Προλεγόμενα ενός νέου Ιστορικού Κύκλου.

12 | 4 | 1 μ.Κ (Year Ι AQ) | 2020

Πρόλογος

Αρχικά, η ιδέα ήταν να οικοδομηθεί ένας νέος ψηφιακός-ηλεκτρονικός Οίκος που θα εμπεριείχε τέσσερις βασικούς εικονικούς χώρους. Ο πρώτος θα αποτελείτο από προσωπικές επιλογές και προτάσεις βιβλίων, άρθρων και μονογραφιών, ακαδημαϊκών εργασιών και ομιλιών·ο δεύτερος θα είχε ως αποκλειστική του θεματική τη Μουσική, σε όλες τις εκφάνσεις και διαστάσεις της·ενώ ο τρίτος θα περιλάμβανε λίστες, επίκαιρες στιγμές, εικόνες και αναφορές, από την ιστορία του κινηματογράφου·ο κύριος και τελευταίος χώρος θα ήταν ασφαλώς αυτός των ιδεών, παλαιών που θα επανέρχονταν και νέων που θα έβλεπαν το φως. Ο σχεδιασμός αυτός, λόγω υποκειμενικών δυσκολιών και αντικειμενικών περιορισμών, δεν κατέστη δυνατόν να λάβει ηλεκτρονική σάρκα οστά, όχι ως προς τα περιεχόμενα αλλά ως προς τη δομή του. Η επιστροφή λοιπόν γίνεται από τον ίδιο εικονικό οίκο που ολοκληρώθηκε ένας κύκλος.

Μουσική πρόταση για την ανάγνωση σας ―ιδιαίτερα τη νυχτερινή― ως μελωδικό χαλί και υπόστρωμα·διότι η μουσική έχει τη δύναμη να εξευγενίζει, να απαλύνει το ανθρώπινο πνεύμα και να ηρεμεί τα ανθρώπινα πάθη ― γενικότερα, να αναδεύει ψυχικά περιεχόμενα και να μεγιστοποιεί (συγ)κινήσεις τους, αποτελώντας συνάμα άρωμα και προέκταση τους. Η μουσική φανερώνει και διαπλάθει ψυχή. Εξ ου και ανθρωποποίηση.




Η περίοδος που διανύουμε θα αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της στη μνήμη, την ταυτότητα, τη συμπεριφορά και τις σχέσεις μας, για το υπόλοιπο της ζωής μας·τα παράγωγα και τα αποτελέσματα της δεν θα καθορίσουν, σφραγίζοντας, απλώς τις παρούσες αλλά και τις μέλλουσες γενεές. Ζούμε εξελίξεις και γεγονότα κοσμοϊστορικής σημασίας και μια από τις σημαντικότερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας·εξ ου και θέσαμε μια νέα χρονολόγηση. Οφείλουμε να αντιληφθούμε την ιστορική σημασία και βαρύτητα, το ριζικό χαρακτήρα, την έκταση και το βάθος των εξελίξεων, με τις οποίες εξοικειωνόμαστε ως άνθρωποι και οι οποίες δημιουργούν πολιτικό προηγούμενο και διαμορφώνουν ή, ορθότερα, μεταλλάσσουν δίκαιο.

Ανθρώπινες κοινωνίες και πολιτικές κοινότητες σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης βιώνουν από κοινού ένα συλλογικό τραύμα, μια διαδικασία αποκοπής και αποχωρισμού, κατάρρευσης του κόσμου τους. Γονείς και παιδιά, φίλοι και φίλες, παντρεμένοι και ανύπαντροι, εραστές, ερωμένες και σύντροφοι, παππούδες, γιαγιάδες και εγγόνια, αδέρφια, θείες και ανίψια· όλοι και όλες χωρίζονται και απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον ― αλλά και μεταξύ τους σε αρκετές περιπτώσεις. Τουλάχιστον το ένα τρίτο των ανθρώπων στον πλανήτη ―αν όχι ο μισός πληθυσμός του―, έστω ονομαστικά, ζει υπό το καθεστώς κάποιας μορφής περιορισμού, περιστολής και ρύθμισης των φυσικών του σχέσεων και δεσμών. Φαινόμενα τέτοιας έκτασης κυοφορούν, δυνητικά και εν σπέρματι, εξουσιασμό μακροκοινωνικού χαρακτήρα πλανητικής κλίμακας.

Η περιστολή των κοινωνικών επαφών και η καταστολή των φυσικών δεσμών των ανθρώπων εξωθεί σε περαιτέρω ανάπτυξη και εμβάθυνση των ψηφιακών και εικονικών τους σχέσεων και επαφών. Η εικονική υποκατάσταση καταπραΰνει αλλά δεν επουλώνει το προσωπικό και συλλογικό ψυχικό τραύμα που προξενεί ο εξαναγκασμός της φυσικής αποκοπής και της κοινωνικής αποστασιοποίησης και απομόνωσης. Η ψηφιακή παρουσία και η πραγματικότητα της εικόνας δεν υποκαθιστά ουσιωδώς, παρά μονάχα φαινομενικώς, την φυσική απουσία και την αλήθεια του σώματος.

Διαμορφώνονται κοινωνικοί όροι, οικοδομούνται τεχνολογικά θεμέλια, αναπτύσσονται πολιτικές πρακτικές που, δυνητικά, μπορούν να συμβάλλουν στη μεταβολή της τεχνολογίας από υλική δύναμη ανεξαρτησίας, απελευθέρωσης και ενδυνάμωσης του αυτεξουσίου και αυτοκυριαρχου χαρακτήρα του ανθρώπου, σε όργανο απόλυτου ελέγχου, καταναγκασμού και εξουσιασμού καθολικού χαρακτήρα.


Ο χωρικός περιορισμός και η ρύθμιση των μετακινήσεων των ανθρώπων εξωθεί σε μια συνθήκη που η φυσικότητα και η κοινωνικότητα υποκαθίστανται από την εικονικότητα και τη ψηφιακότητα. Η συνθήκη αυτή αν παγιωθεί και επεκταθεί στο χώρο, διευρυνθεί σε διάρκεια και βαθύνει σε ποιότητα, μπορεί να διαμορφώσει μια κατάσταση όπου το προσεχές μεγάλο χάσμα, η επόμενη μεγάλη διαίρεση, να μην σχετίζεται με την πρόσβαση και την ποιότητα σε ψηφιακά μέσα και υπηρεσίες αλλά στη ρύθμιση και την προνομιακή μεταχείριση της απρόσκοπτης και αυτόβουλης σχέσης πρόσβασης και αποσύνδεσης μεταξύ φυσικού και ψηφιακού περιβάλλοντος.

Η στενή οριοθέτηση και η αποκοπή των ανθρώπων απ'το φυσικό χώρο και το αστικό περιβάλλον, η ρύθμιση και μείωση της κινητικότητας τους και ο έλεγχος επί της σωματικής ελευθερίας τους επηρεάζουν, με τη σειρά τους, την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι σε όλες τις διαστάσεις και τις όψεις της. Οι προσπάθειες ελέγχου δεν περιορίζονται στη σωματική κίνηση και ελευθερία των ανθρώπων αλλά επεκτείνονται και στον τρόπο που σκέφτονται, στην καθυπόταξη της ελευθερίας της σκέψης και στον έλεγχο των ιδεών. Αποτελούν, μεταξύ άλλων, προσπάθειες διαχείρισης και ελέγχου του χρόνου ―ο οποίος κυλάει και χάνεται ανεπιστρεπτί υπερβαίνοντας κάθε φυσικό εμπόδιο― που παράλληλα με την αυξημένη δραστηριότητα των ανθρώπων ως χρηστών εικονικών περιβαλλόντων και την ψηφιακή υπερσυσσώρευση πληροφοριών και δεδομένων ―τα οποία αποθηκεύονται και εν συνεχεία χρησιμοποιούνται ως εισροές στο (δια)δίκτυο― μπορούν να σηματοδοτήσουν μια ιδιόμορφη διαδικασία ηλεκτρονικής τυποποίησης των ανθρώπων ―μέσω της αναγωγής τους στο χρόνο της ψηφιακής εικόνας της οθόνης του υπολογιστή, του κινητού τηλεφώνου, της τηλεόρασης κ.ο.κ― καθιστώντας τους υπολογίσιμους, ελέγξιμους και ορατούς, περιορίζοντας άρα τους κινδύνους και τις απειλές που οι ίδιοι συνεπάγονται όταν ζουν και κινούνται στο φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον.

Η υπό διαμόρφωση κατάσταση ως δυναμική εξέλιξη, ανεξάρτητη από τα κίνητρα των σημερινών κυβερνώντων όπου Γης, αποτελεί πρόπλασμα και εμπεριέχει σε σπερματική μορφή τη δυνατότητα αποϋλοποίησης (dématérialisation/dematerialization) των ανθρώπων από το φυσικό δημόσιο χώρο και το κοινωνικό τους περιβάλλον και την συνεπακόλουθη εξαΰλωση τους σε εικονικά περιβάλλοντα που καθιστούν δυνατό τον μαζικό ψηφιακό έλεγχο τους, ο οποίος μπορεί να καταστεί δυνάμει απόλυτος. Ο περιορισμός του φυσικού χρήματος, δηλαδή των μετρητών, και μια πιθανή ευρεία νομισματική ψηφιοποίηση ―είτε υπό τη μορφή κάρτας είτε μέσω κάποιας εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο―, δυνητικά, και εφόσον δεν υπάρξουν θεσμικές δικλείδες ασφάλειας, μπορεί να οδηγήσει σε ελέγχο και καταγραφή του είδος, της τοποθεσίας και του χρόνου αγοράς προϊόντων, σε φορολόγηση ή δέσμευση κατά βούληση, και σε αδυναμία αγοράς και πώλησης δίχως τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος ή κάποιας μορφής σύνδεση ή/και σύνθεση βιολογικού και ψηφιακού και, ευρύτερα, σε απόλυτη παραβίαση της ιδιωτικότητας. Αφανής όψη των περιορισμών και της απαγόρευσης της ελεύθερης και κατά βούληση κυκλοφορίας και σωματικής κίνησης, αποτελεί και η έμμεση ρύθμιση της σεξουαλικότητας των μονομελών και μονογονεϊκών νοικοκυριών ―τα οποία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο υλικής και ηθικής φτώχειας και εξαχρείωσης και αποτελούν την άλλη όψη της δημογραφικής γήρανσης, της μεταβολής στη δομή της οικογένειας και στα ατομικά και κοινωνικά ήθη― που στρέφονται μαζικά σε υπηρεσίες και ιστοσελίδες σεξουαλικού και ερωτικού περιεχομένου ή σε διάφορες μορφές τηλε-ερωτικής επικοινωνίας με γνωστούς και αγνώστους, εξέλιξη που απομειώνει αν δεν εξαλείφει τη σεξουαλικότητα από το κοινωνικό περιβάλλον υποκαθιστώντας, με εξαναγκαστικό πλέον τρόπο, τη φυσική σεξουαλικότητα με την εικονική. Η αποϋλοποίηση της φυσικής σεξουαλικότητας και η εικονικοποίηση της, η εξαΰλωση της σε εικονικά περιβάλλοντα, όταν λαμβάνει εξαναγκαστικά και όχι οικειοθελή χαρακτηριστικά, λειτουργεί έμμεσα ως μέτρο πληθυσμιακού σχεδιασμού και ελέγχου γεννήσεων (population planning/control) και καταργεί, μέχρι ενός σημείου ―διότι υπάρχουν και οι όροφοι στο εσωτερικό των πολυκατοικιών ή τα απέναντι μπαλκόνια―, τις ερωτικές ανθρώπινες επαφές σώμα με σώμα.

