερες είναι οι εισαγωγές και οι εξαγωγές ενός κράτους, τόσο περισσότερο βασίζεται σε άλλους. Η παγκόσμια ευημερία θα αυξανόταν, αν αναπτυσσόταν ένας ακόμη πιο πολύπλοκος καταμερισμός εργασίας, αλλά με τον τρόπο αυτό τα κράτη θα εισέρχονταν σε καταστάσεις ακόμη στενότερης αλληλεξάρτησης. Ορισμένα κράτη μπορεί να μην αντισταθούν σ'αυτό. Για μικρά και άπορα κράτη η αντίσταση στην αλληλεξάρτηση θα είχε υπερβολικό κόστος. Όμως τα κράτη που όντως μπορούν να αντισταθούν στην περαιτέρω σύζευξη με άλλα κράτη συνήθως το κάνουν με δυο τρόπους. Τα κράτη που είναι πολύ εξαρτώμενα, ή στενά αλληλεξαρτώμενα, ανησυχούν για το πώς θα εξασφαλίσουν αυτό από το οποίο είναι εξαρτώμενα. Μεγάλη αλληλεξάρτηση μεταξύ κρατών σημαίνει ότι τα εν λόγω κράτη βιώνουν ή υπόκεινται στην κοινή τρωτότητα που συνεπάγεται η μεγάλη αλληλεξάρτηση. Όπως και οι άλλοι οργανισμοί, έτσι και τα κράτη επιδιώκουν να ελέγξουν αυτό από το οποίο εξαρτώνται ή να μειώσουν τον βαθμό της εξάρτησής τους. Αυτή η απλή σκέψη εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά των κρατών• εξηγεί τόσο τις αυτοκρατορικές εξορμήσεις τους, προκειμένου να διευρύνουν τη ζώνη ελέγχου τούς όσο και τις προσπάθειες τούς για εξασφάλιση μεγαλύτερης αυτάρκειας.
Οι δομές ενθαρρύνουν ορισμένες συμπεριφορές και τιμωρούν αυτούς πού δεν ανταποκρίνονται σε αυτή την ενθάρρυνση. Στον εθνικό χώρο πολλοί παραπονιούνται για την πολύ μεγάλη ανάπτυξη τον καταμερισμού εργασίας, μία εξέλιξη πού έχει ως αποτέλεσμα να ανατίθενται στα άτομα ολοένα στενότερες αποστολές. Παρ'όλα αυτά, η εξειδίκευση προχωρά και ο βαθμός εξειδίκευσης είναι ένα μέτρο της ανάπτυξης των κοινωνιών. Σε ένα τυπικά οργανωμένο πεδίο υπάρχουν ανταμοιβές για κάθε μονάδα που είναι σε θέση να εξειδικευτεί, προκειμένου να αυξήσει την αξία πού έχει για τούς άλλους σε ένα σύστημα καταμερισμένης εργασίας. Ο κανόνας στο εσωτερικό είναι: «Εξειδικεύσου»! Στον διεθνή χώρο πολλοί παραπονιούνται για τους πόρους πού ξοδεύονται μη παραγωγικά για την άμυνα και για τις χαμένες ευκαιρίες αύξησης της ευημερίας των λαών τους μέσω της συνεργασίας με άλλα κράτη. Παρ'όλα αυτά, η συμπεριφορά των κρατών ελάχιστα αλλάζει. Σε ένα ανοργάνωτο πεδίο κάθε μονάδα έχει κίνητρο να είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό της, καθώς δεν μπορεί να βασίζεται σε κανέναν, για να τη φροντίσει. Ο κανόνας στον διεθνή χώρο είναι: «Φρόντισε τον εαυτό σου»! Ορισμένοι αρχηγοί κρατών μπορεί να αντιληφθούν ότι η ευημερία όλων των κρατών θα αυξανόταν, αν συμμετείχαν σε έναν πληρέστερο καταμερισμό εργασίας. Όμως το να δράσει κάποιος σύμφωνα με αυτή την ιδέα σημαίνει ότι δρα σύμφωνα με έναν κανόνα του εσωτερικού χώρου, έναν κανόνα ο οποίος δεν έχει εφαρμογή διεθνώς. Αυτό που μπορεί να ήθελε κάποιος να κάνει ελλείψει δομικών περιορισμών είναι διαφορετικό από αυτό πού ενθαρρύνεται να κάνει, όταν υπάρχουν οι δομικοί περιορισμοί. Τα κράτη δεν εισέρχονται πρόθυμα σε καταστάσεις αυξημένης εξάρτησης. Σε ένα σύστημα αυτοβοήθειας οι συλλογισμοί περί ασφάλειας υποτάσσουν το οικονομικό όφελος στο πολιτικό συμφέρον.
