Δεν γίνονται αγώνες ανάμεσα στα άτομα αυτά καθαυτά και την κοινωνία αυτή καθαυτή, αλλά ανάμεσα σε ομάδες ατόμων μέσα στην κοινωνία, όπου κάθε ομάδα προσπαθεί να προωθήσει μια ευνοϊκή γι'αυτήν κοινωνική πολιτική και να εμποδίσει μια κοινωνική πολιτική που της είναι εχθρική. Ο ατομικισμός, όχι πιά με την έννοια μιας μεγάλης κοινωνικής κίνησης, αλλά μιας πλαστής αντίθεσης ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, έχει γίνει σήμερα σύνθημα μιας ενδιαφερόμενης ομάδας και, εξαιτίας του στρατευμένου χαρακτήρα του, ένα φράγμα στην κατανόηση μας για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
Δεν έχω να πω τίποτα ενάντια στην λατρεία του ατόμου, σαν διαμαρτυρίας ενάντια στη διαστροφή που πραγματεύεται το άτομο σα μέσο και την κοινωνία ή το κράτος σαν τελικό σκοπό. Αλλά δε θα φτάσουμε σε μια πραγματική κατανόηση ούτε του παρελθόντος ούτε του παρόντος, αν δοκιμάσουμε να προχωρήσουμε αποδεχόμενοι την έννοια ενός αφηρημένου ατόμου που βρίσκεται έξω από την κοινωνία...
Δεν είναι περισσότερο δυνατό να επιστρέψουμε σε μια καθυστερημένη ατομική δημοκρατία τύπου Λοκή σε μια φιλελεύθερη θεωρία μερικά πραγματοποιημένη στη Μ. Βρετανία στα μισά του δέκατου ένατου αιώνα, απ'όσο είναι δυνατό να επιστρέψουμε στο άλογο και την άμαξα, ή στον πρωϊμο καπιταλισμό του laissez-faire.
α´
Η μεγάλη περίοδος του δεκάτου πέμπτου και δεκάτου έκτου αιώνα, που στη διάρκεια της συντρίφτηκε ο μεσαιωνικός κόσμος και μπήκαν τα θεμέλια του σύγχρονου κόσμου, σημαδεύτηκε από την ανακάλυψη των νέων ηπείρων και το πέρασμα του παγκόσμιου κέντρου βάρους από τις ακτές της Μεσογείου στον Ατλαντικό [στις μέρες μας από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό]. Κι αυτές ακόμα οι μικρότερες εξεγέρσεις της Γαλλικής Επανάστασης είχαν το γεωγραφικό τους επακόλουθο στην πρόσκληση του Νέου Κόσμου να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ισορροπίας στον παλιό. Αλλά οι αλλαγές που έγιναν από την επανάσταση του εικοστού αιώνα είναι πολύ πιο καταλυτικές από ό,τιδήποτε συνέβει από το δέκατο έκτο αιώνα και μετά. Μετά από 400 χρόνια περίπου το κέντρο βάρους του κόσμου μετατοπίστηκε οριστικά από τη Δυτική Ευρώπη [Η ιστορική αμηχανία της δυτ. Ευρώπης.]. Η Δυτική Ευρώπη μαζί με τα εξωευρωπαϊκά τμήματα του Αγγλόφωνου κόσμου έγινε εξάρτημα της βόρειας αμερικανικής ηπείρου ή αν προτιμάτε μια συσσωμάτωση όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμεύουν και σαν ενεργειακό κέντρο και σαν πύργος ελέγχου. Κι ούτε είναι η μόνη ή ίσως η πιο σημαντική αλλαγή. Πουθενά δεν φαίνεται πως το κέντρο βάρους βρίσκεται τώρα ή θα συνεχίσει να βρίσκεται για καιρό στον Αγγλόφωνο κόσμο με το δυτικό ευρωπαϊκό παράρτημα του [Είπαν ή έγραψαν... για το «ευρασιατικό προγεφύρωμα»]. Φαίνεται πως είναι η μεγάλη έκταση της ανατολικής Ευρώπης και η Ασία με τις προκτάσεις τους στην Αφρική που σήμερα δίνουν τον τόνο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η "Αμετάβλητη Ανατολή"είναι σήμερα ένα εξαιρετικά φθαρμένο κλισέ.
