Κατά τη περίοδο της δύναμης μελετάς τον Θουκυδίδη για να αποφύγεις την ὓβρι και τη μεταμόρφωση της ισχύος σου σε μαύρη τρύπα που θα σε οδηγήσει στον κυκεώνα του σχήματος ὓβρις-ἂτη-νέμεσις-τίσις και στους Αίγος Ποταμούς (όχι πως κατάφεραν να διδαχτούν). Κατά τη περίοδο -απαρχής- της αδυναμίας μελετάς το «Βυζάντιο» για να μετατραπείς από δύναμη του χώρου σε δύναμη του χρόνου και ν'αποφύγεις τη κατάρρευση (όχι πως θα καταφέρουν να του μοιάσουν στο ελάχιστο). Όταν ηττηθείς στον χώρο, μπορείς ν'ανακάμψεις, όταν ηττηθείς στον χρόνο, ηττάσαι οριστικά. Ο Edward Luttwak είναι ο θεωρητικός και σύμβουλος της κυβέρνησης των ΗΠΑ ο οποίος εισήγαγε τη -νεοστωικιστική, παρηγορητική- θέση πως «η περίοδος της γεωπολιτικής έχει ξεπεραστεί και ο κόσμος έχει εισέλθει στην εποχή της γεωοικονομίας».
I
Take me back to Constantinople
How Byzantium, Not Rome, can help preserve Pax Americana
Πως το «Βυζάντιο», και όχι η Ρώμη, μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της Pax Americana
Take me back to Constantinople
How Byzantium, Not Rome, can help preserve Pax Americana
Πως το «Βυζάντιο», και όχι η Ρώμη, μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της Pax Americana
Οικονομική κρίση, αυξανόμενο χρέος, υπερβολικές διεθνείς υποχρεώσεις - αυτός δεν είναι τρόπος να διαχειρίζεται κανείς μία αυτοκρατορία. Η Αμερική χρειάζεται την παροχή αξιόπιστων συμβουλών σε θέματα στρατηγικής και μάλιστα άμεσα. Δεν υπήρξε ποτέ εφάμιλλη της Ρώμης και η υιοθέτηση της στρατηγικής της πρέπει να αποκλειστεί. Η αδίστακτη εξάπλωση της αυτοκρατορίας, η επικυριαρχία σε ξένους λαούς και η συντριπτική εκδοχή του ολοκληρωτικού πολέμου το μόνο που θα προκαλέσουν είναι να επιταχύνουν την παρακμή της Αμερικής. Απεναντίας, θα ήταν σκόπιμο να μελετήσει την ενσάρκωση της αυτοκρατορίας στα ανατολικά: Το Βυζάντιο, που ξεπέρασε σε διάρκεια την προκάτοχή του Ρώμη κατά 8 αιώνες. Αυτά ακριβώς τα μαθήματα βυζαντινής υψηλής στρατηγικής πρέπει να ξανά ανακαλύψει η Αμερική.
Ευτυχώς, είναι πολύ ευκολότερο να διδαχθεί κανείς από τους Βυζαντινούς, παρά από τους Ρωμαίους, οι οποίοι δεν άφησαν κυριολεκτικά καμία γραπτή μαρτυρία της στρατηγικής και των τακτικών τους, εκτός από αποσπασματικά κείμενα και ένα συμπίλημα σε μορφή βιβλίου από το Βεγκέτιο που γνώριζε ελάχιστα για την στρατηγική ή τον πόλεμο. Οι Βυζαντινοί, ωστόσο, κατέγραψαν τα πάντα - τις τεχνικές τους για πειθώ, συλλογή πληροφοριών, στρατηγική σκέψη, επιχειρησιακά δόγματα και τρόπους δράσης. Όλα αυτά περιλαμβάνονται με σαφήνεια σε μία σειρά από βυζαντινά στρατιωτικά εγχειρίδια που έχουν διασωθεί και ένα μείζον σύγγραμμα για τη στρατηγική.