Αυτό που το κάθε κράτος κάνει για τον εαυτό του μοιάζει πολύ με αυτό που κάνουν όλα τα άλλα κράτη. Τα κράτη στερούνται τα πλεονεκτήματα που θα παρείχε ένας πλήρης καταμερισμός εργασίας, πολιτικής και οικονομικής. Συν τοις άλλοις, οι αμυντικές δαπάνες είναι μη παραγωγικές για όλους και αναπόφευκτες για τους περισσότερους. Αντι για αυξημένη ευημερία, η ανταμοιβή τους είναι η διατήρηση της αυτονομίας τους. Τα κράτη ανταγωνίζονται αλλά όχι με το να συνεισφέρουν τις ατομικές προσπάθειες τους στην από κοινού παραγωγή αγαθών για αμοιβαίο όφελος. Εδώ έγκειται μια δεύτερη μεγάλη διαφορά μεταξύ των διεθνών πολιτικών και οικονομικών συστημάτων.
.~`~.
Οι αρετές της αναρχίας
Οι αρετές της αναρχίας
α´
Για να πετύχουν τους αντικειμενικούς σκοπούς τους και να διατηρήσουν την ασφάλεια τους, μονάδες που βρίσκονται σε κατάσταση αναρχίας -είτε πρόκειται για ανθρώπους, είτε για επιχειρήσεις, είτε για κράτη, είτε για οτιδήποτε άλλο- θε πρέπει να βασίζονται στα μέσα που μπορούν να κινητοποιήσουν και στους διακανονισμούς που μπορούν να κάνουν για τους εαυτούς τους. Η αυτοβοήθεια είναι κατ'ανάγκην η αρχή της δράσης σε μια άναρχη τάξη. Μια κατάσταση αυτοβοήθειας είναι μια κατάσταση υψηλού κινδύνου -χρεοκοπίας στο οικονομικό πεδίο, πολέμου σε έναν κόσμο ελεύθερων κρατών. Συνάμα είναι μια κατάσταση στην οποία το οργανωτικό κόστος είναι χαμηλό.
Εντός μιας οικονομίας ή εντός μιας διεθνούς τάξης οι κίνδυνοι μπορεί να αποφευχθούν ή να μειωθούν μέσω μετακίνησης από μια κατάσταση συντονισμένης δράσης σε μια κατάσταση προϊστάμενου-υφιστάμενου'μ'άλλα λόγια, δημιουργώντας υπηρεσίες με αποτελεσματική εξουσία και επεκτείνοντας ένα σύστημα κανόνων. Η κυβέρνηση ανακύπτει εκεί όπου οι ίδιες οι λειτουργίες της ρύθμισης και της διοίκησης γίνονται διακριτές και εξειδικευμένες αποστολές. Το κόστος της διατήρησης μιας ιεραρχικής δομής αγνοείται συχνά από εκείνους που παραπονιούνται για την απουσία της. Οι οργανισμοί έχουν τουλάχιστον δύο στόχους: να πραγματοποιήσουν κάτι και να διατηρηθούν ως οργανισμοί. Πολλές από τις δραστηριότητες τους κατευθύνονται προς τον δεύτερο σκοπό. Οι ηγέτες των οργανισμών και ιδίως οι πολιτικοί ηγέτες, δεν κατέχουν σε βάθος τα ζητήματα με τα οποία ασχολούνται οι οργανισμοί τους. Έχουν γίνει ηγέτες, όχι επειδή είναι ειδικοί στο ένα ή στο άλλο πράγμα αλλά επειδή είχαν εξαιρετικές επιδόσεις στις οργανωτικές τέχνες -στη διατήρηση του ελέγχου των μελών μιας ομάδας, στο να αποσπούν προβλέψιμες και ικανοποιητικές προσπάθειες από τα εν λόγω μέλη, στο να διατηρούν τη συνοχή μιας ομάδας. Όταν λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις, η πρώτη και σημαντικότερη έγνοια δεν είναι να επιτευχθούν οι σκοποί που μπορεί να έχουν τα μέλη του οργανισμού αλλά να εξασφαλιστεί η συνέχεια και η υγεία του ίδιου του οργανισμού (Diesing 1962, Downs 1967).
Μαζί με τα πλεονεκτήματα των ιεραρχικών τάξεων έρχεται και το κόστος τους. Επιπρόσθετα, στις ιεραρχικές τάξεις τα μέσα του ελέγχου καθίστανται αντικείμενο διαπάλης. Τα ουσιώδη ζητήματα καταλήγουν να διαπλέκονται με τις προσπάθειες να επηρεαστούν ή να ελεγχθούν οι ελεγκτές. Η ιεραρχική τάξη της πολιτικής προσθέτει ένα ακόμη αντικείμενο στα πολυάριθμα αντικείμενα διαπάλης και το αντικείμενο που προστίθεται βρίσκεται σε μια νέα τάξη μεγέθους...
Ως ιεραρχικά συστήματα οι κυβερνήσεις σε εθνικό ή σε πλανητικό επίπεδο διαταράσσονται από την αποσκίρτηση σημαντικών τμημάτων τους. Σε μία κοινωνία κρατώνμε μικρή συνοχή οι προσπάθειες για εγκαθίδρυση παγκόσμιας κυβέρνησης θα ναυαγούσαν λόγω της ανικανότητας μίας αναδυόμενης κεντρικής εξουσίας να κινητοποιήσει τους πόρους που χρειάζονται για τη δημιουργία και τη διατήρηση της ενότητας του συστήματος ρυθμίζοντας και διοικώντας τα τμήματά του.Η προοπτική μίας παγκόσμιας κυβέρνησης θα ήταν πρόσκληση για παγκόσμιο εμφύλιο πόλεμο.
Αυτό φέρνει στον νου μία ανάμνηση του Milovan Djilas από τον Β'Παγκόσμιο πόλεμο. Σύμφωνα με τον Djilas εκείνος και πολλοί ρώσοι στρατιώτες κατα τις συζητήσεις τους στη διάρκεια τον πολέμου κατέληξαν να πιστεύουν ότι οι ανθρώπινες διαμάχες θα αποκτούσαν τη μέγιστη σφοδρότητα, αν όλοι οι άνθρωποι υποκειντο στο ίδιο κοινωνικό σύστημα· «κι αυτό, γιατί το σύστημα θα ήταν αδύνατο να διατηρηθεί και διάφορες σέχτες θα προέβαιναν στην απερίσκεπτη καταστροφή της ανθρώπινης φυλής χάριν της ευτυχίας της». Τα κράτη δεν μπορούν να εμπιστευτούν διοικητικές εξουσίες σε μία κεντρική υπηρεσία, αν αυτή η υπηρεσία δεν είναι σε θέση να προστατεύσει τα κράτη-πελάτες της. Όσο ισχυρότεροι είναι αυτοί οι πελάτες και όσο περισσότερο η ισχύς του καθενός φαίνεται ως απειλή για τους άλλους, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η ισχύς που διαθέτει το κέντρο. Όσο μεγαλύτερη είναι η δύναμη που διαθέτει το κέντρο, τόσα μεγαλύτερο κίνητρο έχούν τα κράτη να αποδυθούν σε αγώνα για έλεγχο του κέντρου.
