.~`~.
I
Σύντομες παγκόσμιες αναφορές
I
Σύντομες παγκόσμιες αναφορές
Πρόλογος
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ο κόσμος, βρίσκεται σε μια διαδικασία σύνθετης, ουσιώδους και ραγδαίας μεταβολής που επηρεάζει την οργάνωση του και όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Η παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η βαθμιαία αντίληψη και οργάνωση του κόσμού ως ενιαίου και ο ποιοτικός προσδιορισμός του υπό διαμόρφωση παγκόσμιου πλαισίού και των κοινωνικών σχέσεων που αναπτύσσονται σ'αυτό, αλλά και της συνολικής κατάστασης της ανθρώπινης ύπαρξης, συγκεφαλαιώνουν τη μεταβολή αυτή και σκιαγραφούν την ουσία της. Η εξέλιξη αυτή προς έναν ενιαίο κόσμο είναι αποτέλεσμα τόσο αντικειμενικής διαμόρφωσης συνθηκών όσο και υποκειμενικής επιδίωξης, ενώ ο ποιοτικός προσδιορισμός του βαθμιαία ενιαιοποιούμενου κόσμού -σύνθεση κλίσεων της ανθρώπινης φύσης και υπαγορεύσεων του ανθρώπινού λόγου- θα εξαρτηθεί ιστορικά από τον ίδιο τον άνθρωπο, τη βούληση και τις αντιστάσεις του.
Η βαθμιαία αποδυνάμωση της πολιτειοκεντρικής δομής του κόσμου και η σταδιακή ανάπτυξη υπερεθνικής δομής, η λειτουργική οργάνωση της οικονομίας ως ενιαίας μονάδας παγκοσμίως και η βαθμιαία πολιτισμικά ομογενοποίηση του κόσμού στη βάση του 'παγκόσμιου', του 'καθολικού'και των κοινών στοιχείων της ανθρώπινης ύπαρξης, συνοψίζουν επιγραμματικά το περιεχόμενο της παγκοσμιοποίησης, ενώ η επιδίωξη εξουσιαστικής επιβολής, εγγενής ροπή της ανθρώπινης φύσης, χαρακτηρίζει κυρίαρχα τη διαδικασία και το περιεχόμενο του ποιοτικού προσδιορισμού της νεας εποχης.
Η παγκοσμιοποίηση και τα αντικειμενικά και υποκειμενικά μεγέθη που την προσδιορίζουν, έχουν διαμορφώσει ένα παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από τη λειτουργική οργάνωση της οικονομίας ως ενιαίας μονάδας παγκοσμίως, τη συνακόλουθη αδυναμία της 'εθνικής οικονομίας'να αποτελεί μονάδα οικονομικής ολοκλήρωσης, τη βαθμιαία μετατροπή της 'διεθνούς οικονομίας'σε υπερεθνική και παγκόσμια... Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ταυτοχρόνως αντικειμενική εξέλιξη και επιδίωξη, ο δε νεο-φιλελεύθερος σήμερα χαρακτήρας της είναι σαφέστατα αποτέλεσμα μεθοδευμένης επιβολής, που συνοδεύεται από κατάλληλη οικονομική ρητορική και προβολή ιδεολογημάτων. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η νεο-φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, που αποτελεί κυρίαρχη πραγματικότητα, μπορεί να αγνοηθεί ή να υποτιμηθεί στην οποιαδήποτε οικονομική προσέγγιση, ρύθμιση ή σχεδιασμό... Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι κανόνες και οι προδιαγραφές του παγκόσμιου οικονομικού περιβάλλοντος, που σε μεγάλο βαθμό έχουν επιβληθεί στο πλαίσιο παγκόσμιων συσχετισμών ισχύος, ευνοούν σημαντικά ορισμένα συμφέροντα και συχνά διαμορφώνουν όρους που περισσότερη σχέση έχουν με την παγκόσμια αρπακτικότητα παρά με την ελεύθερη οικονομία.
Νεο-φιλελευθερισμός και νεο-συντηρητισμός υπό Αμερικανική ηγεμονία
Ο νεο-φιλελευθερισμός, θεσμοκεντρικό σύστημα παγκόσμιας οργάνωσης στη βάση της απόλυτης ελευθερίας της αγοράς και ο νεο-συντηρητισμός, στρατοκρατικό σύστημα παγκόσμιας οργάνωσης σε συγκρουσιακή βάση, αποτελούν σήμερα τις δύο εναλλακτικές προτάσεις παγκόσμιας οργάνωσης -και επιβολής- υπό Αμερικανική ηγεμονία, με δικό της παγκόσμιο πολιτικό και κοινωνικό δίκτυο η κάθε μια και διαφορετικό προσανατολισμό όσον αφορά στην περαιτέρω εξέλιξη του κόσμου... δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα οποιαδήποτε ολοκληρωμένη εναλλακτική πρόταση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προσδοκίες και τα ζητούμενα των κοινωνιών και να υιοθετείται μαζικά από αυτές. Περαιτέρω, ένα σύνολο αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων καθιστούν αβέβαιη την έκβαση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και την τελική ολοκλήρωσή της και διαμορφώνουν συνθήκες ή δυναμικές παγκόσμιας πολυδιάσπασης...
Θα πρέπει πάντως, να σημειωθεί ότι κάτω από τις σημερινές συνθήκες και σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από θεσμική και συμβολική αποδυνάμωση της πολιτικής και κοινωνικής συλλογικότητας, αξιακή ρευστότητα, έντονο ατομικισμό, πολιτισμική θεσμοποίηση της επιβολής και από βουλιμία για κέρδος και ευδαιμονισμό, μια πολυδιάσπαση του κόσμου, όχι μόνο δεν θα αποκαθιστούσε όρους εθνικής και κοινωνικής συλλογικότητας του παρελθόντος ή μια ολοκληρωμένη πολυ-πολικότητα, αλλά θα μπορούσε να βυθίσει εκτεταμένες περιοχές της Γης σε ακραία εξαθλίωση και στην καταπίεση από τοπικές νεο-φεουδαρχίες, να απειλήσει σοβαρά την παγκόσμια ασφάλεια και να δημιουργήσει μια ζοφερή κατάσταση για την ανθρωπότητα στο σύνολο της... Ωστόστο, οι δυνάμεις και τα συμφέροντα που στηρίζουν τον νεο-φιλελευθερισμό παγκόσμίως είναι πολύ ισχυρές και οργανωμένες, έχουν συγκροτημένη κοσμοθεωρητική άποψη που είναι εκλυστική για πολλούς και διαθέτουν την ικανότητα και τα μέσα να την προωθούν αποτελεσματικά, ενώ η νεο-συντηρητική συγκυρία στις ΗΠΑ απαλλάσσει, ως έναν βαθμό, τον νεο-φιλελευθερισμό από τις ευθύνες του για την εξέλιξη παγκοσμίως και του παρέχει το πλεονέκτημα εναλλακτικών συμβολισμών που αντανακλούν υπαρκτές διαφορές μεταξύ νεο-φιλελευθερισμού και νεο-συντηρητιμού. Περαιτέρω, μέχρι σήμερα, πέρα από την ποικίλης προέλευσης και αντίληψης κριτική που ασκείται στην νεο-φιλελεύθερη εκδοχή της παγκοσμιοποίησης, δεν έχει αρθρωθεί οποιαδήποτε σύγχρονη, ολοκληρωμένη και δημιουργική εναλλακτική πολιτική και οικονομική πρόταση, που να απηχεί τον προβληματισμό και τα ζητούμενα των κοινωνιών, αυτή δε η πολιτική αφωνία περιπλέκει την κατάσταση, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα είναι σήμερα πολύ πιο σύνθετα από την αποδοχή ή την απόρριψη του οποιουδήποτε '-ισμού'...
Πνευματική και υλική βάση
Η πνευματική βάση της παγκοσμιοποίησης ως βαθμιαίας εξέλιξης προς μιαν αντίληψη και οργάνωση του κόσμου ως ενιαίου, συνίσταται στο ανθρώπινο πνεύμα και στα συμβολικά στοιχεία που προσδιορίζουν τη νοητική πρόσληψη και ερμηνεία του κόσμου, η δε υλική βάση της συνίσταται στην ανθρώπινη φύση και στη θεσμική, λειτουργική και τεχνική οργάνωση του κόσμου, η οποία περιλαμβάνει και την οικονομία. Η αυτόνομη εξελικτική μεταβολή της πνευματικής και της υλικής βάσης της παγκοσμιοποίησης αποτελεί την αντικειμενική διάστασή της, ενώ η συμβολική και υλική μεθόδευση της εξέλιξης προς έναν ενιαίο κόσμο για χάρη της εξυπηρέτησης συμφερόντων ή αναγκών, δηλαδη η παγκοσμιοποίηση ως σκοπούμενη εξέλιξη, αποτελεί την υποκειμενική διάσταση της παγκοσμιοποίησης, η οποία αποτελεί, τελικά, πολυεπίπεδη σύνθεση αντικειμενικής εξέλιξης και υποκειμενικής επιδίωξης.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως αντικειμενική εξέλιξη η παγκοσμιοποίηση είναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, αναπόδραστη και βασίζεται σημαντικά στην εξέλιξη της τεχνολογίας, στην ανάπτυξη της κοινωνίας και στην πραγματικότητα της ραγδαία αυξανόμενης παγκόσμιας λειτουργικής αλληλεξάρτησης και αλληλόδρασης'οφείλεται επίσης στην αντίληψη ενός ενιαίού κόσμου, αντιληψη πού βασίζεται στα κοινά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης, ενυπάρχει στον άνθρωπο μαζί με την αντίληψη της ιδιαιτερότητας και τη συνείδηση της ατομικότητάς του και ενισχύεται σημαντικά και από τη ραγδαία αύξηση της παγκόσμιας ροής χρήματος, αγαθών, ανθρώπων, πληροφορίας, ιδεών, συμβόλων και εικόνων.
Η πνευματική και η υλική πλευρά της παγκοσμιοποίησης δεν αποτελούν δύο απόλυτα διαχωρισμένες σφαίρες, αλλά δύο σφαίρες σε συνεχή αλληλόδραση, όπως επίσης σε στενή και συνεχή αλληλόδραση τελούν η παγκοσμιοποίηση ως αντικειμενική εξέλιξη αφενός και ως σκοπούμενη εξέλιξη, δηλαδή ως επιδίωξη, αφετέρού. Περαιτέρω, η παγκοσμιοποίηση εξειδικεύεται σε πολιτική, οικονομική και πολιτισμική, τρεις κύριες μορφές στη βάση της ισχύος, του πλούτού και των ιδεών, οι οποίες επίσης τελούν σε συνεχή αλλά όχι απαραιτήτως σε στενή αλληλόδραση, ενώ προσδιορίζεται εξωγενώς από τη νεο-φιλελεύθερη επικυριαρχία, την επιδίωξη και τις μεθοδεύσεις παγκόσμιας εξουσιαστικής επιβολής και τη βαθμιαία επιβολή παγκοσμίως ενός εξωκοινωνικά κατασκευασμένου πολιτισμού. Η παγκοσμιοποίηση διαμορφώνει συνθήκες που ευνοούν την εκδήλωση του εξωγενούς αυτού προσδιορισμού της, χωρίς όμως να τον προκαλεί, ενώ παρέχει εξίσού δυνατότητες τόσο για την πραγμάτωση της εξωγενούς αυτής επίδρασης όσο και για την αποτροπή της.
