Quo vadis America?

Η πλειοψηφία των Ιδρυμάτων, Οργανισμών και Θεσμών που ιδρύθηκαν-οικοδομήθηκαν μεταπολεμικά, μονάχα ονομαστικά υπήρξαν παγκόσμια. Παραδείγματως χάριν η «Παγκόσμια Τράπεζα» ήταν ένα αμερικανοκινούμενο ή αμερικανοκατευθυνόμενο ίδρυμα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν συνειδητοποιήσει ή/και αποφασίσει πως πλέον, είτε θα υπάρχουν 1ον) αμερικανοκινούμενοι ή/και αμερικανοκεντρικοί θεσμοί που δεν θα είναι παγκόσμιοι, είτε 2ον) παγκόσμιοι θεσμοί, συμφωνίες και όργανα που δεν θα είναι αμερικανοκινούμενα και αμερικανοκρατούμενα, είτε 3ον) τίποτα από τα δύο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες με την Trans-Pacific Partnership αρχίσαν να λένε πως θέλουν αμερικανοκινούμενους θεσμούς και συμφωνίες που δεν θα είναι παγκόσμιες (1η κατηγορία). Αυτή η έμμεση παραδοχή αρκούσε στις Η.Π.Α του Ομπάμα. Δεν αρκούσε όμως στις Η.Π.Α του Τράμπ που επέλεξαν να αποχωρήσουν (3η κατηγορία). Με την αμφισβήτηση ή/και αποχώρηση από τη Συμφωνία για το Κλίμα, οι Η.Π.Α άρχισαν να λένε πως δεν θέλουν παγκόσμιες συμφωνίες που δεν είναι αμερικανοκινούμενες (2η κατηγορία). Το ίδιο ισχύει, σε μικρότερη κλίμακα και σε διαφορετικό -διακρατικό- πλαίσιο, και για τη Συμφωνία P5+1 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (η επίσημη ονομασία της οποίας είναι Joint Comprehensive Plan of Action). Επίσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες, παλαιότερα είχαν αποχωρήσει από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (International Court of Justice), το οποίο αποτελεί το βασικό δικαστικό Όργανο των Ηνωμένων Εθνών.

Οι αναταραχές και οι εντάσεις στις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Ηνωμένων Εθνών έχουν το παρελθόν τους.

• Στις 25 Οκτωβρίου 1971 υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμενων Εθνών το ψήφισμα 2758 που αναγνώριζε τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (Πεκίνο) ως τη μοναδική νόμιμη κυβέρνηση της Κίνας και απέβαλε "the representatives of Chiang Kai-shek from the place which they unlawfully occupy at the United Nations" (Ταϊβάν). Οι Η.Π.Α αντέδρασαν αρχικά. Η ένταση όμως υπήρξε παροδική. Η απόφαση αποτέλεσε καταλύτη για τη μεταβολή της πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτείων ως προς την Κίνα και την επίσκεψη Νίξον στο Πεκίνο (είχαν προηγηθεί επισκέψεις του Κίσινγκερ, ενώ το λόμπι της Ταϊβάν, μεταξύ 1971 και 1972 έκανε ό,τι μπορούσε για να παρεμποδίσει την εξομάλυνση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτείων με την Κίνα). Όπως επιμάνθηκε πρόσφατα [I]: «Οι μόλις 21 χώρες που αναγνώριζαν τη Taiwan, πλέον έγιναν 20... Στον πλανήτη υπάρχουν 195 χώρες. Από αυτές, 175 αναγνωρίζουν τη κυβέρνηση του Πεκίνου ως τη μοναδική νόμιμη κυβέρνηση της Κίνας και μόλις 20 τη κυβέρνηση της Ταϊπέι».

• Λίγα χρόνια μετά, και συγκεκριμένα στις 10 Νοεμβρίου 1975, η Γενική Συνεύλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε το ψήφισμα 3379 το οποίο "determine[d] that Zionism is a form of racism and racial discrimination". Οι Η.Π.Α αντέδρασαν. Τελικά ο ορισμός-χαρακτηρισμός αυτός ανακλήθηκε-αποσύρθηκε μετά από 16 χρόνια, το 1991, με το ψήφισμα 4886 (δες και παρακάτω).

• Το 1986 οι Η.Π.Α αποχώρησαν μερικώς από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (International Court of Justice), το οποίο αποτελεί το βασικό δικαστικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών, όταν το δικαστήριο αποφάσισε πως ο μυστικός-κεκαλυμμένος πόλεμος των Ηνωμένων Πολιτειών εναντίον της Νικαράγουα έγινε κατά παράβαση των αρχών του διεθνούς δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, οι Η.Π.Α δεν αποχώρησαν ακριβώς, αλλά κατ'ουσίαν έπαψαν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου γενικώς, εξετάζοντας-αναγνωρίζοντας την κατά περίπτωση.

• Το 2009, η κυβέρνηση των Η.Π.Α απείχε από το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας 1860, το περιεχόμενο του οποίου σχετιζόταν με το Ισραήλ.

Τέλος, θα πρέπει να θυμίσουμε πως την περίοδο Ρήγκαν, οι Η.Π.Α αποχώρησαν -και τότε- από την UNESCO προκειμένου, μέσω άσκησης πίεσης, το προαναφερθέν ψήφισμα (Resolution 3379) να αποσυρθεί, κάτι το οποίο κατάφεραν το 1991 όπως προείπαμε.

Και κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα. Συγκεκριμένα στο χθές. Χθες οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν από την UNESCO. Την αποχώρηση των Η.Π.Α ακολούθησε και το Ισραήλ. Αντιγράφω από παλαιότερη δημοσίευση με τίτλο «Η απομόνωση του Ισραήλ και η συνεχής απώλεια επιρροής και ισχύος στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών» [III]:

Τον περασμένο μήνα πέρασε μια σειρά ψηφισμάτων (συγκεκριμένα έξι) στη Γενικη Συνέλευση του Ο.Η.Ε, όπου καταδίκαζαν το Ισραήλ για μια σειρά ζητημάτων (καθεστώς Ιερουσαλήμ, υψίπεδα Γκολάν, εποικισμούς κ.λπ). Κάποτε αυτά δεν είχαν ιδιαίτερη σημασία. Όμως οι εποχές -και οι συσχετισμοί- έχουν αλλάξει. Σε μια από τις πιο «ευνοϊκές» περίπτωσεις για το Ισραήλ, ψήφισμα πέρασε με 103 ψήφους κρατών υπέρ, 6 ψήφους κατά (που δεν ήταν 6 αλλά 2: Η.Π.Α, Καναδάς και κάτι Μικρονησίες, νήσοι Παλάου και Μάρσαλ - φυσικά και Ισράηλ), ενώ 56 κράτη απείχαν. Αυτή ήταν σχετικά «ευνοϊκή» περίπτωση και το ψήφισμα απαιτούσε την αποχώρηση από τα υψίπεδα του Γκολάν. Στην πιο δυσάρεστη περίπτωση, ψήφισμα πέρασε με 153 ψήφους κρατών υπέρ, 7 ψήφους κατά (που δεν ήταν 7 αλλά 3: Αυστραλία, Η.Π.Α, Καναδάς και ξανά Μικρονησίες, νησιά Παλάου κ.λπ) και 7 αποχες. Πριν λίγες ημέρες πέρασε ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε... Οι Ηνωμένες Πολιτείες απήχαν. Αποτέλεσμα: 14 ψήφοι υπέρ και μια (1) αποχή. Πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που οι Η.Π.Α δεν άσκησαν βέτο σε ψήφισμα που αφορά το ζήτημα των εποικισμών.

Σε ένα κείμενο που είχαμε παρουσιάσει στις αρχες του 2015 διαβάζαμε: «Ο Νετανιάχου οδηγεί το Ισραήλ σε πρωτοφανή απομόνωση» [*]. Μόνο το Ισραήλ; Τους Αμερικανούς; Αν αυτό δεν είναι διεθνής απομόνωση, τι είναι; Συνεχίζω την παράθεση [III]. Παρατηρείστε την αιτιολόγηση. Είναι παρεμφερής με την αποχώρηση από την UNESCO:

Η αποχή αιτιολογήθηκε ως εξής: Explaining that Israel had been treated differently from other States for as long as it had been a member of the United Nations, she pointed out that in the course of 2016, 18 resolutions had been adopted in the General Assembly and others in the Human Rights Council, all condemning Israel. Because of that bias, and some factors not included in the resolution, the United States had not voted in favour of the resolution, she said, explaining that her delegation would not have let it pass had it not addressed acts of terrorism and incitement to violence. Μελλοντικά θα εξετάσουμε το περιεχόμενο των τοποθετήσεων συγκεκριμένων κρατών. Υπάρχουν ακραίες φωνές στο εσωτερικό του Ισραήλ που έχουν μιλήσει ακόμη και για αποχώρηση από τον Ο.Η.Ε.

Εντάξει, δεν είναι αποχώρηση από τον Ο.Η.Ε, κάθως κάτι τέτοιο πρακτικά είναι αδύνατον, αλλά από ένα υποτμήμα-specialized agency του, ως μοχλός άσκησης πίεσης. Δεν θα έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Ότι και να κάνει ή να λέει ο Τράμπ δεν ζούμε στην περίοδο του Ρήγκαν. Το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών του 1975 (Resolution 3379) πέρασε εκείνη την εποχή με ψήφους 72 υπέρ και 35 κατά (32 αποχές). Τα πρόσφατα ψηφίσματα της Γ.Σ του Ο.Η.Ε πέρασαν με ψήφους 103 υπέρ και 6 κατά (56 αποχές) το «ευνοϊκό» και 153 υπέρ και 7 κατά (7 αποχές) το «δυσμενές». Η μεταβολή είναι εμφανής. Φυσικά το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με ψήφους 14 υπέρ και μια αποχή είναι και αυτό ενδεικτικό.


Το σημείωμα αυτό, προκειμένου να είναι ολοκληρωμένο, θα επρεπε να εξετάζει δύο ακόμη πλαίσια (τα οποία θα μπορούσαν να είναι οργανικά ενταγμένα σε μια πιο μακροσκελή μορφή της σημερινής δημοσίευσης, κάτι που δεν κατέστη δυνατόν). Θα ακολουθήσουν λοιπόν, εν καιρό, δύο ακόμη συνέχειες που θα ασχολούνται με, ή/και θα επαναπροσεγγίζουν, τα εξής: πρώτον, την αποδυνάμωση ή εξαϋλώση της επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών στη δυτική Ασία (προφανώς σε συνάφεια με τις σχέσεις Η.Π.Α, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας) και δεύτερον, τις σχέσεις του Κράτουςτων Ηνωμένων Πολιτειώνμε το Κίνηματης Παγκοσμίας Διακυβέρνησηςσε συνάφεια με το Σύστηματων Ηνωμένων Εθνών. Επειδή η κλίμακα και η σημασία του δεύτερου ζητήματος είναι ασφαλώς ευρύτερη απ'του πρώτου, επισημαίνουμε, ήδη από τώρα, πως δεν θα πρέπει να ταυτίζεται ισοπεδωτικά το λεγόμενο Κίνημα της Παγκόσμιας Διακυβέρνησης με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (ουτε όμως και να βλέπεται ως εντελώς ομογενοποιημένο και ομοιόμορφο, και πλήρως ευθυγραμμισμένο εσωτερικά, το συγκεκριμένο Κινημα).

Το Σύστηματων Ηνωμένων Εθνώνοικοδομήθηκε μεταπολεμικά (1945), ενώ το Κίνηματης Παγκόσμιας Διακυβέρνησης (επάν)ενεργοποίηθηκε δυναμικά μεταψυχροπολεμικά (1991). Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πρωτόν, πως υπάρχει κάποιας μορφής μερική «άλωση» ή/και προσπάθεια οικειοποίησης και μετασχηματισμού του Συστήματος από το Κίνημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει αυτονόητη ταύτιση Κινήματος (Παγκόσμιας Διακυβέρνησης) και Οργανισμού (Ηνωμένων Εθνών) και δεύτερον, πως γίνεται φανερή μια τάση μερικής αποδόμησης του Συστήματοςτου Ο.Η.Ε (το οποίο ασφαλώς χρειάζεται μεταρρύθμιση ή αναθεώρηση), τμηματικά, από το Κράτοςτων Η.Π.Α.

Η Συμφωνία για το Κλίμα (η οποία έχει μεγαλύτερη συνάφεια με τα περί Παγκόσμιας Διακυβέρνησης), σαφώς και δεν ανήκει στην ίδια κατηγορία με τη Συμφωνία P5+1 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (η οποία σχετίζεται με τα περί δυτικής Ασίας και) την οποία υπέγραψαν τα πέντε Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε και η Γερμανία (+EU). Αυτή αποτελεί μια πρώτη διαφοροποίηση ανάμεσα στο Κίνημα τηςΠαγκόσμιας Διακυβέρνησηςκαι το Σύστημα τωνΗνωμένων Εθνών.

Τέλος, δεν θα πρέπει να συγχέονται μεταξύ τους, το προαναφερθέν Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (International Court of Justice), το οποίο ιδρύθηκε το 1945 και αποτελεί το βασικό δικαστικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών, με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (International Criminal Court), το οποίο ιδρύθηκε το 2002, είναι ανεξάρτητο, μόνιμο δικαστήριο, αρκετά αμφιλεγόμενο και αμφισβητούμενο (όχι μόνο από τις Η.Π.Α, αλλά και από άλλες δυνάμεις), και το οποίο δεν αποτελεί Όργανο του Ο.Η.Ε. Αυτή η παρατήρηση μας προσφέρει μια δεύτερη διαφοροποίηση ανάμεσα σε Σύστηματων Ηνωμένων Εθνών και Κίνηματης Παγκόσμιας Διακυβέρνησης.