Η κοινωνική επιστήμη ήταν ευρωκεντρική σε όλη τη διάρκεια της θεσμικής ιστορίας της, από τότε δηλαδή που φτιάχτηκαν τμήματα που δίδασκαν κοινωνικές επιστήμες μέσα στα πανεπιστημιακά συστήματα. Πράγμα διόλου εκπληκτικό. Η κοινωνική επιστήμη είναι προϊόν του νεωτερικού κοσμοσυστήματος, και ο Ευρωκεντρισμός συγκρότησε τη γεωκουλτούρα του νεωτερικού κόσμου. Εξάλου οι καταβολές της κοινωνικής επιστήμης ως θεσμικής δομής εντοπίζονται κυρίως στην Ευρώπη (Στην Ευρώπη ως πολιτισμική παρά ως γεωγραφική έννοια'μ'αυτή την έννοια θα χρησιμοποιήσουμε εδώ τον όρο 'Ευρώπη'όταν μιλάμε για τους τελευταίους δύο αιώνες, εννοώντας κατεξοχήν και από κοινού τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική).
Στην πραγματικότητα, οι διάφοροι κλάδοι της κοινωνικής επιστήμης εντοπίζονταν σε συντριπτικό βαθμό, τουλάχιστον μέχρι το 1945, σε πέντε μόλις χώρες -Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία και Η.Π.Α. Αλλά ακόμη και σήμερα, παρά την παγκόσμια εξάπλωση της κοινωνικής επιστήμης ως δραστηριότητας, οι κοινωνικοί επιστήμονες παραμένουν, στη μεγάλη πλειονότητα τους, ευρωπαίοι.
Η κοινωνική επιστήμη αναδύθηκε απαντώντας σε ευρωπαϊκά προβλήματα, σε μια ιστορική στιγμή κατά την οποία η Ευρώπηκυριαρχούσε σ'ολόκληρο το κοσμοσύστημα. Ήταν πρακτικά αναπόφευκτο λοιπόν, η μεθοδολογία της και η επιστημολογία της ν'αντανακλούν τους περιορισμούς του λίκνου της. Ωστόσο, στην περίοδο μετά το 1945, η αποαποικιοποίηση Ασίας και Αφρικής, και η έντονα οξυμένη πολιτική συνείδηση ολόκληρου του μη ευρωπαϊκού κόσμου, επηρέασαν και τον κόσμο της γνώσης όχι λιγότερο απ'ό,τι την πολιτική ζωή του κοσμοσυστήματος. Μια μεγάλη διαφορά από το παρελθόν, τουλάχιστον εδώ και καμιά τριανταριά χρόνια, είναι πως σήμερα ο «ευρωκεντρισμός» της κοινωνικής επιστήμης δέχεται επίθεση, σοβαρή επίθεση.
Αυτή, βεβαίως, κατά βάση είναι δικαιολογημένη, και δεν χωρά αμφιβολία πως, αν πρόκειται να προοδεύσει η κοινωνική επιστήμη τον εικοστό πρώτο αιώνα, πρέπει να ξεπεράσει την ευρωκεντρική της κληρονομιά, η οποία παραμόρφωσε τις αναλύσεις της και την ικανότητα της να αντιμετωπίζει τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Για να το κάνουμε όμως αυτό πρέπει πρώτα να ξαναδούμε προσεκτικά τι σημαίνει Ευρωκεντρισμός, γιατί αυτός, όπως θα δούμε παρακάτω,
έχει πολλά κεφάλια, σαν τη Λερναία Ύδρα, και πολλά άβαταρ.
Τέτοιοι δράκοι δεν σφάζονται εύκολα. Μάλιστα, αν δεν προσέξουμε, νομίζοντας ότι πολεμάμε τον Ευρωκεντρισμό μπορεί να ενισχύσουμε την εξουσία του πάνω στην κοινότητα των επιστημόνων, να τον επικρίνουμε ξεκινώντας από ευρωκεντρικές αντιλήψεις.
Οι επικρίσεις κατά του ευρωκεντρισμού
Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους η κοινωνική επιστήμη λέγεται πως είναι ευρωκεντρική. Δεν συγκροτούν κανένα λογικά σφιχτοδεμένο σύνολο κατηγοριών, αλλά αλληλεπικαλύπτονται με τρόπους μάλλον θολούς. Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο να ανασκοπήσουμε τις διάφορες αυτές επικρίσεις κάτω από πέντε επικεφαλίδες, μιας και έχει υποστηριχθεί ότι η κοινωνική επιστήμη εκφράζει τον ευρωκεντρισμό της μέσω: (1) της ιστοριογραφίας της, (2) του επαρχιωτικού οικουμενισμού της, (3) των εκ προοιμίου υποθέσεων της σχετικά με τον (Δυτικό) πολιτισμό, (4) του Οριενταλισμού της, και (5) των προσπαθειών της να επιβάλλει τη θεωρία περί προόδου.
Παρουσιάστηκε στη Σεούλ της Νότιας Κορέας, στις 22/23 Νοεμβρίου του 1996, ως κεντρική ανακοίνωση στο Περιφερειακό Συνέδριο Ανατολικής Ασίας της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Εταιρείας. Συνδιοργανωτές ήταν η Διεθνής Κοινωνιολογική Εταιρεία και η Κορεατική Κοινωνιολογική Εταιρεία.
*
...όπως η απαρχή των Νέων Χρόνων συνέπεσε χονδρικά με την απαρχή της παγκόσμιας κυριαρχίας της Ευρώπης, έτσι και το τέλος τους συνέπεσε με το τέλος της κυριαρχίας αυτής. Οι Νέοι Χρόνοι δεν ήσαν απλώς φαινόμενο ευρωπαϊκό, αλλά είχαν περιεχόμενο ευρωκεντρικό, τόσο κοσμοθεωρητικά όσο και οικονομικοπολιτικά...
Στο τέλος της έφτασε απλώς μία ιστορική εποχή, και μαζί της στέρεψαν τώρα τα τρία μεγάλα πολιτικά-ιδεολογικά ρεύματα που τη χαρακτήρισαν: ο συντηρητισμός, ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλισμός (η κοινωνική δημοκρατία)... μόλις τώρα, μετά το εξαιρετικά δραματικό κοσμοϊστορικό επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου, έρχονται στην επιφάνεια οι βαθύτερες κινητήριες δυνάμεις της μελλοντικής πλανητικής πολιτικής, οι οποίες συσσωρεύονταν, πολλές φορές ανεπαίσθητα, κάτω από τη Θυελλώδη πολιτική ιστορία του 20ού αι... Αν στο πλαίσιο αυτό θα γεννηθούν νέες ιδεολογίες ή θα χρησιμοποιηθούν κατάλοιπα των παλαιών σε νέα συσκευασία, αυτό εξαρτάται από την υφή και την ένταση των συγκρούσεων... Αν ωστόσο, μέσα σε πιο υποφερτές καταστάσεις, διαμορφωθούν καινούργιες ιδεολογίες, τότε η μορφή και το περιεχόμενο τους θα προσδιορισθούν από τον χαρακτήρα των υποκειμένων και των συνομαδώσεων της πλανητικής πολιτικής...
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
*
*
*
*
*
*