.~`~.
I
I
Αφετηρία των διεθνών σχέσεωνείναι η ύπαρξη κρατώνή ανεξάρτητων πολιτικών κοινοτήτων, καθεμιά από τις οποίες διαθέτει ένα σύστημα διακυβέρνησης και ασκεί κυριαρχία σε κάποιο συγκεκριμένο μέρος της επιφάνειας της γης και σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού της. Από τη μία πλευρά τα κράτη διεκδικούν, σε σχέση με αυτή την επικράτεια και τον πληθυσμό, αυτό που μπορεί να ονομαστεί εσωτερική κυριαρχία, που σημαίνει υπεροχή έναντι οποιασδήποτε άλλης αρχής εντός της επικράτειας και του πληθυσμού. Από την άλλη πλευρά τα κράτη διεκδικούν αυτό που μπορεί να ονομαστεί εξωτερική κυριαρχία, με την οποία δεν εννοείται μόνο υπεροχή αλλά και ανεξαρτησία έναντι οιασδήποτε αρχής στο εξωτερικό. Η κυριαρχία των κρατών, τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική, μπορεί να πει κανείς ότι υπάρχει τόσο σε κανονίστικό όσο και σε πραγματικό επίπεδο. Από τη μία πλευρά τα κράτη διεκδικούν το δικαίωμα της υπεροχής έναντι οιασδήποτε αρχής στην επικράτεια και στον πληθυσμό τους καθώς και την ανεξαρτησία τους από οιαδήποτε αρχή που βρίσκεται έξω από αυτά'όμως από την άλλη πλευρά ασκούν επίσης στην πράξη σε ποικίλους βαθμούς αυτού του είδους την υπεροχή και ανεξαρτησία. Μια ανεξάρτητη πολιτική κοινότητα, η οποία απλώς διακηρύσσει το δικαίωμα στην κυριαρχία (ή θεωρείται από τους άλλους ότι έχει αυτό το δικαίωμα), αλλά δεν μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα αυτό στην πράξη, δεν είναι ένα καθαυτό κράτος.
Στις ανεξάρτητες πολιτικές κοινότητες που είναι κράτη κατ'αυτή την έννοια περιλαμβάνονται οι πόλεις-κράτη, όπως εκείνες της αρχαίας Ελλάδας ή της αναγεννησιακής Ιταλίας καθώς και τα σύγχρονα εθνικά κράτη. Περιλαμβάνονται επίσης κράτη στα οποία η κυβέρνηση στηρίζεται στις αρχές της μοναρχικής νομιμότητας, όπως εκείνες που επικρατούσαν στη νεότερη Ευρώπη μέχρι την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, καθώς και κράτη στα οποία η κυβέρνηση στηρίζεται στις αρχές της λαϊκής ή εθνικής νομιμότητας, σαν εκείνες που επικράτησαν στην Ευρώπη από τη Γαλλική Επανάσταση και ύστερα. Περιλαμβάνονται πολυεθνικά κράτή, σαν τις ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα, καθώς και κράτη μιας μόνο εθνικότητας...
Υπήρξε ωστόσο στην ιστορία μια μεγάλη ποικιλία ανεξάρτητων πολιτικών κοινοτήτων, οι οποίες ωστόσο δεν είναι κράτη κατ'αυτή την έννοια. Για παράδειγμα, οι γερμανικοί λαοί της πρώτης μεσαιωνικής περιόδου ήταν ανεξάρτητες πολιτικές κοινότητες, αλλά, ενώ οι άρχοντές τους επέβαλλαν την εξουσία τους στον πληθυσμό, δεν την επέβαλλαν σε κάποια συγκεκριμένη επικράτεια. Τα βασίλεια και τα πριγκιπάτα της δυτικής χριστιανοσύνης στον μεσαίωνα δεν ήταν κράτη: δεν είχαν εσωτερική κυριαρχία, επέιδή δεν υπερείχαν έναντι άλλων αρχών στην επικράτεια και στον πληθυσμό τους'ταυτόχρονα δεν είχαν εξωτερική κυριαρχία, αφού δεν ήταν ανεξάρτητα από τον πάπα ή σε μερικές περιπτώσεις από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Σε μερικά μέρη της Αφρικής, της Αυστραλίας και της Ωκεανίας πριν την ευρωπαϊκή εισβολή υπήρχαν ανεξάρτητες πολιτικές κοινότητες, οι οποίες όφειλαν τη συνοχή τους σε δεσμούς αίματος ή συγγένειας και στις οποίες δεν υπήρχε ο θεσμός του συστήματος διακυβέρνησης.
.~`~.
II
Διεθνές σύστημα κρατών και σύστημα του επικυρίαρχου κράτους
II
Διεθνές σύστημα κρατών και σύστημα του επικυρίαρχου κράτους
Ο Martin Wight, ταξινομώντας διάφορα είδη συστημάτων κρατών, έκανε τη διάκριση ανάμεσα σε αυτό που ονομάζει «διεθνές σύστημα κρατών» και στο «σύστημα του επικυρίαρχου κράτους». Το πρώτο είναι ένα σύστημα που αποτελείται από κράτη που είναι κυρίαρχα... Το δεύτερο είναι ένα σύστημα στο οποίο ένα κράτος επιβάλλει και διατηρεί την υπεροχή ή την κυριαρχία του στα υπόλοιπα. Οι σχέσεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με τους βάρβαρους γείτονες της καταδεικνύουν την έννοια του συστήματος του επικυρίαρχου κράτους'το ίδιο και οι σχέσεις του Βυζαντίου με τους μικρότερους γείτονες του, του Χαλιφάτου των Αββασίδων με τις μικρότερες δυνάμεις που το περιέβαλλαν, ή της Αυτοκρατορίας της Κίνας, με τα υποτελή σε αυτήν κράτη. Σε ορισμένα από αυτά τα κράτη που ο Martin Wight θα ονόμαζε «διεθνή συστήματα κρατών» γίνεται αποδεκτό ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει μια κυρίαρχη δύναμη ή ηγεμονική δύναμη. Για παράδειγμα, το κλασικό ελληνικό σύστημα της πόλης-κράτους και το μεταγενέστερο των ελληνιστικών βασιλείων βίωσαν έναν ατέρμονο αγώνα για το ποιό κράτος επρόκειτο να είναι ο ηγεμόνας. Αυτό που διακρίνει ένα «σύστημα επικυρίαρχου κράτους», όπως η Κίνα και οι υποτελείς της, από ένα «διεθνές σύστημα κρατών», στο οποίο το ένα ή το άλλο κράτος κάποια στιγμή ασκεί ηγεμονική εξουσία, είναι ότι στο πρώτο μια δύναμη ασκεί μόνιμη και για πρακτικούς λόγους αδιαφιλονίκητη ηγεμονία, ενώ στο δεύτερο η ηγεμονία περιέρχεται από τη μια δύναμη στην άλλη και αποτελεί διαρκώς αντικείμενο φιλονικίας... Μεταξύ των ανεξάρτητων πολιτικών οντοτήτων που συνιστούν ένα «σύστημα επικυρίαρχου κράτους», όπως η Κίνα και οι υποτελείς της, μόνο ένα κράτος -το ίδιο το επικυρίαρχο- διαθέτει κυριαρχία, και επομένως μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη ενός συστήματος κρατών, ότι θα έπρεπε να υπάρχουν δύο ή περισσότερα κυρίαρχα κράτη απουσιάζει.
Μια δεύτερη διάκριση που κάνει ο Martin Wight είναι αυτή μεταξύ «πρωτογενών συστημάτων κρατών» και «δευτερογενών συστημάτων κρατών». Τα πρώτα αποτελούνται από κράτη'τα δεύτερα από συστήματα κρατών - συχνά από συστήματα επικυρίαρχου κράτους. Ως παράδειγμα «δευτερογενών συστημάτων κρατών» αναφέρει τη σχέση ανάμεσα στην ανατολική χριστιανοσύνη, στη δυτική χριστιανοσύνη και στο χαλιφάτο των Αββασίδων στον μεσαίωνα και τη σχέση της Αιγύπτου, των Χετταίων και της Βαβυλώνας την εποχή της Αρμάνα (*). Αυτή είναι μια διάκριση που μπορεί να χρήσιμη, αν επιχειρηθεί ποτέ μια γενική ιστορική ανάλυση της πολιτικής δομής του κόσμου ως συνόλου - που αποτελεί σήμερα, σχεδόν ανεξερεύνητη περιοχή.
---------------------------------------------------------------
(*) Η εποχή της Αρμάνα ήταν μια εξαιρετικά δημιουργική εποχή για τις τέχνες και τον πολιτισμό κατά την εποχή της βασιλείας του Φαραώ Ακνατών (πρόκειται για τον Αμένοφη Δ').
Για μια προσέγγιση που αναφέρεται στις σχέσεις των Χετταίων-Ασσύριων-Αιγυπτίων ως ρίζες του βασικότερου γεωγραφικού και αρχαιότερου μηχανισμού εξισορρόπησης της Μέσης Ανατολής κλικ στην εικόνα.
---------------------------------------------------------------
.~`~.
III
Διεθνές σύστημα - Διεθνής κοινωνία
III
Διεθνές σύστημα - Διεθνής κοινωνία
Συμφέροντα και Αξίες
Μια κοινωνία κρατών (ή διεθνής κοινωνία) υπάρχει, όταν μια ομάδα κρατών που έχουν επίγνωση ορισμένων κοινών συμφερόντων και κοινών αξιών σχηματίζουν μια κοινωνία υπό την έννοια ότι αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους να συνδέονται με ένα κοινό σύνολο κανόνων στις μεταξύ τους σχέσεις και να συμμετέχουν στη λειτουργία κοινών θεσμών. Αν τα κράτη σχηματίζουν σήμερα μια διεθνή κοινωνία, αυτό συμβαίνει, επειδή αναγνωρίζοντας ορισμένα κοινά συμφέροντα και ίσως ορισμένες κοινές αξίες, θεωρούν ότι δεσμεύονται από ορισμένους κανόνες στις μεταξύ τους συναλλαγές, όπως ότι θα πρέπει να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων στην ανεξαρτησία, ότι θα πρέπει να σέβονται τις συμφωνίες που συνάπτουν και να υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς, όσον αφορά την άσκηση βίας μεταξύ τους. Ταυτόχρονα συνεργάζονται στη λειτουργία θεσμών, όπως των διαφόρων διαδικασιών του διεθνούς δικαίου, των μηχανισμών της διπλωματίας και των γενικών διεθνών οργανισμών, των εθίμων και των κανόνων του πολέμου.
