Παρατηρήσεις με αφορμή όσα συμβαίνουν μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας.

Παλαιότερα είχα εκφράσει τη θέση (τόσο γραπτά όσο και προφορικά) πως εάν―λέμε εάν― υπάρξει πόλεμος στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αυτός θα ξεκινήσειαπό ένα εκ των εξής τριών κρατών: είτε από την Πολωνία, είτε από την Τουρκία, είτε από τη Γαλλία.

Όταν εξέφραζα, πριν από πολλά χρόνια, τη συγκεκριμένη θέση, εκτός του ότι φάνταζε πολιτική φαντασία είχε δημιουργήσει μεγάλη εντύπωση η επιλογή των συγκεκριμένων κρατών. Σήμερα, η επιλογή των τριών αυτών κρατών, της Γαλλίας, της Τουρκίας και της Πολωνίας, ίσως να φαντάζει λιγότερο παράξενη. Ακολουθούν φαινομενικά μη άμεσα σχετιζόμενες μεταξύ τους παρατηρήσεις, με αφορμή ―και όχι για― όσα συμβαίνουν μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας:

• Η Πολωνία είχε τις μεγαλύτερες ανθρώπινες απώλειες στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο από πλευράς ποσοστών, χάνοντας περίπου το 17% του πληθυσμού που είχε πριν από το 1939. Όμως, αν δούμε ξεχωριστά τις σοβιετικές δημοκρατίες, στην πρώτη θέση βρισκόταν η Λευκορωσία, η οποία έχασε περίπου το 25% του προπολεμικού της πληθυσμού. Τρώγονται, δηλαδή, μεταξύ τους, οι δύο χώρες που πλήρωσαν το μεγαλύτερο φόρο αίματος στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όχι σε καθαρούς αριθμούς αλλά ως ποσοστό απωλειών επί του προπολεμικού τους πληθυσμού. 

• Οι εντάσεις Πολωνίας-Λευκορωσίας και Ρωσσίας-Ουκρανίας επαναφέρουν το πολιτικό-γεωγραφικό πλαίσιο οριοθέτησης της παλαιάς Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας.

• Η οθωμανική διπλωματία του 16ου και 17ου αιώνα εφάρμοζε πολιτικές εξισορρόπησης της Ρωσσίας με τα κράτη της Σουηδίας και της Πολωνίας. Η αποδυνάμωση της Πολωνίας και της Σουηδίας είχε ως αποτέλεσμα η Οθωμανική Αυτοκρατορία να υποστεί ρωσικές αρχικά, και γερμανικές αργότερα, πιέσεις στα Βαλκάνια.

• Η Οθωμανική αυτοκρατορία και οι αυτοκρατορικές δυναστείες του Ιράν δεν αναγνώρισαν τους παλαιούς διαμελισμούς της Πολωνίας.

• Στις σχέσεις Γερμανίας-Τουρκίας αντικατοπτρίζονται τα πεδία προβλημάτων ανάμεσα σε ΝΑΤΟ-Ε.Ε και Η.Π.Α-Γερμανία. Η Τουρκία, παρά τις εντάσεις με τις Η.Π.Α, αποτελεί μια από τις κορυφές του περισσότερο αγγλοσαξονικού και λιγότερο ευρωπαϊκού τριγώνου Ηνωμένου Βασιλείου, Πολωνίας και Τουρκίας. Αυτό βέβαια μπορεί να γυρίσει και ανάποδα: δηλαδή Γερμανία, Τουρκία και Ρωσσία.

• Η Ουγγαρία είναι ήπια αναθεωρητική από πλευράς «ιστορικών δικαίων» και η Πολωνία υπερβολικά ανήσυχη από πλευράς «ιστορικών εμπειριών». Θυμίζω μια πρόσφατη αναφορά στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και την Ουγγαρία. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Τσεχία, ως προς το ζήτημα της Ρωσσίας, έχουν επιλέξει ηπιότερη στάση συγκριτικά με την Πολωνία. 

• Κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης υπήρξε πρωτοβουλία της Ολλανδίας και της Γερμανίας για «Μικρή Σένγκεν», στην οποία αντέδρασε η Πολωνία.

• Με αφορμή τις μεταναστευτικές και προσφυγικές μετακινήσεις ανθρώπινων πληθυσμών, διακρίνεται μια αναλογία ανάμεσα σε Μαρόκο, Τουρκία και Λευκορωσία, καθώς και στις σχέσεις Ισπανίας-Μαρόκου, Ελλάδας-Τουρκίας και Πολωνίας-Λευκορωσίας. Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ αυτών των κρατών, βέβαια, ως ιστορικό περιεχόμενο είναι εντελώς διαφορετικές: π.χ η Ισπανία έχει κτήσεις επί αφρικανικών εδαφών (Θεούτα, Μελίγια κ.λπ). Η κατάσταση αυτή αργά ή γρήγορα ―δηλαδή αργά― θα μεταβληθεί, και η μεταβολή αυτή θα οδηγήσει στην ολοκλήρωση και αυτού του ιστορικού κύκλου, όπως συνέβη με τόσους άλλους (ενδεικτικά: Χονγκ Κονγκ 1839-1997, Αλγερία 1830-1956, Αίγυπτος 1882-1954 κ.λπ). Ωστόσο, το Μαρόκο βρίσκεται σε δεινή θέση για λόγους στους οποίους δεν μπορώ να επεκταθώ εδώ. Η απομάκρυνση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι εντάσεις της Βρετανίας με την Ισπανία και τη Γαλλία (γράφω εδώ και χρόνια χρόνια για πολυδιάσπαση της Δύσης ενώ πρόσφατατόνισα ότι η Γαλλία επιθυμεί να βάλει τέλος σε έναν ιστορικό κύκλο του τελευταίου ενάμιση αιώνα), προσφέρουν στο Μαρόκο ελπίδες: όπως και η εμβάθυνση του χάσματος μεταξύ της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής ακτής του Ατλαντικού. Ο λόγος (discourse) που χρησιμοποιεί η Ε.Ε και στις τρεις περιπτώσεις, τόσο σε ό,τι αφορά το Μαρόκο και την Τουρκία όσο και τη Λευκορωσία, είναι ο ίδιος: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εκβιάζεται».

• Οι κρίσεις στο Μαρόκο, στις αρχές του 20ου αιώνα, προσμετρώνται στα αίτια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Το δυναμικό για πόλεμο δεν υπάρχει. Όμως πολιτικά φαινόμενα που μπορούν να ιδωθούν ως συμπτώματα μιας υπό διαμόρφωση κατάστασης, πολλαπλασιάζονται την τελευταία δεκαετία. Ο πρώτος ―και ο συνεπακόλουθος δεύτερος― παγκόσμιος πόλεμος δεν έλυσαν τίποτα. Οι ηττημένοι του πρώτου παγκοσμίου πολέμου (και όχι μόνο αυτοί: βλέπε Γαλλία, Πολωνία), εν πολλοίς, και με διάφορους ήπιους και λιγότερο ήπιους ή έμμεσους και λιγότερο έμμεσους τρόπους, επιστρέφουν. 

Για μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα, διαβάστε ξανά ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα κείμενα της | μ.Κ - AQ | περιόδου της Κοσμοϊδιογλωσσίας: Δεκαπέντε θέσεις για τους παγκόσμιους πολέμους ― μέρος α΄.