Επαρχία είναι τώρα τα πάντα...

Τη μαζική φυγή και έξοδο των ανθρώπων από τις πρωτεύουσες κρατών και από τα μητροπολιτικά κέντρα (αυτά τα θερμαινόμενα σπήλαια όπως είχε χαρακτηρίσει τις μεγαλουπόλεις ο αείμνηστος Ιάννης Ξενάκης) προς τα περιφερειακά κέντρα της επαρχίας, λίγες ώρες πριν από την επιβολή μιας ακόμη Καραντίνας, μπορεί να τη χαρακτηρίσει κανείς όπως θέλει. Ωστόσο, πέραν της διαπίστωσης ότι αποτελεί μια κοινή και απολύτως φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση, εκείνο που έχει αξία και σημασία να επισημανθεί είναι το εξής: δίχως απαραίτητα να το συνειδητοποιούν, με την απόφαση τους, οι άνθρωποι που φεύγουν καταδεικνύουν τη ρίζα της κατάστασης που ζούμε: τη μεγέθυνση και γιγάντωση της αστικοποίησης, την πληθυσμιακή πυκνότητα στο εσωτερικό των συνεχώς διογκούμενων αστικών συμπλεγμάτων, την ποσοτική αύξηση και τον συνεχή πολλαπλασιασμό των σύγχρονων μητροπολιτικών κέντρων και των λεγόμενων μέγα-πόλεων (mega-cities). 

Oι προϋποθέσεις ύπαρξης, λειτουργίας και κυρίως διασύνδεσης όλων των προηγούμενων αστικών συσσωματώσεων έχουν τα αποτελέσματα που βλέπουμε και βιώνουμε.

Η ενδοχώρα αυτών των μέγα-πόλεων, δεν είναι το έδαφος των κρατών επί των οποίων βρίσκονται, αλλά ο πλανήτης. Η ύπαρξη τους προϋποθέτει πολλαπλούς δεσμούς και συνεχείς ροές που τις συνδέουν με τα δίκτυα της πλανητικής τους ενδοχώρας. Τα αμέσως προηγούμενα, παράλληλα με τη διάνοιξη ολοένα και περισσότερων απομακρυσμένων φυσικών οικοσυστημάτων, τον βιομηχανικό εξαναγκασμό ζωικών ειδών (που λειτουργούσαν ως δεξαμενές περιορισμού μικροβίων), τους νέους όρους που διαμορφώνονται και τα πεδία σύμμειξης της φυσικής σφαίρας, του ψηφιακού περιβάλλοντος και του βιολογικού κόσμου, αποτελούν στηρίγματα της ύπαρξης, της διατήρησης και της λειτουργίας των γιγαντιαίων αστικών συμπλεγμάτων, δηλαδή των κόμβων του διεθνούς εμπορίου, των εδρών του χρήματος και των κέντρων της τεχνολογικής ανάπτυξης.

 

Αυτή είναι η ρίζα της κατάστασης που ζούμε, και που θα συνεχίσουμε να ζούμε, για όσο διάστημα γιγαντώνονται τα επίπεδα αστικοποίησης και κυρίως αυξάνονται και πληθαίνουν τα υπερμεγέθη αστικά μέγα-συμπλέγματα υπό τις τρέχουσες συνθήκες (και τούτο είναι ανεξάρτητο από πιθανά κίνητρα και από τεχνολογικές, πολιτικές, οικονομικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες και διαστάσεις της διαχείρισης της τρέχουσας υγειονομικής κρίσης, της μεγαλύτερης που έχουν αντιμετωπίσει οι γενεές των σήμερα ζωντανών). Το σπουδαιότερο, όμως, είναι η διασύνδεση όλων αυτών των μεγαλουπόλεων μεταξύ τους, η οποία αποδιοργανώνει και ξεζουμίζει τον υπόλοιπο πλανήτη, μεταβάλλοντάς τον σε πλανητική επαρχία, αν όχι σε πολλαπλούς κρανίου τόπους. 

Πλανητικό κέντρο δεν είναι ένα κράτος ή μια υπερεθνική διηπειρωτική μεγα-περιοχή που λειτούργησε για λιγότερο από έναν αιώνα ως στρατηγικό υποκείμενο (υπό την ονομασία «Δύση»), τουλάχιστον όχι πλέον, αλλά η διασύνδεση και η δομή, τα δίκτυα που δημιουργούν αυτά τα γιγαντιαία αστικά συμπλέγματα μεταξύ τους.

Επαρχία είναι τώρα τα πάντα, η ύπαιθρος, η μικρή πόλη και η μεγάλη περιφερειακή πόλη, εκτός από αυτές τις κεντρικές εκτεχνικευμένες αστικές συσσωματώσεις και πρωτεύουσες, τα εμπορικά και τεχνολογικά κέντρα, καθώς και τα δίκτυα μέσω των οποίων συνδέονται. Μοίρα ολόκληρων κρατών, περιοχών και φημισμένων παλαιότερα μεγαλουπόλεων ή ξεπεσμένων πλέον βιομηχανικών κέντρων είναι να γίνουν επαρχίες, αν δεν βρίσκονται στο πεδίο ακτινοβολίας μιας από αυτές τις μέγα-πόλεις. 

Όπως συνέβη και παλαιότερα ιστορικά σε διαφορετική κλίμακα: όταν έγιναν η αρχαία Κρήτη και η Μακεδονία περιφέρειες σε σχέση με την Αλεξάνδρεια. Όπως έγιναν κάποτε οι Συρακούσες, που ήταν μια πραγματική κοσμόπολη του αρχαίου κόσμου, όταν η Ρώμη από μια ασήμαντη πόλη της υπαίθρου μετατράπηκε σε κοσμόπολη. Μετά από τις νικηφόρες Συρακούσες και την ηττημένη Αθήνα, ακολούθησε η κυριαρχία της νεόδμητης Αλεξάνδρειας. Ύστερα όμως, ήρθε η Ρώμη, και όλες οι προηγούμενες έγιναν επαρχίες (στην καλύτερη περίπτωση) ή κέντρα παραθερισμού, διαμονής και περιήγησης για εύπορους του Κέντρου. Αιώνες αργότερα η αψβουργική Μαδρίτη και η παπική Ρώμη θα υποβαθμιστούν σε επαρχίες των κοσμοπόλεων του Λονδίνου και του Παρισιού (όπου και εν πολλοίς παρέμειναν). Η Γερμανία, ως αντιδραστικό επαρχιακό πνεύμα (ή και ως μετα-αψβουργική «βαθιά Ευρώπη»), έρχεται σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες, και συνθλίβεται ― όχι όμως από αυτές: έτσι δεν ακολουθεί το ηττημένο Βερολίνο αλλά η Νέα Υόρκη, η Μόσχα και το συνθηκολογημένο Τόκιο, ενώ το Λονδίνο και σε μικρότερο βαθμό το Παρίσι θα μετατραπούν σε επαρχίες της αμερικανικής ατλαντικής αυτοκρατορίας.

Τα κέντρα αυτού του είδους μεταβάλλουν και καθορίζουν ολόκληρες περιοχές, χώρες, αυτοκρατορίες και θρησκείες: Οι Θήβες είναι η Αίγυπτος, η Ρώμη το κέντρο του Θεάτρου της Τροχιάς του Κόσμου (Orbis Terrarum) στην οποία οδηγούν όλοι οι δρόμοι, η Βαγδάτη είναι το Ισλάμ, η Κωνσταντινούπολη είναι η Πόλη, η Xi'an είναι η αρχή και το τέλος-σκοπός του μεγαλύτερου εμπορικού δικτύου που είχε γνωρίσει μέχρι εκείνη την περίοδο ο κόσμος, το Παρίσι είναι η Γαλλία.

Όπως παλαιότερα, έτσι και τώρα, η κύρια αντίθεση στα μεγάλα αστικά κέντρα δεν είναι ελεύθερος και δούλος, πολιτισμένος και βάρβαρος, εργάτης και αστός, πατριώτης και άπατρις, μετανάστης και πολίτης, πιστός και άπιστος (πόσο μάλλον αριστερός και δεξιός): η κύρια αντίθεση είναι κοσμοπολίτες και επαρχιώτες. Όλες οι άλλες αντιθέσεις ωχριούν μπροστά σε αυτή τη μια, που διέπει όλα τα γεγονότα, όλες τις συνήθειες και αντιλήψεις της ζωής, όλες τις αποφάσεις (ασφαλώς όπως ο πολιτισμένος του παρόντος είναι ο βάρβαρος του παρελθόντος, και αντίστροφα, ο βάρβαρος του σήμερα είναι ο πολιτισμένος του χθες, έτσι και ο σημερινός κοσμοπολίτης είναι ο χθεσινός επαρχιώτης).

Τα προηγούμενα (ανάμεσα σε άλλα στα οποία δεν μπορώ να επεκταθώ αυτή τη στιγμή) εξηγούν το λόγο που ένα αγρότης από τη Βρετάνη ή το Βρανδεμβούργο βρίσκεται πιο κοντά σε έναν Σικελό ή Θεσσαλό αγρότη παρά σε έναν Παριζιάνο ή Βερολινέζο· ερμηνεύουν γιατί ένας εργάτης της κοσμόπολης Tokyo-Yokohama, της μητροπολιτικής περιοχής San Francisco–Oakland–Berkeley ή ένας Francilien της Île-de-France, μπορεί να αισθάνεται ως αυτονόητα ορισμένα πράγματα που στα μάτια ενός ευκατάστατου κατοίκου μιας μεγάλης επαρχιακής πόλης της νήσου Hokkaido, της κομητείας της Oklahoma ή της Corrèze, να φαίνονται ανούσια ―και μάλιστα οι απαιτήσεις και οι ανάγκες του πρώτου να λειτουργούν εις βάρος του τελευταίου― και, τέλος, δίνουν απάντηση στο γιατί το κόμμα των Δημοκρατικών στις Ηνωμένες Πολιτείες επικράτησε σε σαράντα πέντε και πλέον από τις πενήντα μεγαλύτερες αμερικανικέςπόλειςστις πρόσφατες εκλογές.