Μια διεθνής κοινωνία υπ'αυτή την έννοια προϋποθέτει ένα διεθνές σύστημα, αλλά ένα διεθνές σύστημα μπορεί να υπάρξει, χωρίς να συνιστά μια διεθνή κοινωνία.Με άλλα λόγια, δύο ή περισσότερα κράτη μπορεί να βρίσκονται σε επαφή και να επιδρούν το ένα στο άλλο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελούν απαραίτητους παράγοντες στους υπολογισμούς των άλλων, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έχουν κοινά συμφέροντα ή αξίες και χωρίς να θεωρούν ότι δεσμεύονται από κοινούς κανόνες ή να συνεργάζονται στη λειτουργία κοινών θεσμών.
Η Τουρκία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Κορέα και το Σιάμ, για παράδειγμα, ανήκαν στο ευρωκεντρικό διεθνές σύστημα, προτού να γίνούν μέλη της ευρωκεντρικήςδιεθνούς κοινωνίας. Δηλαδή είχαν σχέσεις με ευρωπαϊκές δυνάμεις και επιδρούσαν σημαντικά οι μεν στις δε στον πόλεμο και στο εμπόριο, προτού το κράτη αυτά και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις να αναγνωρίσούν ότι είχαν κοινά συμφέροντα ή αξίες και να θεωρήσούν ότι υπόκειντο στούς ίδιους κανόνες και ότι ήταν συνεργάτες στη λειτουργία κοινών θεσμών. Η Τουρκία αποτελούσε μέρος του ευρωκεντρικού διεθνούς συστήματος απο την εποχή της εμφάνισής της τον 16ο αιώνα συμμετέχοντας σε πολέμους και σε συμμαχίες ως μέλος του συστήματος. Παρ'όλα αυτά κατά τούς τρεις πρώτους αιώνες αυτής της σχέσης και οι δύο πλευρές αρνούνταν κατηγορηματικά ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και η Τουρκία είχαν κάποια κοινά συμφέροντα ή αξίες'και οι δύο πλευρές υποστήριζαν ότι οι συμφωνίες που υπέγραφαν μεταξύ τούς δεν ήταν δεσμευτικές και ότι δεν υπήρχαν κοινοί θεσμοί, όπως εκείνοι πού συνέδεαν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, στη λειτουργία των οποίων συνεργάζονταν...
Ορισμένα διεθνή συστήματα υπήρξαν σαφώς και διεθνείς κοινωνίες. Το κύριο παράδειγμα είναι το ελληνικό σύστημα των πόλεων-κρατών, το διεθνές σύστημα που σχημάτισαν τα ελληνιστικά βασίλεια την περίοδο ανάμεσα στη διάσπαση της Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και στη ρωμαϊκή κατάκτηση'το διεθνές σύστημα της Κίνας κατά την περίοδο των Μαχόμενων Βασιλείων'το σύστημα κρατών της αρχαίας Ινδίας'και το σύγχρονο σύστημα κρατών, το οποίο εμφανίστηκε στην Ευρώπη και είναι σήμερα παγκόσμιο.
Ένα κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ιστορικών διεθνών κοινωνιών ειναι ότι όλες ιδρύθηκαν με βάση μια κοινή κουλτούρα ή πολιτισμό ή τουλάχιστον κάποια στοιχεία ενός κοινού πολιτισμού: μια κοινή γλώσσα, μια κοινή επιστημολογία και κατανόηση τον σύμπαντος, μια κοινή θρησκεία, έναν κoινό ηθικό κώδικα, μια κοινή αισθητική ή καλλιτεχνική παράδοση. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι εκεί όπου στοιχεία κοινού πολιτισμού αποτελούν τη βάση μιας διεθνούς κοινωνίας διευκολύνουν τη λειτουργία της κατά δυο τρόπους. Από τη μία πλευρά καθιστούν ευκολότερη την επικοινωνία και μεγαλύτερη τη γνώση και την κατανόηση μεταξύ των κρατών και κατά συνέπεια διευκολύνουν τον καθορισμό κοινών κανόνων και την εξέλιξη κοινών θεσμών. Από την άλλη πλευρά μπορεί να ενισχύσουν το αίσθημα των κοινών συμφερόντων που ωθεί τα κράτη να αποδεχτούν τους κοινούς κανόνες και θεσμούς με ένα αίσθημα κοινών αξιών. Αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο θα επιστρέψουμε, όταν αργότερα στη μελέτη μας εξετάσουμε τον ισχυρισμό ότι η παγκόσμια διεθνής κοινωνία του 20ου αιώνα, αντίθετα με τη χριστιανική διεθνή κοινωνία τον 16ου και του 17ου αιώνα ή την ευρωπαϊκή διεθνή κοινωνία του 18ου και του 19ου αιώνα, δεν έχει καμιά τέτοια κοινή κουλτούρα ή πολιτισμό.
