Έναν αιώνα μετά από το τέλος του Μεγάλου Πολέμου (τον οποίον οι Αμερικανοί θα ονομάσουν Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο επιβάλλοντας ιστοριογραφικά και καθιστώντας κυρίαρχο το συγκεκριμένο όρο), έχουμε άραγε ερμηνείες για το ξέσπασμα του; Η ιστοριογραφία κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα έχει μετακινηθεί αρκετά, σε όχι αμελητέο βαθμό, από τις αρχικές της ερμηνείες και αφηγήσεις, ενώ ζητήματα που φάνταζαν παρελθόν φαίνεται πως επιστρέφουν, επανέρχονται με έμφαση και δυναμισμό, μέσα από τις διασαλεύσεις των εδαφικών και συμβολικών τάξεων που οικοδομήθηκαν με τις συνθήκες της συγκεκριμένης ιστορικής φάσης και περιόδου χρονικά, από την περιοχή του Βίστουλα και του Δνείπερου μέχρι το Τίγρη και τον Ευφράτη και από την ανατολική Μεσόγειο και την Αδριατική μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και τη Βαλτική χωρικά (φανερώνοντας πως υπάρχουν ζητήματα που δεν έχουν επιλυθεί ουσιαστικά, ριζικά και «οριστικά»).
Όπως έχουμε επισημάνει παλαιότερα, μεγάλο μέρος του κόσμου που βασίστηκε στις συνθήκες που υπογράφηκαν στη Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων διασαλεύεται.
Κράτη που δημιουργήθηκαν σε αυτή την ιστορική περίοδο, όπως η Γιουγκοσλαβία και η Τσεχοσλοβακία, διαλύθηκαν ή διχοτομήθηκαν με την έναρξη της τελευταίας, πρόσφατης, ιστορικής φάσης της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, ενώ το 1912-13 έχουμε την ανεξαρτησία και ίδρυση του πριγκιπάτου της Αλβανίας και το 1918 την ένωση Ρουμανίας, Τρανσυλβανίας, Βεσσαραβίας, Μπουκοβίνας κ.λπ. Ζούμε -ξανά- αν όχι την άμεση αμφισβήτηση τουλάχιστον την έμμεση αναθεώρηση ή το λιγότερο τη διασάλευση της εδαφικής και συμβολικής τάξης που εγκαθιδρύεται με τη Συνδιάσκεψη της ειρήνης των Παρισίων του 1919 - και με παλαιότερες έμμεσα ή άμεσα σχετιζόμενες ιστορικά και γεωγραφικά Συνθήκες όπως αυτές του Αγίου Στεφάνου και του Βερολίνου. Διασαλεύεται και χαρακτηρίζεται από ρευστότητα ο κόσμος που οικοδομήθηκε μετά από την κατάρρευση ή/και το partition των πολυεθνικών μοναρχικών αυτοκρατοριών των Ρομανώφ, της ΑυστρόΟυγγρικής, της Οθωμανικής και της Γερμανικής Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία νέων κρατών μέσω των ιδρυτικών συνθηκών της Republik Österreich (Αυστρίακής Δημοκρατίας), της Magyarország (Ουγγαρίας) και της Türkiye Cumhuriyeti (Τουρκικής Δημοκρατίας), ως διάδόχων εθνικών κρατών των αυτοκρατοριών, και με το διαμοιρασμό της εγγύς μετα-οθωμανικής Ανατολής σε περιφέρειες που αποδόθηκαν από την Κ.τ.Ε σε Γαλλία και Βρετανία (τα σημερινά προβλήματα σε Συρία, Ιράκ, Ισραήλ, Παλαιστίνη έχουν εδώ τις ρίζες τους).
Οι διασαλεύσεις των συνθηκών και των εδαφικών και συμβολικών τάξεων της συγκεκριμένης περιόδου -πρό και μετά του πρώτου παγκόσμιου πολέμου- φανερώνονται πέρα από την κινητικότητα και τη ρευστότητα στο προαναφερθέν διακρατικό επίπεδο, και στο υποκρατικό επίσης επίπεδο είτε μέσω τάσεων «ανεξαρτητοποίησης» και απόκτησης «εθνοκρατικής» υπόστασης παλαιών οθωμανικών βιλαετιών και διοικητικών περιφερειών, είτε μέσω της επιστροφής συνοριακών ζητημάτων. Πιο συγκεκριμένα. Με τη Συνθήκη του Βερολίνου το Βιλαέτι της Βοσνίας τέθηκε υπό ΑυστροΟυγγρικό έλεγχο (αν και επισήμως παρέμεινε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι που προσαρτήθηκε από την Αυστροουγγαρία το 1908) για να «ανεξαρτητοποιηθεί» το 1992 και να γίνει κράτος-πατέντα-εργαστήριο μετά από την απόσχιση του από την πρώην Γιουγκο/Νοτιοσλαβία και και τον πολυτεμαχισμό της τελευταίας (ανακαλύφθηκε μάλιστα και «βοσνιακό έθνος»). Το παλαιό Βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου ως επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας περιελάμβανε τα σημερινά εδάφη του Κοσσυφοπεδίου και το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓ.Δ.Μ). Η περίπτωση της περιοχής της μετα-οθωμανικής Μακεδονίας, με τις τωρινές εξελίξεις να φέρνουν στο μυαλό μια άτυπη αναψηλάφηση-διασάλευση της Συνθήκης του Βουκουρεστίου μέσω της οποίας ορίζονται τα σύνορα της ηττημένης στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο Βουλγαρίας, είναι επίσης χαρακτηριστική. Παρόλες τις απώλειες η δυτική Θράκη προσαρτήθηκε τότε στη Βουλγαρία. Λίγοι θυμούνται πως μεταξύ της Συνθήκης του Νεϊγύ το 1919 και της Συνθήκης του Σάν Ρέμο το 1920 η Βουλγαρία χάνει τη δυτική Θράκη και την έξοδο στο Αιγαίο, η οποία θα αποδοθεί στην Ελλάδα. Πρόσφατα, με αφορμή τη μεταναστευτική-προσφυγική κρίση, δηλαδή την κρίσης της ζώνης Σένγκεν, είδαμε την ανάπτυξη αυστριακών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ιταλία, έναν αιώνα μετά από την παραχώρηση του Νότιου Τυρόλο και του Tarvisio στην Ιταλία. Έστω σε επίπεδο συμβολισμού τα προηγούμενα, μεταξύ άλλων, έχουν βαρύτητα και κρούουν γεωϊστορικά καμπανάκια.
Μεγάλο μέρος του κόσμου που βασίστηκε στις συνθήκες που υπογράφηκαν στη Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων, δηλαδή στη Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), του Αγίου Γερμανού (10 Σεπτεμβρίου 1919), του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) και τη Συνθήκη του Τριανόν στις 4 Ιουνίου 1920 (των Σεβρών στις 10 Αυγούστου 1920, δίχως επικύρωση, και κατόπιν της Λωζάννης στις 24 Ιουλίου 1923), διασαλεύεται. Ιδιαίτερα το μέρος του ανατολικού ημισφαιρίου του κόσμου της Συνόδου Ειρήνης του Παρισιού. Το τότε είναι τώρα.
Από το Παρίσι, λίγες ώρες νωρίτερα, ο Emmanuel Macron δημοσίευσε στο λογαριασμό του στο twitterμια φωτογραφία με τη Merkel πιασμένοι χέρι-χέρι, γράφοντας μια μόνο λέξη - επιθυμώντας προφανώς να εκφράσει και να συμπυκνώσει τα πάντα σε αυτήν (ίσως και υπό τη μορφή ευχολογίου):
![]()
Όπως έχουμε επισημάνει παλαιότερα, μεγάλο μέρος του κόσμου που βασίστηκε στις συνθήκες που υπογράφηκαν στη Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων διασαλεύεται.
Κράτη που δημιουργήθηκαν σε αυτή την ιστορική περίοδο, όπως η Γιουγκοσλαβία και η Τσεχοσλοβακία, διαλύθηκαν ή διχοτομήθηκαν με την έναρξη της τελευταίας, πρόσφατης, ιστορικής φάσης της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, ενώ το 1912-13 έχουμε την ανεξαρτησία και ίδρυση του πριγκιπάτου της Αλβανίας και το 1918 την ένωση Ρουμανίας, Τρανσυλβανίας, Βεσσαραβίας, Μπουκοβίνας κ.λπ. Ζούμε -ξανά- αν όχι την άμεση αμφισβήτηση τουλάχιστον την έμμεση αναθεώρηση ή το λιγότερο τη διασάλευση της εδαφικής και συμβολικής τάξης που εγκαθιδρύεται με τη Συνδιάσκεψη της ειρήνης των Παρισίων του 1919 - και με παλαιότερες έμμεσα ή άμεσα σχετιζόμενες ιστορικά και γεωγραφικά Συνθήκες όπως αυτές του Αγίου Στεφάνου και του Βερολίνου. Διασαλεύεται και χαρακτηρίζεται από ρευστότητα ο κόσμος που οικοδομήθηκε μετά από την κατάρρευση ή/και το partition των πολυεθνικών μοναρχικών αυτοκρατοριών των Ρομανώφ, της ΑυστρόΟυγγρικής, της Οθωμανικής και της Γερμανικής Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία νέων κρατών μέσω των ιδρυτικών συνθηκών της Republik Österreich (Αυστρίακής Δημοκρατίας), της Magyarország (Ουγγαρίας) και της Türkiye Cumhuriyeti (Τουρκικής Δημοκρατίας), ως διάδόχων εθνικών κρατών των αυτοκρατοριών, και με το διαμοιρασμό της εγγύς μετα-οθωμανικής Ανατολής σε περιφέρειες που αποδόθηκαν από την Κ.τ.Ε σε Γαλλία και Βρετανία (τα σημερινά προβλήματα σε Συρία, Ιράκ, Ισραήλ, Παλαιστίνη έχουν εδώ τις ρίζες τους).
Οι διασαλεύσεις των συνθηκών και των εδαφικών και συμβολικών τάξεων της συγκεκριμένης περιόδου -πρό και μετά του πρώτου παγκόσμιου πολέμου- φανερώνονται πέρα από την κινητικότητα και τη ρευστότητα στο προαναφερθέν διακρατικό επίπεδο, και στο υποκρατικό επίσης επίπεδο είτε μέσω τάσεων «ανεξαρτητοποίησης» και απόκτησης «εθνοκρατικής» υπόστασης παλαιών οθωμανικών βιλαετιών και διοικητικών περιφερειών, είτε μέσω της επιστροφής συνοριακών ζητημάτων. Πιο συγκεκριμένα. Με τη Συνθήκη του Βερολίνου το Βιλαέτι της Βοσνίας τέθηκε υπό ΑυστροΟυγγρικό έλεγχο (αν και επισήμως παρέμεινε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι που προσαρτήθηκε από την Αυστροουγγαρία το 1908) για να «ανεξαρτητοποιηθεί» το 1992 και να γίνει κράτος-πατέντα-εργαστήριο μετά από την απόσχιση του από την πρώην Γιουγκο/Νοτιοσλαβία και και τον πολυτεμαχισμό της τελευταίας (ανακαλύφθηκε μάλιστα και «βοσνιακό έθνος»). Το παλαιό Βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου ως επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας περιελάμβανε τα σημερινά εδάφη του Κοσσυφοπεδίου και το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓ.Δ.Μ). Η περίπτωση της περιοχής της μετα-οθωμανικής Μακεδονίας, με τις τωρινές εξελίξεις να φέρνουν στο μυαλό μια άτυπη αναψηλάφηση-διασάλευση της Συνθήκης του Βουκουρεστίου μέσω της οποίας ορίζονται τα σύνορα της ηττημένης στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο Βουλγαρίας, είναι επίσης χαρακτηριστική. Παρόλες τις απώλειες η δυτική Θράκη προσαρτήθηκε τότε στη Βουλγαρία. Λίγοι θυμούνται πως μεταξύ της Συνθήκης του Νεϊγύ το 1919 και της Συνθήκης του Σάν Ρέμο το 1920 η Βουλγαρία χάνει τη δυτική Θράκη και την έξοδο στο Αιγαίο, η οποία θα αποδοθεί στην Ελλάδα. Πρόσφατα, με αφορμή τη μεταναστευτική-προσφυγική κρίση, δηλαδή την κρίσης της ζώνης Σένγκεν, είδαμε την ανάπτυξη αυστριακών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ιταλία, έναν αιώνα μετά από την παραχώρηση του Νότιου Τυρόλο και του Tarvisio στην Ιταλία. Έστω σε επίπεδο συμβολισμού τα προηγούμενα, μεταξύ άλλων, έχουν βαρύτητα και κρούουν γεωϊστορικά καμπανάκια.
Μεγάλο μέρος του κόσμου που βασίστηκε στις συνθήκες που υπογράφηκαν στη Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων, δηλαδή στη Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), του Αγίου Γερμανού (10 Σεπτεμβρίου 1919), του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) και τη Συνθήκη του Τριανόν στις 4 Ιουνίου 1920 (των Σεβρών στις 10 Αυγούστου 1920, δίχως επικύρωση, και κατόπιν της Λωζάννης στις 24 Ιουλίου 1923), διασαλεύεται. Ιδιαίτερα το μέρος του ανατολικού ημισφαιρίου του κόσμου της Συνόδου Ειρήνης του Παρισιού. Το τότε είναι τώρα.
Από το Παρίσι, λίγες ώρες νωρίτερα, ο Emmanuel Macron δημοσίευσε στο λογαριασμό του στο twitterμια φωτογραφία με τη Merkel πιασμένοι χέρι-χέρι, γράφοντας μια μόνο λέξη - επιθυμώντας προφανώς να εκφράσει και να συμπυκνώσει τα πάντα σε αυτήν (ίσως και υπό τη μορφή ευχολογίου):
Unis