Ας ρίξουμε μια ματιά σ'αυτά που συνέβησαν στον αιώνα μας στην Ασία. Η ιστορία αρχίζει με Αγγλοϊαπωνική συμμαχία του 1902 - η πρώτη αποδοχή μιας ασιατικής χώρας στον επίλεκτο κύκλο των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων [«το 1919, οι φιλελεύθερες δυνάμεις ήταν εκείνες που απέκρουσαν την πρόταση της Ιαπωνίας να συμπεριληφθεί στον καταστατικό χάρτη της Κοινωνίας των Εθνών μια παράγραφος για την ισότητα των φυλών. Ο Αμερικάνικος φιλελευθερισμός συνυπήρχε για χρόνια με τον φυλετικό διαχωρισμό...» Mark Mazower]. Ίσως μπορεί να φανεί σύμπτωση πως η Ιαπωνία σημάδεψε την προώθηση της, προκαλώντας και νικώντας τη Ρωσία και μ'αυτό άναψε την πρώτη σπίθα που ανάφλεξε τη μεγάλη επανάσταση του εικοστού αιώνα.
Οι γαλλικές επαναστάσεις του 1789 και 1848 βρήκαν τους μιμητές τους στην Ευρώπη. Η πρώτη Ρωσική Επανάσταση του 1905 δε βρήκε καμμιά απήχηση στην Ευρώπη, αλλά βρήκε του μιμητές της στην Ασία: στα αμέσως επόμενα χρόνια έγιναν επαναστάσεις στην Περσία, Τουρκία και Κίνα. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν ακριβώς παγκόσμιος, αλλά ένας ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος - αν παραδεχτούμε πως υπήρχε μια τέτοια οντότητα σαν την Ευρώπη - με παγκόσμιες συνέπειες. Αυτές οι συνέπειες περικλείανε την ώθηση για βιομηχανική ανάπτυξη σε πολλές ασιατικές χώρες, για αντιξενικό αίσθημα στην Κίνα, για έναν ινδικό εθνικισμό και τη γέννηση του αραβικού εθνικισμού.
---------------------------------------------------------------
What we are witnessing in Ukraine today is not so much the revival of the Cold War as the sharp edge of a clash of civilizations in the unfolding post-American era. American-led globalization since the end of the Cold War has led to the convergence of patterns of growth and the spread of technology worldwide, enabling the rise of the emerging economies such as China, Russia, India and Turkey [ξανά εδώ συναντάμε τις προαναφερόμενες χώρες]. But far from creating a flat and homogenous world, this convergence has led to a new divergence because economic strength engenders cultural, political and even military self-assertion. As we are seeing every day from the East China Sea to Syria to Crimea, the American-led West is no longer at the helm of today’s order. Indeed, no one is. Above all, globalization today means an interdependence of plural identities. The first phase of self-reassertion from the rising rest seeks to revive traditional civilizational identities... as a response to both perceived and real humiliation at the hands of the West during its era of global dominance...
This is evident today as a neo-Confucian China ratchets up its military might around East Asia. We see it in neo-Ottoman Turkey. We see it in the revival of Hindu fundamentalism as the elections approach in India. And we see it in these very days as Vladimir Putin takes over Crimea, invoking the right to protect ethnic Russians and their language in the name of a civilizational renaissance of the Orthodox-Slavic world.
To be sure, there are hard interests at stake-gas pipelines and massive revenues. But the nature of this moment of the “twig springing back” is that such interests are inseparable from notions of national cultural revival.
---------------------------------------------------------------
Η ρωσική επανάσταση του 1917 έδωσε ακόμα πιο αποφασιστική ώθηση. Σημαντικό είναι πως οι αρχηγοί της έψαχναν επίμονα μα μάταια για μιμητές στην Ευρώπη και τελικά τους βρήκαν στην Ασία. Αυτή τη φορά η Ευρώπη είχε γίνει "αμετάβλητη"και η Ασία βρισκόταν σε κίνηση... Το αλλαγμένο σχήμα του κόσμου, που ήταν αποτέλεσμα αυτών των περιστατικών, συνεπέφερε μια σχετική [τότε] κάμψη στο βάρος σίγουρα αυτής της χώρας και ίσως ολόκληρου του Αγγλόφωνου κόσμου στις παγκόσμιες υποθέσεις. Αλλά μια σχετική παρακμή δεν είναι απόλυτα παρακμή κι αυτό που με ενοχλεί και με τρομάζει δεν είναι ο ρυθμός της προόδου στην Ασία και την Αφρική αλλά η τάση των κυρίαρχων ομάδων, σ'αυτή τη χώρα, και ίσως κι αλλού, να κλείνουν τα μάτια ή να υποκρίνονται πως δεν καταλαβαίνουν αυτές τις εξελίξεις, η τάση να υιοθετούν απέναντι τους μια στάση που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη δύσπιστη περιφρόνηση και στην εύκολη υπεροψία...
β´
Στα τελευταία σαράντα χρόνια παραχωρήσαμε ένα ουσιαστικό μέρος του κύκλου μαθημάτων μας στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό αποτελεί σημαντική προώθηση. Φέρνει μαζί του όμως έναν ορισμένο κίνδυνο: ο τοπικιστικός χαρακτήρας της αγγλικής ιστορίας, που βαραίνει κιόλας σα νεκρό χέρι πάνω στο εγκύκλιο πρόγραμμα μας, να ενισχυθεί με τον ακόμα πιο ύπουλο κι εξίσου επικίνδυνο τοπικισμό του Αγγλόφωνου κόσμου. Η ιστορία του Αγγλόφωνου κόσμου στα τελευταία 400 χρόνια υπήρξε αναμφισβήτητα μια μεγάλη ιστορική περίοδος. Να την θεωρήσουμε όμως σαν το κέντρο της παγκόσμιας ιστορίας κι όλες τις άλλες σαν περιφέρεια της είναι μια ατυχής στρέβλωση προοπτικής. Το καθήκον ενός πανεπιστημίου είναι να διορθώσει τέτοιες λαοφιλείς στρεβλώσεις... Είναι σίγουρα σφάλμα να επιτρέπεται σ'έναν υποψήφιο να παίρνει τιμητικό δίπλωμα στην ιστορία από μεγάλο πανεπιστήμιο της χώρας χωρίς απαραίτητη γνώση καμμιάς σύγχρονης γλώσσας εκτός της Αγγλικής. Ας μας γίνει μάθημα ό,τι συνεβει στην Οξφόρδη με την παλιά και σεβαστή σχολή της φιλοσοφίας όταν οι διδάσκοντες έφτασαν στο συμπέρασμα πως θα προχωρούσαν μια χαρά με απλά καθημερινά αγγλικά...
Ένας υποψήφιος που γνωρίζει κάπως τα πράγματα της Ασίας, της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής, έχει προς το παρόν πολύ περιορισμένες ευκαιρίες να τα εκθέσει σ'ένα χαρτί κάτω από το μεγαλοπρεπές λοφίο του 19ου αιώνα: "Η επέκταση της Ευρώπης". Δυστυχώς ο τίτλος προσδιορίζει το περιεχόμενο: ο υποψήφιος δεν είναι υποχρεωμένος να ξέρει τίποτα, ακόμα και για χώρες με σημαντική και καλά τεκμηριωμένη ιστορία όπως η Κίνα ή η Περσία, εκτός απ'ό,τι συνέβει την εποχή που προσπάθησαν να τις κατακτήσουν οι Ευρωπαίοι. Μου είπαν πως σε αυτό το πανεπιστήμιο παραδίδονται μαθήματα για την ιστορία της Ρωσίας και της Περσίας και της Κίνας - όχι όμως από μέλη του κλάδου της ιστορίας. Η πεποίθηση που εκφράστηκε από τον καθηγητή Κινέζικων στην εναρκτήρια παράδοση του πριν πέντε χρόνια, πως "η Κίνα δεν μπορεί να θεωρείται σαν έξω από το κύριο τμήμα της ιστορίας"δε βρήκε καμμιά ανταπόκριση στους ιστορικούς του Καίμπριτζ [(i) Δυτικο(ευρω)κεντρικός επαρχιωτισμός (και Κίνα). Μια σύντομη εισαγωγική αναφορά (ii) Άκουσε ο Κομφούκιος να λένε: Περί εθνικής ή διεθνούς προπαγάνδας - εθνικού συμφέροντος και οικουμενικού καλού]. Το ιστορικό έργο που πιθανόν να θεωρείται στο μέλλον σαν το μεγαλύτερο που γράφτηκε τα τελευταία χρόνια στο Καίμπριτζ, γράφτηκε ολοκληρωτικά από άλλο τμήμα και όχι από το τμήμα της ιστορίας και χωρίς τη βοήθεια του. Αναφέρομαι στο βιβλίο του δρ. Νήντχαμ Επιστήμη και Πολιτισμός της Κίνας.
Είναι μια νηφάλια σκέψη. Δε θα έπρεπε να είχα εκθέσει αυτές τις εσωτερικές πληγές, αλλά πιστεύω στο γεγονός πως είναι τυπικές για τους περισσότερους βρετανούς διανοούμενους... Το φθαρμένο παλιό πείραγμα του βικτωριανού νησιωτισμού "Θύελλες στο κανάλι - η Ήπειρος απομονωμένη"βρίσκει σήμερα ένα δυσάρεστο τοπικιστικό πεδίο. Για μια ακόμα φορά ξεσηκώνονται θύελλες πέρα στον κόσμο. Και ενώ εμείς, οι Αγγλόφωνες χώρες συγκεντρωνόμαστε και μονολογούμε σε καθημερινά Αγγλικά πως οι άλλες χώρες και ήπειροι είναι απομονωμένες με την παράξενη συμπεριφορά τους από τα ευεργετήματα και τις ευλογίες του πολιτισμού μας, μου φαίνεται μερικές φορές πως εμείς οι ίδιοι απομονωνόμαστε, με την ανικανότητα μας ή την έλλειψη θέλησης να καταλάβουμε, ό,τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο.
Δεν είναι πάντως το αδυνάτισμα της πίστης στη λογική ανάμεσα στους διανοούμενους και στους πιστούς πολιτικούς διανοητές του αγγλόφωνου κόσμου που με ανησυχεί περισσότερο, αλλά η απώλεια της διεισδυτικής αίσθησης ενός κόσμου σε συνεχή κίνηση... Όταν οι πολιτικοί και οικονομικοί Βραχμάνοι μας αναλώνονται σε προδιαγραφές, δεν έχουν τίποτα άλλο να μας προσφέρουν από την προειδοποίηση να δυσπιστούμε στις ριζοσπαστικές και μακρόπνοες ιδέες, να αποφεύγουμε ό,τιδήποτε μυρίζει επανάσταση και να προχωρούμε - αν πρέπει - όσο μπορούμε αργά και προσεκτικά.
Σε μια στιγμή που ο κόσμος αλλάζει το σχήμα του πιο γρήγορα και πιο ριζικά από κάθε άλλη φορά στα τελευταία 400 χρόνια, αυτό το βρίσκω σκέτη τύφλωση που κάνει βάσιμο το φόβο, όχι πως μπορεί να σταματήσει η παγκόσμια κίνηση, αλλά πως αυτή η χώρα - και ίσως και άλλες αγγλόφωνες χώρες - μπορεί να μείνει πίσω... και να γλυστρήσει άβουλα και αδιαμαρτύρητα σε κάποιο νοσταλγικό βαλτότοπο.
Τι είναι η Ιστορία;
1961
1961
.~`~.
Και ο Κομφούκιος αποκρίθηκε...
Και ο Κομφούκιος αποκρίθηκε...
Άκουσε ο Κομφούκιος να λένε:
Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα έχουμε στην κατοχή και την εξουσία μας ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Φαίνεται να είναι κάποιο σχέδιο της θείας Πρόνοιας να εξαφανίσει τα άλλα έθνη και να μεγαλώσει και να ισχυροποιήσει το δικό μας. Υπάρχει σπουδαίος λόγος να πιστέψουμε ότι ο Θεός θα μεταφέρει την αυτοκρατορία του κόσμου από την Ευρώπη στην Αμερική. Αυτή είναι η τελευταία μεγάλη αυτοκρατορία που σκοπεύει να δημιουργήσει, πριν τα βασίλεια του κόσμου απορροφηθούν στο βασίλειο του Χριστού.
Emmons Nathaniel
(Gos never forsakes his people, σ. 179-180. In volume 5 of Works, Evols, Boston, Gongregational Board of Publication, 1862)
Υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτή η φυλή, αν δεν απολέσει την ζωντάνια της από το αλκοόλ και τον καπνό, είναι προορισμένη να εξουσιάσει πιο αδύναμες φυλές, να αφομοιώσει άλλες και να χειραγωγήσει, να πλάσει τις υπόλοιπες, μέχρις ότου, με κάθε αληθινή και σημαντική έννοια, θα έχει αγγλοσαξονοποιησειτην ανθρωπότητα; Ήδη η αγγλική γλώσσαεμπλέη θρησκευτικών ιδεών, έχοντας συγκεντρώσει τις καλύτερες σκέψεις όλων των εποχών, είναι ο καλύτερος πράκτορας του χριστιανικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή επηρεάζει τα πεπρωμένα και διαμορφώνει το χαρακτήρα της μισής ανθρωπότητας.
Josiah Strong
(Our Country, ed. Jurgen Herbst, 1891, reprint, Cambridge, Belknap Press of University Harvard Press, 1963)
Εμείς οι Αμερικανοί είμαστε εκκεντρικοί εκλεκτοί άνθρωποι -το Ισραήλ της εποχής μας. Εμείς μεταφέρουμε την κιβωτό των ελευθεριών στην ανθρωπότητα. Ο Θεός προκαθόρισε και η ανθρωπότητα περιμένει σπουδαία πράγματα από τη φυλή μας...
Μ'εμάς, σχεδόν για πρώτη φορά στην ιστορία της γης, ο εθνικός εγωισμός είναι φιλανθρωπία χωρίς όρια'όταν κάνουμε κάτι καλό για την Αμερική, ευεργετούμε όλη την ανθρωπότητα.
Μ'εμάς, σχεδόν για πρώτη φορά στην ιστορία της γης, ο εθνικός εγωισμός είναι φιλανθρωπία χωρίς όρια'όταν κάνουμε κάτι καλό για την Αμερική, ευεργετούμε όλη την ανθρωπότητα.
Herman Melville
(White-Jacket or The World in a Man-of-War, 1850, reprint, Oxford University Press)
Και ο Κομφούκιος αποκρίθηκε:
Όταν το Τίποτα προσποιείται το Πάν,
το Κενό προσποιείται το Πλήρες,
η Ένδεια προσποιείται την Ευμάρεια,
δύσκολο να υπάρξει άνθρωπος με σταθερότητα.
το Κενό προσποιείται το Πλήρες,
η Ένδεια προσποιείται την Ευμάρεια,
δύσκολο να υπάρξει άνθρωπος με σταθερότητα.
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική