Δεκαπέντε θέσεις για τους παγκόσμιους πολέμους ― μέρος α΄.

~ I ~ 

Ο Μεγάλος Πόλεμος (τον οποίο οι Αμερικανοί βάφτισαν «πρώτο» παγκόσμιο) είναι ο σημαντικότερος και καθοριστικότερος πόλεμος του 20ου αιώνα ― όχι ο λεγόμενος «δεύτερος» παγκόσμιος πόλεμος, ο οποίος αποτελεί παράγωγο του. 

~ II ~

Η κεντρική γεωγραφία του Μεγάλου Πολέμου δεν είναι αυτή που ιστοριογραφικά υπερτονίζεται ή η επικέντρωση στην ιστοριογραφικά υπερτονισμένη γεωγραφία του, παραπλανά ως προς τα νοήματα και τα επίδικα του πολέμου, τα οποία ακόμη και σήμερα, έναν αιώνα μετά, εν πολλοίς δεν έχουν επιλυθεί. 

~ III ~

Η ρίζα των δεινών των τελευταίων εκατό χρόνων (1920-2020), για τις περιοχές που περιβάλλονται από και γειτνιάζουν με τον άξονα Βαλτική Θάλασσα―Εύξεινος Πόντος―Περσικός Κόλπος με κορυφή την Ανατολική Μεσόγειο, σχηματίζοντας τρίγωνο, είναι η Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων, το σύστημα και η τάξη των Βερσαλλιών, καθώς και οι συναφείς μαζί τους συμφωνίες (προφανώς μια τέτοια θέση δε μπορεί να γίνει αποδεκτή από κράτη των οποίων η ίδρυση, η αναγνώριση ή η επέκταση εξαρτάται από τα προηγούμενα πλαίσια, π.χ Πολωνία). Τα αποτελέσματα αυτής της «τάξης» τα έζησαν οι άνθρωποι, αρχικά στην περίοδο του μεσοπολέμου, έπειτα κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου ―συμπεριλαμβανομένων των δύσμοιρων Πολωνών―, ενώ τα ζούμε ακόμη και σήμερα, καθώς σταδιακά επανέρχονται με το πέρας του ψυχρού πολέμου.  

~ IV ~ 

Προκειμένου να αναδυθούν διαυγέστερα τα πολιτικά και ιστορικά νοήματα του Μεγάλου Πολέμου πρέπει να τον εντάξουμε, εξετάζοντας τον, σε ένα ευρύτερο ιστορικό συνεχές που ξεκινά τουλάχιστον από την πρώτη και ολοκληρώνεται την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα ― τα έτη 1914-1918 αποτελούν την κορύφωση αυτής της καθοριστικής περιόδου. Το γεωγραφικό πλαίσιο κατά αυτόν τον τρόπο διευρύνεται, παύει να είναι στενά ευρωκεντρικό, και εντάσσονται σε ένα ιστορικό συνεχές χώρες που εξαφανίζονται ή υποβαθμίζονται από την ιστοριογραφία του στενότατα χρονικά ορισμένου πρώτου παγκοσμίου πολέμου, ενώ φανερώνονται λησμονημένες συνάφειες και συσχετίσεις μεταξύ περιοχών: 

Μαρόκο (1905-6, 1911, 1912, 1912ακαι 1912β και 1911-27), Λιβύη (1911-12, 1911-32, 1923-32, αν κάποιος επιθυμεί να κινηθεί πέρα από την περίοδο, τον κόσμο και την τάξη, που εξετάζω εδώ, μπορεί να συνεχίσει και στα έτη 1934-43και 1943-51), Ιράκ (1920α και 1920β), Συρία (1918, 1919, 1920, 1920α, 1920β, 1920γ, 1922και 1923) και Ιορδανία (1918-20 και 1921), Βέλγιο (1919) και Ιρλανδία (1919και 1922), Ουκρανία (1917, 1918και 1919) και Λευκορωσία (1918), Γεωργία (1918) και Οσσετία (1922), Λετονία (1918) και Λιθουανία (1918),  Τσεχοσλοβακία (1918), Ρουμανία (1918 και 1920), Ουγγαρία (1918, 1919 και 1920) και Αυστρία (1918), Αλβανία (1912-14 και 1914-25), Μαυροβούνιο (1918) και Γιουγκοσλαβία (1918), Αζερμπαϊτζάν (1918) και Αρμενία (1918), Υεμένη (1918) και Σαουδική Αραβία (1916-25, 1921-26και 1926-32). Το ζήτημα είναι πως οι προηγούμενες περιπτώσεις επέστρεψαν με την ολοκλήρωση του ψυχρού πολέμου ―κατά τη διάρκεια της μονοπολικής στιγμής κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αρχικά―, είτε μέσω επανιδρύσεων, αυτονομήσεων και διχοτομήσεων, είτε μέσω αμφισβήτησης και κλεισίματος συνόρων, είτε μέσω αποσταθεροποιήσεων, εξεγέρσεων, πολέμων και διαλύσεων, είτε μέσω αξιώσεων και διεκδικήσεων. Και όσα από τα προηγούμενα δεν έχουν επιστρέψει ―ακόμη― μην ξαφνιαστείτε αν επιστρέψουν στο προσεχές μέλλον (έχω παραλείψει ορισμένα για αυτονόητους λόγους). Το ιστορικό αυτό συνεχές μπορεί να ολοκληρωθεί με την ιδιόμορφη περίπτωση του Κουβέιτ (σημαντικότερα έτη 1899και 1919-20) ―ο πόλεμος για το συγκεκριμένο κράτος-σφήνα μας εισήγαγε σε αυτήν τη νέα ιστορική περίοδο το 1990― και ασφαλώς την Αίγυπτο (1914-1922). 

Αυτός είναι ο ευρύτερος κόσμος του Μεγάλου Πολέμου, της Συνδιάσκεψης των Παρισίων, των Βερσαλλιών, των συνθηκών και των κρυφών και φανερών συμφωνιών τους ― η «τάξη» του (οι νικήτριες δυνάμεις αυτής της περιόδου αποδείχτηκαν ανίκανες να οικοδομήσουν και να επιβάλλουν διεθνή τάξη). Αυτός είναι ο κόσμος μας σήμερα, παραμένοντας μάλιστα στην γεωγραφική γειτονιά μας (Μεσόγειος, Περσικός, Εύξεινος, Βαλτική και Βόρεια θάλασσα), δίχως να σταθμίζουμε άλλα σημεία του πλανήτη, που επίσης επέστρεψαν και σχετίζονται με την ίδια περίοδο και τις ίδιες δυνάμεις (π.χ Τσαντ, Αφγανιστάν, Καμερούν κ.λπ). 

~ V ~ 

Η μοίρα της αυτοκρατορικής Γερμανίας, της εθνικοσοσιαλιστικής περιόδου ―στον δεύτερο παγκόσμιο πολέμο―, δηλαδή η ήττα της, κρίνεται σε αποφάσεις, επιλογές και στάσεις, της σοβιετικής Ρωσσίας/Ένωσης και της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας (ενεργητικά-θετικά στην πρώτη περίπτωση, παθητικά-αρνητικά στη δεύτερη). 

~ VI ~ 

Η άνοδος της αμερικανικής ισχύος, η ανησυχία και ο φόβος που προκάλεσε στις ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις, είναι που στενεύει τα περιθώρια και εξωθεί στην ώριμη εποχή του ιμπεριαλισμού  (New Imperialism) ― όχι κάποια «στάδια» ενός συστήματος. Είναι η ισχύ και η επιρροή, το εκτόπισμα, ενός ανερχόμενου κράτους-γίγαντα ηπειρωτικών διαστάσεων με ανεμπόδιστη πρόσβαση στους δύο μεγάλους Ωκεανούς, απροσμέτρητους πόρους, δημογραφικό σφρίγος και ταχύτατους ρυθμούς εμπορικής επέκτασης, εκβιομηχάνισης και αστικοποίησης. 

~ VII ~ 

Φαινομενικά, η προηγούμενη θέση δεν σχετίζεται με τους δύο παγκόσμιους πολέμους, όμως διευρύνει  το πλαίσιο προκειμένου να ενταχθούν οι τελευταίοι σε ένα ιστορικό συνεχές που ξεκινά από την πρώιμη εποχή του Ιμπεριαλισμού (New Imperialism) και φτάνει μέχρικαι το τέλος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου (Cold War), δηλαδή από τις αρχές προς τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τα τέλη του 20ου. Κορυφώσεις αυτής της περιόδου αποτελούν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι (World Wars), δηλαδή τα έτη 1914-1918 και 1939-1945. Το πρώτο της χρονικό άκρο, του 19ου αιώνα, περιλαμβάνει περιοχές όπως η Περσία και το Αφγανιστάν, η Σιβηρία και το Τουρκεστάν, η Ινδοκίνα και οι Φιλιππίνες, το Χονγκ Κονγκ και η Ταϊβάν (μετα-ψυχροπολεμικά, στις μέρες μας, όλεςαυτές οι περιοχές επέστρεψαν ή επιστρέφουν, μια προς μια), καθώς και τις ανισοβαρείς συνθήκες της Κίνας, φτάνοντας μέχρι το συνασπισμό της Οκταεθνούς Συμμαχίας (Eight-Nation Alliance)― όλεςοι δυνάμεις του συγκεκριμένου συνασπισμού, ουδεμιάς εξαιρουμένης, θα συγκρουστούν μεταξύ τους στον Μεγάλο Πόλεμο.

~ VIII ~ 

Ο Ανατολικός ή Κριμαϊκός και ο Μεγάλος Πόλεμος έχουν εσωτερική λογική και ιστορική συνάφεια μεταξύ τους. Από τη σκοπιά Βρετανών, Γάλλων και Ρώσσων, ο Ανατολικός ή Κριμαϊκός μπορεί να ιδωθεί ως ο πρώτος παγκόσμιος ευρωπαϊκός πόλεμος (1853-1856) στην εγγύς περιφέρεια του συστήματος, ο Μεγάλος ως ο κεντρικός-δεύτερος πανευρωπαϊκός παγκόσμιος πόλεμος (1914-1918) στον πυρήνα του, και ο πόλεμος που τον ακολούθησε (1939-1945) ως ο τρίτος παγκόσμιος ― ο οποίος είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της Ευρώπης στο διεθνές σύστημα, με την κατάκτηση του ευρωπαϊκού πυρήνα από μια (εξω)περιφερειακή δύναμη (IΧ-XIII) και τη συνεπακόλουθη διχοτόμηση (πλην εξαιρέσεων) της ευρωπαϊκής ηπείρου. Και στους τρεις πολέμους έχουμε εναλλάξ «Τουρκία» και «Γερμανία» να εισέρχονται και να εξέρχονται από το σύστημα ― στον πρώτο έχουμε τους Οθωμανούς (με τους Γάλλους και τους Βρετανούς), στον δεύτερο τους Οθωμανούς με Γερμανούς και Αυστριακούς, και στον τελευταίο τα γερμανικά κράτη (με τους Ιταλούς), ενώ η συνεχώς επαναλαμβανόμενη και υπό διακύβευση γεωγραφία και των τριών πολέμων κινείται στο εσωτερικό και περιφερειακά των τριγώνων Βαλτική―Εύξεινος―Μεσόγειος και Μεσόγειος―Περσικός―Εύξεινος. Η επανάληψη δεν είναι άνευ λόγου και νοήματος παρά φανερώνει την ιστορική πραγματικότητα πως η συγκεκριμένη περιοχή δεν αποτελεί απλώς μια «περιφέρεια» ― φανερώνει τη ζωτική αν όχι υπαρξιακή εξάρτηση του ευρωπαϊκού κέντρου και πυρήνα από τους συγκεκριμένους ιστορικούς χώρους. 

~ IΧ ~

Αν διευρυνθεί ακόμη περισσότερο το πλαίσιο, παρατηρείται μια συνεχής μετατόπιση των πολέμων μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, με κατεύθυνση από την περιφέρεια προς το κέντρο και τον πυρήνα του συστήματος. Υπό μια τέτοια οπτική, μπορούμε να ισχυριστούμε πως ο πρώτος πραγματικά παγκόσμιος ευρωπαϊκός πόλεμος διεξήχθη στην απώτατη περιφέρεια και ήταν ο Επταετής (στον οποίον δε συμμετείχε η Οθωμανική αυτοκρατορία όπως δε συμμετείχε στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Τουρκία). Έτσι με απαρχή τον Επταετή πόλεμο ―ο οποίος έπεται μεταβολών στις ισορροπίες ισχύος και συμμαχιών στην εγγύς περιφέρεια του πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος― έχουμε μια ιστορική κίνηση που μετά από την ήττατης Γαλλίας στην απώτατη περιφέρεια  ―η οποία θέτει τα θεμέλια της Γαλλικής Επανάστασης― ακολουθεί η επιτυχημένη αρχικά προσπάθεια του Ναπολέοντα κατάκτησης του ευρωπαϊκού πυρήνα, η οποία τελικά τερματίζεται από τις εγγύς περιφερειακές ως προς τον πυρήνα μεγάλες και μικρότερες δυνάμεις, συνεχίζει με τον Κριμαϊκό στην εγγύς ευρωπαϊκή περιφέρεια, κορυφώνεται με τον Μεγάλο Πόλεμο στημάχη για τον πυρήνα του συστήματος, με πρωτεργάτες τα γερμανικά κράτη ―τα οποία είχαν καθυστερημένη και περιορισμένη πρόσβαση στα εδάφη της αποικιακής περιφέρειας―, και ολοκληρώνεται με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου η Γερμανία υπό τον Χίτλερ κατακτά διασφαλίζοντας το κέντρο και τον ευρωπαϊκό πυρήνα,εμπλεκόμενη όμως στη μεγαλύτερη στρατιωτική σύγκρουση της ανθρώπινης ιστορίας (η οποία σε σημεία της είχε έντονα στοιχεία πολέμου φθοράς) με την αχανή περιφερειακή ως προς το ευρωπαϊκό κέντρο μεγάλη δύναμη ογκόλιθο, με τελικό αποτέλεσμα η δύναμη που είχε ιδρυθεί στηναπώτατη περιφέρεια ―της βόρειας Αμερικής―, μετά από εισβολή και τη μεγαλύτερη απόβαση στην ανθρώπινη ιστορία, νακατακτά τον πυρήνα και το κέντρο του ευρωπαϊκού συστήματος, και η ευρωπαϊκή ήπειρος να διχοτομείταιμεταξύ Η.Π.Α και Ε.Σ.Σ.Δ. 

Από τα προηγούμενα μπορούν να αντληθούν απειράριθμες γόνιμες θέσεις, δύο από τις σημαντικότερες ―που ενδιαφέρουν στο πλαίσιο που εξετάζεται―, είναι οι εξής:

~ Χ ~ 

Είναι ασύλληπτα δύσκολο ένα παγκόσμιο σύστημα να κατακτηθεί από τον πυρήνα του, αλλά ακόμη και στη σπάνια περίπτωση που κατακτηθεί, να διασφαλιστεί και να διατηρηθεί ― εξ ου και ιστορικά η νέα δύναμη που αντικαθιστά την παλαιά ηγεμονική δύναμη, κατακτώντας τον πυρήνα του συστήματος, σχεδόν πάντοτε, έρχεται από την περιφέρεια του.

~ ΧI ~ 

Οι περιφερειακές ως προς το κέντρο γιγαντιαίες, μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις, έχουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων απ'ό,τι έχουν οι δυνάμεις που βρίσκονται εγγύτερα στον πυρήνα του συστήματος ― αυτός είναι ο λόγος που οι διηπειρωτικές αποικιακές υπερπόντιες ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες δημιουργήθηκαν από περιφερειακές δυνάμεις.

~ ΧII ~

Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες (Ε.Ο.Κ, Ε.Κ.Α.Χ, Ε.Κ.Α.Ε), και η μετέπειτα ιδρυθείσα Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορούν να ιδωθούν ως άτυπες συνθήκες ειρήνης του πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος (όχι της ηπείρου στο σύνολο της, όπως αποδεικνύεται συνεχώς άλλωστε μετά-ψυχροπολεμικά).

~ ΧIII ~

Αν θεωρήσουμε, πρώτον, πως η κατάκτηση του πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος ήταν αυτή που μετέβαλλε τις Η.Π.Α από ένα πανίσχυρο κράτος γίγαντα ηπειρωτικών διαστάσεων της περιφέρειας, σε παγκόσμιο ιστορικό υποκείμενο, και μετέπειτα σε πλανητική αυτοκρατορική υπερδύναμη ―οδηγώντας την στην Ύβρη να αξιώσει και να επιχειρήσει να πραγματοποιήσει στην πράξη το ανήκουστο: να αποτελέσει τον αποκλειστικό και μοναδικό ηγεμόνα στο σύνολο του πλανήτη― και, δεύτερον, πως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπήρξαν στρατηγική ηγέτιδα δύναμη σε τρεις καθοριστικές στιγμές του εικοστού αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο: μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο, και μετά τον ψυχρό πόλεμο, σταθμίζοντας ότι σήμερα, έναν αιώνα μετά από τον Μεγάλο Πόλεμο, δεν διαδραματίζουν πλέον αυτόν το ρόλο ― τότε ο πυρήνας της αμερικανικής αυτοκρατορίας (όχι των Η.Π.Α αλλά της υπερατλαντικής αυτοκρατορίας τους που ακούει στο όνομα Δύση) δεν είναι η βόρεια Αμερική αλλά ο πυρήνας του ευρωπαϊκού συστήματος. Υπό μια τέτοια ερμηνεία των ιστορικών πραγμάτων, η σταδιακή απώλεια ελέγχου επί του ευρωπαϊκού πυρήνα είναι ο κύριος λόγος που η αυτοκρατορία τους καταρρέει, συμπαρασύροντας και το κέντρο, τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (η πλουσιότερη και σημαντικότερη επαρχία της παν-μεσογειακής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο πυρήνας της, ήταν η Αίγυπτος με την Αλεξάνδρεια, ενώ το κέντρο της, ήταν η Ρώμη και η Ιταλική Χερσόνησος). Ένας ακόμη λόγος είναι η αποδυνάμωση της θέσης των Η.Π.Α στη λεγόμενη Μέση Ανατολή (νοοτροπίες και αντιλήψεις που χαρακτηρίζονται από τη λογική πως επειδή δεν έχω ανάγκη το πετρέλαιο της, η περιοχή ανάμεσα στον Εύξεινο, τον Καύκασο, τον Περσικό, τον Νείλο και τη Μεσόγειο ―δηλαδή μια κεντρική και πρωτογενής ιστορικά περιοχή― θα «υποβαθμιστεί», εξηγούν πως κατέστη δυνατόν ―με τέτοια μυαλά― να φτάσει το κράτος με τις ιδανικότερες συνθήκες και προϋποθέσεις αυτονομίας και ανυπαρξίας εξωτερικών απειλών καθώς και εσωτερικής αυτάρκειας και συνοχής, που έχει δει ποτέ η ανθρώπινη ιστορία, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, στα σημερινά του χάλια). Ένας τελευταίος λόγος είναι πως το κέντρο βάρους και ισχύος του διεθνούς συστήματος δεν βρίσκεται μεταξύ Κίνας και Η.Π.Α, στον Ειρηνικό ―στον οποίον δεν κατοικούν άνθρωποι αλλά ψάρια―, παρά μεταξύ Ευρώπης και Ασίας (υπάρχουν ορισμένοι ακόμη λόγοι με τους οποίους θα ασχοληθώ στο επόμενο μέρος).

~ ΧIV ~ 

Η τσαρική και μετέπειτα σοβιετική Ρωσσία, δηλαδή το κράτος που πολέμησε τους επαναστατημένους Γάλλους στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα και τους Πέρσες στον Καύκασο, ανταγωνίστηκε τους Βρετανούς στην κεντρική Ασία και τους Ιάπωνες στην βορειοανατολικό άκρο της ―κατά την πρώιμη, ώριμη και όψιμη εποχή του ιμπεριαλισμού―, καθώς και τα παν-γερμανικά κράτη, δηλαδή τους Αυστριακούς και τους Γερμανούς, στην ανατολική Ευρώπη και τους Οθωμανούς στον Καύκασο  ―κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων―, και υπήρξε η μόνη δύναμη που μπόρεσε να σταθεί απέναντι στον ανερχόμενο γίγαντα των δύο Ωκεανών με την παν-αγγλοσαξωνική και ευρωατλαντική αυτοκρατορία του ―κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου―, κατάφερε από μια μεγάλη δύναμη ογκόλιθος στην περιφέρεια του ευρωπαϊκού συστήματοςνα βρεθεί στο κέντρο του παγκόσμιου συστήματος,και να καταστεί παγκόσμιο ιστορικό  υποκείμενο (τα προηγούμενα δίχως να καταφέρει παν-σλαβική ενοποίηση, δίχως να κατακτήσει τον πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος, και προτού γίνει «βενζινάδικο»). Η πορεία αυτή ξεκινά από την πρώιμη εποχή του ιμπεριαλισμού και ολοκληρώνεται με το τέλος του ψυχρού πολέμου. 

~ ΧV ~ 

Αν δεχτούμε πως διαμορφώνεται, σταδιακά, ένα υποσύστημα και ορισμένες περιφερειακές τάξεις που το συνοδεύουν, αγγλοσαξωνικά κεντρισμένες ―αρχικά βρετανικές, κατόπιν ανταγωνιστικά και ύστερα συνεργατικά αμερικανό-βρετανικές και, τέλος, αμερικανικές― που επεκτείνονται στηνπεριφέρεια του κυρίως συστήματος, ενσωματώνουν και ελέγχουν πρωτογενείς, στρατηγικές και ιστορικές περιοχές, κόμβους και κέντρα (Νείλος ― Κέρας της Αφρικής ― Κόλποι του Άντεν και του Ομάν ― Ινδική Υποήπειρος ― Κόλπος της Βεγγάλης ― Θάλασσα Ανταμάν ― Πορθμός της Μαλάκκα), κατακτούν στη συνέχεια τον ευρωπαϊκό πυρήνα του συστήματος, εμβαθύνουν, μετασχηματίζονται και εξακτινώνονται, διαμορφώνοντας πλανητικό αυτοκρατορικό κέντρο, αν δεχτούμε πως υπάρχει ένα τέτοιο, εν τέλει, κοσμοσύστημα με ορισμένες τάξεις, που υπερέχουν κατά τους τελευταίους δυόμιση περίπου αιώνες, τότε, μπορούμε να οδηγηθούμε στα εξής τρία συμπεράσματα: 

Πρώτον, οι πόλεμοι με αιχμή την επαναστατική Γαλλία υπό τον Ναπολέοντα, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι με κύριο πρωταγωνιστή την αυτοκρατορική Γερμανία, και ο ψυχρός πόλεμος με πρωτεργάτη τη σοβιετική Ρωσσία, υπήρξαν όλες προσπάθειες αμφισβήτησης της σχεδόν ηγεμονικής υπεροχής του αγγλόφωνου κοσμοσυστήματος (τουλάχιστον στο πλαίσιο που εξετάζουμε εδώ). 

Δεύτερον, αυτή η πρωτοκαθεδρία και υπεροχή (ηγεμονία είναι κάπως βαρύς όρος) οφείλεται κυρίως σε αποφάσεις, επιλογές και «σφάλματα» της Ρωσσίας ―τσαρικής και σοβιετικής― και όχι αποκλειστικά στην ισχύ και τις επιλογές των αγγλόφωνων κρατών, καθώς τα τελευταία, όσο ισχυρά και αν είναι, δεν μπορούν να αποτελέσουν παγκόσμια ιστορικά υποκείμενα στους δικούς τους γεωγραφικούς χώρους, παρά μόνον διαιρώντας, ελέγχοντας ή υποτάσσοντας, ιστορικούς χώρους πρωτογενών κόμβων, κέντρων και περιοχών ή κράτη που βρίσκονται σε πρωτογενείς και κεντρικές ιστορικά περιοχές. 

Τρίτον, το συγκεκριμένο κοσμοσύστημα και οι τάξεις που το συνοδεύουν έχουν τις εξής επιλογές: είτε να μετασχηματιστούν προκειμένου να διατηρήσουν την κεντρικότητα και την παγκοσμιότητα τους, έχοντας όμως απολέσει τα προνομιακά χαρακτηριστικά τους για την αγγλοσαξωνική σφαίρα, είτε να διατηρήσουν τον εναπομείναντα προνομιακό αγγλοσαξωνικό τους χαρακτήρα και από παγκόσμιες και κεντρικές να καταστούν περιφερειακές τάξεις (αυτά θα είναι τα δύο κύρια στρατόπεδα στο εσωτερικό των αγγλόφωνων κρατών από εδώ και στο εξής), επιστρέφοντας στη φυσική τους ιστορική θέση ―την οποία κατάφεραν να υπερβούν οι Άγγλοι οι οποίοι, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, έκαναν όλα τα δύσκολα και πρωτοπόρα, υπό δυσμενείς συνθήκες και με περιορισμένους αρχικά πόρους― και το κέντρο του παγκόσμιου συστήματος να επανέλθει στο φυσικό του γεω-ιστορικό εκκρεμές και στους ιστορικούς του πυρήνες (η δυτική-ατλαντική Ευρώπη χρειάστηκε να αναλώσει αιώνες, εξερευνώντας τον Ατλαντικό και στρατεύοντας τρομακτικές θελήσεις, προκειμένου από ένα αδιάφορο, απομονωμένο και απόμακρο βορειοδυτικό ακρωτήριο-άκρο στην απώτατη περιφέρεια της Παγκόσμιας Ηπείρου, παρεισφρέοντας και ελέγχοντας τουςιστορικούς και πρωτογενείς πυρήνες της τελευταίας, να καταφέρει να βρεθεί στο κέντρο του παγκόσμιου συστήματος, να οικοδομήσει τον δικό της πυρήνα και να διαμορφώσει μια δική της ευρωκεντρική πλανητική τάξη), είτε το κοσμοσύστημα να πολυδιασπαστεί σε πολλαπλές  περιφερειακές τάξεις. 

Τα κείμενα της Κοσμοϊδιογλωσσίας γράφονται εθελοντικά και οικειοθελώς από το περίσσευμα χρόνου που κανείς μας δεν έχει. Αν θεωρείτε πως ο κόπος και ο χρόνος που αφιερώνονται έχουν αξία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κουμπί Donate, προκειμένου να συμβάλλετε στην απρόσκοπτη συνέχιση του εγχειρήματος της Κοσμοϊδιογλωσσίας.

25 | 6 | 1 μ.Κ (Year Ι AQ) | 2020