Πέντε κείμενα ποικίλης θεματολογίας. Το «δημοκρατικό πρόβλημα» των «Μεγάλων Συνασπισμών» - Επιστροφή της Ευρώπης στο... 1914 - Η Κίνα πήρε από τις ΗΠΑ το σκήπτρο του μεγαλύτερου εμπορικού έθνους - Η χαμένη νομιμοποίηση. Γιατί η διακυβέρνηση έχει γίνει δυσκολότερη από ποτέ - «Πόδι» στη Μεσόγειο βάζει η Ρωσία.

Στην «οικογένεια» των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων του «Μεγάλου Συνασπισμού» εισήλθε αυτή την εβδομάδα η Τσεχία σχεδόν τρεις μήνες μετά τις εκλογές, κατόπιν συμφωνίας για τον σχηματισμό κυβέρνησης με τη συμμετοχή Σοσιαλδημοκρατών, Χριστιανοδημοκρατών και του κεντρώου κόμματος Δράση των Δυσαρεστημένων Πολιτών (ΑΝΟ) του δισεκατομμυριούχου Αντρέι Μπάμπις.

Με βάση τη συμφωνία, ο 42χρονος ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών, Μποχουσλάβ Σομπότκα, θα αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας, καθώς το κόμμα του αναδείχθηκε πρώτο στις εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου, έστω και με μόλις 20,5%.

Αντίθετα, τα κόμματα της Δεξιάς που κυβερνούσαν την Τσεχία επί οκτώ χρόνια καταποντίστηκαν και διαθέτουν μόλις 42 από τις 200 έδρες του κοινοβουλίου. Το κύριο κόμμα της Δεξιάς, το Δημοκρατικό Κόμμα Πολιτών (ODS), από το οποίο προερχόταν ο τέως πρωθυπουργός Νέτσας, είχε βγει… πέμπτο στις εκλογές, καθώς το ποσοστό του κατακρημνίστηκε από το 20,2% στο 7,7%. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι οι Τσέχοι κομμουνιστές ανέβασαν σημαντικά την εκλογική τους δύναμη λαμβάνοντας 14,91% και 33 έδρες.

Ο «Μεγάλος Συνασπισμός» στην Τσεχία διαθέτει μεν 111 έδρες σε σύνολο 200 εδρών στην Κάτω Βουλή, αλλά δεν είναι δεδομένη η σταθερότητά του, καθώς «κρέμεται» από τις διαθέσεις του δισεκατομμυριούχου ηγέτη του κόμματος ΑΝΟ, Αντρέι Μπάμπις, που είχε κάνει τη μεγάλη έκπληξη στις εκλογές και είχε αναδειχθεί δεύτερη δύναμη με 18,65% και 47 έδρες.

Ο Αντρέι Μπάμπις, που είναι επίσης επικεφαλής μιας αυτοκρατορίας από εκατοντάδες επιχειρήσεις, είχε αρνηθεί αρχικά να μετάσχει στη νέα κυβέρνηση, καθώς είχε εστιάσει την προεκλογική εκστρατεία του στη λαϊκή οργή κατά της διαφθοράς του πολιτικού κατεστημένου. Τελικά δέχτηκε να μετάσχει στην κυβέρνηση ως υπουργός Οικονομικών.

Με την Τσεχία, έγιναν 10 οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης που διαθέτουν κυβερνήσεις του λεγόμενου «Μεγάλου Συναπισμού» – ανάμεσα δηλαδή σε δεξιά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Σε πέντε από τις χώρες αυτές επικεφαλής στις κυβερνήσεις του Μεγάλου Συνασπισμού βρίσκονται δεξιοί πρωθυπουργοί (Γερμανία, Φινλανδία, Ολλανδία, Ελλάδα και Λουξεμβούργο). Σε άλλες πέντε ηγούνται Σοσιαλδημοκράτες πολιτικοί (Ιταλία, Βέλγιο, Αυστρία, Τσεχία και Ρουμανία).

Οπως λέει ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ, Ντομινίκ Ρενιέ, «οι Μεγάλοι Συνασπισμοί δεν αποτελούν καινοτομία για πολλές χώρες της Ευρώπης. Στον Βορρά, όπως στην Αυστρία, τη Φινλανδία ή τη Γερμανία, αυτό το είδος της συμμαχίας αποτελεί μια φυσιολογική, σχεδόν συνήθη επιλογή». «Η κρίση έχει αναγκάσει τις χώρες αυτές να υιοθετήσουν μια στάση ιδεολογικής συνδιαχείρισης», συμπληρώνει ο πολιτικός επιστήμονας Γκαέλ Μπριστιέ, τονίζοντας ότι η κρίση έχει ισοπεδώσει τις διαφορές Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών. Ακόμη και «η επιλογή του Μάρτιν Σουλτς ως υποψηφίου της Σοσιαλδημοκρατίας για την προεδρία της Ε.Ε. μπορεί να ενισχύσει μεν την εικόνα μιας ομοιόμορφης και τεχνοκρατικής Ευρώπης, καθώς ο Σουλτς υποτίθεται ότι ενσαρκώνει μια πιο κοινωνική και διαφορετική Ευρώπη από εκείνη της Ανγκελα Μέρκελ, αλλά μην ξεχνάτε ότι είναι μέλος ενός κόμματος που είναι σήμερα ο κύριος σύμμαχος της καγκελαρίου της Γερμανίας» γράφει χαρακτηριστικά η «Monde».

Ο καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ, και συγγραφέας του βιβλίου «Το Εγχειρίδιο της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη», Φαμπιάν Εσκαλονά, δίνει όμως μια άλλη διάσταση: «Οι Μεγάλοι Συνασπισμοί αντανακλούν την εξάντληση των παραδοσιακών κομμάτων και των ιδεολογιών τους, αλλά και τη διάβρωση της εκλογικής βάσης των μεγάλων κομμάτων από το 1970». Και αυτή η τάση ενισχύεται συνεχώς καθώς σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις της Ευρώπης υλοποιούν πειθήνια την πολιτική που αξιώνει το Βερολίνο.

Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες, στις χώρες-μέλη της ευρωζώνης κυρίως, δεν έχουν προβάλει την παραμικρή αντίσταση στους Γερμανούς, ακόμη και σε μηδαμινά θέματα. Η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» αναφέρει μάλιστα ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ελλάδα.

«Στην Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ., που αντιπροσώπευαν το 80% του εκλογικού σώματος το 2009, εκπροσωπούν σήμερα μόλις λίγο πάνω από το 30%». Η γαλλική εφημερίδα σημειώνει πάντως ότι οι μεγάλοι χαμένοι των Μεγάλων Συνασπισμών είναι συνήθως οι Σοσιαλδημοκράτες: «Το μεγαλύτερο θύμα αυτών των mega-συμμαχιών είναι η Σοσιαλδημοκρατία» όπως σχολιάζει. «Η μετριοπαθής Αριστερά σε συμμαχία με τη Δεξιά ακολουθεί μια πολύ σφικτή πολιτική στην Ευρώπη» τονίζει ο καθηγητής Εσκαλονά. Στην πραγματικότητα, η Σοσιαλδημοκρατία δεν φαίνεται να είναι σε θέση να καθορίσει μια άλλη πρόταση. «Τη φαντασία τη βάζει η Δεξιά» λέει μάλλον ειρωνικά ο καθηγητής Μπριστιέ. Προειδοποιεί μάλιστα ότι με τον Μεγάλο Συνασπισμό δεν αποδυναμώνονται μόνο οι ιδέες της Σοσιαλδημοκρατίας, αλλά δημιουργείται και «δημοκρατικό πρόβλημα». Η έλλειψη διαφορών ανάμεσα στα δυο μεγάλα κόμματα «κουράζει, ακόμη και αηδιάζει τους ψηφοφόρους τους, που στρέφονται είτε στην άκρα Αριστερά είτε στην άκρα Δεξιά». Η «Monde» σημειώνει μάλιστα ότι «ο κίνδυνος αυτός παραμονεύει ιδιαίτερα στην Ελλάδα και την Ιταλία».

Το Supremacy (Επικυριαρχία) 1914 είναι ένα browser game στρατηγικής που μας πηγαίνει πίσω στον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναλαμβάνεις μια τυχαία χώρα της Ευρώπης και ως ο ηγέτης της καλείσαι να την υπερασπιστείς με οποιονδήποτε τρόπο.

Κηρύττεις τον πόλεμο στον εχθρό, τον κατακτάς, κάνεις τις συμμαχίες σου, αλλά στο τέλος του πολέμου κερδίζει μόνο ένας. Εκείνος που θα καταφέρει να κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού χάρτη ή και ολόκληρο! Ωστόσο ένας πόλεμος είναι ακριβός και θα πρέπει να βρεις τρόπους να αυξήσεις και την οικονομία σου, ώστε να μπορείς να στηρίξεις τον πόλεμο.

Ετσι στην «Επικυριαρχία 1914» πρέπει να αυξήσεις τα έσοδά σου, να κάνεις ή να επιβάλεις εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες ή και να επιβάλεις οικονομικό αποκλεισμό.

Πόσο κοντά στην πραγματικότητα του 2014 είναι αυτό το «παιχνίδι της Επικυριαρχίας» του Α'Παγκοσμίου Πολέμου, ενός γεγονότος εκατό χρόνια πριν; Τα Chicago Boys της Γερμανίας και της Ε.Ε. δεν φαίνεται να θέλουν να παραδειγματιστούν από τα ολέθρια για την ανθρωπότητα εγκλήματα του παρελθόντος και επιμένουν να επιβάλλουν σε όλη την Ευρώπη μια σκληρή πολιτική λιτότητας, προκαλώντας πραγματική ανθρωπιστική καταστροφή.

«Το 2014 δεν είναι 1914, αλλά η Ευρώπη γίνεται όλο και πιο οργισμένη και εθνικιστική» γράφει στην «Γκάρντιαν» ο Βρετανός αναλυτής Τίμοθι Γκάρτον Ας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την πολιτική της Γερμανίας. Οι περισσότεροι Γερμανοί δεν αισθάνθηκαν στα χριστουγεννιάτικα ψώνια τους την κρίση, καθώς η ανεργία των νέων για παράδειγμα είναι περίπου 8% στη Γερμανία σε σύγκριση με το 60% στην Ελλάδα και το 56% στην Ισπανία. Ο Γερμανός πολίτης, σε αντίθεση με τον Ισπανό στη Μαδρίτη, δεν βλέπει απελπισμένους ανθρώπους να ψάχνουν στα σκουπίδια για φαγητό.

Ο ριζοσπάστης Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάολο Μπάρναρντ προειδοποιεί ότι «η ευρωπαϊκή ελίτ έχει δημιουργήσει μια οικονομική δομή που κυριαρχεί, όπου εκατομμύρια πολίτες βρίσκονται σε συνθήκες επισφαλούς επιβίωσης και ανεργίας μόνο και μόνο για να πλουτίζει η ελίτ. Αυτό είχε να συμβεί εδώ και τουλάχιστον 35 χρόνια και αυτό είναι που εγώ αποκαλώ το μεγαλύτερο έγκλημα από το τέλος του πολέμου» και προσθέτει: «Η ανασφάλεια και η κοινωνική αποσύνθεση είναι αναπόφευκτη. Στο μέλλον οι ελίτ που ελέγχουν την Ευρωπαϊκή Ενωση θα επιδεινώσουν την κατάσταση και θα πλήξουν εκατομμύρια άλλων πολιτών με την πολιτική της λιτότητας, που είναι δική τους επινόηση».

Ο Μπάρναρντ εκτιμά ότι «η δημιουργία της ευρωζώνης ήταν το αποτέλεσμα ενός γερμανοκεντρικού σχεδίου που έχει στόχο την ενίσχυση της Γερμανίας σε βάρος των ασθενέστερων χωρών, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Σήμερα είμαστε αντικειμενικά σε μια κατάσταση στην οποία η μόνη χώρα που ευνοείται από το status quo της ευρωζώνης είναι η Γερμανία».

Το 2014 θα είναι όμως η χρονιά που θα δούμε στις ευρωεκλογές μεγάλη άνοδο των εθνικιστικών και ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις.

Η πολιτική της αυστηρής λιτότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού, που εφαρμόζεται σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, γονιμοποιεί όλο και περισσότερο το πολιτικό έδαφος -αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο- για την άνθηση των πιο αποκρουστικών ακροδεξιών ιδεών και θέσεων.

Πολλές απόψεις των κομμάτων της Ακροδεξιάς έχουν πλέον γίνει αποδεκτές στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, έχουν ενσωματωθεί στον πολιτικό λόγο και την πολιτική πρακτική των κομμάτων εξουσίας και έτσι επηρεάζουν τις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων.

Στη Γαλλία το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της 48χρονης Μαρίν Λεπέν έρχεται πρώτο στην πρόθεση ψήφου, καθώς ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους (24%) δηλώνει ότι θα ψηφίσει την Ακροδεξιά στις ευρωεκλογές.

Στην Αυστρία, το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας του Χανς-Κρίστιαν Στράχε αναδείχτηκε τρίτη δύναμη στις εκλογές της 29ης Σεπτεμβρίου με 22,4%. Στη Νορβηγία το ακροδεξιό κόμμα της Προόδου της Σιβ Γένσεν μετέχει ήδη στην κυβέρνηση μειοψηφίας της δεξιάς πρωθυπουργού Ερνα Σόλμπεργκ.

Στην Ολλανδία το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας του Γκερτ Βίλντερς πήρε το 15,5% στις τελευταίες εκλογές, στην Πορτογαλία το κόμμα του Πάουλο Πόρτας έχει το 11,8%, στο Βέλγιο το Βλάαμς Μπέλανγκ το 8,2%, στην Ουγγαρία το Γιόβικ 16,7%, στη Βουλγαρία η ΑΤΑΚΑ το 9,4%, στην Ιταλία η Λέγκα του Βορρά 8,3%, ενώ οι εθνικιστές έχουν στη Σλοβακία 5,1% και 5,4% στη Σλοβενία.

Ο ηγέτης της Ακροδεξιάς στην Αυστρία Χανς-Κρίστιαν Στράχε πρωτοστατεί μάλιστα, σε συνεργασία με τη Μαρίν Λεπέν, στην ίδρυση μιας Μαύρης Συμμαχίας. Ηδη στη Μαύρη Συμμαχία έχουν ενταχθεί οι ακροδεξιοί της Σουηδίας, η Λέγκα του Βορρά της Ιταλίας και το Βλάαμς Μπέλανγκ του Βελγίου. Τα ακροδεξιά κόμματα αναμένεται για πρώτη φορά να συγκροτήσουν κοινοβουλευτική ομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο μετά τις εκλογές του Μαΐου.