---------------------------------------------------------------
Παρέκβαση
Η «οικονομία» ως μέσο πολιτιστικού μονισμού ή εργαλείο επιβολής του «δυτικού» πολιτισμού
Η «οικονομία» ως μέσο πολιτιστικού μονισμού ή εργαλείο επιβολής του «δυτικού» πολιτισμού
Σας καλώ, όσους έχετε σπουδάσει πολιτική οικονομία να το σκεφθείτε, οι υπόλοιποι να το αναζητήσετε. Ανοίξτε οποιοδήποτε εγχειρίδιο διδασκαλίας πολιτικής οικονομίας ή μικροοικονομικής. Οποιοδήποτε εγχειρίδιο. Στο πρώτο κεφάλαιο, όλα τα εγχειρίδια πολιτικής οικονομίας και όλα τα εγχειρίδια μικροοικονομικής, ξεκινούν με κάποια θεμελιώδη αξιώματα πάνω στα οποία είναι βασισμένη η συγγραφή του όλου βιβλίου από εκεί και κάτω. Ποιά είναι αυτά τα αξιώματα; Η αξιωματικοποίηση ενός συγκεκριμένου είδους ανθρώπου, δηλαδή ενός συγκεκριμένου πολιτισμού. Εάν διαβάσετε ποιά είναι τα αξιώματα του οικονομικός ορθού ανθρώπου για τους συγγραφείς της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας και μικροοικονομικής, αυτό που ονομάζουμε ωφελιμισμός, θεωρία της ορθολογικής επιλογής, το ότι είναι φυσιολογικό να έχουμε ως προτεραιότητα το ατομικό μας συμφέρον, το ότι αν ανέβει η τιμή θα μειωθεί η ζήτηση και εάν θα πέσει η τιμή θα αυξηθεί η ζήτηση και ούτω καθεξής. Όλα αυτά τα πράγματα προϋποθέτουν μια συγκεκριμένη αξιολογία, προϋποθέτουν ένα συγκεκριμένο τύπο ανθρώπου.
Σας επισημαίνω λοιπόν για να το συνηδητοποιήσετε, ότι όταν κάποιος σπουδάζει πολιτική οικονομία και μικροοικονομική από οποιοδήποτε δυτικό συγγραφέα σήμερα, στη πραγματικότητα είτε το καταλαβαίνει είτε όχι αυτό το οποίο κάνει είναι ότι πρώτα απ'όλα σπουδάζει τον συγκεκριμένο δυτικό πολιτισμό. Δεν υπάρχει κανένας νόμος της πολιτικής οικονομίας που να μην απορρέει από το να δεχτείτε και να ομολογήσετε τα αξιώματα του δυτικού πολιτισμού.
Η πολιτική οικονομία δεν είναι οικουμενική προσπαθεί να γίνει οικουμενική.
Όλες οι θεωρίες που διδάσκονται σε όλες τις δυτικές οικονομικές σχολές και στα δυτικά business schools, απορρέουν από ότι προηγουμένως πρέπει να προσυπογράψετε ότι αποδέχεστε τη λογική του δυτικού υποκειμένου και του δυτικού πολιτισμού. Σε έναν άλλο πολιτισμό... σε μη δυτικοευρωπαϊκούς πολιτισμούς, αυτά τα βιβλία, της πολιτικής οικονομίας και της μικροοικονομικής που διδάσκονται σήμερα σε όλα τα δυτικά και δυτικόστροφά πανεπιστήμια θα ήταν απορριπτέα.
Η επιστήμη της οικονομίας σήμερα, η ίδια, είναι ένα εργαλείο επιβολής του δυτικού πολιτισμού, το οποίο προβάλλεται ως «επιστήμη».
Νικόλαος Λάος
Στην ζούγκλα το κάθε θηρίο ένδιαφέρεται μόνο γιά τόν εαυτο του. Αυτο θα αποτελέση καί τό αξίωμα τής φιλοσοφιας του Λωκ. Ο ανθρωπος είναι εκ φύσεως προωρισμένος νά πραγματοποιή στό έπακρο τούς σκοπούς του ατομικού του ηδονιστικού συμφέροντος... Ο άνθρωπος θέλει περισσότερα από τά όσα χρειάζεται, γιατί μέ τά άπολύτως απαραίτητα δέν υπάρχει ηδονή, ακριβώς όμως γι'αυτό καί ό καθένας θέλει πάντα περισσότερα άπό τόν άλλον («Desire of having more than men needed», βλ. second Treatise, V, 37). Ο άνθρωπος αυτός του Λώκ δέν είναι βέβαια ό βυζαντινός καλόγηρος ούτε ό μωαμεθανός δερβίσης'είναι ό άνθρωπος του «φιλελευθερισμού», ό όποίος υποχρεούται νά συμπεριφερθή έτσι, διότι είναι ό μόνος τρόπος αυτοπροστασίας καί υπάρξεως που έχει, γιά νά προφυλαχθή από τήν όμοια συμπεριφορά του διπλανού. Πολύ περισσότερο ό άνθρωπος αυτός του Τζών Λώκ δέν είναι ό άνθρωπος του εαυτού γνώναι του Σωκράτη'είναι ό πρακτικώς έπιτηδευόμενος, ό άνθρωπος του «δός ημίν τώρα», πού ώς έπιχειρηματίας θά άναγράψη στήν σημαία του τά συνθήματα ένός φυσικώς ανυπάρκτου καί ίδίας χρήσεως «σοσιαλδαρβινισμου»...
Η υπόθεση εργασίας των οικονομολόγων ότι τα οικονομικά είναι μια οικουμενική επιστήμη που μπορεί να εφαρμοστεί διαχρονικά και σε κάθε τόπο μπορεί να οδηγήσει σε αναλυτικές στρεβλώσεις και σε εσφαλμένες συστάσεις πολιτικής. Η ανικανότητα ή η απροθυμία τους να παραδεχτούν τη σπουδαιότητα των διαφορών μεταξύ των κρατών και των κοινωνιών και/ή της επιρροής του πολιτιστικού και ιστορικού περιβάλλοντος περιορίζει τη χρησιμότητα των οικονομικών... Παρόλο που οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι τα οικονομικά είναι μια αντικειμενική επιστήμη, όπως η φυσική, τα οικονομικά στην πραγματικότητα στηρίζονται σε ένα πλήθος κανονιστικών υποθέσεων εργασίας ή απόψεων όσον αφορά στις αξίες που αποδέχονται οι περισσότεροι οικονομολόγοι. Αυτές οι κανονιστικές υποθέσεις εργασίας επηρεάζουν την επιλογή των θεμάτων που μελετούν οι οικονομολόγοι και τις απαντήσεις που θα δοθούν... Επιπλέον, ένα σημαντικό μέρος του αποδεκτού σώματος της οικονομικής ποτέ δεν ελέγχθηκε επαρκώς. Για τους μελετητές της πολιτικής οικονομίας η αίρεση ceteris paribus (η προϋπόθεση ότι όλα τα άλλα παραμένουν σταθερά) που πρότειναν οι οικονομολόγοι είναι εξαιρετικά σημαντική...
Ἡ «ἐπιστήμη τῆς Weltwirtschaft» εἶναι ἡ «ἐπιστήμη» πού προσπαθεῖ νὰ πείση ὅτι οἱ πλουσιώτερες περιοχὲς τοῦ πλανήτη (Βραζιλία, Ἰνδία, Βαλκάνια κ.λπ) «ὀρθῶς» εἶναι... ὑποσημειώσεις τῆς σύγχρονης ἱστορίας καὶ πολιτικῆς. Ἡ «ἐπιστήμη» αὐτὴ δὲν διαφέρει ἀπὸ τὴν «ἐπιστήμη» τοῦ Γκομπινώ.
Η κυρια παραδοχή της δυτικής οικονομικής νοοτροπίας ότι οτιδήποτε παράγεται θα πρέπει να καταναλώνεται, σε αντίθεση μέ την ισλαμική παραδοχή ότι οτιδήποτε χρειάζεται θα πρέπει να παράγεται, προκάλεσε μια κουλτούρα κατανάλωσης η οποία οδήγησε στη διεθνοποίηση του δυτικού τρόπου ζωής μέσω της αναγκαιότητας να ανακαλυφθούν τρόποι απορρόφησης της αυξανόμενης παραγωγής. Η συγκεκριμένη οικονομική βάση πού βρισκεται πισω απο αυτόν τον κοινωνικοοικονομικό πλουραλισμό, ο οποίος προκαλεί πολιτιστικό μονισμό, είναι ο διαχωρισμός των κανονιστικών και των θετικών οικονομικών και η παραδοχή ότι οι πόροι θα πρέπει να κατανέμονται παραγωγικά.
Η πεισματική στροφή προς τον ηθικό και οικονομικό παράγοντα έχει ως σκοπό της, όπως νομίζεται, την οριστική αποκοπή από την «πολιτική της ισχύος», ενώ η ευημερία των τελευταίων σαράντα ετών φαίνεται να αποδεικνύει, προς γενική ικανοποίηση, ότι η ηθική δεν ωφελεί μόνον την ψυχή αλλά και την κοιλιά. Ωστόσο η διχοτομία μεταξύ οικονομίας και πολιτικής παραμένει πλασματική κατασκευή... η πολιτική που έχει μετατραπεί σε οικονομία δεν είναι λιγότερο πολιτική από την πολιτική που μετατρέπεται σε θεολογία, ηθική και αισθητική.
Γνωρίζουμε βέβαια εκ των προτέρων ποιά είναι η κατηγορία εκείνη των αναγνωστών που δεν θα δεχθούν το βιβλίο μας: οι καθηγητές της Πολιτικής Οικονομίας. Ομολογούμε όμως πως είναι και οι μόνοι που πλήρως αγνοήσαμε γράφοντας το... Το σύστημα συνεπώς είναι καλό επειδή κρατιέται, αλλά το πως κρατιέται απ'έξω, είναι κάτι που δεν πρέπει να συζητηθεί. Και πρέπει ν'αποφεύγεται. Ο κομμουνισμός σίγουρα δεν είναι το σύστημα που αρμόζει στον υπάρχοντα τρόπο παραγωγής, ούτε ο φασισμός. Δεν μένει λοιπόν παρά μόνο ο λιμπεραλισμός! Και είναι γεγονός πως είναι αδύνατο να πάει κανείς παραπέρα από αυτό το σημείο, όσο βλέπει τα πράγματα συλλογιστικά, δηλαδή μέσα από τις κατανοήσεις της ιστορίας που θέλουν την τεχνολογία «ευρωπαϊκή» επειδή παρήχθει μόνο στην «Ευρώπη». Οι κατανοήσεις αυτές είναι προφανές να υποβάλλουν διαρκώς μια γραμμική αντίληψη περί «προόδου», στην οποίαν κορυφή να βγαίνει το υπάρχον ως έστι.Άρα και μη δυνάμενο ν'αλλάξει ή με κάτι να αντικατασταθεί, ή απλώς να εξελιχθεί. Και έτσι γίνεται ιδεολογικός συντηρητισμός και βία.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το 1971 ζούσε το 90% των οικονομολόγων του πλανήτη
Kenneth Waltz
---------------------------------------------------------------
.~`~.
IV
Κοινωνία των κρατών - Οικουμενική αυτοκρατορία, «υπερ/υποκρατικοί» παράγοντες
IV
Κοινωνία των κρατών - Οικουμενική αυτοκρατορία, «υπερ/υποκρατικοί» παράγοντες
Όποιες και εάν είναι οι διαιρέσεις μεταξύ τους, τα σύγχρονα κράτη συνευρίσκονται στη βάση της πεποίθησης ότι είναι οι βασικοί παράγοντες στην παγκόσμια πολιτική και οι βασικοί φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στο εσωτερικό της. Η κοινωνία των κρατών επιδίωξε να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει η επικρατούσα μορφή οικουμενικής πολιτικής οργάνωσης, de factoκαι de jure.
Αμφισβητήσεις της συνεχιζόμενης ύπαρξης της κοινωνίας των κρατών υπήρξαν μερικές φορές από συγκεκριμένα δεσπόζοντα κράτη -την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, τη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ', τη Γαλλία του Ναπολέοντα, τη Γερμανία του Hitler, και την Αμερική μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο- που φαίνονταν ικανές να ανατρέψουν το σύστημα και την κοινωνία των κρατών και να το μετατρέψουν σε οικουμενική αυτοκρατορία. Αμφισβητήσεις διατυπώθηκαν επίσης από παράγοντες άλλους, διαφορετικούς από τα κράτη, που απειλούν να στερήσουν από τα κράτη τη θέση που έχουν ως βασικοί φορείς στην παγκόσμια πολιτική ή βασικοί φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στο εσωτερικό της. «Υπερκρατικοί»παράγοντες, όπως κατά τον 16ο και 17ο αιώνα η Παπική Εκκλησία και ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή τον 20ο αιώνα τα Ηνωμένα Έθνη συνιστούν μια τέτοια απειλή. «Υποκρατικοί»παράγοντες, που λειτουργούν στην παγκόσμια πολιτική από το εσωτερικό ενός συγκεκριμένου κράτους, ή «διεθνικοί» παράγοντες, που είναι ομάδες που διαπερνούν τα σύνορα των κρατών, μπορεί επίσης να απειλήσουν την προνομιούχα θέση των κρατών στην παγκόσμια πολιτική ή το δικαίωμα τους να απολαμβάνουν αυτή τη θέση. Στην ιστορία της σύγχρονης διεθνούς κοινωνίας οι επαναστατικές και αντεπαναστατικές εκδηλώσεις αλληλεγγύης των ανθρώπων που εκφράστηκαν από τη Μεταρρύθμιση, τη Γαλλική Επανάσταση και τη Ρωσική Επανάσταση είναι βασικά παραδείγματα (*)...
---------------------------------------------------------------
(*) ...μπορεί κάποιος να πει ότι στους εμπορικούς και αποικιακούς πολέμους που διεξήχθησαν κατά τα τέλη του 17ου και τον 18ο αιώνα, κυρίως από την Ολλανδία, τη Γαλλία και την Αγγλία, και που στόχο τους είχαν το μονοπώλιο του εμπορίου που επιβαλλόταν με τη ναυτική ισχύ και τον πολιτικό έλεγχο των αποικιών το στοιχείο της κατάστασης πολέμου κυριαρχούσε. Στους θρησκευτικούς πολέμους που σημάδεψαν την πρώτη φάση του συστήματος κρατών μέχρι την Ειρήνη της Βεστφαλίας, στους πολέμους που προκάλεσε στην Ευρώπη η Γαλλική Επανάσταση και ο Ναπολέων και στην ιδεολογική πάλη των κομουνιστικών και αντικομουνιστικών δυνάμεων, το στοιχέιο της διεθνικής αλληλεγγύης και σύγκρουσης υπερίσχυε. Τούτο δεν εκφραζόταν μόνο με την επαναστατική υπερεθνική αλληλεγγύη των προτεσταντικών κομμάτων, των δημοκρατικών δυνάμεων που ήταν φιλικές προς τη Γαλλική Επανάσταση και των Κομουνιστικών Διεθνών, αλλά και από την αντεπαναστατική αλληλεγγύη της Κοινωνίας του Ιησού, της Διεθνούς Νομιμότητας και του αντικομουνισμού του Dulles. Στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και κατά την περίοδο μεταξύ αφενός της σύγκρουσης του επαναστατισμού και της νομιμότητας (η οποία επικράτησε μετά τους ναπολεόντειους πολέμους) και αφετέρου της εμφάνισης κατά τα τέλη του αιώνα των μοντέλων σύγκρουσης των μεγάλων δυνάμεων που οδήγησαν στον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί κανείς να πει ότι το στοιχείο της διεθνούς κοινωνίας υπερίσχυε - Hedley Bull
---------------------------------------------------------------
Οποιοδήποτε κράτος από τη δική του οπτική γωνία αυτό που ελπίζει κυρίως να κερδίσει από τη συμμετοχή του στην κοινωνία των κρατών είναι η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του από κάθε εξωτερική αρχή και συγκεκριμένα της υπέρτατης δικαιοδοσίας του στους υπηκόους του και στο έδαφος του. Το μεγαλύτερο τίμημα που πρέπει να πληρώσει γι'αυτό είναι η αναγνώριση των ίδιων δικαιωμάτων στην ανεξαρτησία και στην κυριαρχία των άλλων κρατών.
Η διεθνής κοινωνία έχει πράγματι αντιμετωπίσει τη διατήρηση της ανεξαρτησίας κάποιων συγκεκριμένων κρατών ως έναν στόχο, ο οποίος είναι υποδεέστερος της διατήρησης της ίδιας της κοινωνίας των κρατών'τούτο αντανακλά τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραμάτισαν στη διαμόρφωση της διεθνούς κοινωνίας οι μεγάλες δυνάμεις, οι οποίες θεωρούν ότι είναι φύλακες της. Έτσι η διεθνής κοινωνία επέτρεψε συχνά να απολεσθεί η ανεξαρτησία κάποιων κρατών, όπως στην περίπτωση της μεγάλης διαδικασίας διανομής και απορρόφησης των μικρών δυνάμεων από τις μεγαλύτερες στο όνομα αρχών, όπως η «αντιστάθμιση» και η «ισορροπία των δυνάμεων» που προξένησε μια σταθερή μείωση του αριθμού των κρατών στην Ευρώπη από την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648 μέχρι το Συνέδριο της Βιέννης το 1815. Κατά τον ίδιο τρόπο η διεθνής κοινωνία, τουλάχιστον κατά την άποψη των μεγάλων δυνάμεων που θεωρούν ότι είναι προστάτες της, θεωρεί την ανεξαρτησία κάποιων συγκεκριμένων κρατών ως υποδεέστερη της διατήρησης του συστήματος ως συνόλου, όταν ανέχεται ή ενθαρρύνει τον περιορισμό της κυριαρχίας ή της ανεξαρτησίας των μικρών κρατών με επινοήματα, όπως οι συμφωνίες προσδιορισμού σφαιρών επιρροής ή οι συμφωνίες για τη δημιουργία παρεμβαλλομένων ή ουδετεροποιημένων ζωνών.
.~`~.
V
Παγκόσμια τάξη και το πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα
V
Παγκόσμια τάξη και το πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα
Σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας πριν από τον 19ο αιώνα δεν υπήρχε ένα μόνο πολιτικό σύστημα που εξαπλωνόταν σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μεγάλη κοινωνία ολόκληρης της ανθρωπότητας, στην οποία αναφέρονταν οι υποστηρικτές του κανονικού δικαίου ή του φυσικού δικαίου, ήταν μια ιδεατή κοινωνία, η οποία υπήρχε μόνο ενώπιον του Θεού ή υπό το φως των αρχών του φυσικού δικαίου: δεν αντιστοιχούσε σε αυτήν κανένα αληθινό πολιτικό σύστημα. Πριν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η παγκόσμια τάξη ήταν απλώς το άθροισμα των διαφόρων πολιτικών συστημάτων που επέφεραν την τάξη στα διάφορα μέρη του κόσμου.
Παρ'όλα αυτά από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου προέκυψε για πρώτη φορά ένα ενιαίο πολιτικό σύστημα που είναι αληθινά παγκόσμιο... Η τάξη στον κόσμο -ας πούμε το 1900- ήταν ακόμη το άθροισμα της τάξης που εξασφαλιζόταν στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών και αμερικανικών κρατών και των υπερπόντιων κτήσεων τους, στο εσωτερικό της οθωμανικής αυτοκρατορίας, της κινεζικής και της ιαπωνικής αυτοκρατορίας, στο εσωτερικό των χανάτων και των σουλτανάτων που διατηρούσαν μια ανεξάρτητη ύπαρξη από τη Σαχάρα έως την Κεντρική Ασία, στο εσωτερικό των πολιτικών συστημάτων της Αφρικής και της Ωκεανίας, που δεν είχαν ακόμη καταστραφεί από την ευρωπαϊκή επιρροή - αλλά ηταν επίσης και η συνέπεια ενός πολιτικού συστήματος, που τα συνέδεε όλα μεταξύ τους, που λειτουργούσε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα
Το πρώτο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα πήρε τη μορφή ενός παγκόσμιου συστήματος κρατών. Αυτό που ευθύνεται κυρίως για την εμφάνιση κάποιου βαθμού αλληλεπίδρασης των πολιτικών συστημάτων σε όλες τις ηπείρους του κόσμου, που είναι αρκετό, ώστε να μας επιτρέψει να μιλάμε για ένα παγκόσμιο πολιτικό σύστημα, ήταν η εξάπλωση του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος κρατών σε ολόκληρο τον κόσμο και η μετατροπή του σε ένα σύστημα κρατών παγκοσμίων διαστάσεων.
Κατά την πρώτη φάση αυτής της μεταβολής τα ευρωπαϊκά κράτη επεκτάθηκαν και ενσωμάτωσαν ή κυρίευσαν τον υπόλοιπο κόσμο'η φάση αυτή ξεκίνησε με τα ταξίδια των ανακαλύψεων των Πορτογάλων τον 15ο αιώνα και τελείωσε με τη διαίρεση και διανομή της Αφρικής τον 19ο αιώνα. Στη δεύτερη φάση, η οποία εν μέρει συνέπεσε με την πρώτη, οι περιοχές που είχαν ενσωματωθεί ή κυριευθεί κατ'αυτόν τον τρόπο ξέφυγαν από τον ευρωπαϊκό έλεγχο και πήραν τις θέσεις τους ως κράτη μέλη της διεθνούς κοινωνίας ξεκινώντας με την Αμερικανική Επανάσταση και τελειώνοντας με την αφρικανική και ασιατική αντιαποικιοκρατική επανάσταση...
---------------------------------------------------------------
Μόλις το 1997.
Hong Kong. Ηandover ceremony (Transfer of Sovereignty)
Hong Kong. Ηandover ceremony (Transfer of Sovereignty)
---------------------------------------------------------------
Είναι αλήθεια ότι η διασύνδεση των διαφόρων μερών του κόσμου δεν ήταν μόνο έργο των κρατών'κάποια άτομα και ομάδες ατόμων έπαιξαν τον ρόλο τους ως εξερευνητές, έμποροι, μετανάστες, ιεραπόστολοι και μισθοφόροι, και η εξάπλωση του συστήματος κρατών ήταν μέρος μιας ευρύτερης διάδοσης των κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών. Παρ'όλα αυτά η πολιτική δομή που προέκυψε από αυτές τις εξελίξεις ήταν μια δομή απλώς και μόνο ενός παγκοσμίου συστήματος και μιας κοινωνίας κρατών.
Ωστόσο, ενώ το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα που υπάρχει σήμερα παίρνει τη μορφή ενός συστήματος κρατών ή παίρνει κυρίως αυτή τη μορφή (θα υποστηρίξουμε αργότερα ότι εμφανίζεται ένα παγκόσμιο πολιτικό σύστημα του οποίου το σύστημα κρατών συνιστά μόνο μέρος), η παγκόσμια τάξη θα μπορούσε κατ'αρχήν να επιτευχθεί με άλλες μορφές οικουμενικής πολιτικής οργάνωσης και ένα μόνιμο ερώτημα είναι εάν η παγκόσμια τάξη δεν θα εξυπηρετείτο καλύτερα από τέτοιου είδους άλλες μορφές. Στο παρελθόν υπήρξαν άλλες μορφές οικουμενικής οργάνωσης μικρότερης κλίμακας'πράγματι στο σύνολο της ανθρώπινης ιστορίας το σύστημα κρατών είναι μάλλον η εξαίρεση παρά ο κανόνας.
Η Άναρχη Κοινωνία
Μελέτη της Τάξης στη Παγκόσμια Πολιτική
Εκδ. Ποιότητα
Μελέτη της Τάξης στη Παγκόσμια Πολιτική
Εκδ. Ποιότητα
Σε επόμενη ανάρτηση θα παρουσιάσω τις ρίζες της ιδέας της διεθνούς κοινωνίας, τις μετεξελίξεις της και τις τρείς δυτικέςανταγωνιστικές παραδόσεις σκέψης στην ιστορία του σύγχρονου συστήματος κρατών: τη χομπεσιανή ή ρεαλιστική, την καντιανή ή οικουμενική και τη γκροτιανή ή διεθνιστική παράδοση.
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
*
*
*
*
*
- Το ιστορικό υπόβαθρο της Ε.Ε ως νεοπαραδοσιακή αντίδραση και η μεταστροφή στην έννοια της «Ευρώπης».
*
*
*