Επίλογος
Η αγοράέχει καταστεί σήμερα κεντρικό στοιχείο της παγκόσμιας δομής, ασκεί παγκοσμίως ηγεμονική κανονιστική και ομογενοποιητική επιρροή και παράγει αυτόνομα και κυρίαρχα πολιτισμό, ενώ η τεχνολογίαμεταβάλλει ουσιωδώς την υλική πραγματικότητα, παράγει συμβολισμούς που προσδιορίζουν την αντίληφη και τη σκέψη, επηρεάζουν τις φυσικές ανθρώπινες κλίσεις και τις πνευματικές δυνατότητες και προσδιορίζουν καθοριστικα, με τη σειρά τους, την οργάνωση της κοινωνίας και τη διαμόρφωση του πολιτισμού, που έχει καταστεί σήμερα σημαντικός παράγοντας ισχύος και ισχυρότατο μέσο επιβολής. Ο πολιτισμόςδιαμορφώνεται σήμερα σε μεγάλο βαθμό εξωκοινωνικά, βασίζεται σε σημαντικές κλίσεις της ανθρώπινης φύσης και επιβάλλεται παγκοσμίως με κατάλληλες επικοινωνιακές μεθοδεύσεις. Η εξωκοινωνική αυτή κατασκευή πολιτισμού που χαρακτηρίζει έντονα την εποχή μας, οφείλεται αφενός στην αγορά και τις επιδιώξεις της και αφετέρου σε μεθοδεύσεις παγκόσμιας επιβολής, πέρα δε από τον εξωκοινωνικό αυτόν προσδιορισμό, στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτισμού συντελούν σημαντικά η παγκοσμιοποίηση, η μετανεωτερικότητα και η τεχνολογία.
Ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία και σύντομα θα είναι πολύ διαφορετικός. Η έκβαση όμως της εξέλιξης που ήδη συντελείται δεν μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα. Η παγκοσμιοποίηση παρέχει σημαντικές δυνατότητες άλλά δημιουργεί και σημαντικά προβλήματα, τα οποία αυξάνει η επιδίωξη εξουσιαστικής επιβολής, ενώ κρίσιμα ζητούμενα, στο μεταβατικό αυτό στάδιο, παραμένουν ο ποιοτικός προσδιορισμός της νέας εποχής, η διασφάλιση της ανθρώπινης ελευθερίας και αξιοπρέπειας και η διεκδίκηση της συμβατότητας, της περαιτέρω εξέλιξης με μια έλλογη αντίληψη του κόσμου και της ανθρώπινης ύπαρξης.
.~`~.
ΙΙ
Πολιτισμός
ΙΙ
Πολιτισμός
Πρόλογος
Ο πολιτισμός δεν είναι στατικό μέγεθος και, πολύ περισσότερο, δεν είναι εμπόρευμα, όπως απαίδευτα, απολίτιστα και συγχέοντας τον πολιτισμό με ορισμένα εμπορεύσιμα πολιτισμικά προϊόντα ή τουριστικά αξιοποιήσιμα μνημεία διακηρύσσουν αρκετοί στην Ελλάδα, στρεβλώνοντας έτσι και την αντίληψη της κοινωνίας για τον πολιτισμό. Ο πολιτισμός είναι πρωτίστως ζώσα πραγματικότητα, ποιότητα που βιώνεται και εξελίσσεται, καθώς και ενεργή ιστορική συνείδηση και όχι κληρονομική περγαμηνή. Ο πολιτισμός είναι ύλη και πνεύμα και πνεύμα, καθημερινότητα και διαχρονικότητα... Ο πολιτισμός αποτελεί σήμερα το κρισιμότερο ίσως ζήτημα για το μέλλον του κόσμου, στον οποίον, παράλληλα με την ομογενοποιητική πολιτισμική επίδραση της παγκοσμιοποίησης, πραγματοποιείται μεθοδευμένα επιβολή ενός εξωκοινωνικά κατασκευασμένου πολιτισμού, ενώ μια σύνθετη πολιτισμική μεθόδευση, με ελαφρώς ποικίλο κατά περίσταση περιεχόμενο, χρησιμοποιείται για την επίτευξη παγκόσμιας γεωπολιτικής επιρροής...
Περαιτέρω, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, ο τόπος και ο χώρος χάνουν τη συμβολική αξία τους, τα σύνορα καταρρέουν θεσμικά και πολιτισμικά, στη σκέψη και στην καθημερινή πρακτική, το έθνος απαξιώνεται συμβολικά και αποδυναμώνεται λειτουργικά, οι διαχωρισμοί και η ετερότητα αμβλύνονται και αναπτύσσεται παγκοσμίως ένας εθισμός στην πολυ-πολιτισμικότητα, ενώ οι κοινωνίες μετασχηματίζονται με βάση νέα πρότυπα και νέα λογική, που δημιουργούν την ανάγκη νοερής ανασύνθεσης και λειτουργικού επαναπροσδιορισμού της έννοιας της κοινωνικής συλλογικότητας. Οι κοινωνίες και οι χώρες δεν προσδιορίζονται πια τοπικά αλλά παγκόσμια και αποτελούν χώρο ενός παγκόσμιου γίγνεσθαι, ορισμένες πόλεις έχουν εξελιχθεί σε αυτοδύναμες πολιτισμικές οντότητες παγκόσμιας εμβέλειας και επηρεάζουν καθοριστικά το παγκόσμιο σύστημα, ενώ οι ροές επικοινωνίας, που έχουν αυξηθεί ραγδαία, συνθέτουν μια συχνά αυτόνομη πραγματικότητα με πολύ σημαντικές επιπτώσεις στη συγκρότηση και αντίληψη του κόσμου. Η διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής βάση της ανθρωπότητας, ενός ομογενοποημένου παγκόσμιου πολιτισμικού πλαισίου, μέσα στο οποίο οι ιδιαίτεροι πολιτισμοί δεν θα αποτελούν αυτόνομους πόλους αλλά στοιχεια του πλαισίου αυτού, συνθέτουν την πολιτισμική εκδοχή της παγκοσμιοποίησης, για την οποία η παγκοσμιότητα και η καθολικότητα αποτελούν προσδιοριστικά μεγέθη, πράγμα που καθιστά τον ειδικότερο ποιοτικό προσδιορισμό τους κρίσιμο για το μέλλον του κόσμου.
Μετανεωτερικότητα
Η μετανεωτερικότητα, που αποτελεί διάσταση της σύγχρονης πραγματικότητας και όχι απλά θεωρητική κατασκευή ή ακαδημαϊκή στάση, ωθεί κατ'αρχάς προς την κατεύθυνση της 'ιδιαιτερότητας'και συνακόλουθα της πολυδιάσπασης. Η αντίφαση που προκύπτει από τις διαμετρικά αντίθετες τάσεις της παγκοσμιοποίησης αφενός και της μετανεωτερικότητας αφετέρου, αίρεται με την ενσωμάτωση της μετανεωτερικότητας στο νέο παγκόσμιο πλαίσιο, μέσα από την ένταξη σ'αυτό της 'ιδιαιτερότητας'ως έκφρασης της 'καθολικότητας'και την ανασύνθεση της 'ετερότητας'με σύγχρονους όρους. Ωστόσο, παραμένει ενεργός, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, ένας αυτοδύναμος προσδιορισμός της παγκοσμιοποιούμενης πραγματικότητας από την αντίληψη και τις ποιότητες της μετανεωτερικότητας. Έτσι, οι όποιες φυγόκεντρες τάσεις σηματοδοτεί η μετανεωτερικότιττα ανασυντίθενται, σε μεγάλο βαθμό, κεντρομόλα από την αφομοιωτική δύναμη της παγκοσμιοποίησης ή από τις μεθοδεύσεις παγκόσμιας επιβολής, ενώ παραμένει μια λανθάνουσα φυγόκεντρη επιρροή που, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, μπορεί να πυροδοτήσει πολυδιάσπαση στο μέλλον. Η κύρια όμως επίδραση της μετανεωτερικότητας αφορά στη συγκρότηση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Στον μετανεωτερικό κόσμο, η ολότητα αντικαθίσταται από μια κατακερματισμένη πραγματικότητα, οι βεβαιότητες εξαλείφονται, τα όρια του πραγματικού και του φαντασιακού γίνονται ολοένα πιο δυσδιάκριτα, το εικονικό και το δήθεν υποκαθιστούν το πραγματικό ολοένα περισσότερο και η αίσθηση της συνοχής και της συνέχειας εξαφανίζονται σταδιακά. Οι συμβολικές ιεραρχήσεις εξαλείφονται, η αισθητική ισοπεδώνεται και ο ρόλος της διανόησης αποδυναμώνεται και χάνει την κανονιστική του διάσταση, ο ορθολογισμός σχετικοποιείται κατ ο αποκρυφισμός προσδιορίζει ολοένα περισσότερο τη μεταφυσική αλλά και την ερμηνεία της τρέχουσας πραγματικότητας. Η σύγχρονη κατακερματισμένη και ασυστηματοποίητη πραγματικότητα διαθέτει τη συνοχή και τη λογική των αποσπασματικών κινήτρων, αγνοεί την πρόοδο ως έννοια και ως επιδίωξη, δεν εκφράζει τη συλλογική ιστορική συνέχεια, ή την κοινή προοπτική και δεν παρέχει σκοπό στη ζωή, ενώ επιδίωξη αποτελούν πια το άμεσο και εύκολο, που απηχούν την αντι-ηρωική αντίληψη και στάση της εποχής. Η νεωτερικότητα υπήρξε δημιούργημα της Δύσης που μεταφυτεύθηκε στον υπόλοιπο κόσμο παράγοντας ιδιαίτερες κατά περίπτωση εκδοχές της, η δε περαιτέρω εξέλιξή της προσδιορίσθηκε προνομιακά από τη Δύση. Η μετανεωτερικότητα, η οποία δεν έχει τη συστημικότητα της νεωτερικότητας, είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της αποτέλεσμα της συνολικής εξέλιξης του κόσμου και κατά ένα μέρος μικρότερο μέρος της εξωκοινωνική κατασκευή, καθιστά δε το περιεχόμενο του πολιτισμού αντικείμενο ευρύτερης διαπραγματευσης τοπικά και παγκόσμια, ενώ ορισμένες ποιότητές της αξιοποιούνται στις μεθοδεύσεις παγκόσμιας επιβολής.
Εξωκοινωνική κατασκευή του πολιτισμού
Η εξωκοινωνική κατασκευή του πολιτισμού που χαρακτηρίζει έντονα την εποχή μας, οφείλεται αφενός στην αγορά και την τεχνολογία και αφετέρου στην επιδίωξη παγκόσμιας επιβολής και τις μεθοδεύσεις της και προσδιορίζεται από τις προδιαγραφές ή τις επιδιώξεις τους. Η αγορά που έχει καταστεί κεντρικό δομικό στοιχείο του παγκόσμιου συστήματος, ασκεί σήμερα παγκοσμίως ηγεμονική, κανονιστική και ομογενοποιητική επιρροή και παράγει αυτόνομα και κυρίαρχα πολιτισμό μέσα από τη δομή, τη λειτουργία και την αντίληψη της. Ο πολιτισμός της αγοράς, που εξυπηρετεί κυρίαρχα τις επιδιώξεις της και την εγγενή τάση συνεχούς διεύρυνσης και εμβάθυνσης μέσα από την εμπορευματοποίηση όλων των εκφάνσεων της ζωής, υλικών και πνευματικών, προσδιορίζει σήμερα καθοριστικά την υλική και πνευματική σφαίρα, τις κοινωνικές σχέσεις και τη δομή και αντίληψη του κόσμου. Η τεχνολογία και η ραγδαία εξέλιξη της δημιουργούν, επίσης, μια πραγματικότητα με ισχυρότατη κανονιστική και ομογενοποιητική επιρροή παγκοσμίως και καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση του φαντασιακού, μια πραγματικότητα που επιβάλλει νέους τρόπους ύπαρξης και δράσης, νέες συμβολικές εκδοχές και διαφορετική αντίληψη του κόσμου και της σχέσης του ανθρώπου με αυτόν, ενώ οι δυνατότητες της επιστρατεύονται για την προώθηση μεθοδεύσεων επιβολής. Τέλος, η μεθόδευση παγκόσμιας επιβολής έχει κατά κανόνα θεσμική και πολιτισμική διάσταση και πραγματώνεται σε σημαντικό βαθμό με παγκόσμια επιβολή εξωκοινωνικά κατασκευασμένου πολιτισμού.
Ο πολιτισμός διαμορφώνεται σήμερα σε μεγάλο βαθμό εξωκοινωνικά και βασίζεται σε σημαντικές κλίσεις της ανθρώπινης φύσης. Είναι κατασκευασμένος και μαζικός, τεχνολογικός και υλιστικός, αντι-πνευματικός και αντι-ανθρώπινος, στη δε παραγωγή, διάδοση και επιβολή του συμβάλλουν αποφασιστικά τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, η σύγχρονη τεχνολογία και ένα παγκόσμιο δίκτυο επιβολής. Η παγκόσμια κυριαρχία της αγοράς και η επιβολή της ως πολιτισμικού συστήματος αποτελεί κεντρική κατεύθυνση του σύγχρονου πολιτισμού, σημαντικά χαρακτηριστικά του οποίου είναι ακόμη η επιβολή και ιδεολογικοποίηση συγκεκριμένων προτύπων ζωής, σκέψης και συμπεριφοράς, η εμπορευματοποίηση κάθε έκφανσης της ζωής, ο έντονος ατομικισμός, ωφελιμισμός, ευδαιμονισμός και ηδονισμός, η εξατομίκευση, η προώθηση και κυριαρχία του επιφανειακού, του εφήμερου και αντι-ηρωικού, η αισθητικοποίηση της καθημερινότητας και η επιβολή μιας τρέχουσας, χαμηλής αισθητικής. Οι αξίες αποδυναμώνονται και βαθμιαία ευτελίζονται, οι αρχές σχετικοποιούνται και εξαλείφονται και μόνον η επιδίωξη του κέρδους ή της επιβολής διατηρεί την πειστικότητα της. Ο κόσμος δεν είναι πια δυϊκός αλλά πολύσημος στη βάση ενός ταυτόχρονου πολλαπλού συνδυασμού εκδοχών και αναπαραστάσεων και η ατομική ταυτότητα καθίσταται πολλαπλή και ευέλικτη. Το σύνολο της εξέλιξης αυτής, σε συνδυασμό με τη μεθοδευμένη εξάρτηση του ανθρώπου από την ύλη και τα συμβολικά της παράγωγα, μεταβάλλει τους πολίτες σε άτομα ευάλωτα σε χειραγώγηση, ενώ ο μόνος εσωτερικός δεσμός τους είναι πια η κοινή εμπειρία της κατανάλωσης ή του αποκλεισμού και της εξαθλίωσης, η δε εμπορευματοποίηση, η κερδοσκοπία, ο ατομικισμός και η επιδίωξη εξουσιαστικής επιβολής προσδιορίζουν την οργάνωση και εκφορά κάθε θεσμικής ή εξωθεσμικής συλλογικότητας αλλά και την αντίληψη και συμπεριφορά των ατόμων.
Επίλογος
Ο πολιτισμός έχει καταστεί σήμερα σημαντικός παράγοντας ισχύος και ισχυρότατο μέσο επιβολής, η δε πολιτισμική επιβολή αποτελεί το κύριο μέσο παγκόσμιου εξουσιασμού, που επιχειρείται μέσα από μεθοδεύσεις προσδιορισμού του νοήματος και επιβολής τρόπου ζωής και συμπεριφοράς.
.~`~.
