Για τη Δαμασκό (και το λόγο που απέτυχαν οι Σταυροφορίες).

Η Οικουμένη του Μωάμεθ είναι χωρισμένη στην (οριζόντια) κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης σε βόρεια και ανατολική πέραν της μπλε γραμμής στην περιοχή της μπλε σφαίρας, και σε νότια και δυτική πέραν της κόκκινης γραμμής στην περιοχή της κόκκινης σφαίρας. Στην (κάθετη) κατεύθυνση Βορράς-Νότος ο μουσουλμανικός κόσμος είναι χωρισμένος σε νοτιοδυτικό και βορειοανατολικό στο νοητό διαγώνιο άξονα σύνδεσης μπλε και κόκκινης σφαίρας. Φαινομενικά οι γραμμές με μπλε και κόκκινο χρώμα φαντάζουν αυθαίρετες. Ας δούμε γιατί δεν είναι.


Το κρισιμότερο σημείο ισορροπίας, επαφής και μετάβασης, σύνδεσης και αποσύνδεσης από τη Ντάκα του Μπανγκλαντές μέχρι το Ραμπάτ στο Μαρόκο και από το Λάγος της Νιγηρίας μέχρι την Αστάνα στο Καζακστάν, είναι η εδαφική ζώνη που οριοθετείται από τις λευκές γραμμές στον χάρτη. Η περιοχή αυτή αποτελεί οδό διέλευσης από και προς τη βόρεια και νότια Μέση Ανατολή και σύνδεσης ή αποσύνδεσης των δύο προηγούμενων μεταξύ τους, καθώς και πεδίο καθορισμού ή/και ελέγχου των ισορροπιών στις σχέσεις Αράβων, Εβραίων, Τούρκων, Κούρδων, Περσών και λοιπών. Σημαντικότερη πόλη εντός αυτής της λωρίδας γης, που οριοθετείται από τις λευκές γραμμές, είναι η Δαμασκός.


Η Δαμασκός αποτέλεσε πρωτεύουσα του Χαλιφάτου των Ομμεϋαδών μέχρι την έλευση των Αββασιδών που θα μεταφέρουν την πρωτεύουσα του Χαλιφάτου στη Βαγδάτη. Δαμασκός και Βαγδάτη αποτελούν, κατά περιόδους, τα σημαντικότερα κέντρα της ευρύτερης περιοχής και κατά την προϊσλαμική εποχή (η Δαμασκός αποτέλεσε και κέντρο-περιοχή εξισορρόπησης μεταξύ Καΐρου και Βαγδάτης). Και τα δύο αυτά ιστορικά και πολιτικά κέντρα χτυπήθηκαν τη μετάψυχροπολεμική εποχή από Αμερικανούς και Άραβες, προτεστάντες, σουνίτες και φιλελεύθερους. Ωστόσο σε αυτήν τη δημοσίευση-σύνθεση δε θα μας απασχολήσει η Βαγδάτη, η οποία αποτελεί την πύλη εισόδου στο βόρειο και ανατολικό μουσουλμανικό κόσμο (εξ ου και χτυπήθηκε), αλλά η Δαμασκός, η οποία δεν αποτελεί τμήμα κανενός, ούτε του μουσουλμανικού Βορρά και Νότου ούτε της μουσουλμανικής Ανατολής και Δύσης, αλλά κέντρο και σημείο ισορροπίας τους. Επίσης δε θα μας απασχολήσει το σημείο επαφής και σύνδεσης κόκκινης και μπλε-πράσινης γραμμής, το οποίο συμβολίζεται με τη λευκή σφαίρα (Η αλλαγή από μπλε σε πράσινο χρώμα γίνεται για αυτονόητους λόγους διαύγειας καθώς η επιλογή του συγκεκριμένου χάρτη θέλει να δώσει έμφαση στην πραγματική πληθυσμιακή παρουσία και στα υπαρκτά στοιχεία επί του εδάφους και όχι στα αφηρημένα πολιτικά σύνορα). Από το σημείο της λευκής σφαίρας ξεκίνησαν οι πόλεμοι στο Ιράκ κατά την περίοδο της λεγόμενης μονοπολικής στιγμής κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (Ορισμένοι θα μιλήσουν για τον πρώτο πόλεμο μεταξύ Παγκόσμιου Βορρά και Νότου). Η λευκή σφαίρα δεν υπάρχει στο συγκεκριμένο σημείο του χάρτη επειδή από εκεί ξεκίνησαν οι πόλεμοι. Οι πόλεμοι ξεκίνησαν επειδή το συγκεκριμένο αποτελεί σημείο επαφής και σύγκλισης της βόρειας και της νότιας Μέσης Ανατολής και γενικότερα του βορειοανατολικού και του νοτιοδυτικού μουσουλμανικού κόσμου. Εκεί εκβάλουν ο Τίγρης και ο Ευφράτης γεωφυσικά και βρίσκεται το τεχνητό κράτος-σφήνα του Κουβέιτ γεωπολιτικά (υπάρχουν αρκετά τέτοια κράτη-σφήνες και συνήθως είναι προϊόντα αγγλικής κρατοκατασκευαστικής).

Μέσω της γεωιστορικής εδαφικής ζώνης που οριοθετείται στον χάρτη από τις λευκές γραμμές, δηλαδή της περιοχής του παλαιού Λεβάντε, τις μεσογειακές ακτές του Mashriq και της προϊσλαμικής Κοίλης Συρίας, έρχεται σε επαφή ο Βορράς και η Ανατολή της Οικουμένης του Μωάμεθ με το Νότο και τη Δύση της. Είναι το πέρασμα-σημείο σύνδεσης των δύο μεγάλων εδαφικών περιφερειακών σωμάτων της μουσουλμανικής Οικουμένης (που έχουν αποκοπεί-αποσυνδεθεί μεταξύ τους). Είναι το πέρασμα και η οδός διέλευσης από και προς το Δέλτα του Νείλου και τις αφρικανικές ακτές της Μεσογείου και του Ατλαντικού στα δυτικά, τη Μεσοποταμία, τον Περσικό Κόλπο και την Κοιλάδα του Ινδού στα ανατολικά, τον Ινδοκαύκασο και την Κασπία, τον Έυξεινο και τον Καύκασο στο βορρά, τη Μέκκα και τη Μεδίνα την Ερυθρά και την Αραβική Θάλασσα στο νότο. Είναι η πύλη-δίοδος που παραμένει κλειστή ή ορθότερα υπό ρύθμιση και έλεγχο και η ραχοκοκαλιά που παραμένει σπασμένη ή ορθότερα θρυμματισμένη και πολυδιασπασμένη.


Η συγκεκριμένη περιοχή, παρατηρούσαμε παλαιότερα, που διαμορφώνεται από «τον παράκτιο άξονα Ισραήλ-Παλαιστίνη-Λίβανος-Συρία, δηλαδή ακρατικά από την έρημο του Σινά μέχρι την οροσειρά του Ταύρου (ή διαφορετικά, την μεσογειακή ακτή του παλαιού Λεβάντε και Mashriq) είναι από τις πλέον πυκνοκατοικημένες και κρίσιμες περιοχές του πλανήτη».


Εσωτερικά της αυτή η περιοχή-ζώνη έχει τρεις παράλληλους γεωγραφικούς διαδρόμους. Ο πρώτος στα όρια της ακτής, ο δεύτερος στις κοιλάδες της ενδοχώρας και ο τρίτος μεταξύ των οροσειρών και των ορίων της ερήμου. Ο πρώτος διάδρομος αποτελείται από πόλεις-λιμάνια όπως η Αλεξανδρέττα, η Ταρτούς και η Λαττάκεια, η Βηρυτός, η Τρίπολη, η Σιδώνα και η Βύβλος (ένα από τα παλαιότερα λιμάνια στον πλανήτη), η Χάιφα, το Τελ Αβίβ και η Γάζα. Ο δεύτερος διάδρομος αποτελείται από κοιλάδες και ποτάμια. Τις κοιλάδες διατρέχουν τρεις ποταμοί. Ο Ορόντης, ο Litani (Λέοντες), ο οποίος αποτελεί και τη ραχοκοκαλιά του κράτους του Λιβάνου, και ο Ιορδάνης. Ο Ορόντης είναι ο μεγαλύτερος από όλες τις απόψεις απλά ο Ιορδάνης είναι πιο γνωστός για θρησκευτικό-ιστορικούς λόγους. Σε αυτόν το δεύτερο διάδρομο δεσπόζουν τα Ιεροσόλυμα και η Αντιόχεια. Ο τρίτος διάδρομος ακολουθεί την οριογραμμή προς την έρημο και δεσπόζει επ'αυτού η Δαμασκός (στον ίδιο διάδρομο βρίσκεται και το Αμμάν, η πρωτεύουσα της Ιορδανίας). Η Δαμασκός είναι ο κυβερνήτης και ο επιβλέπων και των τριών διαδρόμων, όλων των πόλεων και ολόκληρης της περιοχής.

Χρήση αποκλειστικά και μόνον του πρώτου ή του δεύτερου διαδρόμου δε μπορούσε να γίνει. Μέσα στους αιώνες λοιπόν οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ένα συνδυασμό του παράκτιου πρώτου διαδρόμου και της δεύτερης διαδρομής μέσα από τις κοιλάδες και τα ποτάμια. Μέσω του Ορόντη έφταναν πχ. στη Λαττάκεια και από εκεί παραλιακά προς νότο. Ακόμη και σήμερα, όμως, για να πας οδικώς από την Τρίπολη, τη Βύβλο, την Τυρό ή τη Σιδώνα στο Τελ Αβίβ και τη Χάιφα (πρώτοςδιάδρομος) ή την Ιερουσαλήμ (δεύτεροςδιάδρομος) πρέπει να περάσεις από τη Δαμασκό (τρίτοςδιάδρομος). Στη δε περίπτωση της Τυρού και της Σιδώνας, που βρίσκονται σε πολύ κοντινή ευθεία απόσταση από την Χαίφα και το Τελ Αβίβ, πρέπει να κάνεις κύκλο γύρω από τα όρη Meron και Hermon και τα Υψίπεδα του Γκολάν για να φτάσεις πέρα από τη Θάλασσα της Γαλιλαίας.


Ο τρίτος διάδρομος ήταν και παραμένει ελεύθερος και χωρίς ιδιαίτερα εμπόδια. Το βόρειο τμήμα του διαδρόμου ξεκινά από το Χαλέπι (θυμάστε τι μάχη έγινε για το Χαλέπι;) συνεχίζει στη Χάμα (ψάξτε 1981-2) και τη Χόμς (η οποία ισοπεδώθηκε σχεδόν πλήρως, όχι τυχαία) και φτάνει στη Δαμασκό, απ'όπου μπορείς να πας μέχρι τη «ρωμαϊκή κοιλάδα» (Πέτρα), τον Κόλπο της Άκαμπα και την Ερυθρά Θάλασσα, για να καταλήξεις στη Μέκκα και τη Μεδίνα.

Αυτός ο παρά την έρημο ο τρίτος άξονας-διάδρομος οδηγεί στην περιοχή όπου έγιναν μάχες όπως αυτή στον ποταμό Ιερομύακα (Yarmouk) μεταξύ Ρωμαίων και Αράβων, τη μάχη του Χαττίν (Hattin) μεταξύ Σταυροφόρων και Αγιουβίδων ή αυτή της Πηγής του Γολιάθ (Ain Jalut) μεταξύ Μαμελούκων και Μογγόλων. Και οι τρεις προηγούμενες μάχες έλαβαν χώρα εσωτερικά του τρίτου ή επί του δεύτερου διαδρόμου, κοντά στη λίμνη Τιβεριάδα ή τη θάλασσα της Γαλιλαίας. Επί του τρίτου διαδρόμου στην οριογραμμή της ερήμου θα λάβουν χώρα ορισμένες από τις μεγαλύτερες μάχες Μαμελούκων και Μογγόλων (Marj al-Saffar νότια της Δαμασκού, Wadi al-Khazandar ή τρίτη μάχη της Χόμς κ.λπ).


Οι Σταυροφορίες απέτυχαν διότι ενώ υπήρξε έλεγχος και κατοχύρωση του πρώτου θαλάσσιου διαδρόμου κατά μήκος των ακτών, μερικός ή σποραδικός έλεγχος επί του παραποτάμιου γεμάτου ασυνέχειες και διακοπτόμενου διαδρόμου των κοιλάδων, οι Σταυροφόροι απέτυχαν να αποκτήσουν τον έλεγχο στον τρίτο διάδρομο παρά την έρημο. Οι Σταυροφορίες τέλειωσαν με την αποτυχία της κατάκτησης της Δαμασκού το 1148, κατά τη διάρκεια της δεύτερης Σταυροφορίας. Πιο σωστά εκεί μπήκε η ταφόπλακα γιατί είχαν τελειώσει νωρίτερα.


Μετά την πρώτη Σταυροφορία το Κάΐρο και η Μέκκα, δηλαδή η δύση και ο νότος του μουσουλμανικού κόσμου, αποκόπηκαν από την πύλη της μουσουλμανικής ανατολής, δηλαδή τη Μεσοποταμία, μέσω του ελέγχου του παράκτιου διαδρόμου κατά μήκος της θάλασσας, ενώ ο δεύτερος γεμάτος ασυνέχειες διάδρομος παρέμενε υπό διεκδίκηση. Ο τρίτος διάδρομος όμως, κατά μήκος της οριογραμμής της ερήμου, παρέμεινε ανοικτός και προσπελάσιμος καθ όλη τη διάρκεια. Για να υπάρξει έλεγχος του διαδρόμου στην οριογραμμή της ερήμου έπρεπε να κατακτηθεί η Δαμασκός. Για να κατακτηθεί η Δαμασκός έπρεπε να πέσει το Χαλέπι προκειμένου να αποκοπεί η Αντιόχεια από τη Δαμασκό και να μπλοκαριστούν πιθανές ενισχύσεις από τη Μεσοποταμία - οι πολιορκημένοι της Δαμασκού κατά τη διάρκεια της δεύτερης Σταυροφορίας θα ζητήσουν βοήθεια και ενισχύσεις από το Χαλέπι και τη Μοσούλη (Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και σήμερα: Μέσω της κατοχής του βορειοανατολικού τμήματος της Συρίας ελέγχονται-φράζονται πιθανές ροές από τη Μεσοποταμια, δηλαδή κλείνει η πύλη της μουσουλμανικής Ανατολής, ενώ το Κυβερνείο Ιντλίμπ στέκεται ανάμεσα σε Αντιόχεια, Χαλέπι και Δαμασκό σφραγίζοντας το βορρά. Το Χαλέπι, το οποίο οι Τούρκοι το θέλουν σαν τρελοί, ουσιαστικά ελέγχει ή έχει τη δυνατότητα να ελέγχει και να προσβάλει μεγάλο μέρος της Ανατολίας, εκτός του ότι αποτελεί πύλη για το νότο. Ισραήλ και Ιορδανία, ως κράτη-σφήνες εκ κατασκευής, ελέγχουν-κλειδώνουν τη δίοδο από το νότο). Η σταυροφορία ήταν καταδικασμένη εξ αρχής από τη στιγμή που, πρώτον, επικεντρώθηκε στην Αντιόχεια και, δεύτερον, στράφηκε προς νότον μέσω του παράκτιου διαδρόμου (και κάποιοι άλλοι, πιο πρόσφατα, ήταν καταδικασμένοι εξ αρχής λόγω επικέντρωσης και κατεύθυνσης που επέλεξαν αλλά δεν το λέμε για να μην τους πληγώσουμε). Η πορεία των κατακτήσεων του Σαλαδίνού (Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub) την περίοδο μετά την αποτυχία της πολιορκίας της Δαμασκού, κατά τη διάρκεια της δεύτερης πλέον Σταυροφορίας, είναι διδακτική.

Η αξία, η κεντρικότητα και η στρατηγική σημασία της Δαμασκού, πέρα από την έκταση και τους πόρους της, έγκειται στη γεωγραφική της θέση. Είναι η πόλη που μπορεί να προσεγγίσει κανείς συντομότερα από οποιοδήποτε σημείο και από τα άκρα της ζώνης που εξετάζουμε είτε ως Κοίλη Συρία είτε ως μεσογειακό Λεβάντε και Μασρέκ. Είναι κεντρική για ολόκληρη την περιοχή και τα απώτατα σημεία της. Στη Δαμασκό κατέφθαναν γρηγορότερα τα νέα από το άκρο της αιγυπτιακής ερήμου στη Γάζα, από τα νότια λιμάνια και την Ιερουσαλήμ, ενώ απαιτούνταν λιγότερος χρόνος για να διανύσει κανείς την απόσταση από οποιοδήποτε δυτικό παραλιακό άκρο όπως η Σιδώνα και η Βηρυτός ή από την Αντιόχεια και το Χαλέπι στο βορρά. Στη Δαμασκό μπορούσαν να συγκεντρωθούν στρατεύματα από όλα τα μέρη και από όλες τις κατευθύνσεις, από βορρά, δύση και νότο στο συντομότερο χρονικό διάστημα. Αυτή η πραγματικότητα ίσως να μην φανερώνεται αμέσως με μια επιφανειακή ματιά στο χάρτη αποτελεί όμως ιστορική πραγματικότητα στο έδαφος.

Αυτός ήταν ο λόγος που ο Αδριανός θα την αναβαθμίσει σε Μητρόπολη της Κοίλης Συρίας, που Ασσύριοι και Ρωμαίοι συγκέντρωσαν τα στρατεύματα τους σε αυτήν, και που ήταν δύσκολο να συγκεντρώσει άμεσα και με επιτυχία ο άρχοντας της Ιερουσαλήμ στρατεύματα προκειμένου να συνδράμουν σε διάφορα μέρη της περιοχής. Από την παράκτια Κομητεία της Τρίπολης θα μπορούσε να αντλήσει ορισμένες δυνάμεις αλλά π.χ το Δουκάτο της Έδεσσας στο βορρά ήταν πολύ μακρυά. Όμως με έδρα και επιχειρησιακό κέντρο τη Δαμασκό, σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική προσπάθεια, όλη η Συρία θα ήταν άμεσα και εύκολα προσβάσιμη (το ότι τα πράγματα παραμένουν ακόμη και σήμερα ίδια φαίνεται από το γεγονός πως χρειάζεσαι περίπου ίδιο χρόνο για να μεταβείς οδικώς από τη Σιδώνα στην Ιερουσαλήμ και από το Χαλέπι στο Αμμάν, όπως φανερώνει προηγούμενος χάρτης II).


Συνεπαρμένοι από τη νίκη στο Δορύλαιον (Dorylaeum), την επιτυχημένη πολιορκία της Αντιόχειας και την κατάληψη των Ιεροσολύμων, και δίχως ιδιαίτερη γνώση και εμπειρία του χώρου και των εσωτερικών λειτουργιών του καθώς και της ευρύτερης περιοχής, οι Σταυροφόροι πιθανότατα δε συνειδητοποιούσαν τη βαρύτητα αυτών των πραγμάτων (Αυτό φυσικά δεν αναιρεί τη σπουδαιότητα τους ως πολεμιστών. Αν συγκριθούν μαζί τους οι σημερινοί «ομόλογοι» ή «απόγονοι» τους, φαντάζουν λαπάδες. Επίσης οι σημερινοί Αραβολεβαντίνοι της Συρίας απέδειξαν πως έχουν «κόκκαλα»). Οι Σταυροφόροι πιθανότατα δεν καταλάβαιναν πως η Αντιόχεια ιδρύθηκε από τον Σέλευκο Α'Νικάτωρ προκειμένου να υποβαθμιστεί η Δαμασκός και ως ανάχωμα σε αυτήν, όχι ως υποκατάστατο της - η στροφή των νοημάτων προς την Αντιόχεια ήταν κάτι που συνέφερε τους Ρωμαίους ή «Βυζαντινούς». Η Αντιόχεια και η Λαοδίκεια (σημερινή Λαττάκεια), η μια επί του δεύτερου και η άλλη επί του πρώτου διαδρόμου, δεν υποκαθιστούσαν τις λειτουργίες και το ρόλο της Δαμασκού. Η Αντιόχεια ήταν μια σπουδαία πόλη. Ίσως μια από τις τρεις σπουδαιότερες της ελληνιστικού και ρωμαϊκού κόσμου της εγγύς ανατολής. Δεν ήταν όμως εναλλακτική της Δαμασκού.

Όταν μιλάμε για Σταυροφορίες εννοούμε από την πρώτη μέχρι και την τρίτη - και ιδιαίτερα τις πρώτες δύο. Από εκεί και ύστερα οι «Σταυροφορίες» μεταλλάσσονται και εκφυλίζονται σε κάτι εντελώς διαφορετικό στο οποίο δε μπορούμε να επεκταθούμε στα πλαίσια αυτού του σημειώματος. Η τρίτη Σταυροφορία, παρά τη συμμετοχή ιερών τεράτων σε αυτήν, δεν θα καταφέρει τίποτα το ιδιαίτερο πέρα από την ανάκτηση της πρώτης παράκτιας διαδρομής - και αυτή μερικώς, ούτε καν στο σύνολο της, περίπου από την Τύρο μέχρι την αρχαία Ιόππη. Η Ιερουσαλήμ θα παρέμενε υπό μωαμεθανικό έλεγχο (δεύτερος διάδρομος) όπως παρέμεινε καθ όλη τη διάρκεια των Σταυροφοριών και η πόλη-κυβερνήτης ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής, η Δαμασκός (τρίτος διάδρομος).


Στην ίδια πόλη από την οποία οι Βρετανοί και οι Άραβες θα εκδιώξουν τους Οθωμανούς, οι Μωαμεθανοί του πρώτου-Πατριαρχικού Χαλιφάτου θα σπάσουν τη σπονδυλική στήλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αποκόπτοντας τα μεσογειακά παράλια της Αφρικής από τις βόρειες ακτές της Μεσογείου και την Ανατολία. Ωστόσο η Δαμασκός υπερβαίνει το Μωαμεθανισμό και τον Χριστιανισμό. Η πόλη αποτέλεσε μέρος των κατακτήσεων του Αλέξανδρου, εξέλιξη που την κατέστησε τμήμα του ελληνιστικού και ελληνογενούς κόσμου για περίπου μια χιλιετία, και επίκεντρο της σύγκρουσης Σελευκιδών και Πτολεμαίων (παρεμφερείς θα είναι οι συνθήκες και οι ανταγωνισμοί κατά τους πολέμους του Χεδιβάτου της Αιγύπτου υπό τον Αλή με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αμέσως μετά την Επανάσταση). Ο Σέλευκος Α'Νικάτωρ θα ιδρύσει την Αντιόχεια, εξέλιξη που παράλληλα με την (επαν)ίδρυση και αναβάθμιση της Λαττάκειας, δηλαδή της αρχαίας Λαοδίκειας, θα οδηγήσει σε μερική μονάχα και προσωρινή υποβάθμιση της Δαμασκού. Σε μια άλλη περίοδο σχετικής κάμψης της κεντρικότητας της πόλης θα έχουμε την άλωση της Δαμασκού από τον Ταμερλάνο και την ήττα των Μαμελούκων, ενώ αργότερα θα ακολουθήσει η είσοδος του Σελίμ Α΄ στην πόλη. Και όπως η κατοχή της Δαμασκού μετά το 632 οδήγησε στην αποκοπή του Ρωμαϊκού Κράτους από τους χώρους της νότιας και ανατολικής Μεσογείου και τη συνεπακόλουθη σταδιακή συρρίκνωση-οπισθοχώρηση του προς την Ανατολία και την τελική αποσύνθεση του, έτσι και η κατοχή της πόλης από Άραβες και Βρετανούς το 1918 οδήγησε στην οριστική και μη αναστρέψιμη αποσύνθεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και στην τελική υποχώρηση-αναδίπλωση της στα εδάφη της σημερινής Τουρκίας.

Η Δαμασκός δε θεωρείται τυχαία ως η αρχαιότερη συνεχώς κατοικημένη πόλη στον κόσμο (ή ως μια από τις παλαιότερες). Δεν αποτελεί διαφημιστικό-τουριστικό τίτλο-σύνθημα αυτή η περιγραφή, αλλά πραγματικότητα που έχει ιστορικές βάσεις και στρατηγικά θεμέλια.

Η Δαμασκός, δίχως να είναι ιδιαίτερα πολυπληθής για τα σημερινά δεδομένα, παραμένει η πολυπληθέστερη πόλη ανάμεσα στο Τελ Αβίβ, το Αμμάν, το Ριάντ, την Πόλη του Κουβέιτ, τη Βαγδάτη, την Ερμπίλ, τα Άδανα ή το Χαλέπι και τη Βηρυτό. Όλες οι προηγούμενες πόλεις έχουν μεγαλύτερο ή οριακά μεγαλύτερο πληθυσμό από τη Δαμασκό. Εντός του χώρου που οριοθετείται από το περίγραμμα αυτών των πόλεων δεσπόζει η Δαμασκός. Ορθά έχει χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο λιμάνι της ερήμου. Η οριοθετημένη αυτή περιοχή μπορεί να διευρυνθεί μέχρι τα βάθη της Ανατολίας, την Αρμενία ή προς τον Έυξεινο αν σταθμίσουμε πως πόλεις στο βορρά και την ανατολή της (όπως οι προαναφερθείσες Ερμπίλ, Άδανα και Χαλέπι), την υπερβαίνουν οριακά ή δεν διαθέτουν παρεμφερή στρατηγικά πλεονεκτήματα. Επίσης σε ό,τι αφορά την κατεύθυνση προς νότο, μέχρι και την πρόσφατη μεγέθυνση του Αμμάν, της πρωτεύουσας της Ιορδανίας, η Δαμασκός αποτελούσε το τελευταίο αστικό κέντρο μεταξύ Ανατολίας και Μέκκας, και κύριο πολιτικό, εμπορικό και στρατηγικό κόμβο στον άξονα Κόλπου της Άκαμπα - Χερσονήσου της Ανατολίας. Τέλος, πέρα από τα πλεονεκτήματα που αναφέρθηκαν σε όλη την έκταση της δημοσίευσης και σχετίζονται με τον χώρο και τον χρόνο, την πρόσβαση και τις ευκαιρίες που προσφέρει η Δαμασκός, η συγκεκριμένη πόλη είχε επιπλέον πλεονεκτήματα ως προς την αμυντική της θέση, την αυτονομία της από απόψεως αποθεμάτων και τροφοδοσίας νερού, την πολυανθρωπία της, τον έλεγχο μέσω της Παλμύρας των καραβανιών που έρχονταν από τη Μεσοποταμία διαμέσου της ερήμου, και τις επικοινωνίες καθώς μάθαινε πρώτη τα νέα ολόκληρου του Λεβάντε. Με τις επάρκειες της σε αγαθά, με τα βουνά πίσω στην «πλάτη» της και την έρημο μπροστά στα «πόδια» της, η Δαμασκός κατείχε μια αξιοζήλευτη θέση από απόψεως οχύρωσης, άμυνας και αυτοσυντήρησης, δηλαδή κλειστότητας, αλλά ταυτόχρονα και ανοίγματος μέσω της έντονης και διαρκούς κυκλοφορίας, των επικοινωνιών και της πρόσβασης, των καραβανιών και της γρήγορης και σύντομης συγκέντρωσης στρατευμάτων.



Η Δαμασκός ανέκαθεν έκρινε τη μοίρα της «Συρίας» (εν ευρεία έννοια) και καθόριζε τον παροδικό ή μόνιμο χαρακτήρα των εξελίξεων στην ιστορική και σημαντικότατη αυτή περιοχή - της Κοίλης Συρίας, του Λεβάντε ή του Μασρέκ (υπό στενή έννοια). Ο επιβλέπων, η πόλη κυβερνήτης. Όπως ήταν η επιτυχημένη πολιορκία και κατάληψη της Δαμασκού το 632 που κατοχύρωσε και παγίωσε προσδίδοντας μόνιμο χαρακτήρα στην παρουσία των Αράβων του Πατριαρχικού Χαλιφάτου στα ρωμαϊκά εδάφη, έτσι και η αποτυχημένη πολιορκία της Δαμασκού από τους Σταυροφόρους το 1148 αποτέλεσε ταφόπλακα και καθόρισε τον παροδικό χαρακτήρα των Σταυροφόρων στους Αγίους Τόπους για αιώνες. Η Δαμασκός δεν έπεσε. Και επειδή η Δαμασκός παρέμεινε στα χέρια του Ισλάμ, αργά ή γρήγορα η Ιερουσαλήμ ήταν καταδικασμένη να ακολουθήσει.






Φυσικά η κεντρικότητα και η βαρύτητα της Δαμασκού έχει λάβει μεταφυσικές διαστάσεις εσχατολογικού και προφητικού χαρακτήρα. Στους καταγωγικά ιουδαϊκούς έσχατους καιρούς - υποτίθεται πως - θα συμβούν τα κάτωθι:

Ιδού, η Δαμασκός θα εξαφανισθή εκ μέσου των άλλων πόλεων της οικουμένης, η δε πτώσις αυτής θα είναι μεγάλη. Θα εγκαταλειφθή από τους άνθρωπους και θα μείνη έρημος δια παντός. Ως μάνδρα ποιμνίων θα χρησιμοποιηθούν αι περιοχαί της, όπου θα αναπαύωνται πρόβατα, και δεν θα υπάρχη κανείς να τα εκδίωξή από εκεί. Δεν θα είναι πλέον η Δαμασκός οχυρά πόλις... Δεν θα βασιλεύση πλέον ως πρωτεύουσα λαών η Δαμασκός και το υπόλοιπον μέρος του συριακού κράτους θα εξολοθρευθή... Αυτά λέγει ο Κυριος των Δυνάμεων.

Η Δαμασκός δεν θα καταστραφεί απλώς αλλά για πρώτη φορά από κτίσεως της θα πάψει να είναι κατοικήσιμη. Η προφητεία μοιάζει λογική αν σκεφτεί κανείς πως η Δαμασκός αποτελεί μια από τις αρχαιότερες πόλεις με συνεχή κατοίκηση.

Η προφητεία όμως συνεχίζει (και το σημείο αυτό συνήθως παραλείπεται): «Κατά την ημέραν εκείνην της παρά Θεού τιμωρίας θα λείψη και θα σβήση η δόξα του ισραηλιτικού βασιλείου, θα σεισθούν εκ θεμελίων και θα καταπέσουν όλα τα ωραία και άφθονα υλικά και πνευματικά αγαθά, που αποτελούσαν την δόξαν του. Θα μείνη χωρίς δόξαν και αξίαν, όπως όταν ο θεριστής θερίση τους ωρίμους στάχεις... και απομείνη, η καλαμιά μόνη. Ολίγοι Ισραηλίται θα απομείνουν σαν δύο η τρεις ρώγες εληάς στο άκρον υψηλού κλάδου η τέσσαρες η πέντε εληές στους πλαγίους κλάδους. Αυτά λέγει ο Κυριος ο Θεός του Ισραήλ».

Η γνώση της γεωγραφίας και της ιστορίας βοηθάει στην αποφυγή προφητικής και εσχατολογικής εκτόξευσης και έκρηξης εγκεφάλων... (π.χ «χριστιανικών» ή ορθότερα ιουδαίου-προτεσταντικών αμερικανικών τέτοιων). Ωστόσο στα θεμέλια ή στον πυρήνα της προφητείας αντανακλάται ή εμπεριέχεται η βαρύτητα, η σημαντικότητα και η κεντρικότητα της πόλης της Δαμασκού.

Μετά από το θάνατο του Ησαΐα, τη Δαμασκό θα καταλάβουν ή/και θα κυβερνήσουν Αχαιμενίδες (Μήδοι, Πέρσες), Αργεάδες, Σελευκίδες και Πτολεμαίοι (Μακεδόνες), Ρωμαίοι, Ομμεϋάδες και Αββασίδες, Αγιουβίδες και Μαμελούκοι, Τιμουρίδες και Οθωμανοί (Άραβες, Τούρκοι, Κούρδοι, Κιρκάσιοι, Μογγόλοι κ.λπ). Τα έσχατα όμως δεν ήρθαν. Η Δαμασκός ακόμη στέκει. Και θα στέκει.