β´
Τα κράτη, όπως και οι άνθρωποι, είναι ανασφαλή σε αναλογία προς τον βαθμό ελευθερίας τους. Αν επιθυμείται ελευθερία, θα πρέπει να γίνει αποδεκτή η ανασφάλεια. Οργανισμοί που εγκαθιδρύουν σχέσεις εξουσίας και ελέγχου μπορεί να αυξήσουν την ασφάλεια, καθώς μειώνουν την ελευθερία. Αν, είτε μεταξύ ανθρώπων είτε μεταξύ κρατών, δεν ισχύει το δίκαιο του ισχυρότερου, αυτό σημαίνει ότι κάποιος θεσμός ή υπηρεσία έχει παρέμβει, για να βγάλει του ανθρώπους ή τα κράτη από τη φυσική κατάσταση. Όσο μεγαλύτερη επιρροή έχει η υπηρεσία, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η επιθυμία ελέγχου της. Αντιθέτως, οι μονάδες σε μια άναρχη τάξη ενεργούν για δικό τους λογαριασμό και όχι για να διατηρήσουν έναν οργανισμό και να βελτιώσουν την κατάσταση τους εντός του. Η βία χρησιμοποιείται για το συμφέρον του καθενός. Αν δεν υπάρχει κάποιος οργανισμός, οι άνθρωποι ή τα κράτη είναι ελεύθερα να αφήσουν ο ένας τον άλλον στην ησυχία του. Ακόμη κι όταν δεν το κάνουν, είναι σε καλύτερη θέση, εφόσον απουσιάζει η πολιτική διαδικασία του οργανισμού, ώστε να επικεντρωθούν στην πολιτική διαδικασία του εκάστοτε προβλήματος και να αποσκοπήσουν στην ελάχιστη συμφωνία, που θα επιτρέψει την ξεχωριστή τους ύπαρξη, αντί στη μέγιστη συμφωνία χάριν της διατήρησης της ενότητας. Αν η ισχύς αποφασίζει, είναι ευκολότερο να αποφευχθούν οι διαμάχες αναφορικά με το δίκαιο.
Στον εθνικό χώρο η ισχύς της κυβέρνησης ασκείται εν ονόματι του δικαίου και της δικαιοσύνης. Στον διεθνή χώρο η ισχύς του κράτους εφαρμόζεται με στόχο την προστασία του και το όφελός του. Οι επαναστάτες αντικρούούν την αξίωση μίας κυβέρνησης να κυβερνά• αμφισβητούν τη νομιμότητα της εξουσίας της. Οι πόλεμοι μεταξύ κρατών δεν μπορούν να διευθετήσουν ζητήματα εξουσίας και δικαίου• μπορούν μόνον να καθορίσουν την κατανομή κερδών και απωλειών μεταξύ των ανταγωνιστών και να διευθετήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα το ζήτημα του ποιος είναι ο ισχυρότερος. Στον εθνικό χώρο έχουν εδραιωθεί σχέσεις εξουσίας. Στον διεθνή χώρο προκύπτουν μόνον σχέσεις ισχύος. Στον εθνικό χώρο η ιδιωτική βια που χρησιμοποιείται εναντίον μίας κυβέρνησης απειλεί το πολιτικό σύστημα. Η βία πού χρησιμοποιείται από ένα κράτος -ένα ιδιωτικό σώμα- είναι από διεθνή άποψη ιδιωτική χρήση βίας, αλλά δεν υπάρχει κυβέρνηση, για να ανατραπεί, ούτε κυβερνητικός μηχανισμός, για να ελεγχθεί. Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση επιδίωξης της παγκόσμιας ηγεμονίας, η ιδιωτική χρήση βίας δεν απειλεί το σύστημα της διεθνούς πολιτικής αλλά μόνον ορισμένα μέλη του. Ο πόλεμος αντιπαραθέτει ορισμένα κράτη σε έναν αγώνα μεταξύ παρομοίως συντεταγμένων οντοτήτων. Η ισχύς των ισχυρών μπορεί να αποτρέπει τους αδύναμους από το να προβάλλουν τις αξιώσεις τούς, όχι επειδή οι αδύναμοι αναγνωρίζουν ότι οι ισχυροί έχουν δίκιο, αλλά απλώς επειδή είναι λογικό να μην έρθουν σε αντιπαράθεση με τούς ισχυρούς. Αντίστροφα, οι αδύναμοι μπορεί να έχουν μεγάλη ελευθερία δράσης, αν οι δυνατότητές τούς υπολείπονται τόσο πολύ από εκείνες των ισχυρών, ώστε οι τελευταίοι να μην ενοχλούνται ιδιαίτερα από τις πράξεις τούς ή να μην ασχολούνται με οριακές αυξήσεις των δυνατοτήτων τούς.
Η εθνική πολιτική είναι το πεδίο της εξουσίας, της διοίκησης και του δικαίου. Η διεθνής πολιτική είναι το πεδίο της ισχύος, της διαπάλης και του συμβιβασμού. Το διεθνές πεδίο είναι κατ'εξοχήν πολιτικό πεδίο. Το εθνικό πεδίο έχει χαρακτηριστεί ως ιεραρχικό, κάθετο, συγκεντρωτικό, ετερογενές, κατευθυνόμενο και κατασκευασμένο, ενώ το διεθνές πεδίο έχει χαρακτηριστεί ως άναρχο, οριζόντιο, αποκεντρωμένο, ομοιογενές, χωρίς κατεύθυνση και αμοιβαίως προσαρμόσιμο. Όσο πιο συγκεντρωτική είναι η τάξη, τόσο πιο κοντά στην κορυφή λαμβάνονται οι αποφάσεις. Οι διεθνείς αποφάσεις λαμβάνονται στο χαμηλότερο επίπεδο, καθώς δεν υπάρχει άλλο. Κατά τη διάκριση μεταξύ καθέτου και οριζοντίου οι διεθνείς δομές «λαμβάνουν τη θέση πρηνηδόν». Στον διεθνή χώρο γίνονται ρυθμίσεις, αλλά γίνονται, χωρίς να υπάρχει τυπικός ή επίσημος ρυθμιστής. Οι ρυθμίσεις και οι συμβιβασμοί γίνονται μέσω αμοιβαίας προσαρμογής (Barnard 1948, Polanyi 1941)... Το κάθε κράτος χρησιμοποιώντας ή όχι βία χαράσσει την πορεία που αισθάνεται ότι θα εξυπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα του. Αν ένα κράτος χρησιμοποιήσει βία ή αν αναμένεται να το κάνει, η διέξοδος που έχουν τα άλλα κράτη είναι να χρησιμοποιήσουν βία μεμονωμένα ή συνδυασμένα. Καμία προσφυγή δεν μπορεί να γίνει σε κάποια ανώτερη οντότητα περιβεβλημένη με την εξουσία και εφοδιασμένη με την ικανότητα να δρα με δική της πρωτοβουλία.
Με τέτοιες συνθήκες η πιθανότητα ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί βία από ένα ή περισσότερα μέρη βρίσκεται πάντοτε στο παρασκήνιο ως απειλή. Στην πολιτική λέγεται ότι η βία είναι το τελευταίο επιχείρημα (ultima ratio). Στη διεθνή πολιτική η βία δεν είναι απλώς το τελευταίο επιχείρημα αλλά το πρώτο και μόνιμο επιχείρημα. Το να περιοριστεί η βία στο να αποτελεί το τελευταίο επιχείρημα της πολιτικής υποδηλώνει, κατά τα λεγόμενα του Ortega y Gasset, «την προηγούμενη υπαγωγή της βίας στις μεθόδους της λογικής». Η μόνιμη πιθανότητα ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί βία περιορίζει τους ελιγμούς, μετριάζει τις απαιτήσεις και λειτουργεί ως κίνητρο για τη διευθέτηση των διαφορών.
Θεωρία Διεθνούς Πολιτικής
Εκδ. Ποιότητα
Εκδ. Ποιότητα
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
*