Έχω ξοδέψει τις τελευταίες 2 δεκαετίες διατρέχοντας αυτά τα κείμενα για να συνθέσω μία μελέτη για τη Βυζαντινή Υψηλή Στρατηγική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν επιθυμούν να παραμείνουν υπερδύναμη, καλά θα κάνουν να προσέξουν τις επτά παραινέσεις που ακολουθούν:
Ι. Να αποφεύγεις με κάθε δυνατό τρόπο τον πόλεμο, όποιες και αν είναι οι περιστάσεις, αλλά πάντοτε να ενεργείς σα να πρόκειται να ξεσπάσει πόλεμος ανά πάσα στιγμή. Να προετοιμάζεσαι εντατικά και να είσαι διαρκώς έτοιμος για μάχη - αλλά να μην είσαι ανυπόμονος να πολεμήσεις. Ο απώτερος σκοπός της πολεμικής ετοιμότητας είναι η μείωση της πιθανότητας να υποχρεωθείς να πολεμήσεις (*).
ΙΙ. Να συλλέγεις πληροφορίες για τον εχθρό και τη νοοτροπία του και να καταγράφεις διαρκώς τις κινήσεις του. Οι σχετικές προσπάθειες, με όλα τα δυνατά μέσα, μπορεί να μην είναι πολύ παραγωγικές, αλλά σπάνια μένουν χωρίς αντίκρισμα.
ΙΙΙ. Να μάχεσαι ρωμαλέα, είτε επιθετικά, είτε αμυντικά, αλλά να αποφεύγεις τις μάχες σε μεγάλη κλίμακα, εκτός αν οι συνθήκες είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Μη σκέφτεσαι όπως οι Ρωμαίοι, οι οποίοι θεωρούσαν την πειθώ ως ένα απλό παρακολούθημα της δύναμης (**). Απεναντίας, να χρησιμοποιείς τη δύναμη στις μικρότερες δυνατές δόσεις για να βοηθήσεις να πεισθούν αυτοί που μπορούν να πεισθούν και να πλήξεις εκείνους που αντιδρούν ακόμη στην πειθώ.
ΙV. Να αντικαθιστάς τις μάχες που αποσκοπούν στη φθορά και την κατοχή ξένων χωρών με πόλεμο ελιγμών - αστραπιαίες επιθέσεις και καταδρομικές επιχειρήσεις για να διαλύσεις τους εχθρούς, ακολουθούμενες από γρήγορες αναδιπλώσεις. Αντικειμενικός σκοπός είναι να μην καταστρέψεις τους εχθρούς σου, γιατί αυτοί μπορούν να μετατραπούν σε αυριανούς συμμάχους (***). Περισσότεροι εχθροί μπορούν να αποτελούν μικρότερη απειλή απ’ ότι ένας μόνο, στο μέτρο που μπορούν να πεισθούν να επιτίθενται ο ένας στον άλλος.
V. Να καταβάλεις προσπάθεια να κερδίζεις πολέμους, στρατολογώντας συμμάχους για να μεταβάλλεις την ισορροπία δυνάμεων. Η διπλωματία κατά τη διάρκεια του πολέμου είναι περισσότερο σημαντική απ’ ότι στην περίοδο της ειρήνης. Να απορρίπτεις, όπως και οι Βυζαντινοί, το βλακώδη αφορισμό ότι όταν μιλούν τα όπλα σωπαίνουν οι διπλωμάτες. Οι πλέον χρήσιμοι σύμμαχοι είναι εκείνοι που βρίσκονται πιο κοντά στον εχθρό, γιατί γνωρίζουν με τον καλύτερο τρόπο πώς να αντιμετωπίζουν τις δυνάμεις του.