ΙΙΙ
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα
ΙΙΙ
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα
Πρόλογος
Πέρα από τις όποιες εγγενείς αδυναμίες ή ελαττώματα μπορεί κανείς να προσάψει στην πολιτική, η πολιτική δεν παύει να αποτελεί σημαντική ποιότητα του πολιτισμού και λειτουργία που εγγυάται τη δυνατότητα του ανθρώπου να αντιδρά έλλογα και αποτελεσματικά στην επιβολή και στην επιχειρούμενη καθυπόταξη του και να προωθεί την ευημερία του. Κατά συνέπεια, η υποβάθμιση ή η στρέβλωση της πολιτικής λειτουργίας σηματοδοτούν πολιτιστική υποβάθμιση και εξάλειψη ή περιορισμό των δυνατοτήτων αυτών.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε ιστορικά σε συνάρτηση τόσο με την ελληνική κοινωνία όσο και με το διεθνές περιβάλλον, οι δύο δε αυτοί παράγοντες, σε συδυασμό με γεωπολιτικές πιέσεις, ιστορικές επιρροές και ποικίλα συμφέροντα ή εξαρτησεις, προσδιόρισαν ιστορικά τη μορφή, τη δομή και τη λειτουργία του. Παρατηρώντας την εξέλιξή του αυτή, διαπιστώνει κανείς ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα κατέστη από νωρίς έκφραση του εκφεουδαρχισμού της χώρας και απέκτησε φεουδαρχικά χαρακτηριστικά. Η διαπίστωση αυτή αναφέρεται σε κοινωνικές και πολιτικές δομές, αντίληψη και συστημικά πλαίσια λειτουργίας, που επιβλήθηκαν βαθμιαία στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος με βάση τους εγχώριους κοινωνικούς συσχετισμούς και την ξένη εξάρτηση και δεν συναρτάται με συγκεκριμένα πρόσωπα ούτε έχει την πρόθεση να απαξιώσει την προσφορά της πολιτικής στη χώρα στους δύο περίπου αιώνες ελεύθερου βίου, ουτε και να μειώσει τη θετική ιστορική συμβολή και το έργο σημαντικων εκπροσώπων της πολιτικης. Γεγονός παραμένει, πάντοτε, ότι η πολιτική ζωή στη χώρα υπήρξε συνήθως ταραγμένη και συχνά ανώμαλη, οι συγκρούσεις έντονες και συχνά βίαιες, η δημοκρατία παρέμεινε πάντα ελλειμματική και οι θεσμοί ατελείς, ο κομματισμός, με διάφορες κατά καιρούς μορφές, αντανακλούσε έντονα ευρύτερες επιδιώξεις νομής του κράτους, ενώ το αίτημα εκσυγχρονισμού, χειραφέτησης από τον εκφεουδαρχισμό και υπέρβασης της πολιτισμικής σύγκρουσης Ανατολή-Δύση ήταν πάντα επίκαιρο, χωρίς ποτέ να ικανοποιηθεί επαρκώς. Παρά ορισμένες σημαντικές εκσυγχρονιστικές προσπάθειες, τα φεουδαρχικά γενετικά χαρακτηριστικά της νεοελληνικής δομής και η δυναμική που είχαν αναπτύξει, καθώς και αρκετά ακόμα συμφέροντα και επιδιώξεις οδήγησαν βαθμιαία σε σημαντικές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές στρεβλώσεις, σε πολιτισμική υστέρηση και στρεβλή πολιτική κοινωνικοποίηση...
Το πρόβλημα της Ελλάδας, είναι ενδογενές και είναι πρωτίστως πολιτικό, συνίσταται δε στη μεθοδευμένη αιχμαλωσία της ελληνικής κοινωνίας από ένα αναχρονιστικό και ανίκανο πολιτικό σύστημα που την καθηλώνει, την εκμεταλλεύεται και την βυθίζει στην υστέρηση και στη μειονεξία, απομυζά ατελέσφορα ή και λεηλατεί τους πόρους και εξαντλεί τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, αρκετοί δε από τους φυσικούς εκπροσώπους του επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την εύνοια του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος, με απεριόριστη συμμόρφωση στις όποιες επιθυμίες.
Με νεο-φεουδαρχική δομή και αντίληψη, πολλαπλώς στρεβλή σχέση με την κοινωνία και ανυπαρξία συγκροτημένης δημιουργικής πρότασης για τον τόπο στις σύγχρονες συνθήκες, το σημερινό ελληνικό πολιτικό σύστημα, ένα σύστημα που δεν ξέρει, δεν θέλει και δεν μπορεί, στερεί από τη χώρα τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί δημιουργικά στο σύγχρονο παγκόσμιο περιβάλλον και την καταδικάζει να παρακολουθεί αμήχανα τον κόσμο να εξελίσσεται. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι, στο παρόν στάδιο της παγκόσμιας εξέλιξης, στο οποίο δημιουργούνται νέες δομές και ανακατανέμεται η ισχύς των κοινωνιών παγκοσμίως, η υστέρηση και η ακινησία στις οποίες καταδικάζει την Ελλάδα το εγχώριο πολιτικό σύστημα, μπορεί να αποβούν μοιραίες, δεδομένου και του γεωπολιτικού περιβάλλοντος.
Δομή και χαρακτήρας
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα αποτελεί σήμερα ένα στεγανό και κλειστό σύστημα εξουσίας, μια δομή εξουσιαστικών συμφερόντων που περιορισμένα μόνον επηρεάζεται από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, εγχώριο και παγκόσμιο, και έχει χαμηλή σχέση αλληλόδρασης με αυτό. Κύριες μονάδες συγκρότησης της εξουσιαστικής αυτής δομής, ειναι τα πολιτικά κόμματα που σήμερα λειτουργούν ως κλειστή επαγγελματική συντεχνία και, παρά τη μεταβολή συσχετισμών και ισορροπιών εξαιτίας της νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, εξακολουθούν να αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο του συστήματος, ένα σύμπλεγμα κρατικοδίαιτων ή μη επιχειρηματιών που έχουν άμεσα ή έμμεσα οφέλη από τη συμμετοχή τους στην εξουσιαστική δομή και τα ΜΜΕ που, άσχετα από το οποιο ιδιοκτησιακο καθεστώς τους, εξαρτώνται θεσμικά και ώς έναν βαθμό, οικονομικά από την πολιτική εξουσία και εξυπηρετούν λειτουργικά το πολιτικό σύστημα στη βάση μιας δομικής σχέσης. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι δηλαδή μέχρι σήμερα κομματοκεντρικο, με συνεχώς μειουμενη σχέση με την κοινωνία, από τις αρχές της δεκαετίας 1990, και βαθμιαία μετεξέλιξη σε κλειστή δικτυακη δομη, με πυρήνα της κόμματα-εταιρείες, ένα σύμπλεγμα επιχειρηματικών συμφερόντων που επιπλέον χρησιμεύουν ως δίαυλος για την κάλυψη ποικίλων οικονομικών απαιτήσεων του συστήματος και, τέλος, τα ΜΜΕ ως μηχανισμό επικοινωνίας και χειραγώγησης. Η προνομιακή θέση των πολιτικών κομμάτων -κυρίως των δύο μεγάλων- στο σύστημα μέχρι σήμερα, οφείλεται στη δομή του μεταπολιτευτικού συστήματος, στην κατάλληλη για τον σκοπό αυτόν οργάνωση των δομών και λειτουργιών του κράτους, της αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα, στη διχαστική πόλωση της κοινωνίας, ιδιαίτερα μετά το 1981 και στην έντονα πελατειακή αντίληψη που καλλιεργήθηκε και επιβλήθηκε, παράγοντες που όμως εξασθενούν βαθμιαία και ήδη δημιουργούν συνθήκες μεταβολής των συσχετισμών. Το σύστημα αυτό υποστηρίζεται στη λειτουργία του από ένα υποσύστημα κατάλληλα κοινωνικοποιημένης επαγγελματικής στελέχωσης, στην πολιτική, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τα ΜΜΕ και στηρίζεται κοινωνικά μέσα από ένα πλέγμα πελατειακών σχέσεων -το εύρος και η φύση του οποίου άρχισαν επίσης να μεταβάλλονται στη δεκαετία 1990- καθώς και μέσα από μια πρακτική ανοχής της διαφθοράς σε διάφορα επίπεδα.
Κύρια μέριμνα της εξουσιαστικής αυτής δομής, εκτός απο το νομή του κράτους και των δυνατοτήτων της χώρας, είναι η επιβίωσή της στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί παγκοσμίως, χωρίς σημαντικές μεταβολές στη συγκρότησή της και κυρίως στη μορφή και το περιεχόμενο του εξουσιασμού που ασκεί. Επιπλέον, η εξουσιαστική αυτή δομή και οι μονάδες της, ως συστημικές και ως φυσικές οντότητες, επιδιώκουν να ενσωματωθούν στην παγκόσμια δομή ως μηχανισμός εγχώριας επιβολής της και να αναγνωρισθούν ως τοπική ελίτ, πράγμα που όμως συγκρούεται με την ταυτόχρονη επιδίωξή τους να διατηρήσουν σχεδόν αναλλοίωτο το περιεχόμενο της εξουσίας τους και δυσχεραίνεται από τη σημαντική υστέρησή τους στην αντίληψη, την οργάνωση, την αποτελεσματικότητα και την ευχέρεια προσαρμογής στις νέες συνθήκες, οι οποίες αναδεικνύουν επιπροσθέτως τις διαφορές στην αντίληψη και την αντίδραση στο εσωτερικό του συστήματος, που βρίσκεται ήδη σε αναζήτηση βιώσιμης πολιτικής προοπτικής, ενώ επίσης μεταβάλλουν τους συστημικούς συσχετισμούς και τις ενδοσυστημικές ισορροπίες.
Η διαχείριση του 'έθνους'και της 'δημοκρατίας', που μέχρι τις αρχές της δεκαετίας 1990 ήταν οι κύριοι ιδεολογικοί πυλώνες πάνω στους οποίους δομήθηκε η κυριαρχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, αντικαταστάθηκαν βαθμιαία από τη διαχείριση της 'προσαρμογής'στις νέες συνθήκες, που και αυτή τείνει να αντικατασταθεί από κάποια διαχείριση του 'μέλλοντος', ως έννοιας χρονικής και ποιοτικής. Στην πράξη, βέβαια, το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα ούτε στο έθνος προσέδωσε σύγχρονο χαρακτήρα, ούτε στη δημοκρατία το ουσιαστικό περιεχόμενό της, ούτε την προσαρμογή έχει προωθήσει δημιουργικά, ούτε το μέλλον είναι σε θέση να εγγυηθεί. Αντιθέτως, έχει συντελέσει πρωταρχικά στη σημερινή συνολική υστέρηση και νοσηρότητα, στη στρέβλωση και τη διαφθορά της ελληνικής κοινωνίας, στην αξιακή καθίζηση, στην αποσάθρωση της ελληνικής οικονομίας και στη σμίκρυνση των δυνατοτήτων της χώρας και της συνολικής προοπτικής της. Αλλά προσχηματικός και συχνά προβληματικός είναι και ο πολιτικός λόγος που αρθρώνει το πολιτικό σύστημα σήμερα, σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση και τη νέα εποχή, ένας λόγος που χαρακτηρίζεται από γενικόλογους πατερναλιστικούς αφορισμούς, αποσπασματικές νουθεσίες προσαρμογής, προσχηματική υιοθέτηση της κοινωνικής ανασφάλειας ή της πατριωτικής ευαισθησίας, αντιδραστικό ανορθολογισμό, ιδεοληπτικές εμμονές και ιδεολογικές αγκυλώσεις, ή πρωτοφανή άγνοια, ρηχότητα και αμηχανία, ένας λόγος που καθίσταται κοινωνικά προκλητικός και συνιστά ύβρι όταν νέοι άνθρωποι, που δεν έχουν ιδρώσει ούτε μια ώρα στην παραγωγή ούτε έχουν να επιδείξουν κανένα ουσιαστικό έργο, εκτός από την ευνοιοκρατική συνήθως ένταξη τους στην επετηρίδα του πολιτικού συστήματος, απευθύνονται, με προτεταμένο το δάχτυλο, προς μια εξουθενωμένη και απελπισμένη κοινωνία, από την οποία έχουν πάρει πολλά, για να της ζητήσουν αλαζονικά, επιτακτικά και υστερόβουλα 'να συμμορφωθεί', 'να προσαρμοσθεί'ή 'να αγωνισθεί'.
Ο παγκοσμίως διάχυτος ατομικισμός και η αξιακή ρευστότητα που χαρακτηρίζει την εποχή μας, έχουν επηρεάσει σημαντικά την αντίληψη και τη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος και τη σχέση του με την κοινωνία, έχουν εισαγάγει μιαν αντίληψη της πολιτικής ως μέσου απροσχημάτιστης ατομικιστικής επιδίωξης και την έχουν μετατρέψει σε ιδιοτελή δραστηριότητα, κατάσταση που επιτείνουν η εγχώρια απουσία αξιακής δομής, η έκπτωση των θεσμών και η εκτεταμένη διαφθορά. Ανάλογη επιρροή έχει ασκήσει στην εξέλιξη του ελληνικού πολιτικού συστήματος και η παγκόσμια κυριαρχία της νεο-φιλελέυθερης αγοράς ως οικονομικής, πολιτισμικής και πολιτικής δομής και η παγκόσμια διάχυση των κανόνων και των μεθόδων της. Περαιτέρω, σε μια χώρα αξιακά άναρχη, λειτουργικά προβληματική, με περίπου αρνητική παράδοση ελέυθερου ανταγωνισμού και ένα πολιτικό σύστημα με καθεστωτική φεουδαρχική αντίληψη, όπως είναι η Ελλάδα, η νεο-φιλελέυθερη αγορά εισήχθη στρεβλά και επιλεκτικά, με κριτήριο τη διασφάλιση της σταθερότητας του πολιτικού συστήματος και την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, με αποτέλεσμα περιορισμένη σε ποιότητα και εύρος δομική προσαρμογή, κατασπατάληση, αν όχι και λεηλασία, πόρων και αδιαφάνεια'η εκρηκτική παγκόσμια εξάπλωση της αγοράς σήμανε στην Ελλάδα, πρωτίστως, ευκαιρία για 'δουλειές', δηλαδή 'αρπαχτές' (grabs) και λεηλασία της εθνικής περιουσίας, το δε αποτέλεσμά τους είναι ορατό από όλους. Επιπλέον, ο πολιτικός κόσμος της χώρας, παρά τις όποιες ρητορείες, έχει καταστεί, στη μεγάλη πλειονότητα του, μια αποκομμένη απο την κοινωνία, προνομιούχος μεγαλο-διευθυντική στελέχωση της νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που έχει αφομοιώσει ασμένως σε προσωπικό επίπεδο όλα τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές του πολιτισμού της νεο-φιλελεύθερης αγοράς και την κοινωνική αλαζονία των ελίτ της, συνδυασμένη με εγχώριο επαρχιωτισμό και νεο-πλουτισμό, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει, στη μεγάλη επίσης πλειονότητά του τη γνώση, την ικανότητα ή τη διάθεση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά ούτε καν τα τρέχοντα προβλήματα της καθημερινότητας'ένας πολιτικός κόσμος που χρειάζεται ριζική ανανέωση, την οποία δεν είναι βέβαιο ότι η ελληνική κοινωνία θα μπορέσει να πραγματοποιήσει.
Επίλογος
Η αντιμετώπιση της εξωτερικής πολιτικής από το πολιτικό σύστημα με τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ή τις προσωπικές επιδιώξεις εκπροσώπων του, δεν είναι ασύνηθες φαινόμενο στην Ελλάδα -με ορισμένες ιστορικές εξαιρέσεις-, ο δε ενδοτισμός ή η προσφορά σε ξένη εξάρτηση, που συνήθως βαφτίζονται 'ρεαλισμός', ή η επιδίωξη αποφυγής του πολιτικού κόστους, η ψηφοθηρική δημαγωγία και η ιδιοτελής κολακεία του λαϊκού θυμικού, που συνήθως βαφτίζονται 'πατριωτισμός', έχουν ζημιώσει επανειλημμένα τη χώρα. Από τα μέσα της δεκαετίας 1990, ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας μεταβολής και εγχώριων ατομικιστικών επιδιώξεων, τα φαινόμενα συμμόρφωσης σε ξένες επιθυμίες άρχισαν να αυξάνονται σημαντικά και να αποκτούν συστημικό χαρακτήρα, χωρίς να περιορίζονται στην πολιτική εξουσία, η οποία εξάλλου δεν ευθύνεται πάντοτε για όλα όσα με ευκολία της καταλογίζουν. Ως αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής επιταχύνθηκε η αρνητική για την Ελλάδα έκβαση σε αρκετά ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής, ενώ αυξήθηκε η ξένη επιρροή όσον αφορά στη διαμόρφωση της συνολικής προοπτικής της χώρας, η θέση και οι μελλοντικές δυνατότητες της οποίας αποδυναμώθηκαν σημαντικά.
Ελλάδα και Παγκοσμιοποίηση
Εκδ. Libro
2005
Εκδ. Libro
2005
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
*
*
*