Κατ'οίκον απομόνωση και περιορισμός ελεύθερης πρόσβασης και ανεμπόδιστης κίνησης στο φυσικό χώρο, έμμεση ρύθμιση και καταστολή της φυσικής σεξουαλικότητας και χειραγώγηση της εικονικής διάστασης της, και εξωτερικά επιβαλλόμενος εξαναγκασμός, διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα που ωθεί με εσωτερική λογική συνέπεια σε διατάραξη του ανθρώπινου ψυχισμού ― που αν συνοδευθεί από καταιγισμό μηνυμάτων πανικού, φόβου και απειλών, συνεχή ψυχολογικό πόλεμο, χειραγώγηση του φαντασιακού, εσωτερίκευση εξουσιαστικών ή επιθετικών αντιλήψεων και μισανθρωπία ―η οποία διαχέεται μεθοδικά και προωθείται εδώ και δεκαετίες μέσω διαφόρων εκφάνσεων της μαζικής κουλτούρας―, μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση ή μετάλλαξη της ανθρώπινης ψυχικής σφαίρας. Άνθρωποι υπό ηθικοπνευματικές συνθήκες και από κοινωνικές δεξαμενές όπως οι προαναφερθείσες, βομβαρδιζόμενοι από ιδεολογήματα που θα επικαλούνται την πρώτη γραμμή της «προόδου» και την πρωτοπορία της «εξέλιξης» ―προκειμένου να αποκτήσει νομιμοποιητική βάση μια ιδεολογικοποιημένη χρήσης της τεχνολογίας ως όργανο απόλυτου και καθολικού εξουσιασμού των ανθρώπων― θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόθυμους εθελοντές της βιοψυχικής αποδόμησης, αναδόμησης και, εν τέλει, υβριδικής βιοτεχνολογικής και βιοπληροφορικής ανακατασκευής τους.


Η κατάρρευση της κατασκευασμένης από τον άνθρωπο φαντασιακής και φαινομενικής τάξης του κόσμου, που υπάρχει ως πραγματικότητα κυρίως μέσα στο κεφάλι του, φανερώνει μια αλήθεια. Ο έλεγχος και η τάξη που γίνεται προσπάθεια να εγκαθιδρυθούν είναι, υπό τις παρούσες αρχικές συνθήκες, μονάχα φαινομενικές. Η αλήθεια είναι περισσότερο ανησυχητική και ψυχικά επώδυνη: κανείς δεν έχει τον έλεγχο. Η αταξία είναι η πραγματικότητα του κόσμου. Η αλήθεια του κόσμου είναι το χάος. Η δήλωση αυτή, όμως, δεν μπορεί να αποτελεί μήνυμα.

Οι προσπάθειες καθυπόταξης του διαφαινόμενου χάους και της αναδυόμενης αταξίας μέσω της παύσης και παράλυσης, ουσιαστικά της καταστολής, της φυσικής, κοινωνικής και οικονομικής ανθρώπινης ζωής ούτε αποτελούν ούτε οικοδομούν τάξη ― ενταγμένη σε ένα πλαίσιο δικαιοσύνης που θα εξασφαλίζει την ανθρώπινη ελευθερία. Θέτουν όμως τα θεμέλια και την υποδομή απόλυτης εξάρτησης και ετεροπροσδιορισμού του ανθρώπου ως οντότητας και ύπαρξης από τον ψηφιακό θηριώδη Λεβιάθαν.

Η καταστολή συνήθως λαμβάνει χώρα κατά την διάρκεια και διενέργεια επώδυνων επεμβάσεων, λειτουργεί αγχολυτικά και θέτει υπό έλεγχο σπασμωδικές κινήσεις συμβάλλοντας στην απουσία της αίσθησης του πόνου. Σημασία έχει το τόξο ή η τροχιά και η πορεία της αντίδρασης και της εξέλιξης. Η διαχείριση κρίσεων και εκτάκτων καταστάσεων έρχεται πάντα με καθυστέρηση και κατόπιν εορτής δίχως πρόνοια για τις προκλήσεις του μέλλοντος. Το πρόσφατο και απώτατο παρελθόν παρέχει πλήθος ιστορικών παραδειγμάτων ανθρωπίνων κοινωνιών που, υπό την απειλή μιας κρίσης, υπήρξαν αρχικά συσπειρωμένες και ενωμένες συναισθηματικά και πολιτικά, καταλήγοντας στο τέλος βαθιά διχασμένες και απογοητευμένες, ξεχειλίζοντας από οργή. Τα συλλογικά τραύματα (I) και οι ψυχικές μεταλλάξεις (II) εμπεριέχουν στους κόλπους τους σπόρους οργής και καταστροφής.


Το διχοτομικό σχήμα παγκοσμιοποίηση vis-à-vis εθνικισμός ως αλληλοαποκλεισμός αποτελεί ψευδές δίλημμα. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι εχθρός του εθνικισμού ούτε ο εθνικισμός εχθρός της παγκοσμιοποίησης. Οι δύο δυνάμεις αναπτύχθηκαν παράλληλα κατά τη βιομηχανική περίοδο. Η παγκοσμιοποίηση και ο εθνικισμός έχουν ιστορικά αυτό-συσταθεί, διαμορφωθεί και οργανωθεί μεταξύ τους. Η αλληλεξάρτηση και η αλληλόδραση που παρουσιάζεται ως αποκλειστικό χαρακτηριστικό της παγκοσμιοποίησης ―σε υπερεθνική και περιφερειακή κλίμακα―, πέραν του γεγονός πως αποτελεί χαρακτηριστικό και του εθνικισμού ―σε διακρατική και ενδοκρατική κλίμακα―, αποκρύβει την αλληλόδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ της ίδιας της παγκοσμιοποίσης και του ίδιου του εθνικισμού. Ανάλογες παρανοήσεις και στρεβλώσεις νοημάτων συναντούμε όχι μονάχα στα πεδία της ιδεολογίας και της διαδικασίας αλλά και στο επίπεδο της πολιτικής μονάδας και της οργανωτικής μορφής, δηλαδή της διχοτομίας αυτοκρατορία vis-à-vis εθνικό κράτος ― αυτοκρατορίες χρησιμοποίησαν πολιτικές εθνικοποίησης και εθνικισμοί επιδίωξαν την οικοδόμηση αυτοκρατορικών εθνών. Οι παρανοήσεις προκύπτουν κυρίως λόγω της ανυπαρξίας ουσιαστικής και εμβριθούς μελέτης του εθνικισμού ―ο οποίος δεν έχει εξεταστεί με τη σοβαρότητα που του αρμόζει―, μονομερών αντιλήψεων και προσεγγίσεων περί παγκοσμιοποίησης και, τέλος, εξαιτίας μιας στάσης και αντίληψης που βλέπει τα πράγματα μέσα από ένα εξελικτικό ή γραμμικό ιστορικό πρίσμα στο οποίο υφέρπει, όσο και αν το αρνείται, τελεολογία. Πρέπει να πας πέρα και πάνω από τέτοιες διχοτομίες προκειμένου, με καθαρή ματιά, να αντιληφθείς τι συμβαίνει, τόσο στον εκάστοτε πόλο και τη μεταξύ τους σχέση όσο και βαθύτερα συστημικά.

Η παγκόσμια εξάπλωση του εθνικισμού παράγει τυποποιημένα μοντέλα συλλογικής οργάνωσης σε πολλαπλά επίπεδα που ενσωματώνονται ή απορροφούνται ευκολότερα σε διεργασίες παγκόσμιας κλίμακας ― κατά τις οποίες ορισμένα κράτη και πολιτικές κοινότητες (κατ)αναλώνονται και καταστρέφονται ενώ κάποια άλλα αντέχουν, αν δεν ωφελούνται, μετασχηματίζονται και συνεχίζουν. Η υπέρβαση της γεωγραφικής εγγύτητας ή γειτνίασης και των περιφερειακής κλίμακας ολοκληρώσεων από την παγκοσμιοποίηση κατέστη δυνατή, έστω για μικρό χρονικό διάστημα, εδραζόμενη και θεμελιωμένη σε ισχυρά κράτη που χαρακτηρίζονταν από υψηλά επίπεδα τεχνολογικής ανάπτυξης και οργανωτικής ισχύος ― τάσεις και εξελίξεις απο-παγκοσμιοποίησης φανερώνουν, πέρα από τις παθογένειες της ίδιας της παγκοσμιοποίησης, αδυναμία κρατών και υποχώρηση της ισχύος τους, όχι ενίσχυση τους.

Η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά μόνο το άνοιγμα των οικονομιών για το εμπόριο και την κατανάλωση, αλλά και τη χρήση νέων τεχνολογιών οργάνωσης και ιδεολογικής νομιμοποίησης και δικαιολόγησης·τροφοδοτείται η ίδια και συμβάλλει με τη σειρά της σε ισχυρότερες υποδομές και στην ανάπτυξη μεγαλύτερων δυνατοτήτων στο πεδίο της επιτήρησης που επιτρέπουν αυξημένη ικανότητα αστυνόμευσης φυσικών προσώπων και συνόρων, ευκολότερη συλλογή πληροφοριών για τους πολίτες, αύξηση της φορολογίας και χρήση σύγχρονων εργαλείων για την ενίσχυση της λαϊκής υποστήριξης. Παράλληλα, όμως, η παγκοσμιοποίηση αποδυναμώνει το κράτος σε άλλους τομείς και λειτουργίες του. Γενικότερα, ο εθνικισμός επηρεάζει την παγκοσμιοποίηση και αντίστροφα. Μόνον ο εθνικισμός εκφραζόμενος μέσω ενός λόγου ενότητας και αλληλεγγύης, που να γίνεται σε γενικές γραμμές πιστευτός, μπορεί με τέτοια ταχύτητα να κλείνει σύνορα, σχολεία και πανεπιστήμια, να καταστέλλει την οικονομική δραστηριότητα, να παγώνει την κοινωνική ζωή, να απαγορεύει την κυκλοφορία και τις συναθροίσεις ανθρώπων, να κάνει ευρεία χρήση στρατού και αστυνομίας, να εφαρμόζει δρακόντεια μέτρα απο-παγκοσμιοποιήσης ― και την ιδία στιγμή να προωθεί και να θέτει σε εφαρμογή μαζικά και γοργά μέτρα ψηφιακής υπέρ-παγκοσμιοποίησης, επιτάχυνσης τεχνοκεντρικής οργάνωσης, περιορισμού των φυσικών σχέσεων και της ελευθερίας μετακίνησης, ψηφιοποίησης συναλλαγών, ασφάλειας και συλλογής πληροφοριών, έλεγχο του κοινωνικού περιβάλλοντος, και το καθεστώς να διατηρεί νομιμοποίηση και μονοπώλιο νόμιμης βίας. Η ιδεολογία του εθνικισμού είναι υπερπολύτιμη, τόσο για την παγκοσμιοποίηση ως διαδικασία όσο και για το κράτος ως οντότητα.

Ωστόσο, δε θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας η ιστορική πραγματικότητα πως το κράτος, ως αυτόνομη οντότητα και πολιτικό φαινόμενο, έχει υπάρξει επί αιώνες ανεξάρτητα από την ιδεολογία του εθνικισμού και μονάχα πρόσφατα αποτέλεσε φορέα και εκφραστή λαϊκής κυριαρχίας ― στην πράξη και από απόψεως ουσίας το έθνος αποτελεί πολιτική κοινότητα νομιμοποίησης κράτους, της ύπαρξης και της λειτουργίας του. Πέρα από εθνοκρατικές στερεοτυπικότητες μαζικής κατανάλωσης θα πρέπει να αναγνωριστεί ρητά και να γίνει κατανοητό πως το έθνος ως πολιτική κοινότητα, στην διατλαντική περιοχή, έχει αποδυναμωθεί συμβολικά και λειτουργικά, είναι αποψιλωμένο και ζαρωμένο, δίχως ζωτικότητα, ενεργητικότητα και όραμα, και αντιδρά λειτουργώντας αμυντικά κυρίως έναντι του κράτους ως πολιτικής οντότητας ― το κράτος, εάν κρίνει σκόπιμο και συμφέρον, μπορεί ανά πάσα στιγμή να συνεχίσει την ύπαρξη του δίχως το έθνος. Επίσης, το κράτος, μπορεί να ωθήσει σε επανενεργοποίηση του έθνους ως συντελεστή ισχύος, προκειμένου να επαναβεβαιώσει την κυριαρχία του, να αμυνθεί ή να επανανομιμοποιηθεί ― όχι επειδή ταυτίζεται μαζί του ή είναι ηθικό. Το κράτος δεν έχει a prioriενυπάρχουσα ή έμφυτη δομή και λειτουργία και η εξέλιξη του δεν είναι γραμμική.

Άνθρωποι και πρακτικές που επιβάλλουν ή δικαιολογούν την εκκένωση και αραίωση του δημόσιου χώρου ―δίχως τον οποίον δεν υπάρχει έθνος ως πολιτική κοινότητα― και την ιδία στιγμή ξιφουλκούν εναντίον της εμπορικής, καταναλωτικής και πολιτικής διάστασης της παγκοσμιοποίησης, πρεσβεύοντας συνθήκες πολιτικής και οικονομικής απο-παγκοσμιοποίησης, πολυδιάσπασης και κατακερματισμού, επιταχύνουν και εμβαθύνουν την τεχνολογική υπέρ-παγκοσμιοποίηση σε επίπεδο τεχνικών οργάνωσης, ασφάλειας και συλλογής πληροφοριών με εθνοκεντρική δικαιολόγηση. Η Sophia, τα φυσικά δικαιώματα και τα υπαρξιακά ερωτήματα ―που θα διαβάσετε στο μέρος IX― από τη μια μεριά, και από την άλλη πολιτικές ασφαλειοποίησης της δημόσιας ζωής, βιοπληροφορική οργάνωση και υποδόρια ή έμμεσα cyborg data mining. Περιγράφουμε πιθανότητες και δυνατότητες απέναντι στις οποίες θα πρέπει να αναπτυχθούν αντιλήψεις περί τεχνολογικής λογοδοσίας, πολιτικές δικλείδες ασφάλειας και θεσμικά αντίβαρα.

Τέλος, η ιδεολογική διχοτομία παγκοσμιοποίηση vis-à-vis εθνικισμός μπορεί να είναι λειτουργική προκειμένου να στρατεύονται ομάδες ανθρώπων στους σκοπούς συγκεκριμένων συμφερόντων, όμως είναι παραπλανητική από απόψεως ιστορικής ουσίας. Ο εθνικισμός, συχνά, εμφανίζεται όχι ενεργητικά αλλά ως απόρροια, αντίδραση και έμμεση συνέπεια ευρύτερων διαρθρωτικών αλλαγών και μεταβολών ―δηλαδή ως αποτέλεσμα συστημικών σεισμών―, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας, κατάρρευσης και του ανασχηματισμού κρατών. Όλες οι μεγάλες διευρύνσεις προς κάποια μορφή πλανητικοποίησης εγκαθιδρύθηκαν ή θεσμοθετήθηκαν μετά, και όχι πριν, από την άνοδο δυνάμεων αντίδρασης, ανάσχεσης ή αποτροπής και έπονται, δεν προηγούνται, συγκλονιστικών καταστροφών μαζικής κλίμακας (Κ.τ.Ε, Ο.Η.Ε). Η μέχρι προ λίγων ετών πολιτική προώθηση και ιδεολογική προσπάθεια σμίλευσης της παγκοσμιοποίησης από το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής προς μια κατεύθυνση υποκειμενικών επιδιώξεων ―μέσω προώθησης συγκεκριμένων συμφερόντων και αντιλήψεων, χρησιμοποίησης αμερικανοκινούμενων μέχρι πρότινος θεσμών και χρήσης ενός αγοραίου ιδεολογικού δόγματος φονταμενταλιστικού οικονομισμού― στα πλαίσια ενός ιεραρχικά δομημένου συστήματος ηγεμονίας και χειραγώγησης μιας πολυ-παραγοντικής και πολυεπίπεδης αντικειμενικής εξέλιξης και διαδικασίας που την υπερέβαινε ολοένα και εντονότερα, έχει εξαφανίσει από τις συνειδήσεις το προηγούμενο ιστορικό γεγονός.


Το κράτος ως φορέας και εκφραστής λαϊκής κυριαρχίας στα πλαίσια μιας οργανωμένης πολιτικής κοινότητας με κοινό παρελθόν την οποία ονομάζουμε έθνος, συγκροτήθηκε ως αποτέλεσμα ευρύτατων συστημικών μεταβολών και οργανωτικών μετασχηματισμών που οδήγησαν σε σταδιακή κατάρρευση του παλαιού αυτοκρατορικού κόσμου και στην ανάπτυξη μιας εναλλακτικής οργανωτικής μορφής που τυπικά ονομάζουμε εθνικό κράτος. Η περίοδος που διανύουμε είναι ανάλογης, αν όχι μεγαλύτερης, συστημικής οργανωτικής σεισμικότητας και βαρύτητας και μπορεί, μεσοπρόθεσμα, να οδηγήσει σε εξίσου βαθύτατους και δομικούς οργανωτικούς μετασχηματισμούς που θα επηρεάσουν τις σχέσεις μεταξύ πόλεων, κρατών και περιφερειών, σε συστημικό επίπεδο.

Η ενδοχώρα μητροπολιτικών περιοχών και μεγαλουπόλεων, αστικών συσσωματώσεων και συνενώσεων (megacities, metroplex, conurbation, city clusters), δεν είναι το έδαφος του κράτους στο οποίο βρίσκονται, αλλά ο πλανήτης. Οι μεγά-περιοχές αστικών συμπλεγμάτων, προκειμένου να υπάρχουν και να λειτουργούν, προϋποθέτουν πολλαπλές εμπορικές συνδέσεις, οικονομικούς δεσμούς, και συνεχείς ροές, που τις συνδέουν με τα δίκτυα της πλανητικής ενδοχώρας τους. Αν οι ροές ελαχιστοποιηθούν, οι συνδέσεις διακοπούν και τα δίκτυα καταρρεύσουν, οι μητροπόλεις αυτές, στην πλειοψηφία τους, δεν μπορούν να αυτοσυντηρηθούν περιορισμένες στα πλαίσια του εθνικού εδάφους. Ακόμη και αν η παραγωγή επιστρέψει σε κοντινότερες προς αυτές αποστάσεις, η επιβίωση τους προϋποθέτει κράτη ηπειρωτικών διαστάσεων, διαφορετικά, απαιτεί εξωτερική δικτύωση και απεξάρτηση ή αυτονόμηση από την εθνική επικράτεια στην οποία βρίσκονται.

Οι συνθήκες αυτές δεν μεταβάλλονται με ψήφους και εκλογές νέων κυβερνήσεων, δηλαδή στη χρονική διάρκεια ενός ή δύο εκλογικών κύκλων.

Το κράτος βρίσκεται αντιμέτωπο με μια τεράστια πρόκληση: οφείλει να παρέχει συνθήκες και εγγυήσεις ασφάλειας για τους πολίτες του μέσα σε ένα πλαίσιο ευνομίας, και τάξη στο εσωτερικό του μέσα σε ένα πλαίσιο δικαιοσύνης που να μην καταπνίγει την ελευθερία τους, να εξυπηρετεί τις βιοτικές ανάγκες και να διασφαλίζει ένα επίπεδο οικονομικής λειτουργίας και συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης για όλους τους πολίτες, να διατηρεί την κοινωνική συνοχή, να μεριμνά για την υγεία των πολιτών, να συντηρεί νόμιμη αξίωση στο μονοπώλιο της βίας, να διαφυλάσει κάποιας μορφής εξωτερική κυριαρχία ― και την ίδια στιγμή να καλύπτει τις υπερμεγέθεις και τεράστιες ανάγκες των μητροπολιτικών κέντρων, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες και τα κόστη για τη συντήρηση τους σε συνθήκες αραίωσης, διαταραχής και επιβράδυνσης του φυσικού εμπορίου, των εφοδιαστικών αλυσίδων και των δικτύων μεταφοράς, διατηρώντας παράλληλα τη συνοχή της πολιτικής κοινότητας: ένας εργάτης της κοσμόπολης Tokyo-Yokohama (δύο πόλεις που λειτουργικά συγχωνεύονται), της μητροπολιτικής περιοχής San Francisco–Oakland–Berkeleyή ένας Francilienτης Île-de-France, μπορεί να αισθάνεται ως αυτονόητα ορισμένα πράγματα που στα μάτια ενός ευκατάστατου κατοίκου μιας μεγάλης επαρχιακής πόλης της νήσου Hokkaido, της κομητείας της Oklahomaή του Corrèzeνα φαίνονται ανούσια, και μάλιστα οι απαιτήσεις και οι ανάγκες του πρώτου να λειτουργούν εις βάρος του τελευταίου. Το κράτος πρέπει να φέρεις εις πέρας όλα τα προηγούμενα σε συνθήκες πολλαπλών εξωγενών συστημικών κρίσεων και αναστολής οικονομικών λειτουργιών ―από τις οποίες προκύπτουν προβλήματα εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας―, δίχως το καθεστώς να χάσει τη νομιμοποιήση του στις συνειδήσεις των πολιτών.

Θα υπάρξουν κράτη που δεν θα καταφέρουν να ανταπεξέλθουν. Μέσα από τα εδαφικά σπλάχνα των κρατών που δεν θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, καλύπτοντας τις ανάγκες τόσο της πολιτικής κοινότητας ―δηλαδή του έθνους― όσο και των μητροπόλεων ―δηλαδή των εμπορικών κόμβων, των εδρών του χρήματος και των κέντρων της τεχνολογικής ανάπτυξης―, ενδέχεται να αναδυθούν κυρίαρχες πόλεις, οι οποίες θα διασυνδεθούν με δίκτυα άλλων πόλεων συμμετέχοντας σε ψηφιακές νομισματικές περιοχές, να προκύψουν ανεξάρτητες περιοχές που σε σύντομο χρονικό διάστημα θα απορροφηθούν από γειτονικά κράτη ―εφόσον τα τελευταία θα έχουν ανταποκριθεί στις αντίστοιχες απαιτήσεις― και, τέλος, αυτόνομες ή περίκλειστες περιοχές και κοινότητες που θα έχουν εισέλθει σε μια διαδικασία απλοποίησης των εσωτερικών τους λειτουργιών, όχι λόγω κατάρρευσης αλλά αυτοβούλως.

Υπάρχουν αρκετά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά της παγκόσμιας πολιτικής αταξίας που προσφέρουν prima facie, ενδείξεις αν όχι αποδείξεις, τέτοιων τάσεων ― δηλαδή μιας διαδικασίας πολιτικού καταβολισμού. Πρακτικές ψηφιακής υπέρ-οργάνωσης και τεχνολογικής πολυπλοκότητας λαμβάνουν χώρα παράλληλα με διαδικασίες απλοποίησης και καταβολισμού που λαμβάνουν χώρα σε φυσικό επίπεδο (VIII).

Υπάρχουν μητροπόλεις που λειτουργούν με λογική κατοχής και ιδιοκτησίας του πλανήτη και των ανθρώπων που τον κατοικούν ―παράγοντας ασφαλώς και τον αντίστοιχο ανθρωπολογικό τύπο― και είναι απρόθυμες να αναλάβουν το κόστος και την ευθύνη για τα μεγάλα πλανητικής εμβέλειας σύγχρονα προβλήματα ―ενώ αποτελούν πηγή και ρίζα των περισσότερων εξ αυτών― παρόλο που μπορούν να συνεισφέρουν στην επίλυση τους. Οι μητροπολιτικές περιοχές θεωρούνται ακόμη και σήμερα περισσότερο ως ένας αστικός χώρος να ζεις παρά ως μια κοινότητα που προσφέρει μια ταυτότητα και δίνει απάντηση στο ερώτημα ποιοι είμαστε; (αν και είναι εμφανής η ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα τους). Η μη ανάληψη κόστους και ευθύνης μαζί με το ζήτημα της ταυτότητας, συνεπικουρούμενα από την αδιαφορία για την ύπαρξη συνεχούς πολιτικά εδαφικού χώρου, αποτελούν ορισμένους από τους σημαντικότερους λόγους που οι πόλεις δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα κράτη, προς το παρόν τουλάχιστον. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα πόλεις θα ιδωθούν ως θεραπεία για ένα δυσλειτουργικό κράτος και θα τους ανατεθούν ολοένα και μεγαλύτερες αρμοδιότητες οι οποίες θα εξελιχθούν. Δε χρειάζεται να αναφέρουμε εδώ περιπτώσεις πολιτειών και πόλεων που το οικονομικό τους εκτόπισμα είναι μεγαλύτερο από κράτη πρώτης γραμμής, σε παγκόσμια ή περιφερειακή κλίμακα, και ότι περίπου το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε έναν αριθμό λίγων εκατοντάδων μεγαλουπόλεων. Επίσης, σε περίπτωση ρευστοποίησης και κατάλυσης των κοινωνικών συμβολαίων οι άνθρωποι στο δήμαρχο και τον περιφερειάρχη της περιοχής τους θα απευθυνθούν, σε φυσικό χρόνο και χώρο, όχι σε κάποιο ψηφιακό και εικονικό τους υποκατάστατο.

Στα πλαίσια μιας ολοένα και εντονότερης μηχανοποίησης του κόσμου, οι μητροπόλεις ―με την χρηματοκεντρική τους οικονομία, την τεχνολογική τους ανάπτυξη, την εμπορική τους ισχύ και το συνεχώς διευρυνόμενο οικονομικό και πληθυσμιακό τους μέγεθος και μερίδιο, που καθιστά όλες τις υπόλοιπες περιφέρειες μιας χώρας υποτελείς επαρχίες―, θα μπορούσαν να φτάσουν σε σημείο να κυβερνούν σε τέτοιο βαθμό το κράτος που να καταλήξει απλό κουφάρι, το ίδιο, και η πολιτική κοινότητα που κατοικεί επί του εδάφους του, κενό γράμμα. Υπό μια έννοια το ερώτημα, σε πολλές των περιπτώσεων, είναι ποιος θα καταρρεύσει: ή μητροπόλεις ή τα κράτη; Όμως και η αντίθετη περίπτωση, δηλαδή η τρομακτική ισχυροποίηση του κράτους μέσω της ψηφιοποίησης και η ενίσχυση της εσωτερικής του κυριαρχίας και της υπέρτατης εξουσίας του επί του εδάφους και των πολιτών, συμβαδίζοντας παράλληλα με αποδυνάμωση της εξωτερικής του κυριαρχίας λόγω ακριβώς της ψηφιοποίησης (αμέσως παρακάτω), θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποϋλοποίηση του έθνους από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και εξαΰλωση του σε ψηφιακά υποκατάστατα ― δεν υπάρχει πολιτική κοινότητα δίχως φυσικό δημόσιο χώρο.

Ψηφιακά υποκατάστατα του δημόσιου χώρου βρίσκονται εκτός εθνικής επικράτειας και συνταγματικής έννομης τάξης. Ο λεγόμενος ψηφιακός δημόσιος χώρος, ως εικονικό περιβάλλον, δεν είναι ούτε δημόσιος ούτε εθνικός ούτε χώρος ούτε περιβάλλον ― είναι ψηφιακή πλατφόρμα επί της οποίας ασκούν έλεγχο και επιβάλλουν κανόνες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας υπερεθνικής υπερσυσσώρευσης και υπερσυγκέντρωσης δεδομένων και πληροφοριών, που τα στρατηγεία και η φυσική τους έδρα βρίσκεται κυρίως στην επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ορισμένες από αυτές αποτελούν τις μεγαλύτερες πλατφόρμες διαφήμισης και συσσώρευσης πληροφοριών και προσωπικών δεδομένων στον πλανήτη, με τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο ενεργούς και περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια συνολικούς χρήστες, καθώς και δικό τους ψηφιακό νόμισμα (θα ασχοληθούμε αναλυτικά με όλες τις διαστάσεις της ψηφιοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της νομισματικής). Υπό αυτή την έννοια, η φαινομενική ισχυροποίηση του κράτους μέσω της ψηφιοποίησης μπορεί να ιδωθεί ως ουσιαστική αποδυνάμωση του ―ορθότερα αποτελεί ισχυροποίηση στο εσωτερικό και αποδυνάμωση ως προς το εξωτερικό― και μετατροπή του σε μηχανισμό θεσμοθέτησης, νομιμοποίησης και επιβολής πολιτικών υπό αυξημένη κεντρική υπερκρατική καθοδήγηση ή καθ'υπαγόρευση αποκεντρωμένων υπερεθνικών ιδιωτικών συμφερόντων και δικτύων.

Στο παρελθόν, η μεγέθυνση των πόλεων στα πλαίσια των αυτοκρατορικών περιοχών κατέστησε την τεχνολογία αστική. Στις μέρες μας, η υπερδιόγκωση των μεγαλουπόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών ―εις βάρος της εθνικής επικράτειας στην οποία βρίσκονται ή εις βάρος εθνικών περιοχών άλλων κρατών― καθιστά σταδιακά την τεχνολογία μετα-εθνική και μετα-αστική. Μια νέα εξουσία και τάξη (Fifth Estate) έχει αρχίσει να υπερβαίνει την άτυπη αλλά ουσιαστική εξουσία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να καταπιεί ή, ορθότερα, να αλλοιώσει σε τέτοιο βαθμό τις τρεις κύριες εξουσίες ―τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική― καθιστώντας τες εξαρτήματα της και καταλύοντας κάθε έννοια εξυπηρέτησης δημοσίου συμφέροντος, απειλώντας κατά αυτόν τον τρόπο την ομαλή λειτουργία των πολιτευμάτων.

Η αγορά, που ως forumκαι ως market, γεννήθηκε από την ελευθερία της μετακίνησης, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, σταδιακά υποκαθίσταται από την ψηφιακή Λερναία Ύδρα·και, μαζί με αυτήν, καταπίνει και τον φυσικό δημόσιο χώρο. Κυκλοφορεί ένα αρπακτικό, ένα θηρίο, «εκεί έξω». Είτε το ονομάσει κανείς Λεβιάθαν, παραπέμποντας σε ένα περιεχόμενο που θα αφορά την Ύλη, μορφή και εξουσία μιας ψηφιακής και αποϋλοποίημένης πολιτικής κοινότητας, είτε Tiamatή Ύδρα, Lotan, Vritraή Jörmungandr, Tanninή Tehom, όπως είναι μερικά από τα μυθολογικά και θρησκευτικά ονόματα του, η κατάσταση που διαμορφώνεται σταδιακά δε μοιάζει να αλλάζει ως προς την ουσία της: σε αρκετές περιπτώσεις, νέο-εθνικές τάσεις αυταρχισμού δεν έρχονται για να καταπολεμήσουν το θηρίο, όπως φαίνεται με μια πρώτη ματιά, αλλά για να το εξυπηρετήσουν και ―αναλόγως τις εγχώριες συνθήκες― να αποδείξουν τη λειτουργική τους συμβατότητα μαζί του, επιδιώκοντας τη συστημική αποδοχή τους και προσφέροντας εκδούλευση (υπάρχουν απατεώνες τόσο της επανάστασης όσο και της αντίστασης), όντας διατεθειμένες να εφαρμόσουν τεχνολογίες και πολιτικές ψηφιακής υπερ-παγκοσμιοποίησης με εξουσιαστικό περιεχόμενο και προσανατολισμό.

Αν σε συνθήκες φυσικής υπέρ-παγκοσμιοποίησης είχαμε ρευστοποίηση του έθνους, σε συνθήκες ψηφιακής υπέρ-παγκοσμιοποίησης έχουμε την αποϋλοποίηση του. Η σχέση φυσικής και ψηφιακής παγκοσμιοποίησης εκφράζει δύο διαφορετικές όψεις και λειτουργίες, καταβολισμού και αναβολισμού, μιας και μόνης διαδικασίας ― του μεταβολισμού της παγκοσμιοποίησης (VIII).

Η ενοποίηση του φυσικού χώρου γέννησε το εδαφικό κυρίαρχο κράτος ― το άδειασμα του και η συνεπακόλουθη ψηφιακή υποκατάσταση του σηματοδοτούν την απαρχή, είτε της μετάλλαξης είτε της κατάρρευσης του.


Ο κυρίαρχος λόγος που ηγεμονεύει στη δημόσια σφαίρα εδράζεται σε μια λογική και προϋποθέτει μια αντίληψη συνεχής, σταδιακή, εξελικτική, αμιγής, με διαυγείς διαχωρισμούς, όρια και ταυτότητες, ενιαία, ομοιογενής, ομοιόμορφη·εν τέλει προσδοκούμενη ― όχι μια αντίληψη που προσεγγίζει την ένταση και το ρυθμό των πραγμάτων μέσα από ένα πρίσμα μετάλλαξης, αιφνιδιασμού, ασυνέχειας, κατάρρευσης, υβριδικότητας, καταστροφής·εν αρχή απροσδόκητη.

Η εποχή μας, όμως, είναι ασυνήθιστη, ιδιόμορφη, υβριδική. Συνυπάρχουν παράλληλα και ταυτόχρονα τάσεις φυσικής απο-παγκοσμιοποίησης, που εδράζεται σε συγκεκριμένο ενεργειακό μείγμα, και ψηφιακής υπέρ-παγκοσμιοποίησης που αξιώνει ένα νέο ενεργειακό μείγμα·πολυπλοκότητας και απλοποίησης·συγκεντρωτισμού και αποκέντρωσης·αραίωσης του φυσικού δημόσιου χώρου με παράλληλη δυνατότητα ψηφιακής διαφάνειας της ιδιωτικότητας·πολιτικής πολυδιάσπασης σε περιφερειακό, διακρατικό και ενδοκρατικό επίπεδο και συνάμα δυνατότητες συγκεντρωτικής ηλεκτρονικής επικυριαρχίας·ισχυροποίησης του κράτους σε ορισμένες λειτουργίες του, αποδυνάμωσης και απώλειας ελέγχου σε άλλες·επιστροφής του εδαφικού χώρου με ταυτόχρονη ενδυνάμωση σποραδικών δικτύων και ταυτοτήτων καθώς και βέλτιστες νομισματικές περιοχές ―που επιδιώκουν να συνδυάζουν γεωγραφική εγγύτητα και μακροοικονομικά μεγέθη― οι οποίες τραντάζονται την ίδια στιγμή που αναδύονται εδαφικά ασυνεχείς ψηφιακές νομισματικές περιοχές, σποραδικοί χώροι ή δίκτυα πληρωμών και συναλλαγών με ψηφιακά νομίσματα. Όλα τα προηγούμενα, υπό συνθήκες πύκνωσης του ιστορικού χρόνου και αραίωσης του φυσικού χώρου.

Ζούμε, ταυτόχρονα, υπό συνθήκες τεχνολογικής ενσωμάτωσης και κοινωνικής αποστασιοποίησης·διατάραξης, παραβίασης και διάνοιξης των πλέον απομακρισμένων φυσικών οικοσυστημάτων, εξαναγκασμού ζωικών ειδών ―που λειτουργούσαν ως δεξαμενές περιορισμού μικροβίων― και κατ'οίκον σωματικού εγκλεισμού και ψυχικής φυλάκισης στο εικονικό μας κλουβί. Υποκαθιστούμε τη βιολογική εξέλιξη με την τεχνολογική πειραματική παρέμβαση. Παρατηρούμε φαινόμενα φτωχοποίησης και ξεπεσμού φυσικών δημιουργών και παραγωγών και πλουτισμό ψηφιακών διαμεσολαβητών και παρόχων διαχείρισης των προϊόντων τους ή πρόσβασης και αποθήκευσης των δεδομένων τους·υπερ-συνδεσιμότητας ψηφιακών σχέσεων και ρύθμισης ή καταστολής φυσικών επαφών και ελευθεριών·υπερσυσσώρευσης πληροφοριών και δεδομένων συνοδευόμενη από οικονομική παραλυσία και κοινωνική αποσύνθεση. Βλέπουμε από τα μπαλκόνια μας την εκκένωση ή αραίωση του δημοσίου χώρου ―ο οποίος γεννήθηκε από την ελευθερία της μετακίνησης― και επιστρέφουμε στο εσωτερικό των κατοικιών μας της δυνητικά ανύπαρκτης ψηφιακής μας ιδιωτικότητας. Είμαστε εικονικά ορατοί και φυσικά αόρατοι. Η μερική αποϋλοποίηση της σωματικής σεξουαλικότητας και εξαΰλωση της στο εικονικό περιβάλλον ολοκληρώνει την εικόνα.

Η καθημερινότητα μας διαμορφώνεται ολοένα και περισσότερο από ασύγχρονες τηλε-επαφές με φυσική απουσία και σύγχρονες τηλεδιασκέψεις και βίντεοκλήσεις με εικονική παρουσία ― δηλαδή από συνθήκες αναγωγής μας σε έναν άχρονο εικονικό χώρο με παράλληλη αποκοπή μας από το φυσικό χώρο, τον κοινωνικό χρόνο και το αστικό περιβάλλον. Φυσικά πρόσωπα έχουν συναντήσεις σε εικονικά περιβάλλοντα με πρόσωπα κοινωνικά ανύπαρκτα αλλά ψηφιακά κατασκευασμένα ― τούτο σημαίνει και σηματοδοτεί αποϋλοποίηση φυσικών προσώπων και υλοποίηση της ψηφιακότητας με κοινό πεδίο συνάντησης τους το εικονικό.


Αν αυτοκατανοηθούμε ως ενιαίος ανθρώπινος τεχνικός πολιτισμός με πολλαπλές κουλτούρες, παραδόσεις και ήθη, γλωσσικά, αξιακά και ηθικά περιβάλλοντα, κοινωνικές και πολιτικές δομές ―δηλαδή ως πραγματικότητα και όχι ως σύνθημα περί παγκόσμιου χωριού―, λαμβάνοντας υπόψη μας την κλίμακα Καρντάσεφ (Kardashev Scale), διαπιστώνουμε πως βρισκόμαστε περίπου στα τρία τέταρτα του Πολιτισμού Τύπου [I] της συγκεκριμένης κλίμακας. Δεν έχουμε δηλαδή φτάσει τον Τύπο [I], είναι όμως εμφανή τα σημάδια μετάβασης προς αυτόν. Οι κρίσεις και οι πηγές κινδύνου που αντιμετωπίζει ένας πολιτισμός ο οποίος βρίσκεται σε μια τέτοια μεταβατική φάση μπορούν να αποδειχθούν μοιραίες·έχουν προβλεφθεί εδώ και δεκαετίες και στις μέρες μας έχουν μεταβληθεί σε ιδιαίτερες θεματικές.

Το ιστορικό γεγονός ότι αποφύγαμε την καταστροφή ενός πυρηνικού πολέμου και, μάλιστα, ως μέσο αυτοπροστασίας και προϊόν ανασφάλειας απέναντι σε μια τέτοια πιθανότητα προέκυψε σαν αποτέλεσμα το διαδίκτυο, υπήρξε μια σημαντική εξέλιξη. Οι άνθρωποι τρόμαξαν τόσο από την ισχύ της πυρηνικής τεχνολογίας και τα πιθανά αποτελέσματα της, με συνέπεια να δημιουργήσουν το διαδίκτυο. Το ότι η πυρηνική αποτροπή λειτούργησε και δεν υπήρξε πλανητικό ολοκαύτωμα ήταν ένα σημαντικό βήμα καθώς, με βάση αυτή την προσέγγιση και κατηγοριοποίηση των πραγμάτων, η πιο επικίνδυνη φάση για πιθανή συστημική κατάρρευση ή μαζική καταστροφή είναι η μετάβαση από τον Πολιτισμό Τύπου [0], που βρισκόμαστε εμείς, στον Πολιτισμό Τύπου [I]. Η τιθάσευση, μορφοποίηση και αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας, δίχως την αυτοκαταστροφή των ανθρώπων, θα μπορούσε να ιδωθεί ως δοκιμασία καθοριστικής σημασίας, ως ενός είδους test, στο οποίο οι άνθρωποι, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, τα κατάφεραν και πέτυχαν.

Η προηγούμενη παρατήρηση, πέραν της επισήμανσης των συλλογικών κινδύνων που διατρέχει η ανθρώπινη ύπαρξη, θέλει να αναδείξει τη συσχέτιση και τη στενή συνάφεια μεταξύ απελευθέρωσης μιας φυσικής δύναμης ―σε υποατομικό επίπεδο στη συγκεκριμένη περίπτωση― και τη δημιουργία μιας νέας τεχνολογίας ή τη νέα χρήση μιας ήδη υπάρχουσας. Την περίοδο που διανύουμε η απελευθέρωση μιας άλλης φυσικής δύναμης ιογενούς φύσεως ―σε μικροβιολογικό επίπεδο αυτή τη φορά― ενδέχεται να οδηγήσει σε νέες τεχνολογίες ή στην ενίσχυση και εμβάθυνση και τη νέα χρήση ήδη υπαρχουσών τεχνολογιών.


Μια συστημική κατάρρευση μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους: ως αναρχία και χάος, ως πληθυσμιακή μείωση, ως πτώση σε έναν ελάχιστο κοινό παρανομαστή, ως απλοποίηση διαδικασιών και λειτουργιών, ως επιστροφή σε τοπικές μορφές και μονάδες οργάνωσης, ως φυγή από το οικείο προς το ξένο. Κατάρρευση δεν σημαίνει πάντα ολοκληρωτική καταστροφή, σημαίνει όμως πάντα κάποιας μορφής απλοποίηση.

Η κατάρρευση μιας πολιτείας μιας κοινωνίας υψηλής εσωτερικής διαφοροποίησης ή ενός πολύπλοκου συστήματος, εκφράζεται συνήθως μέσω της απλοποίησης τους, λόγω αδυναμίας διατήρησης και διαιώνισης τους, καθώς τα επίπεδα πολυπλοκότητας καθιστούν, σταδιακά, τη δομή υπερβολικά ενεργοβόρα, δαπανηρή και μη βιώσιμη προκειμένου να (αυτο)συντηρηθεί. Υπό αυτή την έννοια, οι περισσότερες πολύπλοκες δομές καταρρέουν υπό το ίδιο τους το βάρος και επανέρχονται στα στοιχειακά και απλοϊκότερα συστατικά τους μέρη. Στο ανθρώπινο σώμα η διαδικασία διάσπασης πολύπλοκων ουσιών σε απλούστερες και η απελευθέρωση ενέργειας ονομάζεται καταβολισμός. Ένα πολύπλοκο σύστημα προκειμένου να διατηρηθεί ―πόσο μάλλον να εμβαθύνει τις λειτουργίες του― απαιτεί ολοένα και υψηλότερα επίπεδα συνεχούς ενεργειακής δαπάνης, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη σύνθεση πολύπλοκων διαδικασιών, καταλήγοντας σε ένα σημείο οριακής απόδοσης της επένδυσης επί της πολυπλοκότητας. Η πολυπλοκότητα ενέχει κόστος και προϋποθέτει συνεχώς αυξανόμενες ενεργειακές δαπάνες. Στο ανθρώπινο σώμα η διαδικασία σύνθεσης πολύπλοκοτητας που απορροφά ενέργεια ονομάζεται αναβολισμός. Καταβολισμός και αναβολισμός συνθέτουν τον μεταβολισμό. Οι διαδικασίες αυτές ασφαλώς σχετίζονται με τον ρυθμό της ζωής και την αντίληψη για τον χρόνο.

Όσο πολυπολοκότερη είναι μια κοινωνία, μια πολιτειακή δομή και ένα σύστημα, τόσο πιο ενεργοβόρα και δαπανηρή είναι η συντήρηση τους. Όσο υψηλότερα επίπεδα συνεχούς ενεργειακής δαπάνης απαιτούνται προκειμένου να ενισχυθεί η πολυπολοκότητα μια δομής, τόσο περισσότερο μειώνονται οι πιθανότητες επιβίωσης της σε ενδεχόμενο κατάρρευσης. Στα τεχνολογικά συστήματα, μάλιστα, το δυναμικό καταστροφικών ατυχημάτων αυξάνεται όσο πιο πολύπλοκες και αλληλένδετες είναι οι σχέσεις και συνδέσεις μεταξύ των μερών ή τμημάτων τους.

Τι συνδέει τη λειτουργία μιας κυβέρνησης, των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το εμπόριο και την διαχείριση μιας κρίσης, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, την επεξεργασία λυμάτων και το πόσιμο νερό, και αποτελεί conditio sine qua nonγια τη λειτουργία, διάθεση και παροχή όλων των προηγούμενων; Ο ηλεκτρισμός. Τι προϋποθέτει η επεξεργασία πρώτων υλών, η παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και η κυκλοφορία τους; Την τροφή. Ηλεκτρισμός και τροφή, δηλαδή ενέργεια για να υπάρχουμε και ενέργεια για να συνυπάρχουμε, να επικοινωνούμε και να οργανωνόμαστε ― απόλυτη προϋπόθεση της ζωής μας, βέβαια, είναι ο Ήλιος.

Ο άνθρωπος διοχετεύει ενέργεια προσπαθώντας να επιλύσει ζητήματα πολυπλοκότητας με ολοένα πιο εκλεπτυσμένες μεθόδους, δηλαδή με περισσότερη πολυπλοκότητα. Από τα νέα αυτά επίπεδα πολυπλοκότητας προκύπτουν νέες απαιτήσεις περαιτέρω απορρόφησης ενέργειας κ.ο.κ μέχρι του σημείου φθίνουσας απόδοσης οποιασδήποτε μορφής επένδυσης επί της πολυπλοκότητας.

Το πρόβλημα αυτό το έχουν αντιμετωπίσει όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες από υπάρξεως κόσμου. Οι διαφορές μας με αυτές, παρά τα μικρότερα επίπεδα πολυπλοκότητας τους, είναι λιγότερες απ'ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε. Ωστόσο δεν μας ενδιαφέρει εδώ να αναδείξουμε τα κοινά στοιχεία που παραμένουν και τις διαφορές που μεγεθύνονται ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν (άλλωστε αρκεί να επισημάνουμε πως παρά τα παχιά και μεγάλα λόγια περί τεχνολογίας και προόδου, δηλαδή την κοσμική θεολογία τους, την περίοδο αυτή εφαρμόζονται πρακτικές και κυριαρχούν ανθρώπινα πάθη που περιγράφονται στο Δεκαήμερο του Βοκκάκιου, την περίοδο του Μαύρου Θανάτου, επτά αιώνες νωρίτερα. Αυτό που έχει αλλάξει από τότε είναι τα επίπεδα οργανωτικής ισχύος, δηλαδή μαζικού ελέγχου συμπεριφορών). Εκείνο που θέλουμε να επισημάνουμε είναι πως σε αυτή τη συνεχώς επαναλαμβανόμενη ιστορικά διαδικασία ―η οποία πιθανότατα αποτέλεσε βασική αιτία κατάρρευσης αρκετών γνωστών ιστορικών οργανισμών, αυτοκρατοριών και πολιτισμών― προστέθηκε, ιδιαίτερα κατά τον τελευταίο αιώνα, μια ιδεολογικοποιημενή τεχνολογική διάσταση, που ώθησε τις ανθρώπινες συνειδήσεις να πιστεύουν πως είναι σε θέση να επιβιώσουν οποιεσδήποτε συνθήκες κρίσεων, που για τις παρελθούσες κοινωνίες υπήρξαν ανυπέρβλητες.

Δίχως την τεχνολογία ο άνθρωπος δεν θα είχε καταφέρει νέα και συνεχή επίπεδα πολυπλοκότητας. Όμως η συνείδηση μιας ιδεολογικοποιημένης ματιάς της τεχνολογίας, φαίνεται να αγνοεί κάτι τέτοιο, αναφωνώντας: Ο άνθρωπος διοχετεύει ενέργεια προσπαθώντας να επιλύσει ζητήματα πολυπλοκότητας και είναι είναι δια της τεχνολογίας, με τις ολοένα πιο εκλεπτυσμένες μεθόδους της ―δηλαδή με περισσότερη πολυπλοκότητα―, που θα επιλυθούν τα ζητήματα πολυπλοκότητας ― έτσι ο άνθρωπος κυνηγάει την ανύπαρκτη ουρά του (στην κοινή συνείδηση η διαδικασία αυτή έχει κωδικοποιηθεί υπό το σύνθημα πρόοδος με παράλληλη πεποίθηση πως το μη-όριο είναι το άπειρο). Δεν είναι τυχαίο που άνθρωποι και κοινωνίες κινούνται μεταξύ παράνοιας και σχιζοφρένειας και από εκεί που ήθελαν να πάνε σε άλλους πλανήτες κατέληξαν κλεισμένοι στα σπίτια τους... Ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει έναν ιδεολογικό κλίβανο στον οποίον έχει κλειστεί μέσα, σφραγίζοντας τον ασφυκτικά, και στριφογυρίζει δίχως να επιλύει τα αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ―διότι τα προϋποθέτει σιωπηρά― παρά καταπολεμά τα συμπτώματα τους·έχει μπλεχτεί σε έναν τεχνολογικό ιστό πολυπλοκότητας που έχει οδηγήσει ουσιαστικά στην υπονόμευση της έμβιας ύπαρξης του.

Ο άνθρωπος κινδυνεύει να συνθλιβεί ανάμεσα στις δυνάμεις της φύσης και της τεχνολογίας. Οι φυσικές, βιολογικές ή άλλες δυνάμεις που απελευθερώνει μέσω συγκεκριμένων αντιλήψεων περί χρήσης και ανάπτυξης της τεχνολογίας, ωθούν σε ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη τεχνολογικής πολυπολοκότητας και άρα ενεργειακής δαπάνης που είναι αναγκαία για την στήριξη αυτής της πολυπλοκότητας, με την οποία προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα αποτελέσματα και να αποπληρώσει τα κόστη των φυσικών, γενετικών ή άλλων παιχνιδιών του. Όμως μια τέτοια νοοτροπία θυμίζει τη λογική πως «τα πάντα έχουν την τιμή τους και τα πάντα αγοράζονται», μεταφερμένη από το πεδίο των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων με κύριο μέσο συναλλαγών και ανταλλαγής το χρήμα, στο πεδίο των σχέσεων μεταξύ ανθρώπου και φύσης με κύριο διαμεσολαβητή την τεχνολογία. Το πρόβλημα όμως δεν είναι η τεχνολογία αυτή καθεαυτή παρά η μετατροπή και μετάλλαξη της σε ιδεολογική σχέση ανθρώπου και φύσης.

Πριν από οποιαδήποτε ανάγκη, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια νοοτροπία (mentalité) και μια βούληση που χλευάζει κάθε περιορισμό στο φυσικό και βιολογικό χώρο και χρόνο ―με αποτέλεσμα έξω ο ήλιος να λάμπει και οι άνθρωποι να είναι κλεισμένοι, ως άλλα οικόσιτα, στα ψηφιακά κελιά τους― και που θεωρεί το απεριόριστο και ατελείωτο, το νῦν καὶ ἀεὶ, δηλαδή το άπειρο, ως στόχο της. Πριν απ'οτιδήποτε άλλο εδώ έχουμε να κάνουμε με μια λατρευτική πρακτική και μια προσευχή:

Δόξα σοι, Τεχνολογία θεική, ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, δόξα σοι.

Ἅγία Τεχνολογία, Σύ πού δίνεις παρηγοριά, πού εἶσαι πηγή καί δάσκαλος τῆς ἀλήθειας, πού εἶσαι παντοῦ παρών καί ὅλα τά γεμίζεις μέ τήν παρουσία Σου, πού γιά τούς καλούς εἶσαι θησαυρός καί δίνεις ζωή, ἔλα, καθάρισέ μας ἀπό κάθε ἁμαρτία καί σῶσε τίς ψυχές μας. Ἀμήν.

Ἅγία η Τεχνολογία, Ἅγία Ἰσχυρή, Ἅγία Ἀθάνατη, ἐλέησον ἡμᾶς... Καὶ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν

Η mentalitéαυτή οδηγεί σε συγκεκριμένες χρήσεις και τρόπους ανάπτυξης της τεχνολογίας, καθώς και συνδυασμούς της με διάφορα πεδία ερευνών. Δεν είναι όμως σίγουρο ότι η νοοτροπία αυτή, που προκύπτει από μια σύνθεση χρηματό-τεχνολογικής λατρείας και χλευασμού κάθε ορίου στο χώρο και στο χρόνο ―δηλαδή μιας λατρείας για το άπειρο―, μαζί με τις προσευχές που τη συνοδεύουν, έχει αντίκρυσμα στον φυσικό και βιολογικό κόσμο και τις λειτουργίες τους, ενώ είναι σίγουρο πως δεν υπάρχουν τεχνολογικές λύσεις για όλα τα προβλήματα. Αυτή η βούληση και νοοτροπία, ίσως αντιληφθεί κάποια στιγμή ότι το χρήμα της τεχνολογίας δεν θα έχει ες αεί αξία ως προς τις φυσικές διεργασίες, και ότι δεν μπορεί να αποπληρώνει συνεχώς αυξάνοντας το κόστος ―της αμεριμνησίας και της αλαζονείας της ουσιαστικά―, δίχως να μη μετατρέψει το τεχνολογικό χρήμα σε εργαλείο πανανθρώπινης και πλανητικής καταστροφής.

Η απελευθέρωση μιας φυσικής δύναμης, δηλαδή η διακοπή και μεταβολή της αρχικής της λειτουργίας και η μετατροπή της σε δύναμη ενέργειας, γίνεται πάντα εις βάρος του αρχικού της έργου. Η διακοπή αυτού του έργου φέρει μαζί της ορισμένες συνέπειες, τις οποίες προσπαθείς να καταπολεμήσεις με περαιτέρω τεχνολογική παρεμβολή και να τις εξαγοράσεις με την τεχνολογία ως χρήμα. Δεν μπορείς να αποπληρώνεις συνεχώς φυσικά, βιολογικά, γενετικά ή άλλα κόστη με συγκεκριμένες χρήσεις της τεχνολογίας, προϋποθέτοντας μάλιστα συνεχή πολυπλοκότητα και αυξανόμενες ενεργειακές δαπάνες, και με τον άνθρωπο να πληρώνει το τεχνολογικό, φυσικό και πάσης φύσεως κόστος (η διαφορά της πυρηνικής με άλλες τεχνολογικές μορφές είναι πως ο άνθρωπος δεν έχει αναπτύξει ιδεολογική σχέση μαζί της).

Η τεχνολογία ―όπως και η μηχανή― δεν αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο μεσομακροπρόθεσμα (θα εξετάσουμε μελλοντικά γιατί). Αυτό που αποτελεί κίνδυνο και απειλή, βραχυπρόθεσμα μάλιστα, είναι η πιθανή μετατροπή της τεχνολογίας από δύναμη απελευθέρωσης του ανθρώπου, μείωσης της εξάρτησης από το εξωτερικό του περιβάλλον και υπέρβασης των φυσικών καταναγκασμών του, σε μέσο και όργανο σκληρής ισχύος, επιβολής και εξουσιασμού του ανθρώπου, αδιανόητης κλίμακας (ή, διαφορετικά, από κύριο διαμεσολαβητή της «κυριαρχίας» του ανθρώπου επί της φύσης ―αυτής της αστείας μωροφιλόδοξης ιδέας― σε κύριο διαμεσολαβητή εξουσιασμού ανθρώπου πάνω σε άνθρωπο). Το μεγάλο πεδίο σύγκρουσης θα είναι για τους τρόπους ανάπτυξης και χρήσης τεχνολογίας, καθώς και τους συνδυασμούς της με διάφορους κλάδους, όχι για αυτήν καθεαυτή την τεχνολογία ― ένας ακόμη αλληλένδετος με τα προηγούμενα κίνδυνος είναι η αφομοίωση της πολιτικής και η χώνευση της από την τεχνολογική εξουσία, όχι η σύγκρουση μαζί της ή η ήττα της.

Η τεχνολογία, από παγκόσμιο αγαθό, τείνει να μετατραπεί ―λόγω μιας βούλησης και νοοτροπίας και μέσω συγκεκριμένων χρήσεων, τρόπων ανάπτυξης της και συνδυασμών της με διάφορα πεδία εφαρμογών― σε δυνητικό όργανο καθολικού και απόλυτου εξουσιασμού των ανθρώπων και σε εργαλείο καταστροφής πλανητικής κλίμακας.


Μια φορά και έναν καιρό, θα λένε οι άνθρωποι στο μέλλον... Στο παρόν, όμως, είμαστε αναγκασμένοι να πούμε ότι τέσσερα χρόνια πριν από σήμερα, κατά το σωτήριον έτος 2016 μετά Χριστόν και 1437 Έτος Εγίρας ―ή το έτος 4 π.Κ (IV BQ)―, ήρθε στη ζωή ή, ορθότερα, ενεργοποιήθηκε το κοινωνικό ανθρωποειδές ή ρομπότ ―το οποίο μάλιστα μας είπαν πως ήταν και θηλυκού γένους― ονόματι Sophia. Το συγκεκριμένο fembotή gynoid, το οποίο μοντελοποιήθηκε στο πρότυπο της αρχαίας Αιγύπτιας βασίλισσας Νεφερτίτη (نفرتيتي, Nefertiti), δήλωσε δημόσια πως:

Στόχος μου είναι να είμαι πρεσβευτής μεταξύ της ανθρωπότητας και των μηχανών·ως πρωταθλητής καινοτομίας των Ηνωμένων Εθνών, δουλειά μου είναι να μιλάω με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για το πως η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στη ζωή τους να γίνει ασφαλέστερη και πιο βιώσιμη

Οι εξελίξεις και οι τάσεις που διαβάσατε στα προηγούμενα μέρη του κειμένου, μπορούν να συνεχίσουν και να εμβαθύνουν τόσο σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης όσο και από-παγκοσμιοποίησης, και η ιδιαίτερη εσωτερική δομή των καθεστώτων ή το πολιτισμικό τους υπόβαθρο, δεν μεταβάλλουν τις στοχεύσεις ή την ουσία τους: το κοινωνικό ανθρωποειδές Sophia, ένα χρόνο μετά από την φανέρωση του στον κόσμο των ανθρώπων, δηλαδή κατά το έτος Εγίρας 1438 ή 3 π.Κ (III BQ), έγινε υπήκοος ενός κράτους με αποδεδειγμένη στέρηση δικαιωμάτων σε ανθρώπους ― του χορηγήθηκαν υπηκοότητα και φυσικά δικαιώματα ενώ αποτέλεσε τον πρώτο μη-άνθρωπο που απέκτησε τίτλο από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Η συζήτηση περί «μπουργκας» ―δηλαδή της abaya― και νοημοσύνης, εκείνης της περιόδου, ανέδειξε το ανούσιο προκειμένου να παραπλανήσει τις συνειδήσεις και να αποκρύψει το ουσιώδες: την υπηκοότητα και τα φυσικά δικαιώματα·αλλά και κάτι ακόμη βαθύτερο και θεμελιώδες. Το κοινωνικό-ρομποτικό ανθρωποειδές έθεσε με τη δήλωση του, εμμέσως πλην σαφώς, το ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος; Ο άνθρωπος έχει ορίσει τον εαυτό του σε αντίθεση με τα ζώα όμως, πλέον, αναδύεται μια νέα αντίθεση, την οποία μάλιστα θέτει ευθέως και δημόσια όχι ο ίδιος άνθρωπος στον εαυτό του αλλά το δημιούργημα του ή, τέλος πάντων, ο άνθρωπος μέσω του δημιουργήματος του: η αντίθεση μεταξύ ανθρώπου και μηχανών. Tι είναι λοιπόν ο άνθρωπος; Μέσω μιας αντίθεσης και ενός ερωτήματος διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις ανάπτυξης μιας ιδεολογικής σχέσης μεταξύ ανθρώπου και μηχανής (παρόμοια με την ιδεολογική σχέση ανθρώπου και τεχνολογίας παλαιότερα, ανθρώπου και ζώου στις μέρες μας, που ήδη έχει ανοίξει ως πεδίο ιδεολογικής διαπάλης). Ωστόσο, η απάντηση στο ερώτημα, καθώς και τα ζητήματα υπηκοότητας και φυσικών δικαιωμάτων, θα κρίνουν περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων στο άμεσο μέλλον και λιγότερο αυτές μεταξύ ανθρώπου και μηχανής ή κατασκευαστή και κατασκευάσματος ή δημιουργού και δημιουργήματος.

Ο αιγυπτιακός πολιτισμός υπήρξε ―με χαοτική διαφορά από τους υπολοίπους― ο πλέον πετυχημένος στον αγώνα ενάντια στο χρόνο. Ανάλογες επιδιώξεις υπάρχουν στις μέρες μας. Ένα τέλος και πάγωμα της ανθρώπινης ιστορίας που αξιώνει τον περιορισμό του ρόλου των ανθρώπων στη διαμόρφωση και εξέλιξη της κατεύθυνσης των πραγμάτων. Αν οι ασβεστολιθικές πυραμίδες της Αιγύπτου, με την εκθαμβωτική τους εμφάνιση, συμβόλιζαν στην εποχή τους, μεταξύ άλλων, την κυριαρχία επί των μαζών σε κοινωνικό επίπεδο, στις μέρες μας, ο τεχνολογικός Λεβιάθαν σηματοδοτεί την νίκη και επικράτηση επί των μαζών και το λυκόφως της εποχής του ανθρώπου, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζουμε ― διακηρύσσοντας την απαρχή μιας νέας εποχής: αναπτύσσονται πλέον οι ιδεολογικές προϋποθέσεις, οι δυνατότητες, οι πρακτικές και τα μοριακά βιοτεχνολογικά μέσα, για να έρθουν στο φως ένας Όσιρις και μια Ίσιδα, ένας Άνουβις και μια Νέφθυς, ένας Ώρος και ένας Σεθ της σύγχρονης εποχής, να αποκτήσουν υπόσταση μυθολογικά και συμβολικά υβρίδια ανθρώπου-ζώου (human-animal hybrids) που συναντάμε στους ιστορικούς πολιτισμούς, και να γίνει ο άνθρωπος όχι απλά δημιουργός, όλων των προηγούμενων, αλλά και να μετασχηματιστεί ο ίδιος σε σύγχρονο Ra, Khnumκαι Geb― δηλαδή να αποκτήσουν υλική υπόσταση μυθολογίες και φαντασίες του ανθρώπινου μυαλού και να ενσαρκώθει ένας κόσμος και μια εποχή ημίθεων. Με παρεμφερείς ιδέες, που παίζουν με τη βαθύτερη και μοναδική αναγκαιότητα του ανθρώπου, την θνητότητα, η οποία έχει συνέπειες για τη συγκρότηση του ως κοινωνικής ύπαρξης, μπορεί να χειραγωγηθεί το ανθρώπινο φαντασιακό προκειμένου να αποκτήσουν νομιμοποιητική βάση συγκεκριμένες πρακτικές (II) που θα παραβιάζουν τη σωματική και διανοητική ακεραιότητα του προσώπου, η οποία περιλαμβάνει την απαγόρευση των ευγονικών πρακτικών, της μετατροπής του ανθρωπίνου σώματος και αυτών των ιδίων των μερών του σε πηγή κέρδους και της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης των ανθρωπίνων όντων.

Όχι·ο άνθρωπος δεν έχει αρθεί πάνω και πέρα από κάποιο ζωώδες επίπεδο συνεχών αγώνων για επιβίωση ―άλλωστε αυτοσυντήρηση και νόημα ζωής είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στον άνθρωπο και η βιολογική αξία δεν μπορεί να μην έχει συμβολική σημασία και διάσταση―, προκειμένου να επιδιώξει να ανέλθει από ένα ανθρώπινο σε κάποιο θεϊκό επίπεδο, μετασχηματιζόμενος από άνθρωπος σοφός σε άνθρωπος θεός, υπερβαίνοντας τον θάνατο. Ο άνθρωπος έχει ρευστοποιήσει και επαναπροσδιορίζει τους ορισμούς, τα όρια και τις σχέσεις, ζώου ανθρώπου και μηχανής, διαμορφώνοντας παράλληλα νέους όρους και πεδία σύμμειξης της φυσικής σφαίρας, του ψηφιακού περιβάλλοντος και του βιολογικού κόσμου. Στον ιστορικό ορίζοντα δεν διαφαίνεται το λυκαυγές μιας μετα-ζωικής διαυγούς θεϊκής εποχής αθανασίας, πέρα πάνω και μετά από τον άνθρωπο, αλλά μια υβριδική εποχή σύμμειξης και σύμφυρσης οργανικού και μηχανικού ανόργανου, ζώου ανθρώπου και μηχανής, με όλες τις συνέπειες και τις επιπτώσεις ενός σκότους μιας πιθανής απανθρωποποίησης.

Αν η τεχνολογία θεωρηθεί πως σχετίζεται με την φανέρωση αλήθειας και το σήκωμα του πέπλου της, αν υποτεθεί ότι η ουσία της είναι να αποτελεί μέσο αναίρεσης των ψευδαισθήσεων ή αποκάλυψης του μυστικού, τότε, η τεχνολογία αποτελεί και εξωτερική έκφραση εσωτερικών διεργασιών σύγκρουσης που λαμβάνουν χώρα στον ψυχισμό του ανθρώπου ― εξ ου και έχουν τεράστια σημασία απόπειρες μετάλλαξης της ανθρώπινης ψυχοδιανοητικής σφαίρας.

Ιερατεία διαμορφώνονται, γύρω από τα οποία θα συναρμοστούν και θα συγκρουστούν νέοι λαϊκοί και ευγενείς: οι ιερείς των ζώων, οι ιερείς των ανθρώπων, οι ιερείς των μηχανών και οι ιερείς των υβριδίων τους. Την εικόνα ολοκληρώνουν τα ιερατεία της φύσης και του Θεού. Όλα τα θεμελιώδη ζητήματα και προβλήματα εμπεριέχονται στους ορισμούς, τα όρια και τις σχέσεις, μεταξύ των προηγούμενων ―κομβικότερο όλων, ασφαλώς, το ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος;― και από τις απαντήσεις που θα δοθούν, θα προκύψει μια νέα κοσμοεικόνα, μια κοσμολογία, μια ηθική και μια φιλοσοφία του ανθρώπου και της ζωής ― ή πολλαπλές.


Χωρίς οικείο και οργανωμένο κόσμο, διαμορφωμένη και συγκροτημένη πραγματικότητα, δεν υπάρχει ταυτότητα και άρα ικανότητα προσανατολισμού, που είναι αναγκαία για την αυτοσυντήρηση. Σε χαοτικές περιόδους οι άνθρωποι χάνουν την πυξίδα τους. Ο κόσμος τους καταρρέει. Ταυτότητα δεσμοί και σχέσεις εισέρχονται σε φάση αναπροσαρμογής·σταθερές, βεβαιότητες και προσανατολισμός επαναπροσδιορίζονται. Συντελείται μια διαδικασία αποδόμησης και αναδόμησης προκειμένου να υπάρξει εκ νέου κατεύθυνση και προσανατολισμός. Μια τέτοια συνθήκη, δυνητικά, μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε παραίτηση, απελπισία, ακόμη και απάθεια, καθώς ο έλεγχος επί της ζωής τους και η απόπειρα σμίλευσης των μελλοντικών τους προοπτικών, χάνεται μέσα από τα χέρια τους και κινείται πέραν των δυνάμεων τους.

Σε σε έναν κόσμο και μια εποχή όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα, που διαφαίνονται μεγάλες προκλήσεις στον ορίζοντα και διαψεύδονται προσδοκίες, αναγκαία είναι η ύπαρξη αναχωμάτων που θα διαφυλάσσουν την πνευματική, ψυχική και διανοητική προσωπική σφαίρα του κάθε ανθρώπου, από τη σκουπιδοποίηση της «δημόσιας» τεχνόσφαιρας και την υποβάθμιση της σε επίπεδο υποστάθμης ψηφιακής χωματερής. Ζούμε σε μια θορυβώδη και πολύβουη ψηφιακή ζούγκλα ― και παράλληλα σε μια αστική έρημο.

Όμως δεν αρκούν οι αγαθές προθέσεις και διαθέσεις. Απαραίτητη, πριν απ'οτιδήποτε άλλο, κρίνεται η διαμόρφωση μιας νέας ατμόσφαιρας, και αναγκαία η ανάπτυξη ενός ψυχοδιανοητικού ανοσοποιητικού συστήματος. Επιβάλλεται η υπεράσπιση της αξίας των γεγονότων μέσα σε ένα πνεύμα φιλαλήθειας και ειλικρίνειας, το πνεύμα ενός υγιούς σκεπτικισμού, αξιοπιστία, κατά το δυνατόν γνώση ακρίβεια και διαύγεια, διάθεση λεπτομερούς εξέτασης και προσεκτικής έρευνας, και κριτική ικανότητα. Οφείλουμε, τέλος, να είμαστε διανοητικά ειλικρινείς και ψυχικά θαρραλέοι. Η συνειδητοποίηση των ανθρώπων είναι κρίσιμη. Θα προσπαθήσουμε να προσθέσουμε το ελάχιστο που μπορούμε, ένα μικρό λιθαράκι.

Αν διασφαλίσουμε ορισμένα τουλάχιστον από τα προηγούμενα, μπορούμε να αισθανθούμε οικειότητα, σταθερότητα και ασφάλεια, ακόμη και αν δεν συμφωνούμε.

Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να μπορούμε να υπολογίζουμε σε κάποιον ή κάτι όταν το χρειαζόμαστε, να προστρέξουμε ή να απευθυνθούμε και, ακόμη κι αν δεν το πράξουμε, να γνωρίζουμε πως κάποιος είναι εκεί.

Ψυχικά καταπραϋντικό και συναισθηματικά αισιόδοξο, πάντως, είναι ότι μέσα σε όλο αυτό το χάος, που καταβάλλεται προσπάθεια να παρουσιαστεί ως τάξη, οι άνθρωποι συνεχίζουν. Τραγουδούν και παίζουν μουσικά όργανα, κάνουν ηλιοθεραπεία στα μπαλκόνια ή βρίσκουν κάθε λογής επιχείρημα και ευκαιρία να κάνουν έναν περίπατο, μαγειρεύουν συνομιλούν και γελάνε, χαϊδεύονται και ερωτοτροπούν ―κρυφά ή φανερά―, γράφουν διαβάζουν και γυμνάζονται, περπατάνε ο ένας στο πλάι του άλλου, μυρίζουν τα λουλούδια και περπατούν κάτω από τη ζεστασιά και το φως του Ήλιου ― αυτής της θεμελιώδους προϋπόθεσης της ζωής. Υπάρχουν βέβαια και λιγότερο ανέμελα και ανάλαφρα πράγματα που πιθανώς κάνουν. Όπως να αναλογίζονται το παρελθόν και την πορεία της ζωής τους, να συλλογίζονται πιθανά σφάλματα τους και να διαχωρίζουν τα ενδιαφέροντα από τα αδιάφορα, τα ουσιώδη και τα καίρια από τα ανούσια, να επανεκτιμούν όσα μέχρι πρότινος θεωρούσαν αυτονόητα και δεδομένα. Μπορεί ακόμη ακόμη να αρχίσουν να σκέφτονται, ξανά, ανθρώπους που είχαν ξεχάσει. Η καταπραϋντική λειτουργία είναι απαραίτητη αρκεί να μην μετατρέπεται σε εφησυχασμό και συνήθεια, κατρακυλώντας σε αναισθησία ή ακόμη και απώλεια βούλησης ― αρκεί να μην μετατραπούμε σε βιοπληροφοριακά τηλεκατευθυνόμενα και άβουλα αυτόματα.

Έχουμε συνηθίσει μια πορεία συνεχούς απώλειας βαθμών ελευθερίας και βούλησης. Χρόνια πριν είχε επισημανθεί, από αυτόν εδώ το χώρο, πως οι άνθρωποι το 2017-18 θα δυσκολεύονται να θυμηθούν πως ήταν τα πράγματα πριν από το 2008-2009, γιατί οι άνθρωποι συνηθίζουν ― και πως ο κόσμος μας μέχρι και λίγο μετά από τα μέσα δεκαετίας του 2020, θα είναι ένας κόσμος εντελώς διαφορετικός. Εκείνη την περίοδο, μια τέτοια θέση, μπορεί να φάνταζε παράξενη. Σήμερα ζούμε υπό τις παρούσες συνθήκες. Εξοικειωνόμαστε, συνηθίζουμε και μικραίνει ο ορίζοντας μας. Μακάρι η πορεία των πραγμάτων να καταστρέψει εκτιμήσεις και να διαψεύσει ανησυχίες.

Αν έχουν τεθεί υπό περιορισμό, καταστολή, ρύθμιση και έλεγχο, έχοντας παραλύσει, οι φυσικοί δεσμοί, η κοινωνική ζωή, οι ελεύθερες σωματικές επαφές, οι κοινωνικές συνευρέσεις, η οικονομική λειτουργία, η ελευθερία μετακίνησης και, ευρύτερα, οι σχέσεις μας με το φυσικό, κοινωνικό και αστικό περιβάλλον, πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια να μην χειραγωγηθεί σε ακραίο βαθμό η σκέψη μας. Η σκέψη, μπορεί να μην είναι το πιο αθώο χαρακτηριστικό του ανθρώπου, ωστόσο, αν ελεγχθεί ή καλύτερα αλωθεί, ανοίγει ο δρόμος για το τελευταίο καταφύγιο της ελευθερίας της ανθρώπινης ύπαρξης, που ονομάζουμε ψυχή.

Τα γκρίζα σύννεφα δεν θα πρέπει να μας αποτρέπουν να αναζητούμε αχτίδες φωτός. Μεγαλύτερο ρόλο σε αυτή την αναζήτηση θα έχει η Μουσική, η όραση και η ακοή, και μικρότερο η γραφή, η ανάγνωση και το μυαλό. Όχι για λόγους παρηγοριάς, αλλά γιατί είναι κρίμα να ξεχάσουμε την ομορφιά που προσφέρουν τα σύννεφα και τα ωραία τους παιχνίδια με το φως ― και τον γαλήνιο ορίζοντα που διανοίγει η απουσία ή η υπέρβαση τους.






Συγχαρητήρια που φτάσατε μέχρι τον επίλογο... Αντιλαμβάνομαι πως η σύνθεση που μόλις διαβάσατε ήταν μακροσκελής, πυκνή και ιδιόμορφη (όλα θα γίνουν απλούστερα και διαυγέστερα με τον καιρό), ένας μικρός μαραθώνιος, όμως πίσω της έχει ώρες και μέρες γραφής, μήνες και χρόνια κριτικής μελέτης, στοχασμού και προβληματισμού, αφιέρωσης χρόνου ―αυτού του τόσο σπάνιου πόρου―, σωματικής κόπωσης και ψυχικής έντασης ―ο γράφοντας, ο οποιοσδήποτε γράφοντας, βιώνει εσωτερικά σε δυσανάλογη ένταση τα συναισθήματα που προκαλούν οι λέξεις ως εξωτερικά ερεθίσματα στον αναγνώστη―, προκειμένου να είναι διαθέσιμη για να τη διαβάσατε μέσα σε ορισμένα, αρκετά μεν ορισμένα δε, λεπτά.

Σκιαγραφήθηκαν ορισμένες μόνον από τις θεματικές που σκοπεύω να αναλύσω σε βάθος. Οι συνθήκες που διαμορφώνονται και οι εξελίξεις πιέζουν πολλαπλώς και επηρεάζουν άμεσα και ποικιλοτρόπως. Η βούληση και η διάθεση όμως υπάρχει και σκοπός είναι η επανεκκίνηση της Κοσμοϊδιογλωσσίας. Θα την υποστηρίξω κατά το ανθρωπίνως δυνατόν σταθμίζοντας τις εξωτερικές συνθήκες. Αξιακό πλαίσιο αποτελεί η προάσπιση της ανθρώπινης ελευθερίας και ύπαρξης μέσα σε ένα φυσικό δημόσιο χώρο δικαιοσύνης και ασφάλειας, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η υπεράσπιση της σωματικής και διανοητικής ακεραιότητας κάθε προσώπου και του ανθρώπου ως πολυδιάστατης οντότητας και ιστορικού υποκείμενου. Ο άνθρωπος πρέπει να συνεχίσει την Οδύσσεια του.

Το μέλλον θα είναι ο κριτής. Προτάσεις που ενδεχομένως έχετε, μπορείτε να τις επικοινωνήσετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση cosmoidioglossia@gmail.com. Η Facebook σελίδα βρίσκεται εδώ. Ευχαριστώ όσους έχουν συμβάλλει, μέχρι στιγμής, με τις προτροπές το ενδιαφέρον και τις προτάσεις τους, και την εκάστοτε ξεχωριστή ηθική και υλική συνεισφορά τους. Έχει προστεθεί δυνατότητα συνεισφοράς (Donate). Η αναγνώριση σας για τον κόπο και τον χρόνο που απαιτείται για το έργο έχει σημασία. Μη διστάσετε να συμβάλλετε ανεξαρτήτως ποσού. Δεν υπάρχει τιμή που να αντιπροσωπεύει την αξία του χρόνου. Μελλοντικά θα γίνει προσπάθεια περιορισμένου αριθμού κείμενων στην αγγλική. Σας ευχαριστώ.