VI. Η ανατροπή καθεστώτων είναι ο φθηνότερος δρόμος για τη νίκη. Τόσο φθηνός, μάλιστα, σε σύγκριση με το κόστος και το ρίσκο της μάχης, που πρέπει πάντοτε να επιχειρείται ακόμα και με εκείνους τους εχθρούς που φαίνονται ιδιαίτερα ασυμβίβαστοι. Να θυμάσαι: ακόμη και οι φανατικοί της θρησκείας μπορούν να δωροδοκηθούν, όπως οι Βυζαντινοί ήταν από τους πρώτους που το συνειδητοποίησαν, καθώς οι ζηλωτές μπορούν να είναι αρκετά δημιουργικοί, όταν πρόκειται να επινοήσουν δικαιολογίες για να προδώσουν το δικό τους στόχο («αφού η τελική λύση του Ισλάμ είναι, σε κάθε περίπτωση, αναπόφευκτη»)
VIΙ. Αν η διπλωματία και η ανατροπή καθεστώτων δεν αρκούν και ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος, να χρησιμοποιείς μεθόδους και τακτικές που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του εχθρού. Να αποφεύγεις να αναλώνεις λίγο-λίγο τον εχθρό. Αυτό ενδέχεται να απαιτήσει πολύ χρόνο. Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να βιαστείς, γιατί μόλις εκλείψει ένας εχθρός, είναι βέβαιο ότι κάποιος άλλος θα πάρει τη θέση του. Τα πάντα μεταβάλλονται καθώς ηγέτες και έθνη διαρκώς αναδεικνύονται και καταρρέουν. Μόνο η Αυτοκρατορία είναι αιώνια - εφόσον, και αυτό είναι το ζητούμενο, δεν εξαντλήσει τον εαυτό της.
---------------------------------------------------------------
(*) ''Να αποφεύγεις με κάθε δυνατό τρόπο τον πόλεμο, όποιες και αν είναι οι περιστάσεις, αλλά πάντοτε να ενεργείς σα να πρόκειται να ξεσπάσει πόλεμος ανά πάσα στιγμή... Ο απώτερος σκοπός της πολεμικής ετοιμότητας είναι η μείωση της πιθανότητας να υποχρεωθείς να πολεμήσεις.''. Το τσιτάτο-δόγμα που προπαγάνδισε η ρωσική διπλωματία με αφορμή τα γεγονότα στη Συρίαπως: «Ισχυρός δεν είναι αυτός που διεξάγει πόλεμο, αλλά αυτός που αποτρέπει τον πόλεμο», ακολουθεί το «βυζαντινό» πρότυπο και βρίσκεται σε συμφωνία με αυτή τη παραίνεση του Luttwak (μετά από «δύο δεκαετίες μελέτης» του τελευταίου).
(**) ''Μη σκέφτεσαι όπως οι Ρωμαίοι, οι οποίοι θεωρούσαν την πειθώ ως ένα απλό παρακολούθημα της δύναμης''. Όταν συγκρίνουμε τις έννοιες της ισχύος στην αρχαία ελληνική και στην αρχαία ρωμαϊκή πολιτική σκέψη, μπορούμε να πούμε ότι οι Έλληνες αποδέχονταν τη γενική ιδεά της ισχύος ενώ οι Ρωμαίοι [και οι διάφοροι Ρωμαιογερμανοί, Ρωμαιοαγγλοσάξονες και liberalistες, marxistες και fascistες συνεχιστές τους] την αποτιμούσαν ως καθαρή πολιτική ιδέα... Οι Ρωμαίοι αποδέχονταν μια διακριτή έννοια της πολιτικής ισχύος με το να τονίζουν την ουδετερότητα της έναντι του ηθικού... Αυτό δημιούργησε μια οντολογικά αδιαπέραστη αντίληψη περί ισχύος... Η ισχύς [ως potestas πλέον] άρχισε να χρησιμοποιείται ως αυτόνομη πολιτική έννοια, αφού η νομική χρήση μετέτρεψε την ελληνική ιδέα της ηθικής ισχύος στη ρωμαϊκή ιδέα της πολιτικής ισχύος... Η σύγχρονη ιδέα της πολιτικής ισχύος μπορεί να θεωρηθεί ως μια λεπτομερής επανεμφάνιση της ρωμαϊκής αντίληψης περί της πολιτικής ισχύος... - Ahmet Davutoğlu.
(***) ''Αντικειμενικός σκοπός είναι να μην καταστρέψεις τους εχθρούς σου, γιατί αυτοί μπορούν να μετατραπούν σε αυριανούς συμμάχους''. Το ακριβώς αντίθετο δόγμα από αυτό το οποίο εφάρμοζαν -σε μεγάλο βαθμό στη πράξη- οι προχριστιανοί δυτικοί λατίνοφωνοι Ρωμαίοι, με την πλήρη και συντριπτική επικράτηση επί του εχθρού (το οποίο σχετίζεται στις μέρες μας με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα -λεγόμενα- δικαιώματα οινεοΡωμαίοι -μονοκέφαλοι- αγγλοσάξονες του civis romanus sum): Στη Ρώμη και όχι στην Ελλάδα οφείλουμε την επίταση της διάκρισης ανάμεσα στον Πολιτισμό και τη Βαρβαρότητα που θα γίνει το ύψιστο ανθρωπολογικό στερεότυπο στην ιστορία της Ευρώπης... ο Κικέρων θα δεχθεί ότι μερικές φορές πρέπει «να αποκλείουμε κάποιον από την ανθρώπινη κοινότητα», aliquem ex hominum communitate exterminare, με τη λέξη exterminare να σημαίνει κατά κυριολεξία, στην παραπάνω φράση, την εξόντωση - Jean-François Mattéi. Το aliquem ex hominum communitate exterminare είναι ο ρωμαιοαμερικανικός τρόπος με τον οποίο ασκούν πολεμική στους «εχθρούς της ανθρωπότητας» και «αποκλείουν κάποιον από την ανθρώπινη κοινότητα» με τον «παθιασμένο ζήλο των δικών τους πουριτανών» (δες II) και μέσω του τρόπου με τον οποίον αντιλαμβάνονται και ορίζουν τα ανθρώπινα -λεγόμενα- δικαιώματα (λες και έχει υπάρξει ποτέ πολιτισμός ο οποίος να μην έχει αντίληψη περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Ο Jean-François Mattéi μας θυμίζει επίσης πως «η νεωτερικότητα ισχυριζόταν ότι θα δημιουργούσε τον απόλυτο άνθρωπο, ότι θα ξερίζωνε τη βαρβαρότητα και ότι θα στεφανωνόταν με τη νικητήρια αύρα του πολιτισμού...». Ο -ταπεινός- Επαμεινώνδας, από την άλλη, όταν εισέβαλε στη Λακωνία και ήταν έτοιμος να λεηλατήσει την πόλη των Λακεδαιμονίων άλλαξε γνώμη και υποχώρησε χωρίς να αγγίξει την πόλη. Οι συνδιοικητές του απειλούσαν να τον παραπέμψουν σε δίκη. Εκείνος όμως, δείχνοντάς προς τους συμμάχους Αρκάδες, Μεσσηνίους, Αργείους και όλους τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους, είπε: «Αν είχαμε εξοντώσει τους Λακεδαιμόνιους, θα χρειαζόταν τώρα να πολεμήσουμε όλους αυτούς. Ενώ τώρα συμμαχούν μαζί μας για να εξασθενήσουν τους Λακεδαιμόνιους, όχι για να δυναμώσουν τους Θηβαίους». Η αντίθεση με τον τρόπο σκέψης του Κάτων είναι πασιφανής'Delenda Carthago estαναφωνεί αυτός ο αρειμάνιος Ρωμαίος, ενώ ο Σκιπίων ο Αφρικανός (ο οποίος στο τέλος της ζωής του ζήτησε να ταφεί μακριά από την πόλη της Ρώμης καθώς την θεωρούσε αχάριστη) δάκρυσε αντικρίζοντας το τέλος των εχθρών του, γιατί θυμήθηκε τον ομηρικό στίχο «Ἔσσεται ἧμαρ ὅτ’ ἄν ποτ’ ὀλώλῃ Ἴλιος ἱρή» και αναλογίστηκε ότι και τη Ρώμη μπορεί να τη βρει η ίδια μοίρα. Πολύ μικρότερα πνεύματα και πολύ μικρότερες ψυχές κάνουν ακριβώς το αντίθετο τονίζει ο Παναγιώτης Κονδύλης.
Θα έχουν ορισμένα προβλήματα στη νέα διεθνή πραγματικότητα καθότι υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές νοοτροπίας. Οι Αμερικανοί θα δυσκολευτούν να προσαρμοστούν τόσο όσο δυσκολεύονται και οι σύγχρονοι Έλληνες να αποδεχτούν (οι «σύγχρονοι Έλληνες» είναι λιγότερο Έλληνες και περισσότερο πουριτανοί αγγλοσάξονες όπως θα γίνει κατανοητό από το κάτωθι απόσπασμα). Ο liberal -θαλάσσιος αγγλοσαξονικός- καλβινισμός εμπεριέχει αντίστοιχου -περίπου αν και όχι τόσο «υψηλού»- επιπέδου μπουρδολογίες με τον social -ηπειρωτικό γερμανικό- λουθηρανισμό (ο οποίος είναι... ασυναγώνιστος). («εκσυγχρονισμένη-μεταρρυθμισμένη») Προτεσταντίλα prevails. Οι «Βυζαντινοί», δηλαδή οι Ελληνορωμαίορθόδοξοι, ήταν περισσότερο Έλληνες από τους «σύγχρονους Έλληνες», οι οποίοι είναι περισσότερο «εκκοσμικευμένοι» -μεταπράτες- κρυφοπροτεστάντες ή κρυφοπουριτανοί.
---------------------------------------------------------------
II
Ο παθιασμένος ζήλος των δικών μας πουριτανών με την εκ μέρους τους εφαρμογή της εβραϊκής ιστορίας στην αγγλική πολιτική, οι πολιτικές αρχές των υπερασπιστών των πολιτικών ελευθεριών στην Αμερική, ο άγριος ενθουσιασμός των Σκώτων οπαδών της ομολογίας της Πίστεως του 1633, των Ολλανδών διαμαρτυρόμενων και των Μπόερς εκπηγάζουν από την Παλαιά μάλλον παρά από την Καινή Διαθήκη... Ο Έλληνας ήταν πάντοτε έτοιμος να προασπιστεί ένα δόγμα. Αισθανόταν βαθιά αντιπάθεια και περιφρόνηση για τους χριστιανούς αιρετικούς, οι οποίοι ήταν συνήθως λιγότερο ενημερωμένοι από τον ίδιο και γενικώς πολύ φανατικοί. Ωστόσο, ήταν πιο ανεκτικός απέναντι στους αιρετικούς απ'ότι οι κάτοικοι της Δύσης, οι οποίοι στη διάρκεια του Μεσαίωνα έτρεφαν για τους αιρετικούς φανατικό μίσος και περιφρόνηση...
Οι Έλληνες δεν θεώρησαν ποτέ κάποιο ζήτημα ως ικανό να τους προκαλέσει πάθος ανάλογο με εκείνο που επέδειξαν οι στρατιώτες της Δύσης. Με τη θρησκεία να έχει καταστεί φιλοσοφία βασιζόμενη στην Καινή Διαθήκη και την απώλεια της δυνατότητας της Παλαιάς Διαθήκης να επηρεάζει τον εθνικό βίο, δεν υπήρχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την διάδοση των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων...
Στους αιώνες που ακολούθησαν η θρησκεία δεν παρότρυνε ποτέ τους Έλληνες να εμπλακούν σε διάφορες αποστολές. Ο Έλληνας δεν ήταν ικανός για θρησκευτικούς συναισθηματισμούς, εκτός σε ό,τι αφορούσε στην προσωπική του συμπεριφορά, στην ελεημοσύνη, την καλοσύνη προς τους αδερφούς ορθόδοξους χριστιανούς και την ηθική του ως ατόμου και εμπόρου. Ο χριστιανισμός είχε ήπια επίδραση επί του Έλληνα και δεν πέτυχε να καταστεί μια από τις ισχυρές δυνάμεις του έθνους παρά μόνο ως φιλοσοφικό σύστημα, εξαιτίας παραγόντων που οφείλονταν στην καταγωγή του, τις παραδόσεις του και στη θεολογική του παιδεία.
Τότε, όπως και τώρα, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να συμπαθήσουν ή έστω να κατανοήσουν το θρησκευτικό συναίσθημα που οδήγησε του Δυτικούς, να εμπλακούν σε μεγάλα κινήματα, ακόμα και σε πόλεμο, προκειμένου να υπερασπιστούν ένα σκοπό μόνο και μόνο επειδή αυτός ο σκοπός ήταν δίκαιος.
Αυτός που δεν τιμά τη μνήμη και δεν σέβεται την επιρροή του Καλβίνου γνωρίζει λίγα για τις ρίζες της αμερικάνικης ελευθερίας. Καμαρώνουμε για τα δημόσια σχολεία μας'ο Καλβίνος ήταν ο πατέρας της λαικής εκπαίδευσης, ο εφευρέτης του συστήματος των ελεύθερων σχολείων. Είμαστε περήφανοι για τις ελεύθερες πολιτείες του Ατλαντικού. Οι Προσκυνητές του Plymouth ήταν Καλβινιστές'η καλύτερη επιρροή στη Νότια Καρολίνα προήλθε από τους Καλβινιστές της Γαλλίας. Ο William Penn ήταν μαθητής των Ουγενότων'τα πλοία από την Ολλανδία που πρώτα έφεραν αποίκους στο Manhattan ήταν γεμάτα Καλβινιστές.
George Bancroft
---------------------------------------------------------------
Το νόστιμο με τους Αμερικανογερμανούς θα είναι να δούμε από τους μεν ατλαντικούς-θαλάσσιους έναν -στρατηγικό- νεοβυζαντινισμό, προς τον οποίον παρακινεί ο Luttwak, και από τους δε ηπειρωτικούς-ευρωπαίους έναν νέο αντιβυζαντινισμό (ο οποίος ήδη καλλιεργείται στα καθ'ημάς) και μια αναβίωση ενός δόγματος ανάμεσα σε Αγιορωμαιογερμανισμό, Mitteleuropa και Οstpolitik (θα το αναλύσω αυτό το τρίπτυχο σε επόμενη ανάρτηση καθώς αρκετοί μένουν μονάχα στο πρώτο συστατικό του μέρος). Το νόστιμο με τους Ελλαδίτες («αριστερούς» και «δεξιούς»), από την άλλη είναι πως γι'αυτούς φαντάζει σχεδόν αδιανόητο να αποδεχτούν πως εάν καταρρέει ο liberal -θαλάσσιος αγγλοσαξονικός- καλβινιστικός κλάδος, αυτόματα δεν θα κυριαρχήσει ο social -ηπειρωτικό γερμανικό- λουθηρανικός κλάδος και αντίστροφά. Έχουν βραχυκυκλώσει. Μονάχα που ο κόσμος άλλαξε, ο πλανητικός μετασχηματισμόςσυνεχίζεται, και ορισμένοι παραμένουν καθηλωμένοι στον ρόλο τους, αυτόν του ουραγού. Η λειτουργία τους μπορεί να περιγραφεί ως η λειτουργία της ουράς η οποία απομακρύνει -ενσωματώνοντας- τις ακαθαρσίες και τα ιπτάμενα ενοχλητικά έντομα από τα οπίσθια του γαϊδάρου (συμπαθέστατο ζωντανό). Αυτός και αν είναι «καταμερισμός έργου και ισχύος». Όχι παίζουμε!
.~`~.
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική
Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική