Τα όργανα της πληροφορίας - Το δίκτυο Echelon. Με αφορμή την «έκπληξη, εταίρων, φίλων και συμμάχων»...

Η πληροφορία, που πολύ συχνά συγχέεται με μια από τις συνιστώσες της, την κατασκοπία, είναι απαραίτητη για την καθοδήγηση της δράσης και αποτελεί σε όλον τον κόσμο μια δραστηριότητα κοινότοπη, αναγκαία και θεμιτή. Η πληροφορία παραμένει σε μόνιμη ροή τόσο σε περίοδο ειρήνης όσο και κατά τον πόλεμο. Οπωσδήποτε, η άμεσα συνδεόμενη με την επιχειρησιακή δράση στρατιωτική πληροφορία αποτελεί εξειδικευμένη δραστηριότητα.

Ο λόγος ύπαρξης της πληροφορίας συνίσταται στο να μεταδίδει στον πολιτικό ηγέτη, στον στρατιωτικό αρχηγό και, όλο και περισσότερο, στον αρχηγό της επιχείρησης εκείνα τα στοιχεία τα οποία αυτός χρειάζεται προκειμένου να διαμορφώσει άποψη και να πάρει αποφάσεις.

Τα μέσα

Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑδιαθέτουν σ' αυτόν τον τομέα την καλύτερη οργάνωση σε ολόκληρο τον κόσμο. Περιλαμβάνει την CIA, άμεσα συνδεδεμένη με τον πρόεδρο, την DIA (Defense Intelligence Agency), η οποία χειρίζεται τη στρατιωτική πληροφόρηση, και, κυρίως, την NSA (National Security Agency), η οποία ιδρύθηκε το 1947 και προικίστηκε με έναν προϋπολογισμό περισσότερων των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων (πολύ υψηλότερος εκείνου της CIA), που καλύπτει την ηλεκτρονική πληροφορία. Έτσι, η NSA ελέγχει τις τηλεφωνικές επικοινωνίες, τα φαξ, τις ερτζιανές επικοινωνίες, τα e-mails σε ολόκληρο τον κόσμο. Εργάζεται προς αυτόν τον σκοπό μέσω της μορφοποίησης προγραμματισμένων αποκωδικοποιήσεων, λέξεων κλειδιά κ.λπ Συνέβαλε στη διαμόρφωση του μυστικού δικτύου Έσελον (η ύπαρξη του δεν έχει αναγνωριστεί επισήμως), το οποίο συνενώνει τις υπηρεσίες παρακολούθησης των μεταδόσεων και επικοινωνιών πέντε αγγλοσαξονικών χωρών: των ΗΠΑ, του Καναδά, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας [δηλαδή της Αγγλοαμερικανίας ή Αγγλοσαξονίας ή του θαλάσσιου-νησιωτικού γερμανόγλωσσου κλάδου - ο άλλος είναι ο ηπειρωτικοευρωπαϊκός]. Το Έσελον, διαθέτοντας δορυφόρους και σταθμούς αυτόματης λήψης που καλύπτουν όλο τον κόσμο, χειρίζεται περίπου 3 δισεκατομμύρια επικοινωνίες ημερησίως (2003).

Κι όμως, παρά την ύπαρξη αυτού του γιγαντιαίου μηχανισμού, δεν κατέστη δυνατόν να εντοπιστεί η οργάνωση των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, παρότι το τρομοκρατικό δίκτυο ήταν εγκατεστημένο σε τρεις ηπείρους.

Εξ αρχής (1948), το Έσελον θεωρήθηκε αγγλοσαξονικό όργανο συλλογής πληροφοριών που προέρχονται από την Ανατολή. Από το τέλος του ψυχρού πολέμου, αυτό το δίκτυο μεταβλήθηκε σημαντικά προς την κατεύθυνση της οικονομικής πληροφόρησης, κυρίως απέναντι στους Ιάπωνες και Ευρωπαίους ανταγωνιστές. Το κοινοβούλιο του Στρασβούργου έχει εγείρει σχετική διαμαρτυρία (2003).

Οι δυσκολίες

Εκτός από τον ανταγωνισμό μεταξύ των υπηρεσιών, τίθεται τρία κρίσιμα ερωτήματα:
- Η έκταση της πληροφορίας, λόγω του τεράστιου όγκου των δεδομένων τα οποία μπορούν να συγκεντρωθούν, αλλά δεν έχουν αξία παρά μόνο εάν αναλυθούν σωστά και εγκαίρως.
- Η επιζητούμενη ισορροπία μεταξύ της «τεχνικής» πληροφορίας και της «ανθρώπινης» πληροφορίας: η επαλήθευση, η διασταύρωση, η ερμηνεία απαιτούν τη γνώση των ανθρώπων και του εκάστοτε περιβάλλοντος. Πρόκειται για την τρομερή κοινοτοπία που συνεχώς ανακύπτει: οι μηχανές δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη σκέψη.
- Η ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στον ιθύνοντα και στην υπηρεσία πληροφόρησης του. Εάν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, η πληροφορία καθίσταται άχρηστη, εάν ο σύνδεσμος είναι άσχημα οργανωμένος, η πληροφορία χάνει κάθε χρησιμότητα. Η ιστορία βρίθει τέτοιων «εκπλήξεων» (εισβολή του Χίτλερ στη Σοβιετική Ένωση, έκρηξη του πολέμου του Κιπούρ), οι οποίες προκύπτουν από την άρνηση του αρχηγού να εμπιστευτεί εκείνο που του μεταφέρουν ή από το μπλοκάρισμα των συνεργατών από συμβούλους που μεριμνούν ώστε να μην ενοχλήσουν τον πρόεδρο «τους».

Η σύμπτωση τεχνικής ανεπάρκειας και ανθρώπινης αμέλειας φέρνουν την καταστροφή.

François Géré