.~`~.
I
Πολιτισμός και Παγκοσμιοποίση ή «Πολιτισμός» και «Παγκοσμιοποίηση»
Αντικειμενική Εξέλιξη και Επιδίωξη
I
Πολιτισμός και Παγκοσμιοποίση ή «Πολιτισμός» και «Παγκοσμιοποίηση»
Αντικειμενική Εξέλιξη και Επιδίωξη
α´
«Παγκοσμιοποίηση»
Αυτή η λέξη, που λειτουργεί ως σύνθημα και ως παράγγελμα, είναι πραγματι η μάσκα που δικαιώνει μια πολιτική, που στοχεύει να καθολικεύσει τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και την ιδιαίτερη παράδοση των οικονομικά και πολιτικά κυρίαρχων δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ, και να απλώσει στο σύνολο του κόσμου το οικονομικό και πολιτιστικό πρότυπο που προτιμούν αυτές οι δυνάμεις, παρουσιάζωντας το ως κανόνα, υποχρέωση ζωής και μοίρα -ένα παγκόσμιο πεπρωμένο, κατά τρόπον ώστε να επιτευχθεί μια παγκόσμια αποδοχή ή τουλάχιστον παραίτηση.
Δηλαδή, όσον αφορά τον πολιτισμό, να καθολικεύσει, επιβάλλοντας τες σε όλο τον κόσμο, τις ιδιαιτερότητες μιας πολιτιστικής παράδοσης, στους κόλπους της οποίας η εμπορική λογική αναπτύχθηκε πλήρως. Στην πραγματικότητα, η δύναμη της εμπορικής λογικής στηρίζεται στο ότι την ίδια στιγμή που παρουσιάζει όψεις προοδευτικού μοντερνισμού δεν είναι παρά το αποτέλεσμα μιας ριζοσπαστικής μορφής οικονομικού φιλελευθερισμού, χαρακτηριστικής για μια κοινωνική τάξη που εγκαταλείπεται στη λογική του συμφέροντος και της άμεσης επιθυμίας, μεταλλαγμένων σε πηγές κέρδους...
Οι δυνάμεις της οικονομίας, που τείνουν με τη λογική τους να υποτάξουν την πολιτιστική παραγωγή και διανομή στον νόμο του άμεσου κέρδους, ενισχύονται κατά πολύ από τις πολιτικές, τις λεγόμενες της φιλελευθεροποίησης, που οι κυρίαρχες οικονομικά και πολιτιστικά δυνάμεις στοχεύουν να επιβάλουν οικονομικά με την κάλυψης της «παγκοσμιοποίησης». Σκέπτομαι τη Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (AGCS), την οποία υπέγραψαν διάφορα κράτη όταν εντάχθηκαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ)....
Αντιλαμβανόμαστε ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα που εννοεί να αντιμετωπίζει ως «εμπόδια στο εμπόριο» τις εθνικές πολιτικές που αποσκοπούν στη διάσωση των εθνικών πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων, και άρα συνιστούν τροχοπέδη για τις υπερ-εθνικές πολιτιστικές βιομηχανίες, έχει ως αποτέλεσμα την αφαίρεση στις περισσότερες χώρες, και ειδικότερα στις λιγότερο εφοδιασμένες με οικονομικούς και πολιτιστικούς πόρους, κάθε ελπίδας για ανάπτυξη προσαρμοσμένη στις εθνικές και τοπικές ιδιαιτερότητες και σεβόμενη τις διαφορές, στον πολιτιστικό τομέα, όπως και σε όλους τους άλλους τομείς. Και αυτό, επειδή υποχρεώνονται να υποβάλουν όλα τα εθνικά μέτρα, τους εσωτερικούς κανονισμούς, τις επιχορηγήσεις σε ιδρύματα ή θεσμούς, τις άδειες κ.λπ., στις αποφάσεις μιας οργάνωσης που επιχειρεί να προσδώσει όψεις οικουμενικού κανόνα στις απαιτήσεις των υπερ-εθνικών οικονομικών δυνάμεων...
Οι μεγάλες διεθνείς οργανώσεις, ο ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), το ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) και η Παγκόσμια Τράπεζα με τις πλείστες όσες υποδιαιρέσεις τους, καθώς και οι αντίστοιχες πραγματικότητες (επιτροπές και συμβούλια τεχνοκρατών μη εκλεγμένων, άγνωστων στο ευρύ κοινό), συνιστούν μιαν αληθινή παγκόσμια κυβέρνηση, αόρατη, που περνάει απαρατήρητη και είναι άγνωστη, τουλάχιστον στους περισσότερους, της οποίας η εξουσία ασκείται επί των ίδιων των εθνικών κυβερνήσεων. Αυτού του είδους ο Μεγάλος Αδελφός, που έχει εφοδιαστεί με φακέλούς, συνδεδεμένους με όλούς τούς οικονομικούς και πολιτιστικούς θεσμούς, είναι ήδη εδώ, δραστήριος, αποτελεσματικός, αποφασίζοντας για αυτό που θα φάμε ή δεν θα φάμε, θα διαβάσουμε ή δεν θα διαβάσουμε, θα δούμε ή δεν θα δούμε στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο και ούτω καθεξής, ενώ την ίδια στιγμή αρκετοί στοχαστές, μεταξύ των πλέον πεφωτισμένων, πιστεύουν ακόμη ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα συμπίπτει με τις σχολαστικές εικοτολογίες για τα σχέδια του Οικουμενικού Κράτους, όπως έκαναν οι φιλόσοφοι του 18ου αιώνα.
Διά μέσου της σχεδόν απόλυτης εξουσίας που κατέχουν πάνω στους μεγάλους ομίλους επικοινωνίας, δηλαδή επί του συνόλου των εργαλείων παραγωγής και διανομής των πολιτιστικών αγαθών, οι νέοι κυρίαρχοι τον κόσμού τείνουν να συγκεντρώσουν όλες τις εξουσίες, οικονομικές, πολιτιστικές και συμβολικές, οι οποίες, στις περισσότερες κοινωνίες, ήταν σαφώς διαχωρισμένες, ενίοτε δε και αντικρουόμενες, και είναι έτσι σε θέση να επιβάλούν κατά πολύ μία όψη τον κόσμού προσαρμοσμένη στα συμφέροντά τους.
Περιέργως, οι πιο «αγνοί» πολιτιστικοί παραγωγοί, οι πιο αφιλοκερδείς, οι πιο «τυπικοί», που λίγο λίγο απογυμνώνονται από τα μέσα παραγωγής και κυρίως διανομής, βρίσκονται σήμερα, συχνά χωρίς να το γνωρίζουν, στην πρωτοπορία του αγώνα για την υπεράσπιση των πιο υψηλών αξιών της ανθρωπότητας. Υπερασπιζόμενοι την ιδιομορφία τους, υπερασπίζονται τις πλέον οικουμενικές αξίες.
Pierre Bourdieu
---------------------------------------------------------------
Το κυριο πρόβλημα είναι η διαλεκτική του ιδιαίτερου (του παράγοντα της εθνικότητας, της εθνικής κουλτούρας, του πολιτισμού) και του οικουμενικού (του συγκρητιστικού πολιτισμού που θ'αναδυθεί από το ανθρώπινο είδος με τη μεσολάβηση της επιστήμης και της τεχνολογίας). Στο πρώτο στάδιο, ο κύριος κίνδυνος δεν είναι να υπερτονιστεί η διάσταση της εθνικότητας, αλλά το να επιβληθούν κάποια ηγεμονικά καλούπια τα οποία θα υμνούνται ως οικουμενικά, αλλά στη πραγματικότητα θα διασφαλίζουν, ακόμη περισσότερο από ό,τι οι προηγούμενοι τρόποι, την αλλοίωση των μη Δυτικών πολιτισμών του κόσμου, που η μοίρα τους θα είναι να γίνουν υποπροϊόντα του παραγωγισμού'οικονομικά, δημογραφικά και εθνογραφικά γκέτο, ένας αποξενωμένος υπόκοσμος.
Anouar Abdel-Malek
---------------------------------------------------------------
β´
Μερικοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι η εποχή μας θα γίνει μάρτυρας της εμφάνισης ενός "παγκόσμιου πολιτισμού", όπως τον ονόμασε και ο Β. Σ. Ναϊπόλ. Τι σημαίνει, όμως, αυτό; Γενικά, αυτή η ιδέα υποδηλώνει την πολιτιστική συνάντηση της ανθρωπότητας και την ολοένα μεγαλύτερη αποδοχή κοινών αξιών, πεποιθήσεων, προσανατολισμών, πρακτικών και θεσμών από τους λαούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή η ιδέα μπορεί να υποδηλώνει πράγματα σοβαρά, αλλά άσχετα, πράγματα σχετικά, αλλά καθόλου σοβαρά, και πράγματα άσχετα και επιφανειακά. Πρώτον, οι άνθρωποι από όλες σχεδόν τις κοινωνίες έχουν κάποιες κοινές βασικές αξίες, όπως οτι ο φόνος είναι κακός και κάποιους κοινούς βασικούς θεσμούς, όπως της οικογένειας... Δεύτερον, ο όρος "παγκόσμιος πολιτισμός"μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναφερόμαστε στις πολιτισμένες κοινωνίες και στα κοινά τους στοιχεία, όπως οι πόλεις, η γνώση της γραφής και της ανάγνωσης...
Τρίτον, ο όρος "παγκόσμιος πολιτισμός"μπορεί να αναφέρεται στις υποθέσεις, τις αξίες και τις θεωρίες που πολλοί άνθρωποι έχουν σήμερα στο δυτικό πολιτισμό και μερικοί άλλοι σε άλλους πολιτισμούς. Αυτό θα μπορούσε να ονομαστεί "Κουλτούρα του Νταβός". Κάθε χρόνο περίπου χίλιοι επιχειρηματίες, τραπεζίτες, κυβερνητικοί αξιωματούχοι, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι από όλες τις χώρες του κόσμου συναντώνται στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας. Σχεδόν όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν σπουδάσει φυσικές και κοινωνικές επιστήμες, διοίκηση επιχειρήσεων ή νομικά, ασχολούνται με τις λέξεις ή τους αριθμούς, διαθέτουν ευχέρεια λόγου στα αγγλικά, εργάζονται σε κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και σε πανεπιστήμια με εκτεταμένες διεθνείς επαφές και ταξιδεύουν συχνά έξω από τη χώρα τους. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν κοινή πίστη στον ατομικισμό, στην οικονομία της αγοράς και την πολιτική δημοκρατία, που είναι άλλωστε και τα κοινά πιστεύω πολλών ανθρώπων στο δυτικό πολιτισμό. Οι άνθρωποι του Νταβός ελέγχουν σχεδόν όλα τα διεθνή ιδρύματα, πολλές από τις κυβερνήσεις του κόσμου καθώς και το μεγαλύτερο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας και στρατιωτικής δύναμης. Επομένως, η "Κουλτούρα του Νταβός"είναι τρομερά σημαντική. Παγκοσμίως, όμως, πόσοι άνθρωποι έχουν την ίδια κουλτούρα; Εκτός της Δύσης, λιγότεροι από 50 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν την ίδια κουλτούρα ή 1% του παγκόσμιου πληθυσμού και ίσως το ένα δέκατο του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η "Κουλτούρα του Νταβός"απέχει πολύ από το να είναι παγκόσμια κουλτούρα, ενώ οι ηγέτες που την αποδέχονται δεν είναι απαραίτητο ότι έχουν σίγουρη τη θέση τους στην εξουσία των κοινωνιών τους. Αυτή "η κοινή πνευματική κουλτούρα υπάρχει", όπως τόνισε ο Χέντλεϋ Μπουλ, "μόνο στην κοινωνική ελίτ: σε πολλές κοινωνίες οι ρίζες της είναι πολύ ρηχές... [και] είναι αμφίβολο αν, ακόμα και στο διπλωματικό επίπεδο, περιλαμβάνει αυτό που ονομάζεται κοινή ηθική κουλτούρα ή σύνολο κοινών αξιών, διακριτών από την κοινή πνευματική κουλτούρα".
---------------------------------------------------------------
Ορισμένες διεθνικές σχέσεις είναι παγκόσμιας και όχι μόνο περιφερειακής σημασίας, αλλά ο σκοπός τους δεν είναι να προάγουν την ολοκλήρωση της παγκόσμιας κοινωνίας ως συνόλου αλλά μάλλον την ολοκλήρωση μιας κυρίαρχης κουλτούρας... Είναι γνωστό ότι ο σκοπός των πολυεθνικών εταιριών, των μεγάλων ιδρυμάτων και των επιστημονικών και επαγγελματικών συλλόγων, των οποίων η έδρα είναι σε προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι να προάγουν ένα είδος ολοκλήρωσης που θα συνδέει τις κοινωνίες εκείνων των προηγμένων χωρών και τις ελίτ των φτωχών χωρών [Αυτό το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού ή τα 50 εκατομμύρια ανθρώπων εκτός Δύσης που έχουν την ίδια κουλτούρα]'όμως ο σκοπός τους είναι επίσης η διεύρυνση της κοινωνικής και πολιτικής απόστασης μεταξύ των προηγμένων κοινωνιών και των φτωχών κοινωνιών και μεταξύ των εκσυγχρονισμένων ελίτ και των κοινών ανθρώπων στις φτωχές χώρες.
---------------------------------------------------------------
γ´
Η παγκοσμιοποίηση, αν καi εδώ και μερικά χρόνια ηταν αντικείμενο πολλών εξειδικευμένων εργασιών, αναφορικά κυριως με τις οικονομικες, χρηματοοικονομικές, τεχνολογικές και πολιτιστικές της διαστάσεις, πολύ λίγες φορές εξετάστηκε πιο συνολικά ως ανατροπή πολιτισμού. Ωστόσο συνιστά την ολοκλήρωση του οικονομισμού, του «ασύλλητου που γεννιέται μπροστά στα μάτια μας»: του «παγκόσμιου» ανθρώπου, δηλαδή του υπανθρώπου, άδειου από πολιτισμό, από νόημα και από τη συνείδηση του άλλου.
Αυτό είναι το προβλέψιμο τελικό αποτέλεσμα -που ήδη έχει συντελεστεί- του συνδυασμού των τριών συγκλινουσών δυναμικών: της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, ανώτατης μορφής του δυτικού εκσυγχρονισμού από την εποχή της επέκτασης της Ευρώπης στον κόσμο τον 15ο αιώνα'της αμφισβήτησης του κράτους πρόνοιας και γενικότερα του κράτους, γεγονός που μπορεί να σημάνει το τέλος της πολιτικής και της κοινωνίας'της γενικευμένης καταστροφής των πολιτισμών στο Βορρά και στο Νότο απο τον οδοστρωτήρα της επικοινωνίας, της εμπορευματοποίησης και της τεχνολογίας.
Τα βασικά θεωρητικά θεμέλια αυτής της συναινετικής αλλά και απελπιστικής οπτικής δανείζονται από τον μαρξισμό (διαστρέφοντάς τον) ορισμένες από τις αρχές του: την απλοϊκή απαίτηση επιστημονικότητας (ο «κύκλος της λογικής»), την εσχατολογική επίκληση ενός «λαμπερού μέλλοντος» και την αδιαφορία για τις δικές της αποτυχίες.
Το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση γίνεται ιδεολογικό όργανο έχει ως σοβαρή συνέπεια την εκ των προτέρων καταδίκη -στο όνομα του «ρεαλισμού»- κάθε τάσης αντίστασης ή ακόμη και αντίθεσης. Καταδικάζονται επίσης ή χαρακτηρίζονται ως «λαϊκιστικές» όλες οι δημοκρατικές απόπειρες, όλες οι αναζητήσεις εναλλακτικών λύσεων, όλες οι προσπάθειες δημοκρατικής ρύθμισης, όλες οι κριτικές κατά της αγοράς. Η παγκοσμιοποίηση ούτε αναπόφευκτα μοιραία είναι ούτε «ατύχημα» της ιστορίας. Συνιστά μια μεγάλη πρόκληση, μια εν δυνάμει βαρβαρότητα που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο, δηλαδή εντέλει να εκπολιτιστεί. Πολιτικά πρέπει αντισταθούμε σε αυτή τη θολή διάλυση της ίδιας της πολιτικής στην υποταγή και την απελπισία.
Μια από τις πιο παράδοξες πλευρές αυτής της παγκοσμιοποίησης είναι η απόκρύψη πίσω από ένα μεταβιομηχανικό και πληροφοριακό μοντερνισμό -η γοητεία του Internet- μιας «αντιδραστικής», με τη στενή έννοια του όρού, πολιτικά εξέλιξης. Δηλαδή προοδευτική διάλύση των δημοκρατικών κατακτήσεων, εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού κοινωνικού συμβολαίού, επιστροφή -υπό το πρόσχημα της «προσαρμογής» και της «ανταγωνιστικότητας»- στον πρωτόγονο καπιταλισμό του 19ου αιώνα. Αυτό επιβεβαιώνεται κάθε χρόνο, όταν το χειμώνα οι κύριοι υπεύθύνοι του πλανήτη -αρχηγοί κρατών, τραπεζίτες, διευθυντές μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, χρηματοοικονομικοί παράγοντες- συγκεντρώνονται στο Νταβός, μια μικρή ελβετική πόλη, για να συζητήσουν για τις προόδους της οικονομίας της αγοράς, του ελεύθερου εμπορίού και της απορρύθμισης.
Ραντεβού των νέων κυρίαρχων του κόσμου, το οικονομικό φόρουμ του Νταβός έχει γίνει η Μέκκα του ακραίου φιλελευθερισμού, η πρωτεύουσα της παγκοσμιοποίησης και ο πυρήνας της μονόδρομης σκέψης.
Στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι δύο χιλιάδες global leaders διαβεβαιώνουν εκεί, τελετουργικά, ότι πρέπει να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός, να μειωθεί το δημόσιο έλλειμμα, να συνεχιστεί μια περιοριστική νομισματική πολιτική, να ενθαρρυνθεί η ευέλικτη εργασία, η διάλυση του κράτους πρόνοιας και να δοθεί σταθερή ώθηση στο ελεύθερο εμπόριο. Εξαίρουν το προοδευτικό άνοιγμα των χωρών στο παγκόσμιο εμπόριο, τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να μειώσουν τα ελλείμματα, τις δαπάνες και τους φόρους. Χειροκροτούν τις ιδιωτικοποιήσεις. Κατ'αυτούς δεν υπάρχει πια εναλλακτική πολιτική ή οικονομική λύση. Έχοντας πίστη στην αγορά και ντοπαρισμένος από το Internet, ο κόσμος ζει κατά κάποιον τρόπο το τέλος της ιστορίας.
---------------------------------------------------------------
Η οικουμενική ομοιομορφία του σύγχρονου δυτικού τρόπου ζωής η οποία καταστρέφει όλες τις πολλαπλότητες των αυθεντικών τοπικών κουλτουρών, είναι μια ύστατη συνέπεια της εξάρτησης της κουλτούρας και της πολιτικής από την οικονομία. Η κυρια παραδοχή της δυτικής οικονομικής νοοτροπίας ότι οτιδήποτε παράγεται θα πρέπει να καταναλώνεται, σε αντίθεση μέ την ισλαμική παραδοχή ότι οτιδήποτε χρειάζεται θα πρέπει να παράγεται, προκάλεσε μια κουλτούρα κατανάλωσης η οποία οδήγησε στη διεθνοποίηση του δυτικού τρόπου ζωής μέσω της αναγκαιότητας να ανακαλυφθούν τρόποι απορρόφησης της αυξανόμενης παραγωγής. Η συγκεκριμένη οικονομική βάση πού βρισκεται πισω απο αυτόν τον κοινωνικοοικονομικό πλουραλισμό, ο οποίος προκαλεί πολιτιστικό μονισμό, είναι ο διαχωρισμός των κανονιστικών και των θετικών οικονομικών και η παραδοχή ότι οι πόροι θα πρέπει να κατανέμονται παραγωγικά.
---------------------------------------------------------------
δ´
Σήμερα, ο πολιτισμός είναι προϊόν της αγοράς, της επικοινωνίας και της επιδίωξης επιβολής, η εμπορευματοποίηση επεκτείνεται, ακόμη και στην προσωπική συμπεριφορά, που σε μεγάλο βαθμό παράγεται για να καταναλωθεί, ενώ ο κατακερματισμός της κοινωνίας, η αποδυνάμωση των θεσμών, η αποσύνθεση των ιδεολογιών και η μεταβολή των αξιών οδηγούν σε πολιτισμούς μικρών ομάδων, «πολιτισμούς» του αισθήματος και του συναισθήματος, πού αναπτύσσονται στο πλαίσιο της μάζας.
Η παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η αντίληψη και οργάνωση του κόσμου ως ενιαίού όλου, είναι ταυτόχρονα αντικειμενική εξέλιξη και επιδίωξη. Ως αντικειμενική εξέλιξη, η παγκοσμιοποίηση είναι αναπόδράστη και οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, στην εξέλιξη της επικοινωνίας και στην ανάπτυξη μιας παγκόσμιας λειτουργικής αλληλεξάρτησης και αλληλόδρασης. Οφείλεται επίσης στην αντίληψη και στο όραμα ενός ενιαίου κόσμου, χωρίς τεχνητούς συμβολικούς διαχωρισμούς, αντίληψη πού ενυπάρχει στον άνθρωπο, μαζί με την αντίληψη ιδιαιτερότητας και τη συνείδηση της ατομικότητάς του. Ως επιδίωξη, η παγκοσμιοποίηση προωθείται με διάφορες θεσμικές, πολιτισμικές και επικοινωνιακές μεθοδεύσεις και στοχεύει στην παγκόσμια επιβολή, στην επίτεύξη προνομιακών όρων αγοράς και ανταγωνισμού, στον έλεγχο της παγκόσμιας εξέλιξης και στη συγκρότηση μιας παγκόσμιας κυριαρχίας με σύγχρονους όρους, μέσα από τον προσδιορισμό της αντίληψης και οργάνωσης του κόσμού...
Η παγκοσμιοποίηση, που έχει ήδη προχωρήσει σημαντικά, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ακόμη, δεν είναι μόνο οικονομική, πολιτισμική και οργανωτική, αλλά είναι και πολιτική, ενώ στοιχείο της δεν είναι μόνο η καθολικότητα αλλά και η ιδιαιτερότητα. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, ο πολιτισμός αποκτά άμεση πολιτική διάσταση και λειτουργία, η δε πολιτική βούληση δεν εκφράζεται μόνο με όρους ισχύος αλλά και ως περιεχόμενο πολιτισμού. Η ιδεολογία παραμερίζεται, ως έμμεση και προσχηματική, για χάρη αμεσότερων και γνησιότερων τρόπων έκφρασης του πολιτικού λόγου, ενώ η αναζήτηση θεμελιωδών αρχών και αξιών αντανακλά είτε μία αναζήτηση του ανθρώπινου λόγου είτε αντίθετα μία ανασφαλική αντίδραση στην κινητικότητα της εποχής. Ο κόσμος αποτελεί σήμερα ενιαία πολιτική οργάνωση και ενιαίο πολιτικό πλαίσιο, το κράτος και η πολιτική εξουσία μεταβάλλονται σε έκφραση μιας παγκόσμιας τάξης και το παγκόσμιο προσδιορίζει τον πολιτικό λόγο και καθίσταται κανονίστικό στοιχείο και πλαίσιο της πολιτικής σκέψης και της πολιτικής πράξης. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, η μόνη πραγματιστική και ουσιαστική στάση και δράση είναι η επιδίωξη πολιτικού και πολιτισμικού προσδιορισμού του παγκοσμιοποιημένου πλαισίου, η διασφάλιση, μέσα στο πλαίσιο αυτό, της ανθρώπινης ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η διεκδίκηση της εξέλιξης ή και μετεξέλιξης του πλαισίου αυτού σύμφωνα με τον ανθρώπινο λόγο. Αντίθετα, η άγονη εμμονή στη συντήρηση της ιδιαιτερότητας και πολυ περισσότερο η ανεπιφύλακτη και χωρίς διεκδικητική πρόταση αποδοχή της παγκοσμιοποίησης αποτελούν εσφαλμένες ή ανασφαλικές επιλογές, που στερούνται πραγματισμού και συνολικής αντίληψης ελευθερίας και διευκολύνουν μια παγκόσμια πολιτική και πολιτισμική επιβολή. Απάντηση στις μεθοδεύσεις παγκόσμιας επιβολής μπορεί να αποτελέσει μόνο η δημιουργική προώθηση και υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης και όχι η άγονη επιδίωξη ανακοπής της, που ουσιαστικά αποτελεί επιδίωξη ανακοπής της εξέλιξης.
Η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση, που για ορισμένους έχει ως αποτέλεσμα τη μίξη πολλών πολιτισμών και τη συνθετική δημιουργία ενός νέου και για άλλους την καταστολή των πολιτισμών, τη συρρίκνωσή τους και την επιβολή ενός κατασκευασμένου πολιτισμού μπορεί να προσεγγισθεί είτε ως ένα στάδιο επέκτασης και αναπροσαρμογής του καπιταλισμού είτε ως διαδικασία διαμόρφωσης μιας νέας παγκόσμιας κοινωνικής και πολιτισμικής πραγματικότητας. Όπως και να ιδωθεί όμως, η παγκοσμιοποίηση επιχειρεί να ελέγξει, και να προσδιορίσει την πολιτισμική εξέλιξη και καταδικάζει τους πολιτισμούς σε ασφυξία. Στο επίπεδο της υλικής διάστασης του πολιτισμού, το παγκόσμιο και καθολικό είναι μία κλίμακα πολύ μεγάλη για τις σημερινές ανθρώπινες δυνατότητες και μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σταθερότητας στις κοινωνίες, ενώ στο επίπεδο της πνευματικής και συμβολικής διάστασης του πολιτισμού η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση συνεπάγεται ασύμμετρη ικανοποίηση της καθολικότητας και της ιδιαιτερότητας, που αποτελούν έμφυτες ανθρώπινες κλίσεις. Ο πολιτισμός αναπτύχθηκε με επίκεντρο τον άνθρωπο, η δε διάσταση της ατομικότητας είναι ουσιώδης για την ύπαρξη και τη συνέχισή του. Την ατομικότητα αυτή συμπιέζει και ουσιαστικά εξαλείφει η παγκοσμιοποίηση, το δε επιχείρημα ότι οδηγεί σε καθολικοποίηση της ατομικότητας και σε εξατομίκεύση της καθολικότητας, που εικονογραφεί μία πραγματικότητα, δεν ηχεί πειστικά σε λειτουργικό επίπεδο.
Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί περαιτέρω στον επαρχιωτισμό και στον τοπικισμό, δηλαδή σε ουσιώδη απώλεια της καθολικότητας, όχι μόνο γιατί προκαλεί αντιδράσεις, με μορφή τοπικιστικών ή εθνικιστικών συντηρητισμών, αλλά κυρίως, γιατί αναφέρεται στο χώρο και όχι στον κόσμο (i), στην υλη και όχι στο πνεύμα (ii) και δεν απαντά άμεσα και ουσιαστικά στα ζητήματα που αφορούν στην ουσία και στο σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης (iii).
---------------------------------------------------------------
(iii)
Ἐχύθηκε βέβαια πολλή μελάνη μεταπολεμικά καί ἐξοδεύτηκαν ἀρκούντως ἑκατομμύρια διά τῆς... ἱστοριογραφίας τῆς «κοινῆς γνώμης», γιά νά «δειχθῆ» ὅτι ὁ φασισμός, πού ἀπετέλεσε γενικό φαινόμενο στόν χῶρο τῆς Εὐρώπης, προῆλθε σάν ἀντίδραση ἀπό τήν ρωσική ἐπανάσταση τοῦ 1917. Ἡ τρέχουσα πραγματικότητα ἀποτελεῖ τήν ἀπάντηση στίς ἰδεολογικές αὐτές ἐπιχειρήσεις: ὁ φασισμός ἐπανεβίωσε στίς εὐρωπαϊκές κοινωνίες ἀκριβῶς μέ τήν κατάργηση τοῦ σοβιετικοῦ κομμουνισμοῦ. Καί τοῦτο ἀκριβῶς σημαίνει πώς εἶναι ἐγγενές μικρόβιο τῆς φιλοσοφίας (καί τῆς καταστάσεως) τῆς «ἐλεύθερης ἀγορᾶς». Οἱ ἄνθρωποι ψάχνουν γιά ἔννοιες καί γιά νοήματα ζωῆς καί ὁ λιμπεραλισμός τούς δίνει νέα μοντέλα αὐτοκινήτων, ὑπό τήν ψυχολογική ἀπειλή ὅτι αὐτό εἶναι προυπόθεση ἐξασφαλίσεως τοῦ μεροκάματου... Αὐτή ἀκριβῶς εἶναι ἡ πραγματολογική βάση τοῦ φασισμοῦ.
Γεράσιμος Κακλαμάνης
Η «φιλοσοφία» του λιμπεραλισμού. Καπιταλισμός και νέος διεθνισμός και η Ευρώπη ως αόριστη έννοια.
Η «φιλοσοφία» του λιμπεραλισμού. Καπιταλισμός και νέος διεθνισμός και η Ευρώπη ως αόριστη έννοια.
(ii)
Ρωτήστε κάθε καλό Γάλλο, που διαβάζει κάθε μέρα την εφημερίδα του στο καφενείο του, τι καταλαβαίνει με τη λέξη πρόοδος. Θα απαντήσει ότι είναι ο ατμός, ο ηλεκτρισμός και το αεριόφως, θαύματα άγνωστα στους Ρωμαίους και πως αυτές οι ανακαλύψεις μαρτυρούν την απόλυτη ανωτερότητα μας σε σχέση με τους Αρχαίους. Τόσο γεμάτο σκοτάδια είναι αυτό το δυστυχές κρανίο και τόσο περίεργα έχουν συγχυστεί τα αντικείμενα της υλικής και της πνευματικής τάξης! Αυτός ο ανθρωπάκος έχει τόσο αμερικανοποιήθει [το 1855!!!] από αυτους τους ζωοκράτες και βιομηχανικούς φιλόσοφους που έχει χάσει τη στοιχειώδη γνώση των διαφορών που χαρακτηρίζουν τα φαινόμενα του φυσικού και του ηθικού κόσμου, του φυσικού και του υπερφυσικού. Στους 'μαθητές των φιλοσόφων του ατμού και των χημικών σπίρτων'η πρόοδος εμφανίζεται με τη μορφή της 'ατελείωτης σειράς' [...σύμπασα η ανθρωπότης οδεύει επί ευθείας γραμμής εν είδει σιδηροδρόμου, στον οποίον κάποιοι μπροστά είναι οι μηχανοδηγοί, όλοι δε οι άλλοι ακολουθούν ως βαγόνια από πίσω]. Όμως που βρίσκεται αυτή η εγγύηση; Δεν υπάρχει, λέω εγώ, παρά στην ευπιστία και την κενοδοξία σας.
Charles Baudelaire
Σύγχρονη ακοσμία και ακοινωνικότητα και υποδούλωση, σε βιομηχανική κλίμακα, της ζωής στον θάνατο.
Σύγχρονη ακοσμία και ακοινωνικότητα και υποδούλωση, σε βιομηχανική κλίμακα, της ζωής στον θάνατο.
(i)
Είναι χρείακάπως να υπάρξ(χ)ει ο-μορφιάκαι κόσμοςώστε να μην υπάρξ(χ)εια-κοσμία, α-μορφία και α-σχήμια.
---------------------------------------------------------------
Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό, αποτέλεσμα αντικειμενικής εξέλιξης, πολλές δε από τις αρνητικές ποιότητες ή επιπτώσεις της δεν οφείλονται στην ίδια, αλλά στην ιδεολογία της αγοράς και της επιβολής, που είναι κυρίαρχη στην εποχή μας, καθώς και στις δυνατότητες παγκόσμιας πολιτισμικής χειραγώγησης που παρέχουν η τεχνολογία και η εξέλιξη της επικοινωνίας. Οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις δεν επιτρέπουν να αναδειχθούν και να αξιολογηθούν οι θετικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης, που είναι πολλές και σημαντικές, αλλά ούτε οι αρνητικές ή δυσλειτουργικές πλευρές της, που είναι εξίσου σημαντικές. Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μία πραγματικότητα και συγκροτεί ένα πλαίσιο που μπορεί να αξιοποιηθεί για την ελευθερία, την πρόοδο και τη σημαντική βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης ή να χρησιμοποιηθεί για τη μεγιστοποίηση της επιβολής και την πληρέστερη καθυπόταξη του ανθρώπου και του κόσμου. Για να επιτευχθεί το πρώτο και να αποτραπεί το δεύτερο, απαιτείται νηφάλια και πραγματιστική προσέγγιση και αξιολόγηση της παγκοσμιοποίησης και του σύγχρονου πολιτισμού, βούληση δημιουργικού προσδιορισμού του κόσμου, που σήμερα ελλείπει, και βέβαια όραμα ελευθερίας.
Ευστράτιος Β. Αλμπάνης
.~`~.
II
Εθνικισμός και Παγκοσμιοποίηση
II
Εθνικισμός και Παγκοσμιοποίηση
Σήμερα, κάτω από την επίδραση μιας συνολικής εξέλιξης του κόσμου, οι έννοιες του έθνους και του εθνικισμού αποδυναμώνονταί και συρρικνώνονται. Για ορισμένούς, η εξέλιξη αυτή ενδέχεται να οδηγήσει το έθνος και τον εθνικισμό σε εξαφάνιση, ενώ για άλλους, σε αναπροσδιορισμό. Αντίθετα, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι η συνολική αυτή εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε αναβίωση των εθνικισμών. Σε κάθε περίπτωση, είναι γεγονός ότι οι σύγχρονες συνθήκες δημιουργούν μια δυναμική αναπροσδιορισμού της οργάνωσης της κοινωνικής συμβίωσης και αναπροσανατολισμού της πίστης και της νομιμοφροσύνης των ανθρώπων, διαδικασίες και διεργασίες στις οποίες, η εθνότητα βρίσκεται σε προνομιακή θέση όχι όμως και ο παραδοσιακός εθνικισμός. Η αποδυνάμωση και η τάση υπέρβασης του έθνούς δεν οφείλονται όμως μόνο στην αντικειμενική μεταβολή των συνθηκών, αλλά αποτελούν και επιδίωξη σχεδιασμών επιβολής, που προωθούνται παγκόσμια με διάφορες μεθοδεύσεις, ένα μεγάλο μέρος των οποίων είναι επικοινωνιακές και πολιτισμικές.
Η οικονομία, που αποτέλεσε τον καταλύτη για τη δημιουργία του έθνους-κράτους, αποτελεί σήμερα, διακόσια χρόνια μετά, τον καταλύτη για την αποδυνάμωση και τη συρρίκνωσή του. Η μεταβολή των οικονομικών ρόων, των μεθόδων και της οργάνωσης της παραγωγής, η αυξημένη κινητικότητα του κεφαλαίου, η ταχύτητα και ο όγκος των συναλλαγών, ο υπερεθνικός χαρακτήρας των ροών και της οικονομικής αντίληψης και πρακτικής, η ευρεία ομογενοποίηση των καταναλωτικών προτύπων, η κυριαρχία της αγοράς, η συνεχώς αυξανόμενη υπεροχή του ιδιωτικού τομέα έναντι του δημόσιου τομέα, η παγκόσμια οικονομία της πληροφορίας, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και αρκετοί ακόμη παράγοντες έχούν διαβρώσει και, σε μεγάλο βαθμό αναιρέσει την έννοια της εθνικής οικονομίας και έχουν αφαιρέσει από το κράτος μεγάλο μέρος της κυριαρχίας του. Η εθνική οικονομία, στο βαθμό που εξακολουθεί να υφίσταται ως έννοια και ως λειτουργική οντότητα, ετεροπροσδιορίζεται σημαντικά, αποδυναμώνεται και τείνει να περιορισθεί σε μία ελάχιστη δημοσιονομική λειτουργία, ενώ η παγκόσμια οικονομία, στο πλαίσιο της οποίας αναδεικνύονται νέα οικονομικά υποκείμενα, είναι σαφέστατα υπερεθνική και ελάχιστα διεθνής. Το κράτος έχει χάσει αντίστοιχα μεγάλο μέρος της κυριαρχίας του, αφού δεν είναι πια σε θέση να ρυθμίζει κυρίαρχα την οικονομική δραστηριότητα και να επηρεάζει καθοριστικά την οικονομική εξέλιξη, η δε βούλησή του ετεροπροσδιορίζεται θεσμικά ή αντικειμενικά, σε συνεχώς περισσότερες περιπτώσεις.
Η οικονομία παγκοσμιοποιείται, δηλαδή οργανώνεται σε παγκόσμια υπερεθνική βάση, ως ενιαία μονάδα. Η εξέλιξη αυτή έχει ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της εθνοκεντρικής αντίληψης και οργάνωσης του κόσμου και την ανάδειξη της παγκόσμιας οικονομίας σε αυτόνομο υπερεθνικό πλαίσιο δράσης, στο οποίο κυριαρχεί το άτομο, ως υπερεθνική οντότητα και ως υπερεθνικά δρων υποκείμενο. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση περιορίζει το κράτος στο ρόλο της διασφάλισης του θεσμικού πλαισίου, που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας και σε άσκηση τοπικής διαχείρισης, δηλαδη, διεκπεραίωσης συγκεκριμένων λειτουργιών, που εξυπηρετούν μία τοπική κοινότητα, όχι όμως ένα λαό, πολύ περισσότερο δε ένα έθνος. Περαιτέρω, η οικονομική παγκοσμιοποίηση και ο πολιτισμός της αγοράς μεταβάλλουν το κράτος σε μηχανισμό πραγμάτωσης ιδιωτικών, συνήθως υπερεθνικών, συμφερόντων και ενίοτε, σε όργανο πραγμάτωσης των γεωοικονομικών σχεδιασμών τους. Στο πλαίσιο αυτό, το έθνος αποψιλώνεται από το στοιχείο της κοινής προσπάθειας και της κοινής προοπτικής και χάνει τη χρησιμότητά του για την οργάνωση της οικονομίας, στο βαθμό που δεν είναι ασυμβατο με τη νέα οικονομική πραγματικότητα ή την προώθηση των συμφερόντων πού αυτή δημιούργεί. Σήμερα, το έθνος και η πολιτική και πολιτισμική υποδομή του αποτελούν εμπόδιο στην προώθηση της σύγχρονης οικονομικής αντίληψης και πρακτικής, ενώ η εθνική συλλογική μνήμη αποτελεί εμπόδιο στην πολιτισμική παγκοσμιοποίηση, στην εμπέδωση του πολιτισμού της αγοράς και στην επιδίωξη παγκόσμιας επιβολής. Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί σε μεθοδεύσεις αποδυνάμωσης και υπέρβασης του έθνους.
Η οικονομία αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντικό παράγοντα της παγκόσμιας εξέλιξης, δεν αποτελεί όμως τον κύριο παράγοντα της εξέλιξης αυτής και κυρίως δεν αποτελεί την ουσία της. Η μεταβολή πού συντελείται σήμερα είναι κυρίως πολιτισμική και αφορά στον άνθρωπο, η δε παγκοσμιοποίηση δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά ευρύτερη και συνίσταται στην αντίληψη και οργάνωση του κόσμού ως ενιαίού όλου. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, το έθνος αποδυναμώνεται λειτουργικά και συμβολικά, ενώ το κράτος συρρικνώνεται και διατηρείται, ως διοικητικός μηχανισμός άσκησης τοπικής εξουσίας και ως μονάδα παγκόσμιας συνεργασίας κατά της βίας και της εγκληματικότητας, πού ενδέχεται να αποκτήσούν ασυνήθιστη έκταση και ένταση, κάτω από τις συνθήκες πού διαμορφώνονται. Το κράτος μετατρέπεται, δηλαδή, σε μηχανισμό τοπικής διαχείρισης και σε έκφραση μιας παγκόσμιας τάξης, δεν έχει το μονοπώλιο της εξουσίας ούτε το μονοπώλιο της βίας και δεν αποτελεί πιά τη νομική υπόσταση του έθνους ούτε εκφραστή της πολιτικής βούλησης των πολιτών του. Τα άτομα δεν είναι πια πολίτες και επομένως ούτε εθνικό ούτε πολιτικό σύνολο συγκροτούν, αλλά εντάσσονται πολιτισμικά σε ευρύτερα, υπερεθνικά πλαίσια, το δε έθνος-κράτος δυσχεραίνεται, συνεχώς περισσότερο, στη διασφάλιση της εθνικής ταυτότητας, στην εξασφάλιση της ψυχικής ταύτισης και νομιμοφροσύνης των ατόμων και στην επίτευξη της κινητοποίησής τους. Σήμερα, ο πολιτισμός κατασκευάζεται και δεν αποτελεί μόνο μέσο παγκόσμιας ένταξης και επικοινωνίας, αλλά και μέσο ελέγχου της συμπεριφοράς των ατόμων και διαμόρφωσης της αντίληψής τούς. Η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά πρώτιστα στην οικονομία, αλλά στην επιβολή και στο βαθμό που δεν είναι αποτέλεσμα αντικειμενικής εξέλιξης αποτελεί σύστημα κυριαρχίας, σκοπούμενο και επιδιωκόμενο.
Στη λειτουργική και συμβολική αποδυνάμωση και απαξίωση του έθνους συμβάλλουν ακόμη ο κατακερματισμός της μετανεωτερικής κοινωνίας, η κρίση και απαξίωση των κοινωνικών θεσμών, η έλλειψη στόχων, η ανάπτυξη έντονου ατομισμού και αρκετοί ακόμη, πολιτισμικοί παράγοντες, που αποδυναμώνουν το έθνος-κράτος και περιορίζουν το έθνος στο στενό εννοιολογικό πλαίσιο της εθνότητας, αφαιρώντας την ιστορική και πολιτική διάστασή του και κάθε ουσιαστικό λειτουργικό στοιχείο του. Ο πολιτισμός είναι σήμερα μαζικός και κατασκευασμένος, υλιστικός και τεχνικός. Είναι επίσης ασύμβατος με την όποια ιστορική ταυτότητα, τη συνέχεια και την κοινή προοπτική και συνεπώς με τη συντήρηση εθνικής ταυτότητας. Η εποχή μας είναι επίσης ατομιστική, δηλαδή καταρχήν αρνητική στη συλλογικότητα και κατ'επέκταση στη λειτουργική και συμβολική συλλογικότητα του έθνους. Περαιτέρω, η εποχή μας ευνοεί την καθολικότητα, που είναι ασύμβατη με την ιδιαιτερότητα του έθνους και ωθεί το άτομο να αναζητήσει αλληλεγγύη είτε σε πλαίσια πολύ στενότερα του έθνούς είτε σε πλαίσια υπερεθνικά, ενώ ευνοεί την υπερεθνική επικοινωνία, που υπερβαίνει και αγνοεί το έθνος και συντελεί στην ανάπτυξη υπερεθνικής ταυτότητας.
Η αντίληψη του κόσμου ως ενιαίου, η ραγδαία ανάπτυξη της επικοινωνίας και η αύξηση των υπερεθνικών ροών αποσυνδέουν το χώρο από το έθνος, δημιουργούν μία παγκόσμια ενιαιοποίηση του γίγνεσθαι και οδηγούν σε αδυναμία συγκρότησης εθνικής ταυτότητας, σε διακοπή της ανάπτυξης εθνικής συλλογικής μνήμης και σε υπέρβαση του έθνους, ως συμβολικής πραγματικότητας, ως λειτουργικής οντότητας, ως πλαισίου επικοινωνίας και ως παράγοντα αλληλεγγύης. Τα σύνορα καταρρέουν θεσμικά και πολιτισμικά, στη σκέψη και στην καθημερινή πρακτική, το κράτος συρρικνώνεται, η πολιτική εξουσία αμφισβητείται, η πολιτική ιδεολογία αποσυντίθεται, ο πατριωτισμός διαβρώνεται, οι πολίτες των εθνικά συγκροτημένων κοινωνιών μεταβάλλονται σε άτομα, ενώ τα πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς ομογενοποιούνται, όπως και η αντίληψη των ανθρώπων και ιδιαίτερα όσων ανήκουν σε νεότερες γενιές. Όλα αυτά οδηγούν σε αποδυνάμωση και τελικά σε υπέρβαση της έννοιας του έθνους.
Η οπτική της εποχής μας είναι παγκόσμια. Η γη συνολικά και η ανθρωπότητα, ως πολιτισμική αναγωγή, αποτελούν ήδη πλαίσιο ένταξης και επικοινωνίας. Η παγκοσμιοποίηση όμως δεν είναι μόνο εξελισσόμενη πραγματικότητα είναι και επιδίωξη, στο πλαίσιο της οποίας προωθούνται υπερεθνικές ταυτότητες και ευνοούνται υπερεθνικές συσπειρώσεις. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, της παγκόσμιας οπτικής και της λειτουργικής ενιαιοποίησης τον κόσμου, το έθνος είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει. Παρ'όλα αυτά, ανθίσταται ακόμη και επιδεικνύει αξιόλογη ανθεκτικότητα.
Όμως, αν το έθνος αποδυναμώνεται, η εθνότητα όχι μόνο δεν αποδυναμώνεται, αλλά αντίθετα ενισχύεται. Ενισχύεται πρώτιστα από την αποδυνάμωση του κράτους και την παγκοσμιοποίηση, που δημιουργούν συνθήκες οιωνεί φυσικής κατάστασης και οδηγούν σε ενστικτώδη ένταση της συσπείρωσης στο πλαίσιο της εθνότητας. Ενισχύεται επίσης από την αποδυνάμωση και την υπέρβαση του έθνους, που δημιουργούν ένα έλλειμα επικοινωνίας, που δεν μπορεί να καλυφθεί υπερεθνικά. Ενισχύεται τέλος, από την ανασφάλεια που προκαλούν σε πολλούς, ο μεταβατικός χαρακτήρας της εποχής μας και οι ραγδαίες μεταβολές που συντελούνται. Αντίρροπα στην ενίσχυση αυτή της εθνότητας λειτουργούν η συνολική πολιτισμική εξέλιξη και η ανάμιξη πληθυσμών, που οδηγούν βαθμιαία σε πολυεθνολογικό εθισμό, σε ανοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας, σε ανάμιξη εθνοτήτων και σε πολιτισμική προσαρμοστικότητα.
Στην μεταβατική αυτή περίοδο, της κρίσης του κράτους και της πολιτικής και πολιτισμικής ρευστότητας, του μετασχηματισμού της παγκόσμιας οργάνωσης και του αναπροσδιορισμού των όρων της ανθρώπινης ύπαρξης, η έξαρση των εθνικισμών αποτελεί πολύ πιθανή αντίδραση στην αβεβαιότητα, ανασφάλεια και έλλειψη σταθερής αναφοράς που δημιουργούν οι συνθήκες αυτές. Ενδεχόμενη είναι επίσης η στροφή του εθνικισμού στο φυλετισμό και την ξενοφοβία, τόσο εξαιτίας της αυξημένης μετανάστευσης και των προβλημάτων που αυτή δημιουργεί στις κοινωνίες των χωρών υποδοχής όσο και εξαιτίας του έντονου ανταγωνισμού και ατομισμού που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Στις σημερινές συνθήκες συνολικής μεταβολής και έντασης των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων, πολυ πιθανή είναι επίσης η στροφή τον εθνικισμού στο λαϊκισμό, στο συντηρητισμό, στη θρησκεία ή και στο ριζοσπαστισμό. Ορατά είναι και ενδεχόμενα υποκατάστασης του διεθνούς ανταγωνισμού των κρατών από ένα τοπικό ανταγωνισμό εθνοτήτων ή ομάδων συναισθήματος ή συμφερόντων, αποσυνδεδεμένο από το παγκόσμιο πολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, δηλαδή, η ανάδειξη ενός παράλληλου κόσμου, όπως πιθανή είναι η ανάπτυξη μακροεθνισμού, δηλαδή μιας γεωγραφικά και πληθυσμιακά ευρύτερης συσπείρωσης σε εθνολογική, πολιτισμική, θρησκευτική ή και πολιτική βάση. Τα ενδεχόμενα αυτά όμως, που μπορεί να οδηγήσουν σε τριβές και συγκρούσεις, δεν μπορούν να συνθέσουν σε μόνιμη βάση την παγκόσμια πραγματικότητα ουτε να δώσουν λύση στα προβλήματα και στις προσδοκίες των λαών.
Ευστράτιος Β. Αλμπάνης
Pierre Bourdieu, Παγκοσμιοποίηση, Αισιόδοξη προοπτική ή απειλή, Εκδ. Σαββάλας - Samuel Huntington, Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης, Εκδ. Terzo Books - Ignacio Ramonet, Γεωπολιτική του Χάους, Εκδ. Πόλις - Ευστράτιος Β. Αλμπάνης, και τα δύο κείμενα από το βιβλίο Παγκοσμιοποίηση, Εκδ. Libro, Τροχαλία. Σε αυτό το ιστολόγιο έχω επιλέξει αντί του όρου «παγκοσμιοποίηση», τη χρήση του όρου «Πλανητικός Μετασχηματισμός».
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική