Δυτική ιδεολογία, ευρωπαϊκή στρατηγική, Μπάιντεν και Τράμπ. Μια σύντομη αναφορά.

Η εκλογή Μπάιντεν έγινε δεκτή σε ευρωπαϊκούς κύκλους με ανακούφιση για λόγους συμφέροντος αλλά και για λόγους αξιακούς, αισθητικούς, ιδεολογικούς κ.α. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα η εκλογή Μπάιντεν θα βλάψει στρατηγικά την «Ευρώπη». 

Η τελευταία έκφραση της αμερικανικής μονομέρειας, δηλαδή ο Τραμπ ―παρόλο που οι διαφορές του σε ζητήματα διεθνούς πολιτικής σε σχέση με τους προκατόχούς του υπερδιογκώθηκαν τόσο από φίλους όσο και από εχθρούς του― με τις επιλογές και τις αποφάσείς του, με την προσωπική του συμπεριφορά ή ακόμη και με την αισθητική του, καθιστούσε σίγουρα συνειδητή αν όχι επιτακτική πρώτον, την πολιτική ανάγκη στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (και ο Μπους ο νεώτερος είχε συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση) και, δεύτερον, την ιστορική αναγκαιότητα αποδέσμευσης της Ευρώπης από τα ετεροβαρή ατλαντικά δεσμά της με το βόρειο τμήμα της περιφερειακής ηπείρου της Αμερικής, προκειμένου να αποκτήσει αυτοτελείς και ανεξάρτητες σχέσεις με την παγκόσμια κεντρική ήπειρο της Αφροευρασίας ― στην οποία πάντοτε κρίνονται και θα συνεχίσουν να κρίνονται τα πάντα. 

Με απλά λόγια. Ένας ευρωπαϊστής μπορεί να δυσαρεστήθηκε ιδεολογικά με την εκλογή Τράμπ αλλά στην εκλογή του να είδε ―αν διέθετε στοιχειώδη στρατηγική σκέψη― μια ευκαιρία για την Ευρώπη (όπως την είχε δει παλαιότερα στον Μπους εις βάρος της Αμερικής του οποίου διοργάνωσε τις μεγαλύτερες αντι-αμερικανικές/πολεμικές συγκεντρώσεις). Αντίθετα, ο ίδιος υποθετικός ευρωπαϊστής μπορεί να ευχαριστήθηκε ιδεολογικά με την εκλογή Μπάιντεν και να αισθάνθηκε εγγύτητα λόγω μιας κοινής αντίληψης περί πολυμέρειας, αλλά να ένιωσε παγωμάρα ή αμηχανία σε στρατηγικό επίπεδο (επίσης όλοι ξεχνούν πολύ βολικά και «δυτικά» πως οι διατλαντικές σχέσεις μεταξύ Η.Π.Α και Ε.Ε έφτασαν στο ναδίρ τους, πριν από τον Τραμπ, επί διοίκησης Ομπάμα). Υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ της κυρίαρχης δυτικής ιδεολογίας και μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής στρατηγικής (λογικό καθώς «Δύση» και «Ευρώπη» είναι διαφορετικά πράγματα).

Μια πραγματικότητα που είναι θαμμένη κάτω από την δυτικοκεντρική ιστοριογραφία, ιδεολογία και ερμηνευτική του τελευταίου αιώνα είναι το γεγονός πως η ιστορική συρρίκνωση της Ευρώπης συμβαδίζει όχι μόνο με την απαγκίστρωσή της από τους χώρους της Αφρικής και της Ασίας αλλά και με την πρόσδεσή της στο βορειοατλαντικό άρμα της Αμερικής (το τελευταίο ουδέποτε τονίζεται παρόλο που όλοι γνωρίζουν πως κάποτε η σχέση ήταν αντίστροφη, δηλαδή πως η Αμερική ήταν αντικείμενο και η Ευρώπη υποκείμενο). Το γεγονός ότι αυτή την ιστορική πραγματικότητα, η περί Δύσεως ιδεολογία και ερμηνευτική φροντίζει να την αποκρύπτει ή να την στρεβλώνει είναι κάτι που ιδεολογικά μπορεί να ενοχλεί, όμως στρατηγικά πρέπει να λέγεται.

Η Ευρώπη δεν είναι ούτε Αυστραλία ούτε Καναδάς. Παρά τη διεθνοπολιτική μικρότητα, την έλλειψη προσανατολισμού και τη στρατηγική ασημαντότητά της (απόδειξη πως το εμπόριο από μόνο του δεν αρκεί), η Ε.Ε απέκτησε μεγαλύτερη κεντρικότητα, ειδικό βάρος και παγκόσμιο εκτόπισμα την περίοδο της διοίκησης Τράμπ (εξωγενή όλα τα προηγούμενα μεν, υπαρκτά δε). Ceteris paribus, δηλαδή μη σταθμίζοντας τις εξελίξεις εντός της αμερικανικής κοινωνίας και με αμετάβλητα τα λοιπά στοιχεία ―κάτι που αποτελεί αναλυτικό σφάλμα ως προκείμενη ή υπόθεση―, η εκλογή Μπάιντεν θα οδηγήσει την Ευρώπη σε συρρίκνωση (βέβαια κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί πως η «Ευρώπη» δε χρειάζεται ιδιαίτερη βοήθεια, τα καταφέρνει και μόνη της). Αυτός είναι και ο λόγος που, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, οι εσωτερικές εξελίξεις στις Η.Π.Α και όσα συμβαίνουν ανάμεσα στις εκλογικές αναμετρήσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα για την Ε.Ε.

Η απέλπιδα προσπάθεια ―από την τελευταία γενιά που έχει ακόμη μνήμες, συναισθηματικούς δεσμούς, στρατηγική λογική και παραστάσεις από την εποχή του ψυχρού πολέμου― αποκατάστασης των εσωτερικών δεσμών του υπερεθνικούστρατηγικού χώρου που οι άνθρωποι διδάχθηκαν να ονομάζουν «Δύση», δεν θα αντιστρέψει αλλά θα βαθύνει και θα ενισχύσει τόσο τις φυγόκεντρες τάσεις πολυδιάσπασης στο εσωτερικό του ίδιου του βορειοατλαντικού ευρωαμερικανικού χώρου όσο και την πόλωση στο εσωτερικό των κρατών. 

Τα κλειδιά για το μέλλον της «Ευρώπης» ως στρατηγικό και ιστορικό υποκείμενο ―θα λέγαμε στον υποθετικό ευρωπαϊστή μας που πιστεύει σε μια τέτοια δυνατότητα― δε βρίσκονται στις αμερικανικές ακτές του Ατλαντικού αλλά στο άνοιγμά της σε «νέες» περιοχές όπως η θάλασσα του Μπάρεντς και ευρύτερα ο Αρκτικός Ωκεανός, κυρίως όμως βρίσκονται στην αναθεώρηση και τον επανακαθορισμό των σχέσεών της με παραδοσιακές γεωιστορικές περιοχές όπως Ουράλια, Καύκασος-Κασπία και οροσειρά Τιεν Σαν, με τις περιοχές που πηγάζουν και τις νότιες θάλασσες στις οποίες εκβάλλουν ο Ινδός, ο Τίγρης, ο Ευφράτης και o Jubba και, τέλος, με τις μεσογειακές ακτές της Αφρικής, του Λεβάντε και τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας ― μόνο που ένας τέτοιος επανακαθορισμός σχέσεων δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται από τη μονομέρεια, την εξάρτηση και τη νοοτροπία της ευρωκεντρικής αποικιακής και αυτοκρατορικής πολιτικής του παρελθόντος. Βέβαια όταν δεν έχει γίνει κατορθωτό να οικοδομηθεί μια ισορροπημένη σχέση ούτε καν με την κεντρική-ανατολική Ευρώπη, τα πράγματα δεν προδιαγράφονται ιδιαίτερα ευοίωνα για το μέλλον.