Προνομιακή γεωγραφική θέση, ναυτική ισχύς, Γαλλία και Η.Π.Α. Σύντομη αναφορά.

~

Η Γαλλία, ως προς τη διάρκεια ζωής και την ιστορική της ύπαρξη, αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και σταθερότερα ευρωπαϊκά κράτη. Μέχρι περίπου την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης αποτελούσε το πολυπληθέστερο έθνος της ευρωπαϊκής ηπείρου και ένα από τα πολυπληθέστερα στον πλανήτη. Τα προηγούμενα δεν προέκυψαν τυχαία. Η Γαλλία κατέχει την πιο ολοκληρωμένη γεωγραφική θέση από οποιοδήποτε άλλο κράτος της Ευρώπης, συνδυάζοντας ναυτική και χερσαία ισχύ, με ακτές που ξεκινούν από τη Βόρεια Θάλασσα και φτάνουν μέχρι τον Ατλαντικό, και νότιες ακτές στη δυτική Μεσόγειο. Εδαφικά οριοθετείται στο νότο από τα Πυρηναία, στα νοτιοανατολικά από τις Άλπεις και στα ανατολικά από τμήμα του Ρήνου, με μόνο ανοιχτό μέτωπο αυτό που όλοι γνωρίζουν λόγω των ηττών και των ταπεινώσεων που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου ενάμιση αιώνα: την απόληξη της μεγάλης ευρωπαϊκής πεδιάδας. 

Ωστόσο, οι στόλοι της Γαλλίας μπορούν να συναντηθούν μόνο εφόσον περάσουν από τα Στενά του Γιβραλτάρ. Μια τέτοια επιλογή, πέραν της ριψοκινδυνότητας και του ρίσκου που ενέχει, φανερώνει την ανάγκη της Γαλλίας για την Ισπανία (όπως και της Βρετανίας για το Γιβραλτάρ). Το ζήτημα αυτό, δηλαδή η ευκολία ή η δυσκολία συγκέντρωσης και διασποράς των ναυτικών δυνάμεων, αποτελεί κλασικό θέμα στη ναυτική στρατηγική ― και πρακτικά σημαίνει πως, σε ένα υποθετικό σενάριο, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να απασχολήσει τον δυτικό στόλο της Γαλλίας στον Ατλαντικό, και μεσογειακά κράτη όπως η Ιταλία, η Τουρκία, η Αλγερία κ.λπ, θα μπορούσαν να απασχολήσουν το ανατολικό τμήμα του στόλού της στη Μεσόγειο (Οι δε κτήσεις της Γαλλίας στον Ειρηνικό Ωκεανό την καθιστούν ακόμη περισσότερο ναυτικά ευάλωτη. Ωστόσο, η εστίαση και το παράδειγμά μας επικεντρώνεται στην μητροπολιτική Γαλλία).

Τέτοια προβλήματα, συγκέντρωσης και διασποράς ναυτικών δυνάμεων δεν αντιμετωπίζουν τα νησιά. Αυτό υπήρξε ιστορικά το μεγάλο γεωγραφικό πλεονέκτημα της Αγγλίας έναντι της Γαλλίας, ως ναυτικής δύναμης. Επιπροσθέτως, η δύναμη της Γαλλίας εξαντλήθηκε, μεταξύ άλλων, και λόγω της ανάγκης διατήρησης μεγάλου στρατού ξηράς προκειμένου να διεξάγει πολέμους είτε αμυντικής φύσεως, με στόχο τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής της ακεραιότητας από χερσαίες απειλές, είτε επιθετικούς με στόχο την επέκταση των εδαφών της και την αύξηση της επιρροής της. Βέβαια, το γεωγραφικό πλεονέκτημα της νήσου της Μεγάλης Βρετανίας ―από το οποίο απέρρεαν τα πλεονεκτήματα τόσο της επίλυσης του ζητήματος συγκέντρωσης και διασποράς των ναυτικών της δυνάμεων όσο και της ανυπαρξίας χερσαίας απειλής, και συνεπακόλουθα διατήρησης μεγάλου στρατού ξηράς―, μπορεί να υπήρξε αρκετό στην περίπτωση του ανταγωνισμού της με τη Γαλλία και την Ολλανδία, ως ναυτικών δυνάμεων, όμως δεν ήταν αρκετό απέναντι στον αναδυόμενο γίγαντα και το ηπειρωτικών διαστάσεων κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Ανάλογα μειονεκτήματα, με αυτά που είχε η Γαλλία έναντι της Αγγλίας, τόσο σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση και διασπορά ναυτικών δυνάμεωνόσο και την ανάγκη διατήρησης μεγάλου στρατού ξηράς, λόγω πιθανών χερσαίων απειλών, είχε και η Ε.Σ.Σ.Δ έναντι των Η.Π.Α. Επιπλέον, η Ε.Σ.Σ.Δ δεν διέθετε το πλεονέκτημα μιας εξαιρετικής γεωγραφικής οριοθέτησης του κρατικού της χώρου, όπως η Γαλλία.

Περιώνυμη είναι η προνομιακή και ασφαλής γεωγραφική θέση των Ηνωμένων Πολιτειών. Δύο Ωκεανοί χωρίζουν τις Η.Π.Α από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη δύναμη, ενώ συνορεύει εδαφικά με μόλις δύο κράτη, τον Καναδά στον βορρά και το Μεξικό στον νότο (Η Κίνα συνορεύει εδαφικά με δεκατέσσερα κράτη). Όμως, η γεωγραφική θέση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ανάμεσα στον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό, θα μπορούσε να αποτελέσει είτε πηγή μεγάλης αδυναμίας είτε αιτία τεραστίων δαπανών, αν υπήρχε μεγάλος όγκος εμπορίου και στις δύο ακτές της, τόσο στην πλευρά του Ατλαντικού όσο και σε αυτή του Ειρηνικού, όπως πράγματι συμβαίνει σήμερα. Το ναυτικό υπάρχει για το εμπόριο ―ζει και πεθαίνει μαζί του―, όμως το εμπόριο δεν προστατεύεται, δεν κατοχυρώνεται και δεν εξασφαλίζεται μέσω των εμπορικών στόλων αλλά μέσω του πολεμικού ναυτικού. Η ασυμμετρία που δημιουργείται από την στροφή των Η.Π.Α στον Ειρηνικό από τη μια μεριά, σε συνδυασμό με τον μεγάλο όγκο τόσο στο διατλαντικό εμπόριο όσο και στο εμπόριο μεταξύ των κρατών του Ειρηνικού, από την άλλη, θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για ένα οποιοδήποτε υποθετικό κράτος με ακτές στο νότιο και βόρειο Ατλαντικό, ή για ένα κράτος που έχει έμμεση πρόσβαση στον Ατλαντικό, να κάνει πιο αισθητή την παρουσία του ― σε μικρογραφία αυτό συμβαίνει ήδη στη Μεσόγειο: το ανάλογο ενός ναυτικού ανταγωνισμού μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας (ή Ιταλίας, Αλγερίας κ.λπ) στη Μεσόγειο, θα ήταν ένας ανταγωνισμός μεταξύ Η.Π.Α και Ρωσσίας (ή Γερμανίας, Ισπανίας, Βραζιλίας κ.λπ) στον Ατλαντικό. Βασικά, το πιθανότερο είναι πως οι Άγγλοι θα φωνάζουν ολοένα και περισσότερο για την παρουσία των Ρώσσων πέριξ της Βρετανίας. 

Όσους στόλους και αν αριθμούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, και όσες εξωχώριες-υπερπόντιες ναυτικές βάσεις και εγκαταστάσεις και αν διαθέτουν, στην πράξη έχουν δύο: τους στόλους του Ατλαντικού και τους στόλους του Ειρηνικού, με κύριες ναυτικές βάσεις στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάη και εγκαταστάσεις στον Κόλπο του Σαν Ντιέγκο σε ό,τι αφορά τον Ειρηνικό, και με αρχηγείο το Νόρφοκ και εγκαταστάσεις στο Χάμπτον Ρόουντς της Βιρτζίνια σε ό,τι αφορά τον Ατλαντικό (μια τέτοια παρατήρηση συσκοτίζεται από την ύπαρξη της λεγόμενης Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ που έγινε ευρύτερα γνωστή μέσα από τον Πόλεμο του Κόλπου, τον Πόλεμο στο Αφγανιστάν και τον Πόλεμο στο Ιράκ, που έχει ως περιοχή ευθύνής της την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Όμως, παρά την παρουσία και τα τοπικά αρχηγεία στον Κόλπο, π.χ στο Μπαχρέιν, η κεντρική έδρα της CENTCOM βρίσκεται στην Τάμπα της Φλόριντα).

Τόσο για τη Γαλλία, σε ό,τι αφορά την Μεσόγειο και τον Ατλαντικό, όσο και για τις Η.Π.Α, σε ό,τι αφορά τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό, τα γενικά γεωγραφικά πλεονεκτήματα μπορούν να μετατραπούν σε μειονεκτήματα. 

Ωστόσο, οι Η.Π.Α μπορεί να αδυνατούν να υπερβούν τον δυισμό της ναυτικής τους δύναμης, που θα γίνεται ολοένα και περισσότερο εμφανής όσο παραμένει μεγάλος ο όγκος τoυ εμπορίου μεταξύ των κρατών τόσο του Ατλαντικό όσο και του Ειρηνικού, όμως μέσω της λεγόμενης AUKUS, μεταξύ πολλών άλλων πραγμάτων, επίλυσαν το πρόβλημα της συγκέντρωσης και διασποράς αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων στο νότιο Ινδικό και νότιο Ειρηνικό ωκεανό. 

Δημήτρης Β. Πεπόνης