«Θα ήταν έκπληξη αν τα κόμματα αυτά δεν πάνε καλά στις ευρωεκλογές» λέει ο Τίμοθι Γκάρτον Ας και προσθέτει: «Δεν βλέπω να κάνουν τίποτε οι σημερινές ηγεσίες στο Βερολίνο, στο Παρίσι ή στις Βρυξέλλες (ξεχάστε το Λονδίνο), ώστε να είναι πιθανό να αντιστρέψουν αυτόν τον μεγάλο εκλογικό καταρράκτη».

Ποιες θα είναι οι άμεσες συνέπειες; «Αν τα ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα έχουν ισχυρή εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το άμεσο αποτέλεσμα θα είναι να φέρουν πιο κοντά τα συντηρητικά, σοσιαλδημοκρατικά και κεντρώα κόμματα. Έτσι, μετά τον Μεγάλο Συνασπισμό στο Βερολίνο θα έχουμε σιωπηρά και έναν Μεγάλο Συνασπισμό στις Βρυξέλλες» εκτιμά ο Βρετανός αναλυτής και προσθέτει: «Το πρόβλημα με τις μεγάλες συμμαχίες είναι ότι το πεδίο της αντιπολίτευσης θα μείνει ορθάνοιχτο για τα κόμματα διαμαρτυρίας. Μπορεί να μην επιστρέφουμε στο 1914, αλλά, εκατό χρόνια μετά, η Ευρώπη θα ζήσει και πάλι ενδιαφέροντες καιρούς».

Το συνολικό ύψος των κινεζικών εισαγωγών και εξαγωγών το περασμένο έτος ανήλθε σε 4,16 τρισ. δολάρια (3,06 τρισ. ευρώ), χάρη στο εμπόριο με τις υπόλοιπες ασιατικές χώρες και στην αύξηση των συναλλαγών με χώρες της Μέσης Ανατολής, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η κινεζική κυβέρνηση την Παρασκευή. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο όγκος του κινεζικού εμπορίου διπλασιαζόταν ανά τέσσερα έτη στη διάρκεια των προηγούμενων 30 ετών.

Λίγα χρόνια αφότου η Κίνα έγινε ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαιοειδών στον κόσμο, έρχεται η κατάκτηση της κορυφής και στο εμπόριο, γεγονός που ενισχύει ακόμη περισσότερο την ισχύ της Κίνας και τη θέση της μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του 21ου αιώνα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), η Κίνα έχασε την πρωτιά στο εμπόριο το 2012 για μόλις 15 δισ. δολάρια, ωστόσο η ενίσχυση των κινεζικών εισαγωγών και των εξαγωγών το 2013 κατά 7,6% ήταν υπεραρκετή για να κατακτήσει την πρώτη θέση από τις ΗΠΑ.

Τους πρώτους έντεκα μήνες του 2013 οι αμερικανικές εξαγωγές και εισαγωγές ανήλθαν στο ποσό των 3,57 τρισ. δολαρίων ( 2,63 δισ. ευρώ), γεγονός που σημαίνει ότι πρακτικά είναι αδύνατο για την Αμερική να διατηρήσει τον τίτλο του μεγαλύτερου εμπορικού έθνους του κόσμου. «Πρόκειται για μνημειώδες ορόσημο για την εξέλιξη του εξωτερικού εμπορίου του έθνους μας», δήλωσε χθες στο Πεκίνο ο κ. Ζενγκ Γιουεσένγκ, επικεφαλής οικονομολόγος των κινεζικών τελωνείων.

Ο κ. Γιουεσένγκ προέβλεψε ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του κινεζικού εμπορίου το 2014 χάρη στην επιτάχυνση της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, την θετική επίδραση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που εφαρμόζει η κινεζική κυβέρνηση και την προοπτική για μείωση των τιμών των πρώτων υλών που αναμένεται για το τρέχον έτος, γεγονός που θεωρεί ότι θ’ αντισταθμίσει την αύξηση του εργατικού κόστους και του κόστους χρηματοδότησης των κινεζικών επιχειρήσεων.

Η Κίνα έγινε η μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη του κόσμου το 2009, ενώ σήμερα το κινεζικό εμπόριο αποτελεί περισσότερο από το 10% του παγκοσμίου εμπορίου όταν το 2000 ανερχόταν στο 3%. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το 2012 το 94% των κινεζικών εξαγωγών αποτελούσαν τα προϊόντα μεταποίησης, το 3,2% τα γεωργικά προϊόντα και το 2,7% τα καύσιμα και τα προϊόντα εξόρυξης. Ποσοστό 17,2% των κινεζικών εξαγωγών είχε προορισμό τις ΗΠΑ, 16,3% την Ευρωπαϊκή Ενωση, το 7,4% την Ιαπωνία και το 4,3% την Νότιο Κορέα.

Οσον αφορά τις κινεζικές εισαγωγές, ποσοστό 58,2% αυτών κατευθύνθηκε στον μεταποιητικό τομέα και ποσοστό 29,4% στα καύσιμα και τα εξορυκτικά προϊόντα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελούσε το 2012 τον μεγαλύτερο εξαγωγικό εταίρο της Κίνας με το ποσοστό των κινεζικών εισαγωγών που προήλθαν από την Ε.Ε. ν’ ανέρχεται στο 11,7%, ακολούθησε η Ιαπωνία με 9,8%, η Νότιος Κορέα με 9,3% και ΗΠΑ με 7,4%.

Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι ο αυξανόμενος βαθμός που οι πολιτικές ελίτ είναι ευάλωτες. Αυτό το πρόβλημα κάνει την αποτελεσματική ηγεσία στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα πολύ πιο δύσκολη, και γι’ αυτόν τον λόγο το Συμβούλιο για μια Παγκόσμια Ατζέντα για το Γεωπολιτικό Ρίσκο (Global Agenda Council on Geopolitical Risk) του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, το επέλεξε ως κεντρικό ζήτημα για το 2014.

Καθώς η σκόνη τής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης κατακάθεται τελικά, μπορεί να φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να εξομαλύνονται. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκουν τον βηματισμό τους για μια επιστροφή σε ήπια ανάπτυξη. Η ευρωζώνη έχει βασίσει την ύπαρξή της σε αυτό. Οι αναδυόμενες αγορές, όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και οι άλλοι συνεχίζουν να ανεβαίνουν, αν και με βραδύτερο ρυθμό.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι πολιτικές ελίτ αντιμετωπίζουν τρομερές νέες προκλήσεις, καθώς οι πολίτες χρησιμοποιούν νέα εργαλεία για να προβάλλουν νέες απαιτήσεις, να συντονίζουν τις διαμαρτυρίες τους και να συγκεντρώνουν την συλλογική τους δύναμη. Οι κυβερνήσεις όλων των ειδών προσπαθούν να βρουν βραχυπρόθεσμες λύσεις που θα τις βοηθήσουν μέσα στον επόμενο οικονομικό κύκλο, τις επόμενες εκλογές, την επόμενη πολιτική μετάβαση. Το αποτέλεσμα είναι μια παγκόσμια κρίση νομιμοποίησης.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι κατακερματισμένες εκλογικές περιφέρειες και οι ομάδες συμφερόντων τού Κογκρέσου και ένα όλο και πιο περιορισμένο σύνολο οικονομικών και ιδεολογικών συμφερόντων έχουν οδηγήσει σε έντονο κομματισμό. Ένας αυξανόμενος αριθμός Αμερικανών λένε στους δημοσκόπους ότι πάρα πολλοί από τους εκλεγμένους ηγέτες τους δεν εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους ή τις αξίες τους. Στην Ευρώπη, πολλοί πολίτες διαμαρτύρονται ότι οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται από ανεξέλεγκτους αξιωματούχους που κυβερνούν έξω από τα εθνικά σύνορα. Στις δημοκρατίες των αναδυόμενων αγορών, όπως η Βραζιλία, η Ινδία, η Νότια Αφρική και η Τουρκία, οι ηγέτες αντιμετωπίζουν μια επεκτεινόμενη και ανήσυχη μεσαία τάξη, την ώρα που η επιβράδυνση της ανάπτυξης περιορίζει την ικανότητά τους να ξεφύγουν από τα πολιτικά προβλήματά τους. Σε απολυταρχικά κράτη όπως η Κίνα και η Ρωσία, οι διαδηλώσεις για οικονομικά και περιβαλλοντικά θέματα, ή για την διαφθορά και την ανικανότητα των τοπικών αξιωματούχων, κινδυνεύει να επεκταθεί σε ευρύτερα ξεσπάσματα δυσαρέσκειας.

Οι ηγέτες όλων αυτών των κρατών πάσχουν από ένα «έλλειμμα νομιμοποίησης». Αυτοί που θα οδηγήσουν τις χώρες τους προς την ανάκαμψη ή μέσα από τα επόμενα λεπτεπίλεπτα στάδια προς την ανάπτυξη, βρίσκονται αντιμέτωποι με την έλλειψη καλών επιλογών. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στους πολιτικούς ηγέτες. Οι εταιρικοί ιθύνοντες αντιμετωπίζουν τα δικά τους ρίσκα καθώς οι εταιρείες των οποίων ηγούνται αντιμετωπίζουν νέους ελέγχους τόσο από τους καταναλωτές που έχουν ενισχυθεί από τα νέα επικοινωνιακά εργαλεία όσο και από τους αυξανόμενα πολιορκημένους πολιτικούς αξιωματούχους.

Το πρώτο σημείο πίεσης, ιδιαίτερα για τους πολιτικούς ηγέτες των χωρών στις αναδυόμενες αγορές, είναι η άνοδος της ολοένα και πιο απαιτητικής μεσαίας τάξης. Η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί στις περισσότερες από τις χώρες αυτές, και οι πολιτικοί βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με τον επικίνδυνο συνδυασμό των πιο μετριοπαθών οικονομικών προοπτικών, της αύξησης της δημόσιας προσδοκίας για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, και των πιο σκληρών οικονομικών ανταλλαγμάτων από όσο είχαν αντιμετωπίσει εδώ και πολλά χρόνια. Ζωηρές διαδηλώσεις το 2013 στην Τουρκία και την Βραζιλία προκλήθηκαν από τοπικά γεγονότα - μια επιθετική αντίδραση της αστυνομίας στις διαδηλώσεις εναντίον ενός σχεδίου να κοπούν πλατάνια από ένα άλσος στο κέντρο τής Κωνσταντινούπολης και η κατά εννέα σεντς αύξηση των ναύλων για τα δημόσια λεωφορεία στο Σάο Πάολο - αλλά πυροδότησαν μια ευρύτερη ανταπόκριση από πολίτες που αισθάνονται ότι έχουν δικαίωμα σε μια πιο υπεύθυνη διακυβέρνηση και σε υψηλότερης ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες. Και στις δύο περιπτώσεις, ένας αξιοσημείωτος αριθμός διαδηλωτών ήταν μέλη τής πρόσφατα επεκταθείσας μεσαίας τάξης των χωρών τους. Είναι επίσης σαφές ότι η ολοένα και πιο ευρεία διαθεσιμότητα των σύγχρονων εργαλείων επικοινωνίας καθιστά ευκολότερο στους απογοητευμένους πολίτες να μοιράζονται τον θυμό τους και να οργανώνουν διαδηλώσεις. Για να διαχειριστούν αυτή την ευπάθεια, ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες θα προσπαθήσουν να εκτρέψουν την δημόσια οργή προς άλλους στόχους.

Οι ηγέτες των ανεπτυγμένων κρατών, εν τω μεταξύ, βρίσκουν τον εαυτό τους επίσης υπό την πίεση μη-κρατικών δρώντων, που διαθέτουν εργαλεία για να επιβάλουν μεγαλύτερη διαφάνεια από όση οι ίδιοι οι πολιτικοί ηγέτες θα ήθελαν. Οι διαρροές από τον Edward Snowden, τον πρώην πράκτορα της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, έχουν υπονομεύσει σοβαρά την αξιοπιστία των ΗΠΑ σε πολλούς από τους συμμάχους τους. Η οργάνωση διαφάνειας WikiLeaks έκλεισε το έτος με την διαρροή ενός σχεδίου διαπραγμάτευσης για την Trans-Pacific Partnership (την Συνεργασία Εκατέρωθεν του Ειρηνικού), μια τεράστια εμπορική συμφωνία που περιλαμβάνει μια ντουζίνα χώρες τού Ειρηνικού, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεδομένης της ευκολίας με την οποία οι πληροφορίες γίνονται πλέον κοινές, και της δυσκολίας να σταματήσει κάθε διαρροή, ο αριθμός των παγκόσμιων ηγετών που θα αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα θα αυξηθεί. Οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες, ακόμη και οι μεγάλοι οργανισμοί μέσων μαζικής ενημέρωσης, δεν έχουν τα εφόδια για να χειριστούν αυτήν την «τυραννία σε πραγματικό χρόνο». Και περισσότερο από ποτέ, η γνώση είναι δύναμη – και, περισσότερο από ποτέ, η γνώση έχει εκδημοκρατιστεί.

Η τάση αυτή επεκτείνεται στην Κίνα, η οποία, παραδοσιακά, είχε μια πιο αδιαφανή κυβέρνηση. Οι πολίτες τής Κίνας δεν μπορούν, όμως, να εκλέξουν άμεσα τους ανώτερους πολιτικούς ηγέτες τής χώρας τους, αλλά έχουν άλλα μέσα πίεσης για αλλαγή και μεγαλύτερη διαφάνεια. Όταν ένα ατύχημα σε έναν αυτοκινητόδρομο στο βόρειο τμήμα τής Κίνας το 2012 άφησε 36 νεκρούς, ο Yang Dacai, ο επικεφαλής τού Επαρχιακού Γραφείου τής Ασφάλειας Εργασίας στην επαρχία Shaanxi, ήταν ο πρώτος που έφθασε για να επιθεωρήσει την ζημιά. Μια φωτογραφία του να χαμογελά μπροστά στη σκηνή του ατυχήματος εξαπλώθηκε σαν επιδημία.

Η λεγόμενη στην Κίνα «ανθρώπινη μηχανή αναζήτησης», μια ομάδα Κινέζων χρηστών τού Διαδικτύου αφοσιωμένων στο να εκθέτουν διεφθαρμένους ή ανίκανους αξιωματούχους, στη συνέχεια βρήκαν και άρχισαν να διαδίδουν φωτογραφίες τού Yang στα δημόσια καθήκοντά του να φορά μια σειρά από ακριβά ρολόγια χειρός που ήταν αξίας πολύ πέρα από τα οικονομικά μέσα ενός επαρχιακού υπαλλήλου ασφαλείας. Ο Yang βαφτίστηκε «Ο Αδελφός με το Ρολόι», και, τον Σεπτέμβριο του 2013, καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλακή για δωροδοκία. Πέντε χρόνια πριν, είναι μάλλον απίθανο ότι κάποιος έξω από τον τομέα του θα είχε ποτέ ακούσει το όνομά του.

Με λίγα λόγια, οι πολιτικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν εξαιρετικές πιέσεις που αφενός θα αυξήσουν την υπευθυνότητά τους και αφετέρου θα περιορίσουν τον διαθέσιμο χώρο τους για ελιγμούς. Επιπλέον, ο συντονισμός μεταξύ των πολιτικών ηγετών των διαφόρων χωρών είναι πλέον πιο διαφανής, και επομένως πιο δύσκολος από όσο ποτέ πριν. Ως εκ τούτου, τα αυξανόμενα προβλήματα του κόσμου που δεν γνωρίζουν σύνορα - από την κλιματική αλλαγή, τις αδυναμίες τής χρηματοοικονομικής αγοράς και τους κυβερνο-κινδύνους, μέχρι την παγκόσμια τρομοκρατία, την διάδοση των όπλων, καθώς και τον παραδοσιακό ανταγωνισμό για ισχύ - είναι λιγότερο πιθανό από ποτέ να επιλυθούν με επιτυχία.

«Η Ρωσία επελαύνει στη Μεσόγειο», έγραφαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς». Η είδηση αφορούσε την υπογραφή συμφωνίας ύψους 90 εκατομμυρίων δολαρίων ανάμεσα στη ρωσική εταιρεία Soyuzneftegaz και το καθεστώς Ασαντ στη Συρία με το οποίο η Μόσχα εξασφαλίζει το αποκλειστικό δικαίωμα εξερεύνησης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο για 25 χρόνια σε μια θαλάσσια περιοχή 1.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων στα συριακά χωρικά ύδατα. «Η συμφωνία αυτή επιβεβαιώνει όχι μόνο τον ρόλο της Συρίας ως νοτίου συνόρου της νέας ρωσικής αυτοκρατορίας, αλλά θέτει επίσης τη Μόσχα στην καρδιά της ενεργειακής λεκάνης της Λεβαντίνης -της περιοχής που η Αμερικανική Γεωλογική Εταιρεία εκτιμά ότι διαθέτει 120 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, αν και έχει μερικώς εξερευνηθεί -και εκτείνεται από τις ακτές της Αιγύπτου, της Γάζας, του Ισραήλ, του Λιβάνου, της Κύπρου, της Συρίας και της Τουρκίας» σημειώνει η βρετανική εφημερίδα.

Το αμερικανικό περιοδικό «Φόρεϊν Πόλισι» έσπευσε αμέσως να κρούσει τον κώδωνα στην Ουάσινγκτον. «Δεν πρόκειται απλά για μια ακόμη επίδειξη της υποστήριξης από τη Ρωσία στο καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ. Η συμφωνία εντάσσεται σε έναν ευρύτερο ρωσικό ενεργειακό σχεδιασμό σε ένα από τα νεότερα σύνορα του κόσμου για την ανάπτυξη του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αν οι ρωσικές επενδύσεις λειτουργήσουν όπως έχει προγραμματιστεί, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην παγίωση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης από τη Ρωσία», προειδοποιεί το αμερικανικό περιοδικό, αποκαλύπτοντας τους πραγματικούς λόγους της ανησυχίας: Η Μόσχα προσπαθεί να μπει «σφήνα» στο μεγάλο παιχνίδι της πλανητικής ηγεμονίας των ΗΠΑ μέσω του ελέγχου όλων των ενεργειακών πηγών και του ενεργειακού εκβιασμού όλων των μεγάλων βιομηχανικών δυνάμεων – της Ευρώπης, της Ιαπωνίας και της Κίνας.

«Σε μια εποχή που ολόκληρη η μεταπολεμική αρχιτεκτονική της Ανατολικής Μεσογείου καταρρέει, η Μόσχα φαίνεται ότι προσπαθεί να αδράξει την ευκαιρία για να επαναβεβαιώσει την ισχύ της μια περιοχή όπου κάποτε είχε μεγάλη επιρροή», λέει ο Τζεφ Μάνκοφ, αναπληρωτής διευθυντής στο Τμήμα Ρωσίας και Ευρασίας του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών. «Οι Ρώσοι σκέφτονται ότι μπορούν να σκοτώσουν δύο πουλιά με μία πέτρα», λέει ο Μάνκοφ και εξηγεί: «Θέλουν να είναι στην Ανατολική Μεσόγειο και εάν μπορέσουν, να εξασφαλίσουν και το πρόσθετο πλεονέκτημα της ενίσχυσης της σχέσης με τη Συρία. Δύο πράγματα δηλαδή στην τιμή του ενός».

Μέχρι στιγμής σε όλη τη λεκάνη της Λεβαντίνης έχει εξερευνηθεί το τεράστιο κοίτασμα του Λεβιάθαν στις ισραηλινές ακτές που περιέχει, σύμφωνα με διάφορες δημοσιευμένες εκτιμήσεις, μεταξύ 15 και 19 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Στο γειτονικό κυπριακό «οικόπεδο» 12, όπως έδειξε επίσης η σεισμογραφική έρευνα της εταιρείας Noble Energy, εντοπίζονται 1,2 έως 1,4 δισ. βαρέλια πετρελαίου, σε βάθος 24.600 ποδών. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται ότι η Κύπρος δύναται να αποκτήσει από την εκμετάλλευση του εν λόγω οικοπέδου περί τα 60 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η εξερεύνηση και η ανάπτυξη εκάστου τμήματος της λεκάνης της Λεβαντίνης παραμένει πάντως περιορισμένη λόγω της πολιτικής γεωγραφίας της περιοχής: Οι Λιβανέζοι, για παράδειγμα, αμφισβητούν τα όρια του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν, η Αγκυρα απειλεί προκλητικά ότι δεν θα ανεχτεί οποιαδήποτε εξορυκτική δραστηριότητα που να υποδηλώνει ότι η Κύπρος είναι ένα ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος και η Συρία παραμένει βυθισμένη σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου.

Λόγω της έκρυθμης κατάστασης, οι μεγάλες δυτικές ενεργειακές εταιρείες φαίνεται να αποφεύγουν επιμελώς την περιοχή. Ακόμη και η αυστραλιανή εταιρεία Woodside -μακράν η μεγαλύτερη και με τη μεγαλύτερη τεχνική εμπειρία από τις παρούσες- διερωτάται τώρα αν άξιζε η επιλογή της να αγοράσει το 30% του κοιτάσματος Λεβιάθαν. Υπάρχει μάλιστα μια μεγάλη συζήτηση για τη δημιουργία μιας μεγάλης εγκατάσταση υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο, για τη μεταφορά του φυσικού αερίου στην παγκόσμια αγορά, αλλά και αυτό παραμένει στον αέρα, καθώς όλοι διστάζουν να επενδύσουν 8-10 δισ. δολάρια, που απαιτούνται για την κατασκευή μιας τέτοιας μονάδας, πριν εκτιμηθούν επακριβώς οι ποσότητες των ενεργειακών πηγών.

Η συμμετοχή της Ρωσίας θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι, εκτιμούν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς». Η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο. Τα ρωσικά αποθέματα στη Δυτική Σιβηρία είναι πέντε φορές περισσότερα από τα υπολογιζόμενα στη λεκάνη της Λεβαντίνης. Η παραδοσιακή κυριαρχία της Ρωσίας όμως στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης τελεί σιγά σιγά υπό απειλή. Ηδη ασκούνται έντονες πιέσεις από αμερικανικές εταιρείες για την εξόρυξη σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην Πολωνία, την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία, παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις αυτής της διαδικασίας είναι πολύ επικίνδυνες και αντιδρούν έντονα οι οικολογικές οργανώσεις. Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί πιέζουν και για εναλλακτικές -μη ρωσικές- πηγές εφοδιασμού, όπως είναι η Κασπία.

«Στο πλαίσιο αυτό η Μόσχα θέλει να αποκαταστήσει στενότερες ενεργειακές σχέσεις με χώρες όπως το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα, προσφέροντάς τους ένα μεγάλο στήριγμα στις διαφορές τους με την Τουρκία και άλλες γειτονικές χώρες», εκτιμά το «Φόρεϊν Πόλισι» και προσθέτει: «Μετά τις τουρκικές απειλές για τις κυπριακές έρευνες για φυσικό αέριο, η Ρωσία απέστειλε ένα αεροπλανοφόρο στην περιοχή. Προσέφερε επίσης εγγυήσεις ασφάλειας στο Ισραήλ σε μια κατ” ιδίαν συνάντηση τον περασμένο μήνα ανάμεσα στον πρόεδρο Πούτιν και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου».

Ο Τζεφ Μάνκοφ τονίζει μάλιστα ότι «λαμβάνοντας υπόψη το διεθνές περιβάλλον, οι Ισραηλινοί είναι τώρα πιο πρόθυμοι να συνεργαστούν με τους Ρώσους καθώς η εμπλοκή της Μόσχας ενισχύει την ασφάλειά τους».

Οπως γράφουν και οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», «οι σχέσεις της Μόσχας με το Ισραήλ είναι εκπληκτικά καλές. Ισχυρά ρωσικά συμφέροντα υπάρχουν και στην Κύπρο. Η Ρωσία θα μπορούσε να βοηθήσει επίσης στην εξομάλυνση των διαφορών μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας… Για πολλούς στην περιοχή η Ρωσία φαίνεται ένας πιο ασφαλής και συνεπής σύμμαχος από ό,τι οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι. Ο αργόσυρτος μελαγχολικός βρυχηθμός της σταδιακής απεμπλοκής της Δύσης από τη Μέση Ανατολή δεν είναι πουθενά πιο έντονος από ό,τι στα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου».